Alastair Parvin: Architecture for the people by the people

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Marcin Doszko

When we use the word "architect" or "designer,"

Mówiąc "architekt" lub "projektant",

what we usually mean is a professional,

mamy na myśli profesjonalistę,

someone who gets paid,

któremu płaci się za pracę.

and we tend to assume that it's those professionals

Zakładamy też, że właśnie tacy profesjonaliści

who are going to be the ones to help us solve

pomogą nam stawić czoła

the really big, systemic design challenges that we face

wielkim wyzwaniom, jak zmiany klimatyczne,

like climate change, urbanization and social inequality.

urbanizacja czy nierówności społeczne.

That's our kind of working presumption.

To nasze założenie.

And I think it's wrong, actually.

Myślę, że jest ono błędne.

In 2008, I was just about to graduate from architecture school

W 2008 roku kończyłem architekturę

after several years, and go out and get a job,

i miałem zacząć szukać pracy,

and this happened.

gdy stało się.

The economy ran out of jobs.

Ekonomia padła i pracy nie było.

And a couple of things struck me about this.

Wyciagnąłem kilka wniosków.

One, don't listen to career advisers.

Po pierwsze: nie słuchaj doradców zawodowych.

And two, actually this is a fascinating paradox for architecture,

Po drugie, i to ciekawy paradoks:

which is that, as a society, we've never needed design thinking more,

społeczeństwo potrzebowało myślenia projektowego

and yet architecture was literally becoming unemployed.

a architekci byli bez pracy.

It strikes me that we talk very deeply about design,

Tyle mówi się o projektowaniu,

but actually there's an economics behind architecture

ale kryją się za tym kwestie ekonomiczne,

that we don't talk about, and I think we need to.

które niesłusznie ignorujemy.

And a good place to start is your own paycheck.

Najlepiej zacząć od wypłaty.

So, as a bottom-of-the-rung architecture graduate,

Jako architekt świeżo po studiach

I might expect to earn about 24,000 pounds.

mogę oczekiwać zarobków rzędu 24 tys. funtów.

That's about 36,000, 37,000 dollars.

To około 36-37 tys. dolarów.

Now in terms of the whole world's population,

W kontekście ludności całego świata

that already puts me in the top 1.95 richest people,

jestem w górnym 1,95% najbogatszych ludzi.

which raises the question of, who is it I'm working for?

Nasuwa się pytanie: dla kogo pracuję?

The uncomfortable fact is that

Niewygodna prawda jest taka,

actually almost everything that we call architecture today

że prawie wszystko, co nazywamy architekturą,

is actually the business of designing

to projektowanie dla najbogatszego

for about the richest one percent of the world's population,

1% ludzkości.

and it always has been.

Zawsze tak było.

The reason why we forgot that

Zapominamy o tym dlatego,

is because the times in history when architecture

że w przeszłości architektura

did the most to transform society were those times

miała największy wpływ wtedy,

when, actually, the one percent would build

kiedy 1% budował dla 99%.

on behalf of the 99 percent, for various different reasons,

Działo się tak z różnych powodów,

whether that was through philanthropy in the 19th century,

czy to ze względu na filantropię w XIX wieku,

communism in the early 20th,

komunizm w XX wieku,

the welfare state, and most recently, of course,

państwo opiekuńcze, czy od niedawna

through this inflated real estate bubble.

sztucznie zawyżony rynek nieruchomości.

And all of those booms, in their own various ways,

Wszystkie te wzrosty rynku

have now kicked the bucket,

zapadły się

and we're back in this situation

i znowu jesteśmy w sytuacji,

where the smartest designers and architects in the world

gdzie najwybitniejsi architekci świata

are only really able to work for one percent of the population.

mogą pracować tylko dla 1% ludzi.

Now it's not just that that's bad for democracy,

Nie tylko szkodzi to demokracji,

though I think it probably is,

to także kiepska

it's actually not a very clever business strategy, actually.

strategia biznesowa.

I think the challenge facing the next generation of architects

Następne pokolenie architektów stanie przed wyzwaniem,

is, how are we going to turn our client

jak rozszerzyć klientelę z 1%

from the one percent to the 100 percent?

do 100%.

