You aren't at the mercy of your emotions -- your brain creates them | Lisa Feldman Barrett

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Marta Grochowalska

My research lab sits about a mile from where several bombs exploded

Niedaleko mojego laboratorium wybuchły bomby

during the Boston Marathon in 2013.

podczas maratonu bostońskiego w 2013 roku.

The surviving bomber, Dzhokhar Tsarnaev of Chechnya,

Zamachowiec, Dżokar Carnajew z Czeczenii,

was tried, convicted and sentenced to death.

przeżył, stanął przed sądem i został skazany na śmierć.

Now, when a jury has to make the decision

Kiedy ława przysięgłych ma wybrać

between life in prison and the death penalty,

między dożywociem a karą śmierci,

they base their decision largely on whether or not the defendant

opiera się głównie na tym,

czy oskarżony okazuje skruchę za swoje czyny.

feels remorseful for his actions.

Tsarnaev spoke words of apology,

Carnajew wygłosił przeprosiny,

but when jurors looked at his face,

ale na jego twarzy ławnicy widzieli

all they saw was a stone-faced stare.

tylko kamienne spojrzenie.

Now, Tsarnaev is guilty, there's no doubt about that.

Carnajew jest winny, to nie ulega kwestii.

He murdered and maimed innocent people,

Zamordował i okaleczył niewinnych ludzi

and I'm not here to debate that.

i nie zamierzam nad tym debatować.

My heart goes out to all the people who suffered.

Sercem jestem ze wszystkimi cierpiącymi.

But as a scientist, I have to tell you

Ale jako naukowiec muszę powiedzieć,

that jurors do not and cannot detect remorse

że ławnicy nie mogą wyczuć u nikogo

or any other emotion in anybody ever.

skruchy ani żadnej innej emocji.

Neither can I, and neither can you,

Ja też nie i wy też nie,

and that's because emotions are not what we think they are.

a to dlatego, że emocje to coś innego, niż nam się zdaje.

They are not universally expressed and recognized.

Nie są uniwersalnie wyrażane ani rozpoznawane.

They are not hardwired brain reactions

Nie są to niekontrolowane,

that are uncontrollable.

wrodzone reakcje mózgu.

We have misunderstood the nature of emotion

Błędnie rozumiemy naturę emocji

for a very long time,

od bardzo dawna,

and understanding what emotions really are has important consequences for all of us.

a rozumienie emocji ma dla nas ważne skutki.

I have studied emotions as a scientist for the past 25 years,

Zajmuję się naukowo emocjami od 25 lat.

and in my lab, we have probed human faces by measuring electrical signals

Badałam w laboratorium twarze, mierząc sygnały elektryczne,

that cause your facial muscles to contract to make facial expressions.

które powodują skurcze mięśni, co razem tworzy wyraz twarzy.

We have scrutinized the human body in emotion.

Dobrze przyjrzeliśmy się emocjom w organizmie.

We have analyzed hundreds of physiology studies

Przeanalizowaliśmy setki prac z fizjologii

involving thousands of test subjects.

obejmujące tysiące badanych.

We've scanned hundreds of brains,

Przeskanowaliśmy setki mózgów

and examined every brain imaging study on emotion

i zgłębiliśmy każdą pracę na temat obrazowania emocji,

that has been published in the past 20 years.

jaką opublikowano przez ostatnie 20 lat.

And the results of all of this research are overwhelmingly consistent.

Wyniki tych badań są wyjątkowo spójne.

It may feel to you like your emotions are hardwired

Może się wam zdawać, że emocje są zakodowane

and they just trigger and happen to you,

i po prostu zjawiają się pod wpływem bodźców,

but they don't.

ale tak nie jest.

You might believe that your brain is prewired with emotion circuits,

Może sądzicie, że mózg zawiera wrodzone układy emocjonalne,

that you're born with emotion circuits, but you're not.

ale tak nie jest.

In fact, none of us in this room have emotion circuits in our brain.

Nikt z nas na sali nie ma układów emocjonalnych.

In fact, no brain on this planet contains emotion circuits.

Żaden mózg na ziemi takich nie ma.

So what are emotions, really?

Wobec tego, co to są emocje?

Well, strap on your seat belt, because ...

Proszę zapiąć pasy, bo...

emotions are guesses.

...emocje to domysły.

They are guesses that your brain constructs in the moment

To domysły tworzone na bieżąco przez mózg,

where billions of brain cells are working together,

w którym współpracują biliony komórek,

and you have more control over those guesses

a ty masz nad nimi więcej kontroli,

than you might imagine that you do.

niż ci się zdaje.

