Meklit Hadero: The unexpected beauty of everyday sounds | TED

Tłumaczenie: Agata Olbrycht Korekta: Maria Jamrozik

As a singer-songwriter,

Jako piosenkarkę i autorkę

people often ask me about my influences or, as I like to call them,

ludzie często pytają mnie o inspiracje, które lubię nazywać

my sonic lineages.

moim dźwiękowym pochodzeniem.

And I could easily tell you

Mogłabym wam powiedzieć,

that I was shaped by the jazz and hip hop that I grew up with,

że ukształtował mnie jazz i hip hop, z którymi dorastałam

by the Ethiopian heritage of my ancestors,

etiopskie dziedzictwo moich przodków

or by the 1980s pop on my childhood radio stations.

lub pop z lat 1980, który słyszałam w dzieciństwie w radiu.

But beyond genre, there is another question:

Niezależnie od gatunku, pojawia się inne pytanie:

how do the sounds we hear every day influence the music that we make?

jak dźwięki, które słyszymy codziennie wpływają na tworzoną przez nas muzykę?

I believe that everyday soundscape

Wierzę, że codzienny krajobraz dźwiękowy

can be the most unexpected inspiration for songwriting,

może stać się niespodziewaną inspiracją dla tworzenia piosenek.

and to look at this idea a little bit more closely,

Chcąc bliżej przyjrzeć się temu problemowi

I'm going to talk today about three things:

będę dzisiaj mówić o trzech rzeczach:

nature, language and silence --

naturze, języku i ciszy -

or rather, the impossibility of true silence.

albo raczej o niemożności istnienia całkowitej ciszy.

And through this I hope to give you a sense of a world

Mam nadzieję przekazać wam wrażenie świata

already alive with musical expression,

ożywionego muzyczną ekspresją,

with each of us serving as active participants,

w którym każdy z nas jest aktywnym uczestnikiem,

whether we know it or not.

niezależnie, czy zdajemy sobie z tego sprawę.

I'm going to start today with nature, but before we do that,

Zacznę od natury, ale najpierw

let's quickly listen to this snippet of an opera singer warming up.

posłuchajmy fragmentu, w którym rozgrzewa się śpiewak operowy.

Here it is.

Oto on.

(Singing)

(Śpiew)

(Singing ends)

(Koniec śpiewu)

It's beautiful, isn't it?

Piękne , prawda?

Gotcha!

Mam was!

That is actually not the sound of an opera singer warming up.

Tak naprawdę to nie dźwięk wydawany przez rozgrzewającego się śpiewaka.

That is the sound of a bird

To dźwięk wydawany przez ptaka

slowed down to a pace

spowolniony do tempa,

that the human ear mistakenly recognizes as its own.

w którym ucho rozpoznaje go jako ludzki odgłos.

It was released as part of Peter Szöke's 1987 Hungarian recording

Była to część węgierskiego nagrania Petera Szöka z 1987 roku

"The Unknown Music of Birds,"

"Nieznana Muzyka Ptaków",

where he records many birds and slows down their pitches

w którym zaprezentował ptasie odgłosy i zwolnił ich tempo, żeby pokazać ,

to reveal what's underneath.

co się za nimi kryje.

Let's listen to the full-speed recording.

Posłuchajmy nagrania w pełnej szybkości.

(Bird singing)

(Śpiew ptaka)

Now, let's hear the two of them together

A teraz posłuchajmy obu naraz,

so your brain can juxtapose them.

żeby wasz mózg mógł je zestawić.

(Bird singing at slow then full speed)

(Śpiew ptaka w zwolnionym, a potem normalnym tempie)

(Singing ends)

(Śpiew cichnie)

It's incredible.

Niesamowite.

Perhaps the techniques of opera singing were inspired by birdsong.

Być może techniki śpiewu operowego były inspirowane śpiewem ptaków.

As humans, we intuitively understand birds to be our musical teachers.

Ludzie intuicyjnie rozpoznają w ptakach nauczycieli muzyki.

