Paul Bloom: Can prejudice ever be a good thing?

Tłumaczenie: Agata Ręczniarek Korekta: Magda Komorowska

When we think about prejudice and bias,

Myśląc o uprzedzeniach i stronniczości,

zwykle myślimy o głupich i złych ludziach,

we tend to think about stupid and evil people

doing stupid and evil things.

którzy robią głupie i złe rzeczy.

And this idea is nicely summarized

Dobrze to podsumowuje

by the British critic William Hazlitt,

brytyjski krytyk William Hazlitt,

który napisał: „Uprzedzenie jest dzieckiem ignorancji”.

who wrote, "Prejudice is the child of ignorance."

I want to try to convince you here

Chcę dziś was przekonać,

that this is mistaken.

że to błędna myśl.

I want to try to convince you

Chcę was przekonać,

that prejudice and bias

że uprzedzenia i stronniczość

are natural, they're often rational,

są naturalne, często racjonalne,

and they're often even moral,

a czasem nawet moralne.

and I think that once we understand this,

Myślę, że kiedy to zrozumiemy,

we're in a better position to make sense of them

będziemy lepiej pojmować uprzedzenia,

when they go wrong,

zwłaszcza kiedy przyjmują zły obrót,

when they have horrible consequences,

kiedy mają straszne konsekwencje

and we're in a better position to know what to do

i będziemy wiedzieć,

when this happens.

co robić w takich sytuacjach.

Zacznijmy od stereotypów.

So, start with stereotypes. You look at me,

Patrzycie na mnie, znacie moje imię, znacie pewne fakty o mnie

you know my name, you know certain facts about me,

and you could make certain judgments.

i możecie stworzyć opinię na mój temat.

You could make guesses about my ethnicity,

Możecie próbować odgadnąć moją narodowość,

przynależność polityczną, przekonania religijne.

my political affiliation, my religious beliefs.

Te osądy zwykle są trafne.

And the thing is, these judgments tend to be accurate.

We're very good at this sort of thing.

Jesteśmy w tym bardzo dobrzy,

And we're very good at this sort of thing

a to dlatego,

because our ability to stereotype people

że zdolność do "szufladkowania" ludzi

is not some sort of arbitrary quirk of the mind,

nie jest jakimś kaprysem naszego umysłu,

a raczej konkretnym przykładem bardziej ogólnego procesu,

but rather it's a specific instance

of a more general process,

dzięki któremu zdobywamy doświadczenie

which is that we have experience

with things and people in the world

ze skategoryzowanymi rzeczami i ludźmi na świecie

that fall into categories,

and we can use our experience to make generalizations

i wykorzystujemy to doświadczenie, żeby tworzyć uogólnienia

about novel instances of these categories.

na temat nowych przykładów tych kategorii.

So everybody here has a lot of experience

Każdy z nas ma spore doświadczenie

with chairs and apples and dogs,

z krzesłami, jabłkami i psami

i na tej podstawie może zobaczyć

and based on this, you could see

unfamiliar examples and you could guess,

nieznane przykłady i ocenić,

you could sit on the chair,

że mógłby usiąść na krześle,

you could eat the apple, the dog will bark.

zjeść jabłko, że pies może zaszczekać.

Now we might be wrong.

Ale możemy się mylić.

The chair could collapse if you sit on it,

Krzesło może się złamać pod nami,

the apple might be poison, the dog might not bark,

jabłko może być zatrute, a pies może nie szczekać.

and in fact, this is my dog Tessie, who doesn't bark.

W istocie to mój pies Tessie, który nie szczeka.

But for the most part, we're good at this.

Ale przeważnie jesteśmy w tym dobrzy.

Przeważnie zgadujemy dobrze

For the most part, we make good guesses

w sferze społecznej i innych,

both in the social domain and the non-social domain,

a gdybyśmy nie mogli tego robić,

and if we weren't able to do so,

if we weren't able to make guesses about new instances that we encounter,

nie mogli tworzyć przypuszczeń na temat nowych przypadków, które nas spotykają,

we wouldn't survive.

nie przetrwalibyśmy.