And I want to offer three slightly counterintuitive ideas

Zaproponuję 3 sprzeczne z intuicją

for how it might be done.

rozwiązania tej kwestii.

The first is, I think we need to question this idea

Po pierwsze, musimy podważyć pogląd,

that architecture is about making buildings.

że architektura polega na stawianiu budynków.

Actually, a building is about the most expensive solution

Budowanie to chyba najdroższy sposób

you can think of to almost any given problem.

rozwiązywania problemów,

And fundamentally, design should be much, much more interested

a projektowanie powinno skupiać się na ich rozwiązywaniu

in solving problems and creating new conditions.

i tworzeniu nowych warunków.

So here's a story.

Opowiem historię.

The office was working with a school,

Biuro projektowe pracowało dla szkoły,

and they had an old Victorian school building.

mieszczącej się w starym,

And they said to the architects, "Look,

wiktoriańskim budynku.

our corridors are an absolute nightmare.

Architekci usłyszeli: "Korytarze są koszmarne.

They're far too small. They get congested between classes.

Są za małe, na przerwach robi się ścisk.

There's bullying. We can't control them.

Uczniowie się biją, nie panujemy nad tym.

So what we want you to do is re-plan our entire building,

Rozplanujcie od nowa cały budynek.

and we know it's going to cost several million pounds,

Wiemy, że to koszt kilku milionów funtów,

but we're reconciled to the fact."

ale pogodziliśmy się z tym”.

And the team thought about this, and they went away,

Architekci po namyśle powiedzieli:

and they said, "Actually, don't do that.

"Nie róbcie tego.

Instead, get rid of the school bell.

Lepiej zrezygnujcie z dzwonka na przerwę.

And instead of having one school bell that goes off once,

Zamiast jednego dzwonka dla całej szkoły,

have several smaller school bells that go off

zorganizujcie kilka mniejszych, które zadźwięczą

in different places and different times,

w różnych miejscach o różnej porze

distribute the traffic through the corridors."

i rozłożą tłum na korytarzach".

It solves the same problem,

Rozwiązuje to ten sam problem,

but instead of spending several million pounds,

tyle że kosztem kilkuset,

you spend several hundred pounds.

a nie kilku milionów funtów.

Now, it looks like you're doing yourself out of a job,

Wygląda to jak odbieranie sobie pracy,

but you're not. You're actually making yourself more useful.

lecz chodzi tu o przydatność.

Architects are actually really, really good

Architekci są dobrzy

at this kind of resourceful, strategic thinking.

w pomysłowym, strategicznym myśleniu.

And the problem is that, like a lot of design professions,

Problem w tym,

we got fixated on the idea of providing

że skupiliśmy się na dostarczaniu

a particular kind of consumer product,

konkretnego produktu konsumentom.

and I don't think that needs to be the case anymore.

Takie podejście przestaje się sprawdzać.

The second idea worth questioning is this 20th-century thing

Drugi pogląd, który zakwestionuję,

that mass architecture is about big --

głosi, że architektura to duże budynki

big buildings and big finance.

i duże pieniądze.

Actually, we've got ourselves locked into this

Ciągle tkwimy w mentalności

Industrial Era mindset which says that

z epoki industrialnej, zgodnie z którą

the only people who can make cities are large organizations

wyłączność na budowę miast

or corporations who build on our behalf,

mają duże organizacje i korporacje,

procuring whole neighborhoods

tworząc dla nas całe dzielnice

in single, monolithic projects, and of course,

według jednolitych projektów.

form follows finance.

A architektura podąża za pieniędzmi.

So what you end up with are single, monolithic neighborhoods

Stąd biorą się masowe,

based on this kind of one-size-fits-all model.

monolityczne dzielnice.

And a lot of people can't even afford them.

Dla wielu są zbyt drogie.

But what if, actually, it's possible now for cities

A gdyby miasta były budowane

to be made not just by the few with a lot

nie przez kilka osób dużym nakładem,

but also by the many with a bit?

ale przez wiele osób małym nakładem?

And when they do, they bring with them

Zmieniłoby to sposób widzenia

a completely different set of values about the place that they want to live.

miejsca, w którym się żyje.

