Rachel Sussman: The world's oldest living things

Tłumaczenie: Agnieszka Nowak Korekta: Joanna Pietrulewicz

This strange-looking plant is called the Llareta.

Ta dziwna roślina to Yareta.

What looks like moss covering rocks

Choć przypomina pokrywający skały mech,

is actually a shrub

jest to tak naprawdę krzak,

comprised of thousands of branches,

składający się z tysięcy gałęzi zakończonych kępkami zielonych listków.

each containing clusters of tiny green leaves at the end

składający się z tysięcy gałęzi zakończonych kępkami zielonych listków.

and so densely packed together

Gałęzie te są tak ciasno ze sobą splecione,

that you could actually stand on top of it.

że można by na nich stać.

This individual lives in the Atacama Desert in Chile,

Ten okaz rośnie na pustyni Atakama w Chile

and it happens to be 3,000 years old.

i ma 3000 lat.

It also happens to be a relative of parsley.

Jest on także bliskim krewniakiem pietruszki.

For the past five years, I've been researching,

Od pięciu lat prowadzę badania,

working with biologists

pracuję z biologami

and traveling all over the world

i podróżuję po całym świecie

to find continuously living organisms

w poszukiwaniu organizmów żywych,

that are 2,000 years old and older.

które mają przynajmniej 2000 lat.

The project is part art and part science.

Mój projekt łączy sztukę i naukę.

There's an environmental component.

Ważny jest też aspekt ekologiczny.

And I'm also trying to create a means

Staram się wyjść poza nasze tradycyjne pojmowanie czasu

in which to step outside our quotidian experience of time

Staram się wyjść poza nasze tradycyjne pojmowanie czasu

and to start to consider a deeper timescale.

i zacząć myśleć o nim w innych kategoriach.

I selected 2,000 years as my minimum age

Ustaliłam minimalny wiek na 2000 lat,

because I wanted to start at what we consider to be year zero

bo chciałam zacząć od tak zwanego roku zerowego

and work backward from there.

i posuwać się dalej w przeszłość.

What you're looking at now is a tree called Jomon Sugi,

Na tym zdjęciu widać drzewo zwane Jomon Sugi,

living on the remote island of Yakushima.

które rośnie na odległej wyspie Yakushima.

The tree was in part a catalyst for the project.

Drzewo to było jedną z inspiracji dla mojego projektu.

I'd been traveling in Japan

Podróżując po Japonii,

without an agenda other than to photograph,

nie miałam innego celu niż robienie zdjęć.

and then I heard about this tree

Gdy usłyszałam o drzewie,

that is 2,180 years old

które ma 2180 lat,

and knew that I had to go visit it.

wiedziałam, że muszę je zobaczyć.

It wasn't until later, when I was actually back home in New York

Dopiero gdy wróciłam do domu, do Nowego Jorku,

that I got the idea for the project.

przyszedł mi do głowy pomysł na ten projekt.

So it was the slow churn, if you will.

Był to zatem powolny proces.

I think it was my longstanding desire

Moje wieloletnie pragnienie,

to bring together my interest

aby połączyć zainteresowania sztuką, nauką i filozofią

in art, science and philosophy

aby połączyć zainteresowania sztuką, nauką i filozofią

that allowed me to be ready

sprawiło, że gdy ten pomysł wpadł mi go głowy, byłam gotowa.

when the proverbial light bulb went on.

sprawiło, że gdy ten pomysł wpadł mi go głowy, byłam gotowa.

So I started researching, and to my surprise,

Szukając informacji na ten temat ze zdziwieniem stwierdziłam,

this project had never been done before

że tym zagadnieniem

in the arts or the sciences.

nie zajmowała się wcześniej ani sztuka, ani nauka.

And -- perhaps naively --

Zdziwiło mnie również,

I was surprised to find that there isn't even an area in the sciences

że nie istnieje nawet taka dziedzina naukowa,

that deals with this idea

która zajmowałaby się kwestią długowieczności gatunków.

of global species longevity.

która zajmowałaby się kwestią długowieczności gatunków.

So what you're looking at here

Na tym zdjęciu widać porost o nazwie wzorzec geograficzny,

is the rhizocarpon geographicum, or map lichen,

Na tym zdjęciu widać porost o nazwie wzorzec geograficzny,

and this is around 3,000 years old

który ma około 3000 lat

and lives in Greenland,

i rośnie na Grenlandii.

which is a long way to go for some lichens.