Now, if that sounds preposterous to you, or, you know, kind of crazy,

Jeśli sądzisz, że to niedorzeczne i głupie,

I'm right there with you, because frankly, if I hadn't seen the evidence for myself,

jestem po twojej stronie, bo szczerze mówiąc,

gdybym na własne oczy nie widziała dowodów przez dziesiątki lat,

decades of evidence for myself,

I am fairly sure that I wouldn't believe it either.

pewnie też bym w to nie uwierzyła.

But the bottom line is that emotions are not built into your brain at birth.

Niemniej pozostaje faktem, że emocje nie są wbudowane w mózg od urodzenia.

[Emocje nie są wbudowane,]

They are just built.

Budujemy je sami.

[tylko są budowane.]

To see what I mean, have a look at this.

Żeby zrozumieć, co mam na myśli, spójrzcie na to.

Right now, your brain is working like crazy.

W tej chwili mózg każdego z was pracuje na wysokich obrotach.

Your neurons are firing like mad trying to make meaning out of this

Neurony pulsują, próbując to rozgryźć,

so that you see something other than black and white blobs.

dojrzeć coś więcej, niż czarne i białe plamy.

Your brain is sifting through a lifetime of experience,

Mózg przegląda doświadczenia z całego życia,

making thousands of guesses at the same time,

rzucając tysiące hipotez równocześnie,

weighing the probabilities,

rozważając prawdopodobieństwo,

trying to answer the question,

szukając odpowiedzi na pytanie:

"What is this most like?"

"Co to przypomina?".

not "What is it?"

Nie: "Co to jest?",

but "What is this most like in my past experience?"

tylko: "Które doświadczenie najbardziej to przypomina?".

And this is all happening in the blink of an eye.

Wszystko to dzieje się w mgnieniu oka.

Now if your brain is still struggling to find a good match

Jeśli wciąż biedzisz się nad rozwiązaniem

and you still see black and white blobs,

i nadal widzisz biało-czarne plamy,

then you are in a state called "experiential blindness,"

znajdujesz się w stanie "doświadczalnej ślepoty"

and I am going to cure you of your blindness.

i zaraz cię uleczę.

This is my favorite part. Are you ready to be cured?

To moja ulubiona chwila.

Jesteście gotowi na kurację?

(Cheers)

(Okrzyki)

All right. Here we go.

Proszę bardzo.

(Gasps)

(Stłumione okrzyki)

All right.

Dobrze.

So now many of you see a snake,

Teraz wielu z was widzi węża.

and why is that?

Dlaczego?

Because as your brain is sifting through your past experience,

Bo mózg przegląda posiadane doświadczenia,

there's new knowledge there,

a właśnie zdobył nową wiedzę

the knowledge that came from the photograph.

dzięki tej fotografii.

And what's really cool is that

To strasznie fajne,

that knowledge which you just acquired moments ago

że wiedza nabyta przed chwilą

is changing how you experience these blobs right now.

już zmienia widzenie tych plam.

So your brain is constructing the image of a snake

Mózg buduje obraz węża tam,

where there is no snake,

gdzie węża nie ma.

and this kind of a hallucination

Ten rodzaj halucynacji

is what neuroscientists like me call "predictions."

nazywamy w neuronaukach "przewidywaniem".

Predictions are basically the way your brain works.

Praca mózgu to właściwie przewidywanie.

It's business as usual for your brain.

Właśnie tym się zajmuje.

Predictions are the basis of every experience that you have.

Przewidywania są podstawą każdego nabywanego doświadczenia.

They are the basis of every action that you take.

Są podstawą każdego działania.

In fact, predictions are what allow you to understand the words that I'm speaking

To właśnie one pozwalają zrozumieć słowa,

as they come out of my --

które wypływają z moich...

Widownia: ...ust.

Audience: Mouth. Lisa Feldman Barrett: Mouth. Exactly.

Lisa Feldman Barrett: Właśnie: ust.

Predictions are primal.

Przewidywania są pierwotne.

They help us to make sense of the world in a quick and efficient way.

Pomagają nam rozumieć świat szybko i wydajnie.

So your brain does not react to the world.

Mózg nie reaguje na świat.

Using past experience,

W oparciu o zdobyte doświadczenie

your brain predicts and constructs

mózg przewiduje

i tworzy doświadczanie świata.

your experience of the world.

