Kavita Ramdas: Radical women, embracing tradition

Vertaald door: Christel Foncke Nagekeken door: Frans Kellner

Salaam. Namaskar.

Salaam. Namaskar.

Good morning.

Goedemorgen.

Given my TED profile, you might be expecting

Gezien mijn TED profiel, zou je verwachten

that I'm going to speak to you about

dat ik het ga hebben over

the latest philanthropic trends --

de nieuwste filantropische trends.

the one that's currently got Wall Street

De trends die op dit moment Wall Street

and the World Bank buzzing --

en de Wereldbank bezighouden:

how to invest in women,

hoe te investeren in vrouwen,

how to empower them, how to save them.

hoe vrouwen kracht te geven, hoe hen te redden.

Not me.

Ik niet.

I am interested in how women

Ik ben geïnteresseerd in hoe vrouwen

are saving us.

ons redden.

They're saving us by redefining and re-imagining

Ze redden ons door de toekomst

a future that defies and blurs

te herdefiniëren en een toekomst voor te stellen

accepted polarities,

die de geaccepteerde polariteiten tart en vervaagt.

polarities we've taken for granted for a long time,

Polariteiten die we te lang als vanzelfsprekend beschouwd hebben,

like the ones between modernity and tradition,

zoals die tussen moderniteit en traditie,

First World and Third World,

Eerste Wereld en Derde Wereld,

oppression and opportunity.

onderdrukking en kansen.

In the midst of the daunting challenges

In het midden van deze enorme uitdagingen

we face as a global community,

waar we met de wereldwijde gemeenschap voor staan,

there's something about

is er iets

this third way raga

aan deze derde aanpak

that is making my heart sing.

die maakt dat mijn hart zingt.

What intrigues me most

Wat me het meest intrigeert

is how women are doing this,

is hoe vrouwen dit doen,

despite a set of paradoxes

ondanks een reeks van paradoxen

that are both frustrating and fascinating.

die zowel frustrerend en fascinerend zijn.

Why is it that women are, on the one hand,

Waarom is het dat vrouwen aan de ene kant,

viciously oppressed by cultural practices,

vreselijk onderdrukt worden door culturele praktijken

and yet at the same time,

en toch, tegelijkertijd,

are the preservers of cultures in most societies?

de bewaarders zijn van culturen in de meeste samenlevingen?

Is the hijab or the headscarf

Is de hijab of de hoofddoek

a symbol of submission

een symbool van onderwerping

or resistance?

of weerstand?

When so many women and girls

Wanneer zo veel vrouwen en meisjes,

are beaten, raped, maimed

dagelijks

on a daily basis

worden geslagen, verkracht en verminkt

in the name of all kinds of causes --

in naam van allerlei redenen,

honor, religion, nationality --

eer, godsdienst, nationaliteit.

what allows women to replant trees,

Wat maakt dat vrouwen in staat zijn bomen te herplanten,

to rebuild societies,

samenlevingen opnieuw op te bouwen

to lead radical, non-violent movements

en radicale, niet-gewelddadige bewegingen te leiden

for social change?

voor sociale verandering?

Is it different women

Zijn het andere vrouwen

who are doing the preserving and the radicalizing?

die het behoud en het radicaliseren doen?

Or are they one and the same?

Of zijn ze een en dezelfde?

Are we guilty, as Chimamanda Adichie reminded us

Zijn we schuldig, zoals Chimamanda Adichie ons vertelde

at the TED conference in Oxford,

op een TED-conferentie in Oxford,

of assuming that there is a single story

aan de veronderstelling dat er maar één verhaal

of women's struggles for their rights

is van de strijd van vrouwen voor hun rechten,

while there are, in fact, many?

terwijl er in feite veel verhalen zijn.

And what, if anything,

Hebben mannen

do men have to do with it?

hier ook maar iets mee te maken?

Much of my life has been a quest

Een groot deel van mijn leven is een zoektocht

to get some answers to these questions.

om antwoorden te vinden op deze vragen.

It's taken me across the globe

Het heeft me over de hele wereld gebracht,

and introduced me to some amazing people.

en ik ontmoette een aantal fantastische mensen.

In the process, I've gathered a few fragments

In het proces, verzamelde ik een paar fragmenten

that help me shed some light on this puzzle.

die me hielpen licht te werpen op deze puzzel.