Musiałam więc pojechać daleko, żeby go zobaczyć.

Visiting Greenland was more like

Podróż na Grenlandię

traveling back in time

to bardziej wędrówka w przeszłość

than just traveling very far north.

niż tylko wędrówka na daleką północ.

It was very primal and more remote

Grenlandia wydała mi się bardziej pierwotna i odizolowana

than anything I'd ever experienced before.

niż wszystkie miejsca, które do tej pory odwiedziłam.

And this is heightened by a couple of particular experiences.

Wrażenie to pogłębiło się jeszcze po kilku przygodach.

One was when I had been dropped off by boat

Pewnego razu popłynęłam łódką na odległy fiord.

on a remote fjord,

Pewnego razu popłynęłam łódką na odległy fiord.

only to find that the archeologists I was supposed to meet

Tam okazało się, że archeologowie, którzy mieli na mnie czekać,

were nowhere to be found.

jeszcze nie przyjechali.

And it's not like you could send them a text or shoot them an e-mail,

Oczywiście nie mogłam wysłać im SMS-a ani maila,

so I was literally left to my own devices.

więc byłam zdana tylko na siebie.

But luckily, it worked out obviously,

Ale, jak widać, wszystko skończyło się dobrze.

but it was a humbling experience

Jednak to poczucie odizolowania nauczyło mnie pokory.

to feel so disconnected.

Jednak to poczucie odizolowania nauczyło mnie pokory.

And then a few days later,

Kilka dni później

we had the opportunity to go fishing in a glacial stream

mieliśmy okazję łowić ryby w strumieniu lodowcowym

near our campsite,

obok naszego obozu.

where the fish were so abundant

Było tam tyle ryb,

that you could literally reach into the stream

że wystarczyło tylko zanurzyć rękę w strumieniu,

and grab out a foot-long trout with your bare hands.

żeby wyciągnąć wielkiego pstrąga.

It was like visiting

Czułam się zupełnie tak,

a more innocent time on the planet.

jakbym cofnęła się do dawnych, bardziej niewinnych czasów.

And then, of course, there's the lichens.

A teraz przejdźmy wreszcie do porostów.

These lichens grow only one centimeter

Te porosty rosną tylko jeden centymetr w ciągu stu lat.

every hundred years.

Te porosty rosną tylko jeden centymetr w ciągu stu lat.

I think that really puts human lifespans

To naprawdę pozwala nam spojrzeć na ludzkie życie z innej perspektywy.

into a different perspective.

To naprawdę pozwala nam spojrzeć na ludzkie życie z innej perspektywy.

And what you're looking at here

Tutaj z kolei widzimy zrobione z powietrza zdjęcie wschodniego Oregonu.

is an aerial photo take over eastern Oregon.

Tutaj z kolei widzimy zrobione z powietrza zdjęcie wschodniego Oregonu.

And if the title "Searching for Armillaria Death Rings,"

I jeśli tytuł "Poszukiwania pierścieni śmierci Armillarii" brzmi złowieszczo,

sounds ominous, it is.

to nie bez powodu.

The Armillaria is actually a predatory fungus,

Armillaria jest rodzajem grzyba drapieżnego,

killing certain species of trees in the forest.

który zabija niektóre gatunki drzew.

It's also more benignly known

Jego mniej złowroga nazwa

as the honey mushroom or the "humongous fungus"

brzmi "opieńka miodowa". Należy on do grzybów-gigantów,

because it happens to be

bo jest jednym z największych organizmów na Ziemi.

one of the world's largest organisms as well.

bo jest jednym z największych organizmów na Ziemi.

So with the help of some biologists studying the fungus,

Z pomocą biologów badających ten gatunek grzyba

I got some maps and some GPS coordinates

zdobyłam mapy i współrzędne geograficzne,

and chartered a plane

wyczarterowałam samolot,

and started looking for the death rings,

po czym zaczęłam szukać pierścieni śmierci.

the circular patterns

Chodzi tu o okręgi,

in which the fungus kills the trees.

które tworzą drzewa zabite przez grzyba.

So I'm not sure if there are any in this photo,

Na tym zdjęciu chyba go nie widać,

but I do know the fungus is down there.

ale na pewno gdzieś tu jest.