In Ethiopia, birds are considered an integral part

W Etiopii uważa się, że ptaki stanowią istotny element

of the origin of music itself.

zaczątków muzyki.

The story goes like this:

Oto ta historia:

1,500 years ago, a young man was born in the Empire of Aksum,

1500 lat temu, w imperium Aksum narodził się młody człowiek.

a major trading center of the ancient world.

Było to centrum handlu starożytnego świata.

His name was Yared.

Mężczyzna miał na imię Yared.

When Yared was seven years old his father died,

Gdy miał 7 lat, zmarł jego ojciec.

and his mother sent him to go live with an uncle, who was a priest

Matka odesłała go, by zamieszkał z wujem - kapłanem

of the Ethiopian Orthodox tradition,

ortodoksyjnego kościoła etiopskiego,

one of the oldest churches in the world.

jednego z najstarszych wyznań świata.

Now, this tradition has an enormous amount of scholarship and learning,

Kościół ten oferuje niesamowitą liczbę stypendiów i szans na naukę,

and Yared had to study and study and study and study,

więc Yared musiał studiować i studiować, i studiować.

and one day he was studying under a tree,

Pewnego dnia leżał pod drzewem i uczył się,

when three birds came to him.

gdy zbliżyły się trzy ptaki.

One by one, these birds became his teachers.

Jeden po drugim, ptaki stały się jego nauczycielami.

They taught him music -- scales, in fact.

Uczyły go muzyki - skali.

And Yared, eventually recognized as Saint Yared,

Yared, który później został uznany za świętego

used these scales to compose five volumes of chants and hymns

używał tych skali to skomponowania pięciu tomów pieśni i hymnów

for worship and celebration.

uwielbienia i celebracji.

And he used these scales to compose and to create

Użył ich też do komponowania i tworzenia

an indigenous musical notation system.

rdzennego systemu zapisywania muzyki.

And these scales evolved into what is known as kiñit,

Skale te ewoluowały i stały się tym, co nazywamy kiñit -

the unique, pentatonic, five-note, modal system that is very much alive

oryginalnym, pentatonicznym, pięcionutowym systemem modalnym, który wciąż funkcjonuje,

and thriving and still evolving in Ethiopia today.

kwitnie i rozwija się w dzisiejszej Etiopii.

Now, I love this story because it's true at multiple levels.

Uwielbiam tą historię, bo jest prawdziwa na wielu poziomach.

Saint Yared was a real, historical figure,

Święty Yared to prawdziwa postać,

and the natural world can be our musical teacher.

a świat naturalny może nas uczyć muzyki.

And we have so many examples of this:

Mamy tego wiele przykładów:

the Pygmies of the Congo tune their instruments

Pigmeje w Kongo stroją swoje instrumenty

to the pitches of the birds in the forest around them.

na podstawie świergotu ptaków w okolicznych lasach.

Musician and natural soundscape expert Bernie Krause describes

Bernie Kraus - muzyk i badacz krajobrazów dźwiękowych opisuje,

how a healthy environment has animals and insects

jak w zdrowym środowisku zwierzęta i insekty

taking up low, medium and high-frequency bands,

zajmują pasma niskie, średnie i o wysokiej częstotliwości,

in exactly the same way as a symphony does.

w taki sam sposób, jak symfonia.

And countless works of music were inspired by bird and forest song.

Niezliczona ilość utworów inspirowana była pieśniami ptaków i lasu.

Yes, the natural world can be our cultural teacher.

Tak, świat naturalny może nas uczyć kultury.

So let's go now to the uniquely human world of language.

Przejdźmy do typowego dla człowieka świata języka.

Every language communicates with pitch to varying degrees,

Każdy język w pewnym stopniu komunikuje się w określonych tonach.

whether it's Mandarin Chinese,

Czy to mandaryński,

where a shift in melodic inflection gives the same phonetic syllable

w którym zmiana modulacji melodii daje ten samej sylabie fonetycznej

an entirely different meaning,

zupełnie inne znaczenie,

to a language like English,

czy język, jak angielski,

where a raised pitch at the end of a sentence ...

gdzie podniesienie tonacji na końcu zdania...