Among those who've helped open my eyes

Onder degenen die geholpen hebben mij mijn ogen te openen

to a third way

naar een derde weg,

are: a devout Muslim in Afghanistan,

is een vrome moslima uit Afghanistan,

a group of harmonizing lesbians in Croatia

een groep van harmoniserende lesbiennes in Kroatië

and a taboo breaker in Liberia.

en een taboebreekster in Liberia.

I'm indebted to them,

Ik ben dank verschuldigd aan hen,

as I am to my parents,

net zoals aan mijn ouders,

who for some set of misdemeanors in their last life,

die voor enkele overtredingen in hun vorig leven

were blessed with three daughters in this one.

gezegend werden met drie dochters in dit leven.

And for reasons equally unclear to me,

Om redenen die ook mij onduidelijk zijn,

seem to be inordinately proud of the three of us.

lijken ze buitengewoon trots op ons alle drie.

I was born and raised here in India,

Ik ben geboren en getogen in India

and I learned from an early age

en ik leerde van jongsaf

to be deeply suspicious of the aunties and uncles

wantrouwig te zijn van ooms en tantes

who would bend down, pat us on the head

die zich bukten, ons op het hoofd wreven

and then say to my parents

en dan aan mijn ouders zeiden --

with no problem at all,

zonder probleem:

"Poor things. You only have three daughters.

"Arme mensen. Jullie hebben alleen maar drie dochters.

But you're young, you could still try again."

Jullie zijn jong. Jullie kunnen toch nog eens proberen."

My sense of outrage

Mijn gevoel van verontwaardiging

about women's rights

over vrouwenrechten

was brought to a boil when I was about 11.

werd naar het kookpunt gebracht toen ik ongeveer 11 was.

My aunt, an incredibly articulate

Mijn tante, een ongelooflijk mondige

and brilliant woman,

en briljante vrouw

was widowed early.

werd vroeg weduwe.

A flock of relatives descended on her.

Een kudde van familieleden daalde op haar neer.

They took off her colorful sari.

Ze trokken haar kleurrijke sari uit.

They made her wear a white one.

Ze dwongen haar een witte te dragen.

They wiped her bindi off her forehead.

Ze veegden haar bindi van haar voorhoofd.

They broke her bangles.

Ze braken haar armbanden.

Her daughter, Rani,

Haar dochter Rani,

a few years older than me,

een paar jaar ouder dan ik,

sat in her lap bewildered,

zat verbijsterd op haar schoot,

not knowing what had happened

niet wetende wat er gebeurde

to the confident woman

met de zelfverzekerde vrouw

she once knew as her mother.

die ze ooit kende als haar moeder.

Late that night, I heard my mother

Later die nacht, hoorde ik mijn moeder

begging my father,

bij mijn vader smeken:

"Please do something Ramu. Can't you intervene?"

"Alsjeblieft doe iets Ramu. Kan je niet ingrijpen?"

And my father, in a low voice, muttering,

En mijn vader, in een mompelende lage stem:

"I'm just the youngest brother, there's nothing I can do.

"Ik ben gewoon de jongste broer, er is niets dat ik kan doen.

This is tradition."

Het is traditie."

That's the night I learned the rules

Dat is de avond dat ik de regels leerde

about what it means to be female in this world.

over wat het betekent om een vrouw te zijn in deze wereld.

Women don't make those rules,

Vrouwen maken deze regels niet,

but they define us, and they define

maar ze definiëren ons en ze bepalen

our opportunities and our chances.

onze mogelijkheden en onze kansen.

And men are affected by those rules too.

Mannen worden ook beïnvloed door deze regels.

My father, who had fought in three wars,

Mijn vader, die gevochten had in drie oorlogen,

could not save his own sister

kon zijn eigen zus niet redden

from this suffering.

uit dit lijden.

By 18,

Toen ik 18 werd,

under the excellent tutelage of my mother,

onder de uitstekende begeleiding van mijn moeder,

I was therefore, as you might expect,

was ik dus, zoals je zou verwachten,

defiantly feminist.

een trotse feministe.

On the streets chanting,

Zingend op straat,

"[Hindi]

[Hindi]

[Hindi]

[Hindi]

We are the women of India.

"Wij zijn de vrouwen van India.

We are not flowers, we are sparks of change."