And then this back down on the ground

To już z powrotem na ziemi.

and you can see that the fungus is actually invading this tree.

Widać wyraźnie, że grzyb zaatakował drzewo.

So that white material that you see

Ta biała substancja między korą a drewnem

in between the bark and the wood

Ta biała substancja między korą a drewnem

is the mycelial felt of the fungus,

to płaty grzybniowe opieńki.

and what it's doing -- it's actually

Co to oznacza dla drzewa?

slowly strangling the tree to death

Otóż grzyb powoduje jego powolną śmierć głodową,

by preventing the flow of water and nutrients.

gdyż odcina mu dostęp do wody i składników odżywczych.

So this strategy has served it pretty well --

Musi to być dobry sposób na przetrwanie,

it's 2,400 years old.

bo ta opieńka ma już 2400 lat.

And then from underground to underwater.

A teraz spod ziemi przenieśmy się pod wodę.

This is a Brain Coral living in Tobago

Oto koral mózgowy z Tobago,

that's around 2,000 years old.

który ma około 2000 lat.

And I had to overcome my fear of deep water to find this one.

Musiałam pokonać swój lęk przed głęboką wodą, żeby go zobaczyć,

This is at about 60 feet

żyje on bowiem na głębokości 60 stóp,

or 18 meters, depth.

czyli 18 metrów.

And you'll see, there's some damage to the surface of the coral.

Jak widać, jego powierzchnia jest uszkodzona.

That was actually caused by a school of parrot fish

Winę za to ponosi ławica papugoryb,

that had started eating it,

które zaczęły go podjadać,

though luckily, they lost interest before killing it.

ale na szczęście nie zjadły aż tyle, aby go zabić.

Luckily still, it seems to be out of harm's way

Szczęśliwym trafem nie zaszkodził mu też niedawny wyciek ropy.

of the recent oil spill.

Szczęśliwym trafem nie zaszkodził mu też niedawny wyciek ropy.

But that being said, we just as easily could have lost

Trzeba jednak pamiętać, że mogliśmy stracić jeden z najstarszych organizmów naszej planety,

one of the oldest living things on the planet,

Trzeba jednak pamiętać, że mogliśmy stracić jeden z najstarszych organizmów naszej planety,

and the full impact of that disaster

i że ostateczne konsekwencje tej katastrofy dopiero się ujawnią.

is still yet to be seen.

i że ostateczne konsekwencje tej katastrofy dopiero się ujawnią.

Now this is something that I think

Ten okaz z kolei jest chyba jednym z najwytrwalszych organizmów na Ziemi.

is one of the most quietly resilient things on the planet.

Ten okaz z kolei jest chyba jednym z najwytrwalszych organizmów na Ziemi.

This is clonal colony

To kolonia klonalna osiki w Utah,

of Quaking Aspen trees, living in Utah,

To kolonia klonalna osiki w Utah,

that is literally 80,000 years old.

która ma 80 000 lat.

What looks like a forest

Choć wygląda jak las,

is actually only one tree.

jest to tylko jedno drzewo.

Imagine that it's one giant root system

Trudno uwierzyć, ale jest to ogromny system korzeniowy,

and each tree is a stem

gdzie każde drzewo stanowi jedynie łodygę wyrastającą z tego systemu.

coming up from that system.

gdzie każde drzewo stanowi jedynie łodygę wyrastającą z tego systemu.

So what you have is one giant,

Mamy zatem do czynienia z jednym ogromnym,

interconnected,

wewnętrznie połączonym,

genetically identical individual

genetycznie identycznym organizmem,

that's been living for 80,000 years.

który żyje już 80 000 lat.

It also happens to be male

Jest to osobnik męski,

and, in theory immortal.

i - przynajmniej w teorii - nieśmiertelny.

(Laughter)

(Śmiech)

This is a clonal tree as well.

To również osobnik klonalny.

This is the spruce Gran Picea,

To jest świerk Gran Picea,

which at 9,550 years

który, mając zaledwie 9 550 lat,

is a mere babe in the woods.

jest jeszcze młodzieniaszkiem.

The location of this tree

Miejsce, w którym rośnie jest trzymane w tajemnicy dla jego dobra.

is actually kept secret for its own protection.

Miejsce, w którym rośnie jest trzymane w tajemnicy dla jego dobra.