And in fact, Hazlitt later on in his wonderful essay

Hazlitt potwierdza to

w dalszej części swojego wspaniałego eseju.

concedes this.

He writes, "Without the aid of prejudice and custom,

Pisze: "Bez pomocy uprzedzeń i zwyczajów

I should not be able to find my way my across the room;

nie wiedziałbym, jak przejść przez swój pokój,

nor know how to conduct myself in any circumstances,

jak się zachować w danej sytuacji

nor what to feel in any relation of life."

czy co czuć w danym momencie życia".

Or take bias.

Weźmy pod uwagę stronniczość.

Now sometimes, we break the world up into

Dzielimy świat na "my" kontra "oni",

us versus them, into in-group versus out-group,

na "nasz krąg" kontra "ich krąg",

and sometimes when we do this,

i czasem robiąc to,

we know we're doing something wrong,

czujemy, że robimy coś złego

and we're kind of ashamed of it.

i wstydzimy się tego.

Ale czasami jesteśmy z tego dumni.

But other times we're proud of it.

We openly acknowledge it.

Otwarcie się do tego przyznajemy.

And my favorite example of this

Moim ulubionym przykładem jest pytanie zadane przez widownię

is a question that came from the audience

in a Republican debate prior to the last election.

podczas debaty republikanów przed ostatnimi wyborami.

(Video) Anderson Cooper: Gets to your question,

(Wideo) Anderson Cooper: Czas na pytania od widowni

the question in the hall, on foreign aid? Yes, ma'am.

o pomoc zagraniczną, oddajemy pani głos.

Kobieta: Amerykanie cierpią

Woman: The American people are suffering

in our country right now.

tutaj, w naszym kraju.

Why do we continue to send foreign aid

Dlaczego nadal wysyłamy pomoc zagraniczną do innych krajów,

to other countries

when we need all the help we can get for ourselves?

kiedy sami potrzebujemy każdej dostępnej pomocy?

AC: Governor Perry, what about that?

AC: Gubernatorze, co pan na to?

(Applause)

(Brawa)

Rick Perry: Absolutely, I think it's—

Rick Perry: Oczywiście, myślę...

Paul Bloom: Each of the people onstage

Paul Bloom: Każda osoba na scenie

agreed with the premise of her question,

zgadza się z przesłanką jej pytania,

which is as Americans, we should care more

bo jako Amerykanie powinniśmy bardziej dbać

about Americans than about other people.

o Amerykanów niż o innych.

Zwykle poprzez poczucie solidarności,

And in fact, in general, people are often swayed

lojalności, dumy, patriotyzmu, ludzie skłaniają się

by feelings of solidarity, loyalty, pride, patriotism,

towards their country or towards their ethnic group.

w stronę swego kraju lub grupy etnicznej.

Regardless of your politics, many people feel proud to be American,

Niezależnie od polityki wielu ludzi jest dumnych z bycia Amerykanami

and they favor Americans over other countries.

i przedkłada Amerykanów nad inne narodowości.

Residents of other countries feel the same about their nation,

Obywatele innych krajów czują to samo wobec swojego narodu,

and we feel the same about our ethnicities.

dotyczy to też przynależności etnicznej.

Now some of you may reject this.

Niektórzy mogą się z tym nie zgodzić.

Some of you may be so cosmopolitan

Niektórzy z was mogą być kosmopolitami,

that you think that ethnicity and nationality

którzy uważają, że grupa etniczna czy narodowość

should hold no moral sway.

nie powinny kierować moralnością.

But even you sophisticates accept

Ale nawet wy akceptujecie

that there should be some pull

pewne przywiązanie do grupy wewnętrznej

towards the in-group in the domain of friends and family,

obejmującej przyjaciół i rodzinę,

of people you're close to,

do bliskich wam osób.

and so even you make a distinction

Nawet wy dokonujecie rozróżnienia

between us versus them.

między „my” a „oni”.

Now, this distinction is natural enough

To rozróżnienie jest naturalne

and often moral enough, but it can go awry,

i często moralne, ale może przybrać zły obrót.

and this was part of the research

Opisano to w badaniu

psychologa społecznego, Henriego Tajfela.

of the great social psychologist Henri Tajfel.