Wij zijn geen bloemen, we zijn vonken van verandering."

By the time I got to Beijing in 1995,

Tegen de tijd dat ik naar Beijing ging in 1995,

it was clear to me, the only way

was het duidelijk voor mij. De enige manier

to achieve gender equality

om gendergelijkheid te bereiken

was to overturn centuries

was eeuwen van onderdrukkende traditie

of oppressive tradition.

omver te werpen.

Soon after I returned from Beijing,

Al snel nadat ik terugkwam van Beijing,

I leapt at the chance to work for this wonderful organization,

sprong ik op de kans om te werken voor deze geweldige organisatie,

founded by women,

opgericht door vrouwen om de rechten

to support women's rights organizations around the globe.

van vrouwenorganisaties over de hele wereld te ondersteunen.

But barely six months into my new job,

Maar amper zes maanden in mijn nieuwe baan,

I met a woman

ontmoette ik een vrouw

who forced me to challenge all my assumptions.

die mij dwong al mijn veronderstellingen uit te dagen.

Her name is Sakena Yacoobi.

Haar naam is Sakena Yacoobi.

She walked into my office

Ze liep binnen in mijn kantoor

at a time when no one knew

op een moment dat niemand in de Verenigde Staten

where Afghanistan was in the United States.

wist waar Afghanistan lag.

She said to me, "It is not about the burka."

Ze zei tegen mij: "Het gaat niet over de boerka."

She was the most determined advocate

Ze was de meest vastberaden pleiter

for women's rights I had ever heard.

voor vrouwenrechten die ik ooit gehoord had.

She told me women were running underground schools

Ze vertelde me dat vrouwen ondergronds scholen runden

in her communities inside Afghanistan,

in haar gemeenschappen in Afghanistan

and that her organization, the Afghan Institute of Learning,

en dat haar organisatie, het "Afghan Institute for Learning"

had started a school in Pakistan.

gestart was met een school in Pakistan.

She said, "The first thing anyone who is a Muslim knows

Ze zei: "Het eerste dat iedereen die een moslim is, weet

is that the Koran requires

is dat de Koran geletterdheid eist

and strongly supports literacy.

en er een sterk voorstander van is.

The prophet wanted every believer

De profeet wilde dat iedere gelovige

to be able to read the Koran for themselves."

zelf de Koran kan lezen."

Had I heard right?

Had ik het goed gehoord?

Was a women's rights advocate

Deed een voorstander van vrouwenrechten

invoking religion?

een beroep op religie?

But Sakena defies labels.

Maar Sakena tart labels.

She always wears a headscarf,

Ze draagt altijd een hoofddoek.

but I've walked alongside with her on a beach

Ik heb ook samen met haar op een strand gelopen,

with her long hair flying in the breeze.

haar lange haren wapperend in de wind.

She starts every lecture with a prayer,

Ze begint elke les met een gebed

but she's a single, feisty,

maar ze is een alleenstaande, vrijgevochten,

financially independent woman

financieel onafhankelijke vrouw

in a country where girls are married off at the age of 12.

in een land waar meisjes worden uitgehuwelijkt op de leeftijd van 12.

She is also immensely pragmatic.

Ze is ook enorm pragmatisch.

"This headscarf and these clothes," she says,

"Deze hoofddoek en deze kleren," zegt ze,

"give me the freedom to do what I need to do

"Geven me de vrijheid om te doen wat ik moet doen

to speak to those whose support and assistance

om te spreken met degenen wiens steun en hulp

are critical for this work.

essentieel zijn voor dit werk.

When I had to open the school in the refugee camp,

Toen ik de school moest openen in het vluchtelingenkamp,

I went to see the imam.

bracht ik een bezoek bij de imam.

I told him, 'I'm a believer, and women and children

Ik zei tegen hem: 'Ik ben een gelovige, en de vrouwen en kinderen

in these terrible conditions

in deze verschrikkelijke omstandigheden

need their faith to survive.'"

hebben hun geloof nodig om te overleven."

She smiles slyly.

Ze glimlachte schalks.

"He was flattered.

"Hij was gevleid.

He began to come twice a week to my center

Hij begon twee keer per week naar mijn centrum te komen

because women could not go to the mosque.

omdat vrouwen niet naar de moskee konden gaan.