(Going up in pitch) implies a question?

(wznosi tonację) sugeruje pytanie?

(Laughter)

(Śmiech)

As an Ethiopian-American woman,

Jako pół - Etiopka, pół - Amerykanka

I grew up around the language of Amharic, Amhariña.

dorastałam w otoczeniu języka amharskiego.

It was my first language, the language of my parents,

To był mój pierwszy język, język moich rodziców,

one of the main languages of Ethiopia.

jeden z głównych języków Etiopii.

And there are a million reasons to fall in love with this language:

Istniało milion powodów, żeby się w nim zakochać:

its depth of poetics, its double entendres,

jego głębia poezji, jego dwuznaczności,

its wax and gold, its humor,

jego wosk i złoto, jego humor,

its proverbs that illuminate the wisdom and follies of life.

przysłowia odsłaniające życiową mądrość i życiowe wariactwa.

But there's also this melodicism, a musicality built right in.

Jest też w nim wbudowana melodyka i muzykalność.

And I find this distilled most clearly

Jest to najlepiej widoczne

in what I like to call emphatic language --

w tym, co lubię nazywać językiem empatii -

language that's meant to highlight or underline

takim, który ma podkreślać coś lub umniejszać,

or that springs from surprise.

lub wynika z zaskoczenia.

Take, for example, the word: "indey."

Na przykład słowo "indey".

Now, if there are Ethiopians in the audience,

Jeśli na widowni są Etiopczycy,

they're probably chuckling to themselves,

pewnie teraz się śmieją,

because the word means something like "No!"

ponieważ to słowo oznacza coś jak "Nie!"

or "How could he?" or "No, he didn't."

lub "Jak mógł?" albo "Nie zrobił tego."

It kind of depends on the situation.

To zależy od sytuacji.

But when I was a kid, this was my very favorite word,

Ale kiedy ja byłam mała, to było moje ulubione słowo,

and I think it's because it has a pitch.

pewnie dlatego, że ma wzniesiony ton.

It has a melody.

Ma melodię.

You can almost see the shape as it springs from someone's mouth.

Prawie widać jego kształt, gdy wydobywa się z czyichś ust.

"Indey" -- it dips, and then raises again.

"Indey" - opada i znów się wznosi.

And as a musician and composer, when I hear that word,

Jako muzyk i kompozytor, kiedy słyszę to słowo,

something like this is floating through my mind.

w mojej głowie pojawia się coś takiego:

(Music and singing "Indey")

(Muzyka i śpiewa "Indey")

(Music ends)

(Muzyka cichnie).

Or take, for example, the phrase for "It is right" or "It is correct" --

Lub takie zdanie, oznaczające: "To jest właściwe", "To jest prawdziwe".

"Lickih nehu ... Lickih nehu."

"Lickih nehu ... Lickih nehu."

It's an affirmation, an agreement.

To rodzaj afirmacji, przyzwolenia.

"Lickih nehu."

"Lickih nehu."

When I hear that phrase,

Kiedy słyszę to zdanie,

something like this starts rolling through my mind.

coś takiego powstaje w moich myślach.

(Music and singing "Lickih nehu")

(Muzyka i śpiewa "Lickih nehu")

(Music ends)

(Muzyka cichnie)

And in both of those cases, what I did was I took the melody

W obu przypadkach wzięłam melodię

and the phrasing of those words and phrases

i frazowanie tych słów i zdań,

and I turned them into musical parts to use in these short compositions.

i zrobiłam z nich elementy muzyczne, których użyłam w tych kompozycjach.

And I like to write bass lines,

A ponieważ lubię tworzyć linie basu,

so they both ended up kind of as bass lines.

zrobiłam z nich obu linie basowe.

Now, this is based on the work of Jason Moran and others

To wszystko oparte jest na pracy Jasona Morana i innych,

who work intimately with music and language,

którzy pracują blisko z muzyką i językiem,

but it's also something I've had in my head since I was a kid,

ale jest to też coś, o czym myślałam od dziecka -

how musical my parents sounded

jak muzykalnie brzmieli moi rodzice,

when they were speaking to each other and to us.

kiedy rozmawiali ze sobą i z nami.