Tajfel was born in Poland in 1919.

Tajfel urodził się w Polsce w 1919 roku.

Wyjechał na studia do Francji,

He left to go to university in France,

because as a Jew, he couldn't go to university in Poland,

bo jako Żyd nie mógł studiować w Polsce.

Później wstąpił do francuskiego wojska

and then he enlisted in the French military

in World War II.

podczas II wojny światowej.

Został schwytany i uwięziony

He was captured and ended up

in a prisoner of war camp,

w obozie jenieckim.

and it was a terrifying time for him,

Był to dla niego przeraźliwy czas,

because if it was discovered that he was a Jew,

bo gdyby odkryto, że jest Żydem,

zostałby przeniesiony do obozu koncentracyjnego,

he could have been moved to a concentration camp,

where he most likely would not have survived.

którego prawdopodobnie nie przeżyłby.

And in fact, when the war ended and he was released,

Po zakończeniu wojny, kiedy został uwolniony,

most of his friends and family were dead.

większość jego przyjaciół i rodziny nie żyła.

He got involved in different pursuits.

Zajmował się różnymi rzeczami.

Pomagał sierotom wojennym,

He helped out the war orphans.

But he had a long-lasting interest

jednak przede wszystkim interesowała go

in the science of prejudice,

nauka o uprzedzeniach,

więc gdy pojawiło się

and so when a prestigious British scholarship

prestiżowe brytyjskie stypendium na badania stereotypów,

on stereotypes opened up, he applied for it,

and he won it,

złożył wniosek, dostał stypendium

and then he began this amazing career.

i rozpoczął wspaniałą karierę.

Jej punktem wyjściowym było spostrzeżenie,

And what started his career is an insight

that the way most people were thinking

że większość ludzi niewłaściwie myślała o Holokauście.

about the Holocaust was wrong.

Many people, most people at the time,

Wielu ludzi, większość w tamtych czasach,

postrzegało Holokaust jako rodzaj

viewed the Holocaust as sort of representing

some tragic flaw on the part of the Germans,

tragicznego błędu ze strony Niemców,

skazę genetyczną, osobowość autorytarną.

some genetic taint, some authoritarian personality.

Tajfel to odrzucił.

And Tajfel rejected this.

Tajfel said what we see in the Holocaust

Powiedział, że to, co widzimy w Holokauście,

is just an exaggeration

jest tylko wyolbrzymieniem

of normal psychological processes

normalnych procesów psychologicznych,

that exist in every one of us.

które zachodzą w każdym z nas.

And to explore this, he did a series of classic studies

Żeby to zbadać, przeprowadził serię badań

na brytyjskich nastolatkach.

with British adolescents.

And in one of his studies, what he did was he asked

W jednym z badań

the British adolescents all sorts of questions,

zadawał im różne pytania,

a potem, na podstawie odpowiedzi, mówił:

and then based on their answers, he said,

"I've looked at your answers, and based on the answers,

"Przejrzałem wasze odpowiedzi i na ich podstawie ustaliłem

I have determined that you are either" —

że jesteście albo...",

powiedział połowie z nich,

he told half of them —

"a Kandinsky lover, you love the work of Kandinsky,

"albo miłośnikami Kandinskiego, uwielbiacie jego prace,

lub miłośnikami Klee, uwielbiacie jego prace".

or a Klee lover, you love the work of Klee."

Było to zupełnie zmyślone.

It was entirely bogus.

Odpowiedzi nie miały nic wspólnego z Kandinskim lub Klee.

Their answers had nothing to do with Kandinsky or Klee.

They probably hadn't heard of the artists.

Prawdopodobnie nie słyszeli nawet o tych artystach.

Po prostu podzielił ich losowo na dwie grupy.

He just arbitrarily divided them up.

But what he found was, these categories mattered,

Odkrył jednak, że te kategorie miały znaczenie,

więc kiedy później dał badanym pieniądze,

so when he later gave the subjects money,

they would prefer to give the money

woleli je przekazać

członkom swojej grupy

to members of their own group

niż członkom drugiej grupy.

than members of the other group.