And it raises really interesting questions about,

Nasuwa się wiele pytań o to,

how will we plan cities? How will finance development?

jak zaplanujemy miasta, skąd weźmiemy pieniądze,

How will we sell design services?

jak będziemy sprzedawać usługi projektowe.

What would it mean for democratic societies

Jak przyznanie obywatelom prawa do budowy

to offer their citizens a right to build?

wpłynęłoby na demokrację?

And in a way it should be kind of obvious, right,

Powinno być oczywiste, że w XXI wieku

that in the 21st century, maybe cities can be developed by citizens.

to mieszkańcy rozbudowują miasta.

And thirdly, we need to remember that,

Po trzecie, pamiętajmy,

from a strictly economic point of view,

że projektowanie z perspektywy ekonomicznej

design shares a category with sex and care of the elderly --

dzieli kategorię z z seksem i opieką nad starszymi:

mostly it's done by amateurs.

jest zdominowane przez amatorów.

And that's a good thing.

Nic w tym złego.

Most of the work takes place outside of the monetary economy

Większość dzieje się poza gospodarką pieniężną

in what's called the social economy or the core economy,

w tzw. gospodarce społecznej,

which is people doing it for themselves.

kiedy ludzie robią to dla siebie.

And the problem is that, up until now,

Do tej pory to gospodarka pieniężna

it was the monetary economy which had

posiadała całą infrastrukturę

all the infrastructure and all the tools.

i narzędzia.

So the challenge we face is, how are we going

Stoimy więc przed wyzwaniem,

to build the tools, the infrastructure and the institutions

jak stworzyć narzędzia, infrastrukturę

for architecture's social economy?

i instytucje architektury w gospodarce społecznej.

And that began with open-source software.

Zaczęło się od programów otwartoźródłowych.

And over the last few years, it's been moving

W ostatnich latach przeniosło się to

into the physical world with open-source hardware,

na otwartoźródłowy sprzęt

which are freely shared blueprints

w postaci ogólnodostępnych planów,

that anyone can download and make for themselves.

które można pobrać i samemu wykonać.

And that's where 3D printing gets really, really interesting.

Drukowanie 3D jest szczególnie ciekawe.

Right? When suddenly you had a 3D printer

Nagle pojawia się drukarka,

that was open-source, the parts for which

do której części można wydrukować

could be made on another 3D printer.

na innej drukarce 3D.

Or the same idea here, which is for a CNC machine,

Podobnie jest z tą maszyną CNC,

which is like a large printer that can cut sheets of plywood.

która tnie arkusze sklejki.

What these technologies are doing is radically

Technologie te drastycznie obniżają

lowering the thresholds of time and cost and skill.

próg czasu, kosztów i umiejętności.

They're challenging the idea that

Podważają pogląd, że tanio produkuje się

if you want something to be affordable it's got to be one-size-fits-all.

tylko rzeczy masowe.

And they're distributing massively

Rozpowszechniają też złożone

really complex manufacturing capabilities.

możliwości produkcyjne.

We're moving into this future where the factory is everywhere,

Czeka nas przyszłość,

and increasingly that means

w której fabryka będzie wszędzie

that the design team is everyone.

i każdy będzie projektantem.

That really is an industrial revolution.

To prawdziwa rewolucja przemysłowa.

And when we think that the major ideological conflicts

Jak pamiętamy, wielkie konflikty ideologiczne

that we inherited were all based around this question

opierały się na tym,

of who should control the means of production,

kto ma kontrolować środki produkcji.

and these technologies are coming back with a solution:

Nowe technologie dają rozwiązanie:

actually, maybe no one. All of us.

my wszyscy.

And we were fascinated by

Ciekawiło nas,

what that might mean for architecture.

jak zareaguje na to architektura.

So about a year and a half ago,

Półtora roku temu zaczęliśmy pracę

we started working on a project called WikiHouse,

nad projektem WikiHouse,

and WikiHouse is an open-source construction system.

otwartoźródłowym systemem konstrukcyjnym.

