Carina Morillo: To understand autism, don't look away (with English subtitles) | TED

Tłumaczenie: Julia Biel Korekta: Anna Sobota

“Spójrz na mnie!”

To właśnie dzięki tym słowom stałam się specjalistką od spojrzeń.

"Look at me!"

Jestem mamą 15-letniego Ivana.

That phrase turned me into an eye-contact coach.

Ivan ma autyzm, nie mówi

i komunikuje się za pomocą iPada,

I'm the mother of Ivan; he's 15 years old.

na którym znajduje się cały jego świat - od słów do obrazów.

Ivan has autism,

he doesn't speak,

and he communicates through an iPad,

Otrzymaliśmy diagnozę, kiedy miał dwa i pół roku,

where his whole universe of words exists in images.

i do dziś wspominam ten moment z ogromnym bólem.

He was diagnosed when he was two and a half.

Czuliśmy się z mężem bardzo zagubieni.

I still remember that day painfully.

Nie wiedzieliśmy, od czego zacząć.

Nie było, tak jak teraz, internetu,

My husband and I felt really lost;

nie można było wygooglować informacji,

we didn't know where to begin.

więc pierwsze kroki

There was no internet,

stawialiśmy czysto intuicyjnie.

you couldn't Google information,

Ivan nie patrzył w oczy,

so we made those first steps

nie pamiętał słów, które wcześniej znał,

out of sheer intuition.

nie reagował na imię

Ivan would not maintain eye contact,

ani na nic, o co go prosiliśmy,

he had lost the words that he did know,

jakby słowa były jedynie hałasem.

and he didn't respond to his name or to anything we asked him,

Do tej pory jedyną formą,

as if words were noise.

dzięki której wiedziałam, co mu się dzieje

i co czuje,

The only way I could know

było patrzenie mu w oczy.

what was going on with him,

Ale to przestało działać.

what he felt,

was looking him in the eye.

Jak uczyć Ivana życia?

But that bridge was broken.

Kiedy robiłam rzeczy, które lubił,

wtedy tak, patrzył na mnie;

How could I teach him about life?

i byliśmy razem.

Dlatego zdecydowałam podążać za nim w tych rzeczach,

When I did things he liked, he would look at me,

żeby kontaktu wzrokowego było coraz więcej i więcej.

and we were connected.

So I dedicated myself to working with him on those things,

Spędzaliśmy całe godziny bawiąc się w berka

so we would have more and more eye-contact moments.

ze starszą siostrą Ivana, Alexią,

Kiedy krzyczałyśmy: “”Uciekaj, bo cię złapię!”

We would spend hours and hours playing tag with his older sister, Alexia,

szukał nas wzrokiem,

i wtedy czułam, że on jest z nami.

and when we said: "I caught you!"

he would look around for us,

and at that moment, I could feel he was alive.

Mamy też całe godziny nagrań z basenu.

Ivan zawsze uwielbiał wodę.

We also hold a record for hours spent in a swimming pool.

Pamiętam, jak miał dwa i pół roku.

Ivan always had a passion for water.

Był zimowy, bardzo deszczowy dzień,

a ja i tak zawoziłam go na kryty basen,

I remember when he was two and a half,

bo nawet w takie dni z tego nie rezygnowaliśmy.

on a rainy winter day,

Jechaliśmy autostradą

I was taking him to an indoor pool,

i skręciłam w zły zjazd.

because even on rainy days we'd go swimming.

Ivan zaczął płakać, niepocieszony, i nie przestał,

We were on the highway, and I took the wrong exit.

dopóki nie zawróciłam.

Dopiero wtedy się uspokoił.

He burst into tears and cried inconsolably, nonstop,

Jak to było możliwe,

że dwuipółlatek nie reagował na swoje imię,

until I turned back.

Only then did he calm down.

ale w środku ulewy i mgły, przez którą niemal nic nie było widać,

How was it possible that a two and a half year old

perfekcyjnie rozpoznał drogę?

didn't respond to his own name,

yet in the middle of the rain and fog, where I couldn't see anything,

Wtedy zdałam sobie sprawę, że Ivan ma wyjątkową pamięć wzrokową

he knew the exact route?

i że w ten sposób dotrę do niego.