The way that we see emotions in others are deeply rooted in predictions.

To, jak postrzegamy emocje innych, tkwi głęboko w przewidywaniach.

So to us, it feels like we just look at someone's face,

Zdaje nam się, że z czyjejś miny

and we just read the emotion that's there in their facial expressions

wyczytaliśmy emocje,

the way that we would read words on a page.

tak jak czyta się słowa na kartce,

But actually, under the hood, your brain is predicting.

ale tak naprawdę to tylko przewidywanie mózgu.

It's using past experience based on similar situations

To użycie zdobytego doświadczenia w oparciu o podobne sytuacje,

to try to make meaning.

mające odnaleźć sens.

This time, you're not making meaning of blobs,

Teraz nie analizujesz plam,

you're making meaning of facial movements

tylko ruchy twarzy,

like the curl of a lip or the raise of an eyebrow.

jak skrzywienie ust, uniesienie brwi.

And that stone-faced stare?

A kamienne spojrzenie?

That might be someone who is a remorseless killer,

Może to być zabójca bez skrupułów,

but a stone-faced stare might also mean

ale kamienne spojrzenie może też znaczyć

that someone is stoically accepting defeat,

stoickie pogodzenie się z porażką,

which is in fact what Chechen culture prescribes for someone

które w czeczeńskiej kulturze

przystoi osobie w sytuacji Dżokara Carnajewa.

in Dzhokhar Tsarnaev's situation.

So the lesson here

Z tego wynika morał,

is that emotions that you seem to detect in other people

że emocje, które rzekomo dostrzegamy u innych,

actually come in part from what's inside your own head.

częściowo biorą się z naszych własnych głów.

And this is true in the courtroom,

Tak dzieje się na sali sądowej

but it's also true in the classroom,

jak i w klasie,

in the bedroom,

w sypialni,

and in the boardroom.

i na zebraniu rady nadzorczej.

And so here's my concern:

Oto, czego się obawiam:

tech companies which shall remain nameless ...

firmy technologiczne, których nazwy pominę,

well, maybe not.

albo i nie.

You know, Google, Facebook --

Google, Facebook...

(Laughter)

(Śmiech)

are spending millions of research dollars to build emotion-detection systems,

wydają miliony dolarów na próby stworzenia systemów wykrywania emocji

and they are fundamentally asking the wrong question,

i zasadniczo zadają błędne pytanie,

because they're trying to detect emotions in the face and the body,

bo szukają emocji na twarzy i w ciele,

but emotions aren't in your face and body.

podczas gdy ich tam nie ma.

Physical movements have no intrinsic emotional meaning.

Ruch sam z siebie nie ma znaczenia emocjonalnego.

We have to make them meaningful.

To my nadajemy mu znaczenie.

A human or something else has to connect them to the context,

Człowiek czy maszyna muszą połączyć go z kontekstem,

and that makes them meaningful.

żeby coś znaczył.

That's how we know that a smile might mean sadness

Stąd wiadomo, że uśmiech może oznaczać smutek,

and a cry might mean happiness,

płacz oznaczać radość,

and a stoic, still face might mean

a kamienna, nieruchoma twarz

that you are angrily plotting the demise of your enemy.

może oznaczać knucie zemsty.

Now, if I haven't already gone out on a limb,

Jeśli nie posunęłam się jeszcze dość daleko,

I'll just edge out on that limb a little further and tell you

to posunę się dalej i powiem,

that the way that you experience your own emotion

że to, jak doświadczasz własnych emocji,

is exactly the same process.

to taki sam proces.

Your brain is basically making predictions, guesses,

Mózg tworzy przewidywania, domysły

that it's constructing in the moment

i robi to na bieżąco

with billions of neurons working together.

przy współpracy bilionów neuronów.

Now your brain does come prewired to make some feelings,

Mózg ma kilka wrodzonych uczuć,

simple feelings that come from the physiology of your body.

wynikających z fizjologii ciała.

So when you're born,

W chwili urodzenia

you can make feelings like calmness and agitation,

można tworzyć uczucia jak spokój lub pobudzenie,

excitement, comfort, discomfort.

podniecenie, wygodę, niewygodę.

But these simple feelings are not emotions.

Ale te proste odczucia to nie emocje.

They're actually with you every waking moment of your life.

Towarzyszą nam każdego dnia

They are simple summaries of what's going on inside your body,

jako proste podsumowanie tego, co dzieje się w organizmie,

kind of like a barometer.

coś jak barometr.