I spoke to the biologist who discovered this tree,

Biolog, który odkrył to drzewo,

and he told me that that spindly growth you see there in the center

powiedział mi, że patykowata narośl widoczna pośrodku

is most likely a product of climate change.

to prawdopodobnie efekt globalnego ocieplenia.

As it's gotten warmer on the top of the mountain,

Coraz wyższa temperatura na szczycie góry sprawia,

the vegetation zone is actually changing.

że strefa wegetacji ulega zmianom.

So we don't even necessarily have to have

Zatem nie musimy mieć nawet bezpośredniego kontaktu z tymi organizmami,

direct contact with these organisms

Zatem nie musimy mieć nawet bezpośredniego kontaktu z tymi organizmami,

to have a very real impact on them.

aby wywierać na nie widoczny wpływ.

This is the Fortingall Yew --

Oto cis ze szkockiego Fortingall.

no, I'm just kidding --

Żartuję.

this is the Fortingall Yew.

To jest cis z Fortingall.

(Laughter)

(Śmiech)

But I put that slide in there

Umieściłam tu ten slajd,

because I'm often asked if there are any animals in the project.

bo ludzie często pytają, czy mój projekt obejmuje też zwierzęta.

And aside from coral,

Odpowiedź brzmi: jedynym zwierzęciem jest tu koral.

the answer is no.

Odpowiedź brzmi: jedynym zwierzęciem jest tu koral.

Does anybody know how old the oldest tortoise is --

Czy ktoś wie, ile lat ma najstarszy żółw?

any guesses?

Jak wam się wydaje?

(Audience: 300.)

(Głos z widowni: 300)

Rachel Sussman: 300? No, 175

Rachel Sussman: 300? Nie, 175.

is the oldest living tortoise,

Tyle lat ma najstarszy żyjący żółw.

so nowhere near 2,000.

Więc daleko mu do 2000.

And then, you might have heard

Być może ktoś słyszał też o ogromnym małżu,

of this giant clam that was discovered

Być może ktoś słyszał też o ogromnym małżu,

off the coast of northern Iceland

który został odkryty przy północnym wybrzeżu Islandii.

that reached 405 years old.

Żył on 405 lat,

However, it died in the lab

ale umarł w laboratorium,

as they were determining its age.

gdy próbowano ustalić jego wiek.

The most interesting discovery of late, I think

Myślę, że najciekawszym z ostatnich odkryć jest tak zwana nieśmiertelna meduza,

is the so-called immortal jellyfish,

Myślę, że najciekawszym z ostatnich odkryć jest tak zwana nieśmiertelna meduza,

which has actually been observed in the lab

która, jak zauważono w laboratorium,

to be able to be able to revert back to the polyp state

po osiągnięciu dojrzałości potrafi powrócić do stadium polipa.

after reaching full maturity.

po osiągnięciu dojrzałości potrafi powrócić do stadium polipa.

So that being said,

Ale trzeba pamiętać,

it's highly unlikely that any jellyfish would survive that long in the wild.

że prawie żadna meduza nie przeżyłaby tak długo na wolności.

And back to the yew here.

Wróćmy do naszego cisu.

So as you can see, it's in a churchyard;

Jak widać, rośnie na przykościelnym cmentarzu.

it's in Scotland. It's behind a protective wall.

Znajduje się w Szkocji i otacza go ochronny mur.

And there are actually a number or ancient yews

Przy kościołach w Wielkiej Brytanii rośnie wiele starych cisów,

in churchyards around the U.K.,

Przy kościołach w Wielkiej Brytanii rośnie wiele starych cisów,

but if you do the math, you'll remember

ale wystarczy policzyć, żeby uświadomić sobie,

it's actually the yew trees that were there first, then the churches.

że pierwsze były tu cisy, nie kościoły.

And now down to another part of the world.

Przenieśmy się teraz w inną część świata.

I had the opportunity to travel around the Limpopo Province in South Africa

Razem z ekspertem od baobabów

with an expert in Baobab trees.

podróżowałam po prowincji Limpopo w Południowej Afryce.

And we saw a number of them,

Widzieliśmy ich sporo,

and this is most likely the oldest.

a to zapewne najstarszy z nich.

It's around 2,000,

Ma około 2000 lat i rośnie w Sagole.

and it's called the Sagole Baobab.

Ma około 2000 lat i rośnie w Sagole.