And the idea is to make it possible for anyone

Chcemy umożliwić każdemu

to go online, access a freely shared library

przeglądanie biblioteki modeli 3D

of 3D models which they can download and adapt in,

oraz pobieranie wybranych modeli

at the moment, SketchUp, because it's free, and it's easy to use,

i ich przeróbkę w darmowym programie SketchUp.

and almost at the click of a switch

Prawie jednym kliknięciem

they can generate a set of cutting files

tworzy się zestaw plików,

which allow them, in effect,

które można wydrukować

to print out the parts from a house using a CNC machine

za pomocą maszyny CNC

and a standard sheet material like plywood.

oraz materiału, takiego jak sklejka.

And the parts are all numbered,

Części są ponumerowane

and basically what you end up with is a really big IKEA kit.

i wychodzi ogromny zestaw z IKEI.

(Laughter)

(Śmiech)

And it goes together without any bolts.

Można go złożyć bez śrub,

It uses wedge and peg connections.

bo ma kołki i kliny.

And even the mallets to make it

W podobny sposób

can be provided on the cutting sheets as well.

można stworzyć nawet młotki.

And a team of about two or three people,

Aby to zbudować

working together, can build this.

wystarczy 2-3 osobowy zespół.

They don't need any traditional construction skills.

Nie są wymagane umiejętności budowlane

They don't need a huge array of power tools or anything like that,

ani duży zestaw elektronarzędzi.

and they can build a small house of about this size

Budowa takiego domku

in about a day.

zajmuje jeden dzień.

(Applause)

(Brawa)

And what you end up with is just the basic chassis of a house

Powstaje z tego szkielet domu,

onto which you can then apply systems like windows

do którego można dodać okna,

and cladding and insulation and services

pokrycie, ocieplenie

based on what's cheap and what's available.

i inne tanie, dostępne rzeczy.

Of course, the house is never finished.

Dom jest w ciągłej rozbudowie.

We're shifting our heads here, so the house is not a finished product.

Z pomocą maszyny CNC można w każdej chwili

With the CNC machine, you can make new parts for it

dorobić nowe części

over its life or even use it to make the house next door.

lub zbudować dom obok.

So we can begin to see the seed of a completely open-source,

To zalążek otwartoźródłowego,

citizen-led urban development model, potentially.

obywatelskiego modelu rozwoju miast.

And we and others have built a few prototypes around the world now,

Zbudowaliśmy kilka prototypów

and some really interesting lessons here.

w różnych miejscach na świecie.

One of them is that it's always incredibly sociable.

Okazało się że to bardzo towarzyskie zajęcie.

People get confused between construction work and having fun.

Praca łączy się z zabawą.

But the principles of openness go right down

Zasady otwartego dostępu

into the really mundane, physical details.

dotyczą nawet najmniejszych detali.

Like, never designing a piece that can't be lifted up.

Każdą cześć powinno dać się podnieść,

Or, when you're designing a piece,

i powinna być tak zaprojektowana,

make sure you either can't put it in the wrong way round,

by nie dało się jej zamontować na odwrót,

or, if you do, it doesn't matter, because it's symmetrical.

chyba że jest symetryczna.

Probably the principal which runs deepest with us

Najgłębiej rezonuje w nas zasada

is the principal set out by Linus Torvalds,

wskazana przez Linusa Torvaldsa,

the open-source pioneer,

pioniera ruchu otwartoźródłowego,

which was that idea of, "Be lazy like a fox."

która brzmi: "Bądź leniwy jak lis".

Don't reinvent the wheel every time.

Nie wyważaj drzwi otwartych na oścież.

Take what already works, and adapt it for your own needs.

Bierz to, co działa i przerabiaj po swojemu.

Contrary to almost everything that you might get taught

Wbrew temu,

at an architecture school, copying is good.

czego uczą architektów na studiach,

Which is appropriate, because actually,

powielanie jest dobre.

this approach is not innovative.

To żadna innowacja.

It's actually how we built buildings

Właśnie w ten sposób budowano

for hundreds of years before the Industrial Revolution

setki lat przed Rewolucją Przemysłową.

in these sorts of community barn-raisings.

Wspólnie, kolektywnie.

The only difference between traditional

Jedyna różnica między architekturą

vernacular architecture and open-source architecture

tradycyjną a otwartoźródłową

might be a web connection,

polega na połączeniu z siecią.

but it's a really, really big difference.