Worse, they were actually most interested

Co gorsza byli najbardziej zainteresowani

in establishing a difference

wyznaczeniem różnicy

między swoją grupą a innymi grupami,

between their group and other groups,

so they would give up money for their own group

więc rezygnowali z pieniędzy na rzecz swojej grupy,

if by doing so they could give the other group even less.

jeśli tym sposobem druga grupa miałaby jeszcze mniej.

Ta stronniczość zdaje się pojawiać bardzo wcześnie.

This bias seems to show up very early.

So my colleague and wife, Karen Wynn, at Yale

Moja żona i współpracowniczka z Uniwersytetu Yale, Karen Wynn,

has done a series of studies with babies

przeprowadziła szereg badań z dziećmi,

where she exposes babies to puppets,

przedstawiając im maskotki

and the puppets have certain food preferences.

z określonymi preferencjami żywieniowymi.

So one of the puppets might like green beans.

Jedna lubi zieloną fasolkę,

The other puppet might like graham crackers.

inna lubi krakersy.

Sprawdzane są preferencje żywieniowe dzieci,

They test the babies own food preferences,

które zwykle wolą krakersy.

and babies typically prefer the graham crackers.

Pytanie: czy ma to wpływ na sposób, w jaki dzieci traktują maskotki?

But the question is, does this matter to babies

in how they treat the puppets? And it matters a lot.

Ma ogromne znaczenie.

They tend to prefer the puppet

Dzieci zwykle wolą maskotkę,

who has the same food tastes that they have,

która ma takie same preferencje żywieniowe jak one,

and worse, they actually prefer puppets

co gorsza, wolą maskotki,

who punish the puppet with the different food taste.

które wymierzają kary maskotkom z innym gustem.

(Laughter)

(Śmiech)

We see this sort of in-group, out-group psychology all the time.

Wszędzie widzimy ten rodzaj psychologii grupy wewnętrznej i zewnętrznej.

We see it in political clashes

W starciach politycznych

within groups with different ideologies.

między grupami o różnych ideologiach,

w skrajnych przypadkach wojny,

We see it in its extreme in cases of war,

where the out-group isn't merely given less,

gdzie grupa zewnętrzna nie tylko dostaje mniej,

wręcz się ją odczłowiecza,

but dehumanized,

as in the Nazi perspective of Jews

jak przy nazistowskim postrzeganiu Żydów

as vermin or lice,

jako robactwa lub wszy,

or the American perspective of Japanese as rats.

lub amerykańskim postrzeganiu Japończyków jako szczurów.

Stereotypy też mogą przybrać zły obrót.

Stereotypes can also go awry.

So often they're rational and useful,

Często są racjonalne i przydatne,

but sometimes they're irrational,

ale czasami są irracjonalne,

they give the wrong answers,

dają złe odpowiedzi,

and other times

a innym razem

they lead to plainly immoral consequences.

prowadzą do niemoralnych konsekwencji.

And the case that's been most studied

Przypadkiem najszerzej badanym

is the case of race.

jest przypadek rasy.

There was a fascinating study

Przeprowadzono fascynujące badanie

prior to the 2008 election

przed wyborami w 2008 roku,

where social psychologists looked at the extent

w którym psycholodzy społeczni badali,

to which the candidates were associated with America,

w jakim stopniu kandydaci kojarzą się z Ameryką,

ściślej z amerykańską flagą.

as in an unconscious association with the American flag.

W jednym z badań porównywali

And in one of their studies they compared

Obama and McCain, and they found McCain

Obamę i McCaina i odkryli, że McCaina

is thought of as more American than Obama,

postrzega się jako bardziej amerykańskiego niż Obamę.

and to some extent, people aren't that surprised by hearing that.

Słysząc to, ludzie nie są zbyt zaskoczeni.

McCain jest znanym bohaterem wojennym

McCain is a celebrated war hero,

i wielu przyznałoby otwarcie,

and many people would explicitly say

he has more of an American story than Obama.

że jego historia jest bardziej amerykańska niż Obamy.

But they also compared Obama

Ale porównano też Obamę

to British Prime Minister Tony Blair,

z brytyjskim premierem Tonym Blairem

and they found that Blair was also thought of

i okazało się, że Blair też jest postrzegany

as more American than Obama,

jako bardziej amerykański,

even though subjects explicitly understood

mimo że badani dobrze wiedzieli,

that he's not American at all.