But they have very little detail,

Mają bardzo mało szczegółów,

and you need that detail to know what to do next.

a szczegóły są nam potrzebne, żeby decydować, co dalej,

What do you about these feelings?

decydować, co z nimi robić.

And so how does your brain give you that detail?

W jaki sposób mózg uzupełnia szczegóły?

Well, that's what predictions are.

Na tym polegają przewidywania.

Predictions link the sensations in your body

Przewidywania łączą zmysły,

that give you these simple feelings

które dają nam proste odczucia,

with what's going on around you in the world

z tym, co dzieje się wokół nas,

so that you know what to do.

żeby było wiadomo, co robić.

And sometimes,

Czasami

those constructions are emotions.

te wytwory mózgu to emocje.

So for example, if you were to walk into a bakery,

Na przykład po wejściu do piekarni

your brain might predict that you will encounter

mózg mógłby przewidzieć

the delicious aroma of freshly baked chocolate chip cookies.

miły zapach świeżo pieczonych ciasteczek z czekoladą.

I know my brain would predict

Mój mózg na pewno

the delicious aroma of freshly baked chocolate cookies.

przewidziałby ten aromat.

And our brains might cause our stomachs to churn a little bit,

Mózg może spowodować skurcze żołądka

to prepare for eating those cookies.

w oczekiwaniu na jedzenie ciasteczek.

And if we are correct,

Jeśli domysł jest słuszny,

if in fact some cookies have just come out of the oven,

jeśli właśnie wyjęto ciasteczka z pieca,

then our brains will have constructed hunger,

mózg tworzy głód

and we are prepared to munch down those cookies

i jesteśmy gotowi do pałaszowania

and digest them in a very efficient way,

i trawienia w bardzo wydajny sposób,

meaning that we can eat a lot of them,

czyli możemy zjeść ich dużo,

which would be a really good thing.

co jest bardzo przyjemne.

You guys are not laughing enough. I'm totally serious.

Za mało się śmiejecie, a ja mówię serio.

(Laughter)

(Śmiech)

But here's the thing.

Ale tu mamy problem.

That churning stomach,

Skurcz żołądka

if it occurs in a different situation,

w innej sytuacji

it can have a completely different meaning.

może mieć zupełnie inne znaczenie.

So if your brain were to predict a churning stomach

Gdyby mózg miał przewidzieć skurcze żołądka

in, say, a hospital room while you're waiting for test results,

w szpitalu w oczekiwaniu na wyniki badań,

then your brain will be constructing dread

wytworzyłby przerażenie,

or worry or anxiety,

troskę lub niepokój.

and it might cause you to, maybe,

Może spowodowałby załamywanie rąk,

wring your hands

pogłębiony oddech,

or take a deep breath or even cry.

a nawet płacz.

Right? Same physical sensation, same churning stomach,

To samo odczucie fizyczne, skurcz żołądka,

different experience.

zupełnie inne doświadczenie.

And so the lesson here

Morał z tego taki,

is that emotions which seem to happen to you

że emocje, których doświadczasz,

are actually made by you.

są twoim własnym wytworem.

[Emocje, których doświadczasz, są twoim własnym wytworem.]

You are not at the mercy of mythical emotion circuits

Nie jesteś na łasce mitycznych obwodów emocjonalnych,

which are buried deep inside some ancient part of your brain.

zagrzebanych w jakiejś starej części mózgu.

You have more control over your emotions

Masz większą kontrolę nad emocjami,

than you think you do.

niż ci się zdaje.

I don't mean that you can just snap your fingers

Nie chcę przez to powiedzieć, że wystarczy pstryknąć palcami,

and change how you feel the way that you would change your clothes,

żeby zmienić to, jak się czujesz jak zmienia się ubranie,

but your brain is wired

ale mózg jest tak skonstruowany,

so that if you change the ingredients that your brain uses to make emotion,

że zmieniając składniki używane do produkcji emocji,

then you can transform your emotional life.

możesz odmienić swoje życie emocjonalne.

So if you change those ingredients today,

Jeśli zmienisz dziś te składniki,

you're basically teaching your brain how to predict differently tomorrow,

uczysz mózg przewidywać inne jutro

and this is what I call being the architect of your experience.

i to nazywam projektowaniem własnych doświadczeń.

[Projektowanie własnych doświadczeń]

So here's an example.

Oto przykład.

All of us have had a nervous feeling before a test, right?

Każdy się denerwuje przed egzaminem, prawda?