That's when I realized that Ivan had an exceptional visual memory,

Wtedy zaczęłam fotografować wszystko

i w taki sposób uczyć go życia,

and that that would be my way in.

pokazując zdjęcie po zdjęciu.

So I started taking pictures of everything,

Do tej pory jest to forma, poprzez którą Ivan opowiada nam o tym,

and teaching him what life was like,

showing it to him, picture by picture.

co chce, co potrzebuje,

Even now, it's the way Ivan communicates

i również, co czuje.

what he wants,

Nie chodziło jednak tylko o spojrzenie Ivana,

what he needs

and also what he feels.

ale też wszystkich naokoło.

But it wasn't just Ivan's eye contact that mattered.

Jak sprawić,

żeby nie patrzyli tylko na jego autyzm,

Everyone else's did, too.

ale na niego samego,

ze wszystkim, co on sam może dać?

How could I make people see not only his autism,

Ze wszystkim, co on potrafi zrobić?

but see him the person

Z rzeczami, które lubi, i których nie lubi

and everything he can give;

jak każdy z nas?

everything he can do;

Ale żeby to osiągnąć, sama również musiałam się postarać.

the things he likes and doesn't like,

just like any one of us?

Sama musiałam się przełamać.

I dużo mnie to kosztowało.

But for that, I also had to give of myself.

Ivan miał 11 lat

I had to have the strength to let him go,

i chodził na terapię bardzo blisko domu, na innym osiedlu.

which was extremely difficult.

Pewnego popołudnia, kiedy na niego czekałam,

Ivan was 11 years old,

and he went for treatment in a neighborhood near our house.

weszłam do warzywniaka,

typowego osiedlowego sklepiku, w którym jest wszystko.

One afternoon, while I was waiting for him,

Kiedy kupowałam,

zaczęłam rozmawiać z Jose, właścicielem sklepu.

I went into a greengrocer,

a typical neighborhood store with a little bit of everything.

Opowiedziałam mu o Ivanie, że ma autyzm,

While doing the shopping,

I started talking to Jose, the owner.

i że chciałabym, żeby nauczył się chodzić sam po ulicy,

I told him about Ivan,

żeby nikt nie trzymał go za rękę.

that he had autism,

I odważyłam się zapytać,

and that I wanted him to learn to walk down the street by himself,

czy w czwartki o czternastej,

Ivan mógłby pomagać mu układać butelki z wodą na półkach,

without anyone holding his hand.

So I decided to ask Jose if Thursdays around 2pm,

bo uwielbiał sprzątać,

a w nagrodę mógłby kupić sobie ciasteczka czekoladkowe,

Ivan could come and help him arrange the water bottles on the shelves,

jego ulubione.

because he loved to organize things.

And as a reward, he could buy some chocolate cookies,

Natychmiast się zgodził.

Trwało to przez rok,

which were his favorite.

Ivan przychodził do warzywniaka Josego,

He said "yes" right away.

pomagał mu układać butelki,

So that's how it went for a year:

stawiając je w idealnie równym rządku,

Ivan would go to Jose's greengrocer,

co do milimetra.

help him arrange the shelves of water bottles

I wychodził szczęśliwy

z czekoladowymi ciasteczkami.

with the labels perfectly lined up on the same side,

and he would leave happy with his chocolate cookies.

Jose nie jest ekspertem w dziedzinie autyzmu.

Nie trzeba być w niczym ekspertem

Jose is not an expert in autism.

ani dokonywać bohaterskich czynów, żeby być dla drugiego człowieka.

There is no need to be an expert

Trzeba po prostu być.

nor do anything heroic to include someone.

(Brawa)

We just need to be there --

(Applause)

Tak po prostu. Bez żadnego bohaterstwa.

Musimy jedynie być blisko.

(Applause ends)

Really, no heroic deed --

I jeśli czegoś się boimy,

we simply need to be close.

albo nie rozumiemy, pytajmy;

bądźmy dociekliwi,

And if we are afraid of something

ale nigdy obojętni.

or we don't understand something,

we need to ask.

Let's be curious

Miejmy odwagę patrzeć sobie w oczy,

but never indifferent.

ponieważ spojrzeniem

możemy pokazać komuś świat.

Let's have the courage to look each other in the eye,

(Brawa)

because by looking,

(Owacje na stojąco)

we can open a whole world to someone else.

(Applause)

(Cheers)