że nie jest Amerykaninem.

Ale reagowali oczywiście

But they were responding, of course,

na kolor skóry.

to the color of his skin.

Te stereotypy i uprzedzenia

These stereotypes and biases

have real-world consequences,

mają realne konsekwencje,

both subtle and very important.

zarówno subtelne, jak i bardzo ważne.

W niedawno przeprowadzonym badaniu naukowcy wystawili na sprzedaż

In one recent study, researchers

put ads on eBay for the sale of baseball cards.

na eBay'u karty baseballowe.

Some of them were held by white hands,

Niektóre z nich trzymała biała dłoń,

others by black hands.

inne trzymała czarna dłoń.

They were the same baseball cards.

Były to te same karty.

Te trzymane w czarnej dłoni

The ones held by black hands

got substantially smaller bids

otrzymały znacząco niższe oferty cenowe

than the ones held by white hands.

niż te trzymane w białej dłoni.

Na Uniwersytecie Stanforda

In research done at Stanford,

psychologists explored the case of people

psycholodzy badali przypadki osób

skazanych za morderstwo białych osób.

sentenced for the murder of a white person.

Przy tych samych okolicznościach

It turns out, holding everything else constant,

you are considerably more likely to be executed

kara śmierci jest bardziej prawdopodobna,

if you look like the man on the right

jeśli wyglądasz jak człowiek po prawej

than the man on the left,

niż po lewej.

Przede wszystkim dlatego,

and this is in large part because

the man on the right looks more prototypically black,

że mężczyzna po prawej jest archetypowo bardziej czarny,

more prototypically African-American,

bardziej afroamerykański,

i to najwyraźniej wpływa na decyzje ludzi

and this apparently influences people's decisions

over what to do about him.

odnośnie tego, co z nim zrobić.

Kiedy o tym wiemy,

So now that we know about this,

how do we combat it?

jak możemy z tym walczyć?

Są różne sposoby.

And there are different avenues.

One avenue is to appeal

Jednym jest przemawianie do ludzkich emocji,

to people's emotional responses,

to appeal to people's empathy,

do ludzkiej empatii,

and we often do that through stories.

co często robimy poprzez opowiadania.

So if you are a liberal parent

Jeśli jesteś liberalnym rodzicem

and you want to encourage your children

i chcesz przekonać swoje dzieci

to believe in the merits of nontraditional families,

do zalet nietradycyjnych rodzin,

możesz im dać taką książkę. ["Heather ma dwie mamusie"].

you might give them a book like this. ["Heather Has Two Mommies"]

If you are conservative and have a different attitude,

Jeśli jesteś konserwatywny i masz inne podejście,

you might give them a book like this.

możesz im dać taką książkę.

(Laughter) ["Help! Mom! There Are Liberals under My Bed!"]

(Śmiech) ["Pomocy! Mamo! Pod moim łóżkiem są liberałowie!"].

But in general, stories can turn

Opowieści mogą zmieniać

anonymous strangers into people who matter,

anonimowych obcych w ludzi, którzy się liczą.

and the idea that we care about people

To, że troszczymy się o ludzi,

when we focus on them as individuals

kiedy widzimy w nich jednostki,

is an idea which has shown up across history.

ma odzwierciedlenie w historii.

So Stalin apocryphally said,

Stalin powiedział podobno:

"A single death is a tragedy,

"Jedna śmierć to tragedia,

milion – to statystyka".

a million deaths is a statistic,"

Matka Teresa powiedziała:

and Mother Teresa said,

"If I look at the mass, I will never act.

"Patrząc w tłum, niczego nie zrobię.

If I look at the one, I will."

Patrząc na jednostkę, zareaguję”.

Psychologists have explored this.

Psycholodzy badali to zjawisko.