But some people experience crippling anxiety before a test.

Ale niektórych panika obezwładnia.

They have test anxiety.

Test powoduje zaburzenie lękowe.

Based on past experiences of taking tests,

W oparciu o doświadczenie z innych egzaminów

their brains predict a hammering heartbeat,

ich mózg przewiduje walenie serca,

sweaty hands,

pocenie się rąk,

so much so that they are unable to actually take the test.

tak dalece, że nie umieją podejść do testu.

They don't perform well,

Idzie im źle, a czasami

and sometimes they not only fail courses but they actually might fail college.

zawalają nie tylko kurs, ale całe studia.

But here's the thing:

Ale tu jest haczyk.

a hammering heartbeat is not necessarily anxiety.

Walące serce niekoniecznie oznacza lęk.

It could be that your body is preparing to do battle

To może być przygotowanie do walki,

and ace that test ...

do zdania na piątkę.

or, you know, give a talk

Albo do wygłoszenia prelekcji

in front of hundreds of people on a stage where you're being filmed.

przed setkami ludzi, na scenie przed kamerą.

(Laughter)

(Śmiech)

I'm serious.

Mówię serio.

(Laughter)

(Śmiech)

And research shows that when students learn

Badania dowodzą, że jeśli studenci umieją

przyjąć takie energetyzujące nastawienie,

to make this kind of energized determination

instead of anxiety,

zamiast się bać,

they perform better on tests.

dużo lepiej radzą sobie na testach.

And that determination seeds their brain to predict differently in the future

To nastawienie przyzwyczaja mózg do innego przewidywania przyszłości,

so that they can get their butterflies flying in formation.

dzięki czemu stres pomaga, zamiast przeszkadzać.

And if they do that often enough,

Jeśli robią to dostatecznie często,

they not only can pass a test

nie tylko zdają egzamin,

but it will be easier for them to pass their courses,

ale też łatwiej im zaliczać kursy,

and they might even finish college,

a nawet skończyć studia,

which has a huge impact on their future earning potential.

co ma ogromny wpływ na przyszłe zarobki.

So I call this emotional intelligence in action.

Nazywam to zastosowaniem emocjonalnej inteligencji.

Now you can cultivate this emotional intelligence yourself

Można ją samemu wykształcić

and use it in your everyday life.

i używać każdego dnia.

So just, you know,

Po prostu wyobraź sobie

imagine waking up in the morning.

poranne przebudzenie.

I'm sure you've had this experience. I know I have.

Na pewno wiele osób zna to uczucie, ja na pewno.

You wake up and as you're emerging into consciousness,

Budzisz się i wraz z powrotem świadomości

you feel this horrible dread,

przychodzi koszmarne przerażenie,

you know, this real wretchedness,

prawdziwa rozpacz,

and immediately, your mind starts to race.

i natychmiast zaczyna się gonitwa myśli.

You start to think about all the crap that you have to do at work

Zaczynasz myśleć o idiotyzmach, które czekają cię w pracy,

and you have that mountain of email

o masie e-maili,

which you will never dig yourself out of ever,

spod których się nigdy nie wygrzebiesz,

o telefonach, na które trzeba odpowiedzieć

the phone calls you have to return,

i o ważnym zebraniu na drugim końcu miasta,

and that important meeting across town,

and you're going to have to fight traffic,

przez które utkniesz w korku

you'll be late picking your kids up,

i spóźnisz się po dzieci,

your dog is sick, and what are you going to make for dinner?

i że pies jest chory, i co by tu zrobić na obiad?

Oh my God.

Rany boskie.

What is wrong with your life?

Czemu masz tak pod górkę?

What is wrong with my life?

Czemu ja mam tak pod górkę?

(Laughter)

(Śmiech)

That mind racing is prediction.

Ta gonitwa myśli to przewidywanie.

Your brain is searching to find an explanation

Twój mózg szuka wyjaśnienia

for those sensations in your body that you experience as wretchedness,

dla odczuć ciała, które odbierasz jako rozpacz,

just like you did with the blobby image.

podobnie jak dla tamtych plam na obrazku.

So your brain is trying to explain what caused those sensations

Mózg próbuje wyjaśnić te odczucia,

so that you know what to do about them.

żeby było wiadomo, co z nimi zrobić.

But those sensations

Ale te odczucia

might not be an indication that anything is wrong with your life.

niekoniecznie znaczą, że z twoim życiem jest coś nie tak.

They might have a purely physical cause.