It was from them and from Amhariña that I learned

To od nich i od języka Amhariña nauczyłam się,

that we are awash in musical expression

że jesteśmy skąpani w muzycznej ekspresji

with every word, every sentence that we speak,

z każdym wypowiadanym słowem i zdaniem,

every word, every sentence that we receive.

każdym słowem i zdaniem, które do nas dociera.

Perhaps you can hear it in the words I'm speaking even now.

Może słyszycie to nawet teraz w wymawianych przeze mnie słowach.

Finally, we go to the 1950s United States

W końcu przenosimy się do Ameryki lat 50tych

and the most seminal work of 20th century avant-garde composition:

i do najbardziej nowatorskiej, awangardowej kompozycji XX wieku -

John Cage's "4:33,"

"4:33" Johna Cage'a -

written for any instrument or combination of instruments.

napisanej dla jakiegokolwiek instrumentu lub grupy instrumentów.

The musician or musicians are invited to walk onto the stage

Muzyk lub muzycy są zapraszani na scenę

with a stopwatch and open the score,

ze stoperem i otwierają zapis,

which was actually purchased by the Museum of Modern Art --

który został zakupiony przez Museum of Modern Art. -

the score, that is.

mam namyśli zapis.

And this score has not a single note written

I zapis nie zawiera ani jednej nuty,

and there is not a single note played

ani jedna nuta nie wybrzmiewa

for four minutes and 33 seconds.

przez 4 minuty i 33 sekundy.

And, at once enraging and enrapturing,

Jednocześnie irytujący i zachwycający

Cage shows us that even when there are no strings

Cage pokazuje nam, że nawet jeśli palce nie szarpią strun,

being plucked by fingers or hands hammering piano keys,

a dłonie nie uderzają w klawisze fortepianu,

still there is music, still there is music,

i tak gra muzyka, i tak gra muzyka,

still there is music.

i tak gra muzyka.

And what is this music?

Co to za muzyka?

It was that sneeze in the back.

To kichnięcie w tle.

(Laughter)

(śmiech)

It is the everyday soundscape that arises from the audience themselves:

To codzienny krajobraz dźwiękowy, który ma źródło w publiczności:

their coughs, their sighs, their rustles, their whispers, their sneezes,

ich pokaszliwanie, westchnienia, szelest, szepty i kichnięcia,

the room, the wood of the floors and the walls

pokój, drewno na podłodze i ściany

expanding and contracting, creaking and groaning

rozszerzające się i kurczące, skrzypiące i jęczące

with the heat and the cold,

pod wpływem ciepła i zimna,

the pipes clanking and contributing.

a także brzęczące rury.

And controversial though it was, and even controversial though it remains,

Choć było to kontrowersyjne wtedy i nadal takim pozostaje,

Cage's point is that there is no such thing as true silence.

Cage chciał przekazać, że nie ma czegoś takiego, jak całkowita cisza.

Even in the most silent environments, we still hear and feel the sound

Nawet w najcichszym otoczeniu, słyszymy i czujemy dźwięki

of our own heartbeats.

wydawane przez nasze serca.

The world is alive with musical expression.

Świat wypełniony jest muzyczną ekspresją.

We are already immersed.

Jesteśmy w niej zanurzeni.

Now, I had my own moment of, let's say, remixing John Cage

Ja sama w pewnym momencie zdecydowałam się zrobić remix Cage'a,

a couple of months ago

było to kilka miesięcy temu,

when I was standing in front of the stove cooking lentils.

gdy stałam przy kuchence, gotując soczewicę.

And it was late one night and it was time to stir,

Była późna noc, przyszedł czas na mieszanie,

so I lifted the lid off the cooking pot,

podniosłam więc pokrywkę granka

and I placed it onto the kitchen counter next to me,

i położyłam ją na blacie obok.

and it started to roll back and forth

Zaczęła się toczyć w przód i w tył,

making this sound.

wydając ten dźwięk.