W pewnym badaniu

For instance, in one study,

uczestnicy dostali listę faktów o kryzysie

people were given a list of facts about a crisis,

and it was seen how much they would donate

i zbadano, ile wpłaciliby na zbiórkę,

żeby rozwiązać ten kryzys.

to solve this crisis,

Drugiej grupie nie podano żadnych faktów,

and another group was given no facts at all

but they were told of an individual

ale przedstawiono im jedną osobę,

and given a name and given a face,

podano imię i pokazano twarz.

Ci ludzie byli o wiele hojniejsi.

and it turns out that they gave far more.

To nic nowego

None of this I think is a secret

dla osób zaangażowanych w działalność charytatywną.

to the people who are engaged in charity work.

People don't tend to deluge people

Zwykle nie zasypuje się ludzi

with facts and statistics.

faktami i statystykami.

Pokazuje się raczej twarze,

Rather, you show them faces,

you show them people.

pokazuje się ludzi.

It's possible that by extending our sympathies

Możliwe, że wyrażając współczucie wobec jednostki,

może ono być przeniesione na grupę,

to an individual, they can spread

to the group that the individual belongs to.

do której ta jednostka należy.

To Harriet Beecher Stowe.

This is Harriet Beecher Stowe.

The story, perhaps apocryphal,

Historia, może zmyślona, mówi o tym,

że prezydent Lincoln zaprosił ją

is that President Lincoln invited her

do Białego Domu w trakcie wojny secesyjnej

to the White House in the middle of the Civil War

i powiedział do niej:

and said to her,

"So you're the little lady who started this great war."

"Więc ty jesteś tą małą kobietą, która wywołała tę wielką wojnę”.

And he was talking about "Uncle Tom's Cabin."

Mówił o "Chacie wuja Toma”.

"Chata wuja Toma" nie jest wielkim dziełem filozofii

"Uncle Tom's Cabin" is not a great book of philosophy

or of theology or perhaps not even literature,

czy teologii, może nawet nie literatury,

but it does a great job

ale skłania ludzi do tego,

żeby postawili się w sytuacji osób,

of getting people to put themselves in the shoes

of people they wouldn't otherwise be in the shoes of,

w której inaczej by się nie znaleźli,

żeby postawili się w sytuacji niewolników.

put themselves in the shoes of slaves.

To równie dobrze mogło być katalizatorem

And that could well have been a catalyst

for great social change.

wielkiej przemiany społecznej.

More recently, looking at America

Obserwując Amerykę

in the last several decades,

w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci,

można śmiało przypuszczać, że takie programy jak "The Cosby Show"

there's some reason to believe that shows like "The Cosby Show"

radically changed American attitudes towards African-Americans,

radykalnie zmieniły podejście Amerykanów do Afroamerykanów,

while shows like "Will and Grace" and "Modern Family"

a programy takie jak "Will i Grace” i "Współczesna rodzina”

changed American attitudes

zmieniły stosunek Amerykanów

towards gay men and women.

do homoseksualistów.

I don't think it's an exaggeration to say

Chyba nie przesadzam, twierdząc,

że głównym katalizatorem moralnej zmiany w Ameryce

that the major catalyst in America for moral change

jest serial komediowy.

has been a situation comedy.

But it's not all emotions,

Ale nie chodzi tylko o emocje.

and I want to end by appealing

to the power of reason.

Chcę zakończyć apelem

do siły rozumu.

At some point in his wonderful book

W znakomitej książce:

"The Better Angels of Our Nature,"

”Zmierzch przemocy”

Steven Pinker says,

Steven Pinker pisze,

że Stary Testament każe kochać bliźniego,

the Old Testament says love thy neighbor,

and the New Testament says love thy enemy,

a Nowy Testament mówi, żeby miłować nieprzyjaciół,

but I don't love either one of them, not really,

ale tak naprawdę nie kocham żadnego z nich,

ale nie chcę ich zabić.

but I don't want to kill them.

I know I have obligations to them,

Wiem, że mam wobec nich zobowiązania,

but my moral feelings to them, my moral beliefs

ale moje moralne uczucia wobec nich, moje moralne przekonania

odnośnie tego, jak powinienem się wobec nich zachowywać,

about how I should behave towards them,

aren't grounded in love.

nie opierają się na miłości.