And you know, I think of all of these organisms

Lubię myśleć o wszystkich tych organizmach jako o palimpsestach.

as palimpsests.

Lubię myśleć o wszystkich tych organizmach jako o palimpsestach.

They contain thousands of years

Mieszczą w sobie nie tylko tysiące lat własnych historii,

of their own histories within themselves,

Mieszczą w sobie nie tylko tysiące lat własnych historii,

and they also contain records of natural and human events.

ale też pamięć o wydarzeniach z historii przyrody i ludzkości.

And the Baobabs in particular

Baobaby są tutaj szczególnie dobrym przykładem.

are a great example of this.

Baobaby są tutaj szczególnie dobrym przykładem.

You can see that this one

Widać, że na pniu tego drzewa wyryto imiona,

has names carved into its trunk,

Widać, że na pniu tego drzewa wyryto imiona,

but it also records some natural events.

ale można też z niego odczytać pewne wydarzenia.

So the Baobabs, as they get older,

Otóż baobaby, starzejąc się,

tend to get pulpy in their centers and hollow out.

miękną i stają się puste w środku.

And this can create

Dzięki temu stanowią one naturalne schronienie dla zwierząt.

great natural shelters for animals,

Dzięki temu stanowią one naturalne schronienie dla zwierząt.

but they've also been appropriated

Ludzie wykorzystywali też baobaby do mało wzniosłych celów:

for some rather dubious human uses,

Ludzie wykorzystywali też baobaby do mało wzniosłych celów:

including a bar, a prison

w ich wnętrzu tworzono m.in. bary, więzienia,

and even a toilet inside of a tree.

a nawet używano jako toalety.

And this brings me to another favorite of mine --

A oto kolejny z moich ulubieńców.

I think, because it is just so unusual.

To chyba dlatego, że jest tak niezwykły.

This plant is called the Welwitschia,

Roślina ta nazywa się welwiczja

and it lives only in parts of coastal Namibia and Angola,

i żyje jedynie w przybrzeżnych regionach Namibii i Angoli.

where it's uniquely adapted

Przystosowała się ona w niezwykły sposób

to collect moisture from mist coming off the sea.

do zbierania wilgoci z nadmorskiej mgły.

And what's more, it's actually a tree.

Co jeszcze bardziej zaskakujące, jest ona drzewem.

It's a primitive conifer.

To prymitywne drzewo iglaste.

You'll notice that it's bearing cones down the center.

W środku widać nawet szyszki.

And what looks like two big heaps of leaves,

Te dwie wielkie sterty liści

is actually two single leaves

to tak naprawdę dwa pojedyncze liście,

that get shredded up

które z czasem rozdzierają się z powodu surowych warunków pustynnych.

by the harsh desert conditions over time.

które z czasem rozdzierają się z powodu surowych warunków pustynnych.

And it actually never sheds those leaves,

W dodatku drzewo nigdy nie zrzuca liści,

so it also bears the distinction

więc może też poszczycić się najdłuższymi liśćmi

of having the longest leaves

więc może też poszczycić się najdłuższymi liśćmi

in the plant kingdom.

w królestwie roślin.

I spoke to a biologist

Zapytałam biologa z ogrodu botanicznego Kirstenbosch w Capetown,

at the Kirstenbosch Botanical Garden in Capetown

Zapytałam biologa z ogrodu botanicznego Kirstenbosch w Capetown,

to ask him

Zapytałam biologa z ogrodu botanicznego Kirstenbosch w Capetown,

where he thought this remarkable plant came from,

skąd jego zdaniem pochodzi ta niezwykła roślina.

and his thought was that

Powiedział mi,

if you travel around Namibia,

że podróżując po Namibii, można zobaczyć kilka skamieniałych lasów,

you see that there are a number of petrified forests,

że podróżując po Namibii, można zobaczyć kilka skamieniałych lasów,

and the logs are all --

w których leżą pnie ogromnych drzew iglastych,

the logs are all giant coniferous trees,

w których leżą pnie ogromnych drzew iglastych,

and yet there's no sign of where they might have come from.

a jednak nie wiadomo, skąd się tam wzięły.