(Sound of metal lid clanking against a counter)

(Odgłos metalowej pokrywki uderzającej o blat).

(Clanking ends)

(Koniec odgłosu)

And it stopped me cold.

Zatrzymało mnie to w pół gestu.

I thought, "What a weird, cool swing that cooking pan lid has."

Pomyślałam: "Ta pokrywka ma w sobie taki dziwny swing".

So when the lentils were ready and eaten,

Więc kiedy soczewica została ugotowana i zjedzona,

I hightailed it to my backyard studio,

prysnęłam do studia na tyłach domu

and I made this.

i stworzyłam to.

(Music, including the sound of the lid, and singing)

(Muzyka, w tym dźwięk pokrywki i śpiew)

(Music ends)

(Muzyka cichnie)

Now, John Cage wasn't instructing musicians

John Cage nie instruował muzyków,

to mine the soundscape for sonic textures to turn into music.

żeby poszukiwali codziennych dźwięków, które można by zmienić w muzykę.

He was saying that on its own,

On tylko mówił, że samo otoczenie

the environment is musically generative,

generuje muzykę,

that it is generous, that it is fertile,

że jest hojne i płodne,

that we are already immersed.

a my wszyscy jesteśmy w nim zanurzeni.

Musician, music researcher, surgeon and human hearing expert Charles Limb

Muzyk, badacz muzyki, chirurg i ekspert od słuchu - Charles Limb -

is a professor at Johns Hopkins University

to profesor Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa,

and he studies music and the brain.

badający muzykę i mózg.

And he has a theory

Ma on teorię,

that it is possible -- it is possible --

że możliwym jest, naprawdę możliwym,

that the human auditory system actually evolved to hear music,

że ludzki system słuchowy ewoluował do tego, żeby słyszeć muzykę,

because it is so much more complex than it needs to be for language alone.

ponieważ jest to bardziej skomplikowane niż słyszenie samego języka.

And if that's true,

Jeśli to prawda,

it means that we're hard-wired for music,

oznacza to, że jesteśmy stworzeni do muzyki,

that we can find it anywhere,

że możemy ją znaleźć wszędzie,

that there is no such thing as a musical desert,

że nie ma czegoś takiego, jak muzyczna pustynia,

that we are permanently hanging out at the oasis,

że stale przebywamy w pobliżu oazy,

and that is marvelous.

i że jest to wspaniałe.

We can add to the soundtrack, but it's already playing.

Możemy wzbogacić soundtrack, który już jest odtwarzany.

And it doesn't mean don't study music.

Nie oznacza to, że nie mamy badać muzyki.

Study music, trace your sonic lineages and enjoy that exploration.

Studiujcie ją, poszukujcie dźwiękowych źródeł i cieszcie się tym.

But there is a kind of sonic lineage to which we all belong.

Ale są takie źródła, z których wszyscy się wywodzimy.

So the next time you are seeking percussion inspiration,

Następnym razem, szukając inspiracji dla perkusji,

look no further than your tires, as they roll over the unusual grooves

posłuchajcie, jak opony przesuwają się po bruzdach

of the freeway,

autostrad.

or the top-right burner of your stove

Albo w jaki sposób palnik kuchenki

and that strange way that it clicks

wydaje dziwne kliknięcia,

as it is preparing to light.

tuż przed tym, jak się rozpali.

When seeking melodic inspiration,

Poszukując inspiracji melodycznej,

look no further than dawn and dusk avian orchestras

posłuchajcie ptasich orkiestr o świcie i zmroku

or to the natural lilt of emphatic language.

lub naturalnego zaśpiewu języka empatycznego.

We are the audience and we are the composers

Jesteśmy publicznością i kompozytorami.

and we take from these pieces

Czerpiemy z tych utworów,

we are given.

które są nam dane.

We make, we make, we make, we make,

Tworzymy, tworzymy, tworzymy,

knowing that when it comes to nature or language or soundscape,

wiedząc, że gdy chodzi o naturę, język , czy dźwięki,

there is no end to the inspiration --

źródło inspiracji jest niewyczerpane -

if we are listening.

jeśli tylko słuchamy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)