A to duża różnica.

We shared the whole of WikiHouse

Udostępniliśmy cały projekt WikiHouse

under a Creative Commons license,

na licencji Creative Commons

and now what's just beginning to happen

i grupy na całym świecie

is that groups around the world are beginning to take it

zaczęły się tym interesować,

and use it and hack it and tinker with it, and it's amazing.

ulepszać i majstrować.

There's a cool group over in Christchurch in New Zealand

W Christchurch w Nowej Zelandii jest fajna grupa

looking at post-earthquake development housing,

zajmująca się budownictwem po trzęsieniach ziemi,

and thanks to the TED city Prize,

a dzięki nagrodzie TED City

we're working with an awesome group in one of Rio's favelas

współpracujemy z super grupą z faweli w Rio

to set up a kind of community factory

przy budowie lokalnej fabryki

and micro-university.

i mikro-uniwersytetu.

These are very, very small beginnings,

To tylko skromne początki.

and actually there's more people in the last week

Ostatnio zgłosiło się mnóstwo ludzi,

who have got in touch and they're not even on this map.

których nie ma na tej mapie.

I hope next time you see it, you won't even be able to see the map.

Chciałbym, żeby następnym razem cała mapa była zakryta.

We're aware that WikiHouse is a very, very small answer,

WikiHouse to tylko cząstkowa

but it's a small answer to a really, really big question,

odpowiedź na wielkie pytanie.

which is that globally, right now, the fastest-growing cities

W skali globu najszybciej rozwijają się

are not skyscraper cities.

nie miasta z wieżowcami,

They're self-made cities in one form or another.

a miasta budowane przez ludzi.

If we're talking about the 21st-century city,

Ci ludzie będą tworzyć miasto XXI wieku.

these are the guys who are going to be making it.

Ci ludzie będą tworzyć miasto XXI wieku.

You know, like it or not, welcome to the world's biggest design team.

Witamy w największym na świecie zespole projektantów.

So if we're serious about problems

Aby na poważnie zająć się problemami

like climate change, urbanization and health,

typu zmiana klimatu, urbanizacja czy zdrowie,

actually, our existing development models aren't going to do it.

musimy zmienić dotychczasowe modele rozwoju.

As I think Robert Neuwirth said, there isn't a bank

Robert Neuwirth powiedział,

or a corporation or a government or an NGO

że żadna korporacja i żaden rząd

who's going to be able to do it

nie rozwiążą tych problemów,

if we treat citizens only as consumers.

dopóki obywatel będzie traktowany tylko jak konsument.

How extraordinary would it be, though, if collectively

Czy nie byłoby wspaniale

we were to develop solutions not just to the problem

wspólnie wypracować rozwiązania

of structure that we've been working on,

nie tylko strukturalne,

but to infrastructure problems like solar-powered air conditioning,

ale i infrastrukturalne, jak klimatyzacja na energię słoneczną,

off-grid energy, off-grid sanitation --

pozasieciowa energia i kanalizacja;

low-cost, open-source, high-performance solutions

tanie, otwartoźródłowe, wydajne rozwiązania

that anyone can very, very easily make,

dostępne dla każdego,

and to put them all into a commons

i udostępnić je w Internecie

where they're owned by everyone and they're accessible by everyone?

gdzie staną się wspólnym zasobem?

A kind of Wikipedia for stuff?

Taka Wikipedia dla przedmiotów.

And once something's in the commons,

Co raz tu trafi,

it will always be there.

zostanie na zawsze.

How much would that change the rules?

Na ile zmieniłoby to zasady?

And I think the technology's on our side.

Technologia jest z nami.

If design's great project in the 20th century

Tak jak wielkim dziełem projektantów XX wieku

was the democratization of consumption --

była demokratyzacja konsumpcji,

that was Henry Ford, Levittown, Coca-Cola, IKEA —

zrobili to Henry Ford, Levittown, Coca-Cola, IKEA,

I think design's great project in the 21st century

tak wielkim zadaniem w XXI wieku

is the democratization of production.

jest demokratyzacja produkcji.

And when it comes to architecture in cities,

Architektura w mieście

that really matters.

to sprawa wielkiej wagi.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)