So his thought was that

Jego zdaniem

flooding in the north of Africa

powodzie w północnej Afryce

actually brought those coniferous trees down

zniosły tu te drzewa dziesiątki tysięcy lat temu.

tens of thousands of years ago,

zniosły tu te drzewa dziesiątki tysięcy lat temu.

and what resulted was this remarkable adaptation

Konsekwencją tego jest ich niezwykłe przystosowanie

to this unique desert environment.

do wyjątkowych warunków pustynnych.

This is what I think is the most poetic of the oldest living things.

A to moim zdaniem najbardziej poetycki z najstarszych organizmów.

This is something called an underground forest.

To tak zwany podziemny las.

So, I spoke to a botanist at the Pretoria Botanical Garden,

Rozmawiałam z botanikiem z Ogrodu Botanicznego w Pretorii,

who explained that certain species of trees

który opowiedział mi, jak pewne gatunki drzew przystosowały się do warunków tam panujących.

have adapted to this region.

który opowiedział mi, jak pewne gatunki drzew przystosowały się do warunków tam panujących.

It's bushfelt region,

W tym regionie rośnie wiele krzewów

which is dry and prone to a lot of fires,

i jest tu bardzo sucho, więc łatwo o pożar.

as so what these trees have done

Jak poradziły sobie te drzewa?

is, if you can imagine that this is the crown of the tree,

Powiedzmy, że to jest korona drzewa,

and that this is ground level,

a to ziemia,

imagine that the whole thing,

natomiast pozostała część,

that whole bulk of the tree,

to znaczy cała reszta tego drzewa, przeniosła się pod ziemię.

migrated underground,

to znaczy cała reszta tego drzewa, przeniosła się pod ziemię.

and you just have those leaves peeping up above the surface.

Jedynie liście wystają ponad ziemię,

That way, when a fire roars through,

a więc gdy wybuchnie pożar, tylko one spłoną.

it's the equivalent of getting your eyebrows singed.

To tak, jakby człowiek przypalił sobie brwi.

The tree can easily recover.

Dzięki temu drzewo powraca do zdrowia.

These also tend to grow clonally,

Wśród nich często spotyka się osobniki klonalne,

the oldest of which is 13,000 years old.

a najstarszy z nich ma 13 000 lat.

Back in the U.S., there's a couple plants of similar age.

W Stanach mamy kilka roślin w podobnym wieku.

This is the clonal Creosote bush,

To na przykład klonalny krzew kreozotowy,

which is around 12,000 years old.

mający około 12 000 lat.

If you've been in the American West,

Na zachodzie Stanów jest on praktycznie wszechobecny.

you know the Creosote bush is pretty ubiquitous,

Na zachodzie Stanów jest on praktycznie wszechobecny.

but that being said, you see that this has

Ten ma jednak niezwykły owalny kształt

this unique, circular form.

Ten ma jednak niezwykły owalny kształt

And what's happening is it's expanding slowly outwards

i rozrasta się powoli

from that original shape.

do coraz większych rozmiarów.

And it's one -- again, that interconnected root system,

I znów mamy tutaj połączony system korzeniowy,

making it one genetically identical individual.

a więc jest to jeden organizm o wspólnym genotypie.

It also has a friend nearby --

Ma też w pobliżu przyjaciółkę.

well, I think they're friends.

A przynajmniej sądzę, że są przyjaciółmi.

This is the clonal Mojave yucca, it's about a mile away,

To klonalna juka z pustyni Mojave, która rośnie 1,5 km dalej

and it's a little bit older than 12,000 years.

i ma nieco ponad 12 000 lat.

And you see it has that similar circular form.

Ona też ma podobny owalny kształt.

And there's some younger clones

W tle widać kilka młodszych osobników klonalnych.

dotting the landscape behind it.

W tle widać kilka młodszych osobników klonalnych.

And both of these, the yucca and the Creosote bush,

Obie te rośliny - juka i krzak kreozotowy -

live on Bureau of Land Management land,

rosną na terenie Biura Gospodarowania Ziemią,

and that's very different from being protected in a national park.

więc nie są tak chronione jak rośliny w parku narodowym.

In fact, this land is designated

Co więcej, teren ten jest przeznaczony na przejażdżki quadami.

for recreational all-terrain vehicle use.

Co więcej, teren ten jest przeznaczony na przejażdżki quadami.

So, now I want to show what very well might be

A teraz czas na okaz, który może być najstarszym żyjącym organizmem na Ziemi.

the oldest living thing on the planet.