What they're grounded in is the understanding of human rights,

Opierają się na rozumieniu praw człowieka,

a belief that their life is as valuable to them

na wierze, że ich życie jest tak samo wartościowe dla nich,

as my life is to me,

jak moje życie dla mnie.

and to support this, he tells a story

Pinker popiera swoją tezę opowieścią

by the great philosopher Adam Smith,

wielkiego filozofa, Adama Smitha,

and I want to tell this story too,

którą też chcę wam przekazać,

though I'm going to modify it a little bit

trochę dopasowując ją

for modern times.

do współczesności.

So Adam Smith starts by asking you to imagine

Adam Smith najpierw prosi, żebyście wyobrazili sobie

the death of thousands of people,

śmierć tysięcy ludzi w kraju,

and imagine that the thousands of people

który nie jest ci znany.

are in a country you are not familiar with.

Mogą to być Chiny, Indie lub kraj w Afryce.

It could be China or India or a country in Africa.

And Smith says, how would you respond?

Smith pyta, jakbyś zareagował?

And you would say, well that's too bad,

Powiedzielibyście: "Wielka szkoda!",

and you'd go on to the rest of your life.

a wasze życie toczyłoby się dalej.

If you were to open up The New York Times online or something,

Otworzylibyście stronę "New York Timesa"

and discover this, and in fact this happens to us all the time,

i przeczytali o tym, a to się przecież zdarza na co dzień,

we go about our lives.

i żylibyście dalej swoim życiem.

But imagine instead, Smith says,

Potem Smith każe sobie wyobrazić,

że dowiadujesz się, że jutro

you were to learn that tomorrow

you were to have your little finger chopped off.

mają ci odciąć mały palec.

Smith says, that would matter a lot.

Smith uważa, że to miałoby znaczenie.

You would not sleep that night

Nie mógłbyś spać w nocy,

wondering about that.

ciągle byś o tym myślał.

So this raises the question:

Tu trzeba zadać pytanie:

Would you sacrifice thousands of lives

Czy poświęciłbyś tysiące istnień,

to save your little finger?

żeby uratować swój mały palec?

Now answer this in the privacy of your own head,

Odpowiedzcie sobie w myśli na to pytanie.

but Smith says, absolutely not,

Smith twierdzi, że absolutnie nie,

what a horrid thought.

co za niedorzeczna myśl.

Rodzi to pytanie,

And so this raises the question,

jak to ujmuje Smith:

and so, as Smith puts it,

"When our passive feelings are almost always

"Skoro nasze bierne uczucia są prawie zawsze

so sordid and so selfish,

wstrętne i samolubne,

how comes it that our active principles

jak to możliwe, że nasze aktywne zasady są często

should often be so generous and so noble?"

tak hojne i szlachetne?”.

And Smith's answer is, "It is reason,

Odpowiedź jest następująca:

principle, conscience.

"To rozum, prawo i sumienie

przemawiają do nas,

[This] calls to us,

with a voice capable of astonishing the most presumptuous of our passions,

mówią nam, choć czujemy się wyjątkowi,

że jesteśmy tylko jednymi z wielu,

that we are but one of the multitude,

in no respect better than any other in it."

i pod żadnym względem nie jesteśmy lepsi niż inni".

And this last part is what is often described

Ta ostatnia część jest często opisywana

as the principle of impartiality.

jako zasada bezstronności.

And this principle of impartiality manifests itself

Ta zasada pojawia się

we wszystkich religiach świata,

in all of the world's religions,

in all of the different versions of the golden rule,

we wszystkich odmianach złotej zasady

and in all of the world's moral philosophies,

i we wszystkich teoriach etycznych na świecie,

which differ in many ways

które różnią się od siebie pod wieloma względami,

but share the presupposition that we should judge morality

ale opierają się na założeniu, że powinniśmy osądzać moralne czyny

from sort of an impartial point of view.

z bezstronnego punktu widzenia.

The best articulation of this view

Według mnie ten pogląd został najlepiej wyrażony

is actually, for me, it's not from a theologian or from a philosopher,

nie przez teologa czy filozofa,

but from Humphrey Bogart

ale przez Humphreya Bogarta

at the end of "Casablanca."

pod koniec "Casablanki”.