Mogą mieć podłoże czysto fizyczne.

Maybe you're tired.

Może to zmęczenie.

Maybe you didn't sleep enough.

Może za mało snu.

Maybe you're hungry.

Może głód.

Maybe you're dehydrated.

Może odwodnienie.

The next time that you feel intense distress,

Kiedy znowu poczujesz stres,

ask yourself:

zadaj sobie pytanie:

Could this have a purely physical cause?

może powód jest czysto fizyczny?

Is it possible that you can transform

Czy możesz przekształcić

emotional suffering into just mere physical discomfort?

emocjonalne cierpienie w zwykły dyskomfort fizyczny?

Now I am not suggesting to you

Nie sugeruję tu,

that you can just perform a couple of Jedi mind tricks

że wystarczy kilka mentalnych sztuczek w stylu Jedi,

and talk yourself out of being depressed

żeby wyperswadować sobie depresję,

or anxious or any kind of serious condition.

lęki czy inne poważne przypadłości.

But I am telling you

Mówię natomiast,

that you have more control over your emotions than you might imagine,

że masz nad emocjami więcej kontroli, niż ci się zdaje,

and that you have the capacity

i że można

to turn down the dial on emotional suffering

przykręcić kurek emocjonalnego cierpienia

and its consequences for your life

i jego wpływu na życie.

by learning how to construct your experiences differently.

Wystarczy nauczyć się innej interpretacji doświadczeń.

And all of us can do this

Każdy to potrafi,

and with a little practice, we can get really good at it,

a odrobina praktyki przyniesie dużą wprawę,

like driving.

jak przy prowadzeniu samochodu.

At first, it takes a lot of effort,

Z początku to duży wysiłek,

but eventually it becomes pretty automatic.

ale z czasem wyrabia się odruch.

Now I don't know about you,

Nie wiem, jak dla was, ale dla mnie

but I find this to be a really empowering and inspiring message,

to bardzo pokrzepiająca i inspirująca wiadomość,

and the fact that it's backed up by decades of research

a fakt, że stoją za nią dziesiątki lat badań,

makes me also happy as a scientist.

cieszy mnie jako naukowca.

But I have to also warn you that it does come with some fine print,

Ale są też pewne zastrzeżenia,

because more control also means more responsibility.

bo więcej kontroli znaczy również więcej odpowiedzialności.

[Odpowiedzialność]

If you are not at the mercy of mythical emotion circuits

Skoro nie jesteś na łasce mitycznych obwodów emocjonalnych

which are buried deep inside your brain somewhere

ukrytych gdzieś głęboko w mózgu,

and which trigger automatically,

które reagują automatycznie,

then who's responsible,

to kto ponosi odpowiedzialność

who is responsible when you behave badly?

za twoje złe zachowanie?

You are.

Ty.

Not because you're culpable for your emotions,

Nie dlatego, że ponosisz winę za swoje emocje,

but because the actions and the experiences that you make today

ale dlatego, że twoich dzisiejszych działań i doświadczeń

become your brain's predictions for tomorrow.

mózg jutro użyje do przewidywań.

Sometimes we are responsible for something

Czasem ponosimy za coś odpowiedzialność

not because we're to blame

nie dlatego, że jesteśmy winni,

but because we're the only ones who can change it.

ale dlatego, że tylko my sami możemy to zmienić.

Now responsibility is a big word.

Odpowiedzialność to duże słowo.

It's so big, in fact,

Tak duże,

that sometimes people feel the need to resist the scientific evidence

że czasem ludzie chcą stawiać opór dowodom naukowym na to,

that emotions are built and not built in.

że emocje są budowane, a nie wbudowane.

[Odpowiedzialność]

The idea that we are responsible for our own emotions

Idea, że odpowiadamy za swoje emocje

seems very hard to swallow.

jest trudna do przełknięcia.

But what I'm suggesting to you is you don't have to choke on that idea.

Sugeruję jednak, że nie trzeba się nią dławić.

You just take a deep breath,

Trzeba wziąć głęboki oddech,

maybe get yourself a glass of water if you need to,

może wypić szklankę wody

and embrace it.

i wziąć tę odpowiedzialność na siebie,

Embrace that responsibility,

because it is the path to a healthier body,

bo tędy wiedzie droga do zdrowszego organizmu,

a more just and informed legal system,

rzetelniejszego i światlejszego wymiaru sprawiedliwości,

and a more flexible and potent emotional life.

bardziej elastycznego i bogatego emocjonalnie życia.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)