A teraz czas na okaz, który może być najstarszym żyjącym organizmem na Ziemi.

This is Siberian Actinobacteria,

To syberyjska actinobacteria,

which is between 400,000

która liczy sobie od 400 000 do 600 000 lat.

and 600,000 years old.

która liczy sobie od 400 000 do 600 000 lat.

This bacteria was discovered several years ago

Została ona odkryta kilka lat temu

by a team of planetary biologists

przez zespół biologów kosmicznych,

hoping to find clues to life on other planets

którzy, aby dowiedzieć się czegoś o życiu na innych planetach,

by looking at one of the harshest conditions on ours.

przyglądali się najsurowszym warunkom na Ziemi.

And what they found, by doing research into the permafrost,

Badając wieczną zmarzlinę,

was this bacteria.

odkryli tę właśnie bakterię.

But what's unique about it is that

Jest ona tak niezwykła,

it's doing DNA repair below freezing.

ponieważ odbudowuje swoje DNA w temperaturach ujemnych.

And what that means is that it's not dormant --

Oznacza to, że nie znajduje się w stanie uśpienia -

it's actually been living and growing

żyje i rozwija się już od pół miliona lat.

for half a million years.

żyje i rozwija się już od pół miliona lat.

It's also probably one the most vulnerable

Jednocześnie należy do najbardziej zagrożonych z najstarszych organizmów,

of the oldest living things,

Jednocześnie należy do najbardziej zagrożonych z najstarszych organizmów,

because if the permafrost melts,

gdyż w razie stopienia się wiecznej zmarzliny

it won't survive.

nie ma szans na przeżycie.

This is a map that I've put together of the oldest living things,

Na tej mapie zaznaczyłam najstarsze żyjące organizmy.

so you can get a sense of where they are; you see they're all over the world.

Jak widać, są one rozrzucone po całym świecie.

The blue flags represent things that I've already photographed,

Niebieskie flagi oznaczają organizmy, które już sfotografowałam,

and the reds are places that I'm still trying to get to.

a czerwone - te, do których jeszcze chciałabym dotrzeć.

You'll see also, there's a flag on Antarctica.

Umieściłam też flagę na Antarktydzie.

I'm trying to travel there

Mam zamiar tam pojechać

to find 5,000 year-old moss,

i znaleźć liczący sobie 5 000 lat mech,

which lives on the Antarctic Peninsula.

który rośnie na Półwyspie Antarktycznym.

So, I probably have about two more years left

Zostało mi więc jeszcze około dwóch lat,

on this project --

aby zakończyć ten projekt,

on this phase of the project,

czy raczej tę fazę projektu.

but after five years,

Jednak po pięciu latach myślę,

I really feel like I know what's at the heart of this work.

że wiem już, w czym tkwi jego sedno.

The oldest living things in the world

Najstarsze żyjące organizmy na Ziemi są żywą, uświęconą pamięcią naszej przeszłości,

are a record and celebration of our past,

Najstarsze żyjące organizmy na Ziemi są żywą, uświęconą pamięcią naszej przeszłości,

a call to action in the present

wezwaniem do działania w teraźniejszości

and a barometer of our future.

i miernikiem naszej przyszłości.

They've survived for millennia

Przetrwały tysiące lat

in desert, in the permafrost,

na pustyni, w wiecznej zmarzlinie,

at the tops of mountains and at the bottom of the ocean.

na szczytach gór i na dnie oceanu.

They've withstood

Przeżyły mimo licznych zagrożeń ze strony natury i człowieka,

untold natural perils and human encroachments,

Przeżyły mimo licznych zagrożeń ze strony natury i człowieka,

but now some of them are in jeopardy,

ale teraz niektóre z nich są w niebezpieczeństwie,

and they can't just get up and get out of the way.

a nie mogą po prostu wstać i uciec.

It's my hope that, by going to find these organisms,

Mam nadzieję, że dzięki mojemu projektowi

that I can help draw attention

uda mi się zwrócić uwagę na ich niezwykłą wytrwałość

to their remarkable resilience

uda mi się zwrócić uwagę na ich niezwykłą wytrwałość

and help play a part in insuring

i pomóc im przeżyć jeszcze możliwie wiele lat.

their continued longevity into the foreseeable future.

i pomóc im przeżyć jeszcze możliwie wiele lat.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)