So, spoiler alert, he's telling his lover

Uwaga, spoiler!

Mówi swojej kochance, że muszą się rozstać

that they have to separate

for the more general good,

dla dobra ogółu

and he says to her, and I won't do the accent,

i mówi do niej, nie będę udawał akcentu,

but he says to her, "It doesn't take much to see

ale mówi: "Niewiele trzeba, aby dostrzec,

that the problems of three little people

że problemy trzech małych ludzi

don't amount to a hill of beans in this crazy world."

są zupełnie nieważne w tym szalonym świecie”.

Our reason could cause us to override our passions.

Rozum pozwala nam kontrolować popędy.

Our reason could motivate us

Może motywować nas

do wyrażania empatii,

to extend our empathy,

could motivate us to write a book like "Uncle Tom's Cabin,"

do napisania książki jak "Chata wuja Toma”

or read a book like "Uncle Tom's Cabin,"

lub do przeczytania takiej książki.

and our reason can motivate us to create

Rozum może motywować nas do tworzenia

customs and taboos and laws

zwyczajów, zakazów, praw,

that will constrain us

które powstrzymają nas

przed działaniem pod wpływem impulsu,

from acting upon our impulses

when, as rational beings, we feel

kiedy czujemy, że jako istoty rozumne,

we should be constrained.

powinniśmy być ograniczeni prawem.

This is what a constitution is.

Do tego służy konstytucja.

A constitution is something which was set up in the past

Konstytucja to coś, co powstało w przeszłości

i obowiązuje w teraźniejszości.

that applies now in the present,

Według niej

and what it says is,

nieważne, jak bardzo pragniemy ponownie wybrać

no matter how much we might to reelect

a popular president for a third term,

popularnego prezydenta na trzecią kadencję,

no matter how much white Americans might choose

nieważne, jak mocno biali Amerykanie mogą wierzyć,

to feel that they want to reinstate the institution of slavery, we can't.

że niewolnictwo powinno być przywrócone, nie możemy tego zrobić.

We have bound ourselves.

Jesteśmy ograniczeni.

And we bind ourselves in other ways as well.

Ograniczamy się też na inne sposoby.

Wiemy, że przy wyborze kogoś do pracy,

We know that when it comes to choosing somebody

for a job, for an award,

do otrzymania nagrody,

we are strongly biased by their race,

dyskryminujemy ludzi ze względu na rasę,

we are biased by their gender,

płeć,

atrakcyjność

we are biased by how attractive they are,

i czasami możemy powiedzieć: „To dobrze, tak powinno być”,

and sometimes we might say, "Well fine, that's the way it should be."

But other times we say, "This is wrong."

ale innym razem mówimy: „To jest złe”.

Zatem, żeby to zwalczyć,

And so to combat this,

nie tylko staramy się bardziej,

we don't just try harder,

ale też tworzymy sytuacje,

but rather what we do is we set up situations

w których inne źródła informacji nie mogą wpłynąć na naszą decyzję,

where these other sources of information can't bias us,

which is why many orchestras

dlatego wiele orkiestr

audition musicians behind screens,

przesłuchuje muzyków za zasłoną,

żeby zdobyć wyłącznie istotne informacje,

so the only information they have

is the information they believe should matter.

te, które mają znaczenie.

I think prejudice and bias

Myślę, że uprzedzenia i stronniczość

illustrate a fundamental duality of human nature.

ilustrują pierwotną dwoistość ludzkiej natury.

We have gut feelings, instincts, emotions,

Mamy przeczucia, instynkty, emocje,

and they affect our judgments and our actions

które wpływają na nasze oceny i działania

for good and for evil,

w dobry i zły sposób,

but we are also capable of rational deliberation

ale jesteśmy też zdolni do racjonalnych przemyśleń

and intelligent planning,

i inteligentnego planowania,

and we can use these to, in some cases,

Tych zdolności możemy użyć w niektórych sytuacjach,

accelerate and nourish our emotions,

żeby czasem wzmocnić emocje,

and in other cases staunch them.

a czasem je stłumić.

And it's in this way

W ten właśnie sposób

that reason helps us create a better world.

rozum pomaga nam tworzyć lepszy świat.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)