And after he would leave,

Nadat hij vertrokken was,

women and girls would stay behind.

bleven vrouwen en meisjes achter.

We began with a small literacy class

We begonnen met een kleine literatuurklas

to read the Koran,

om de Koran te lezen,

then a math class, then an English class, then computer classes.

daarna een wiskundeklas, dan een Engelse les, daarna computerklassen.

In a few weeks, everyone in the refugee camp

Na een paar weken, kwam iedereen in het vluchtelingenkamp

was in our classes."

naar onze lessen."

Sakena is a teacher

Sakena is een lerares

at a time when to educate women

in een tijd waarin vrouwen onderwijzen

is a dangerous business in Afghanistan.

een gevaarlijke business is in Afghanistan.

She is on the Taliban's hit list.

Ze staat op de dodenlijst van de Taliban.

I worry about her every time she travels across that country.

Ik maak me zorgen over haar elke keer als ze door dat land reist.

She shrugs when I ask her about safety.

Ze haalt haar schouders op als ik haar vraag over de veiligheid.

"Kavita jaan, we cannot allow ourselves to be afraid.

"Kavita Jan, we kunnen onszelf niet toelaten bang te zijn.

Look at those young girls who go back to school

Kijk eens naar die jonge meisjes die terug naar school gaan

when acid is thrown in their face."

nadat er zuur in hun gezicht is gegooid."

And I smile, and I nod,

Ik lach en ik knik

realizing I'm watching women and girls

en realiseer me dat ik vrouwen en meisjes zie

using their own religious traditions and practices,

die hun eigen religieuze tradities en praktijken

turning them into instruments

gebruiken en veranderen tot instrumenten

of opposition and opportunity.

van de oppositie en kansen.

Their path is their own

Het is hun eigen pad

and it looks towards an Afghanistan

en het kijkt uit naar een

that will be different.

heel ander Afghanistan.

Being different is something the women

Anders zijn is iets wat de vrouwen

of Lesbor in Zagreb, Croatia

van Lesbor in Zagreb, Kroatië

know all too well.

maar al te goed kennen.

To be a lesbian, a dyke,

Een lesbienne, een pot zijn,

a homosexual

een homoseksueel.

in most parts of the world, including right here

In de meeste delen van de wereld, waaronder hier

in our country, India,

in ons land, India,

is to occupy a place of immense discomfort

is dit een positie met immens ongemak

and extreme prejudice.

en extreme vooroordelen.

In post-conflict societies like Croatia,

In post-conflict samenlevingen zoals Kroatië,

where a hyper-nationalism and religiosity

waar hypernationalisme en religiositeit

have created an environment unbearable

een ondraaglijke omgeving hebben gecreëerd

for anyone who might

voor iedereen die misschien

be considered a social outcast.

kan beschouwd worden als een sociale outcast.

So enter a group of out dykes,

Hier de groep van out-potten,

young women who love the old music

jonge vrouwen die van de oude muziek houden

that once spread across that region

die vroeger verspreid was over de regio

from Macedonia to Bosnia,

van Macedonië tot Bosnië,

from Serbia to Slovenia.

van Servië naar Slovenië.

These folk singers met at college at a gender studies program.

Deze folkzangers ontmoetten elkaar op de universiteit op een genderstudie programma.

Many are in their 20s, some are mothers.

Velen zijn twintigers. Sommigen zijn moeders.

Many have struggled to come out to their communities,

Velen hadden moeite om uit de kast te komen in hun gemeenschappen.

in families whose religious beliefs make it hard to accept

In families maken religieuze overtuigingen het moeilijk om te accepteren

that their daughters are not sick,

dat hun dochters niet ziek zijn,

just queer.

maar gewoon lesbisch.

As Leah, one of the founders of the group, says,

Zoals Leah, een van de oprichters van de groep, zegt:

"I like traditional music very much.

"Ik houd veel van traditionele muziek.

I also like rock and roll.

Ik houd ook van rock en roll.

So Lesbor, we blend the two.

Dus Lesbor, we mengen de twee.

I see traditional music like a kind of rebellion,

Ik zie traditionele muziek als een soort van rebellie

in which people can really speak their voice,

waarin mensen echt hun stem kunnen laten horen,

especially traditional songs

vooral traditionele liederen

from other parts of the former Yugoslav Republic.

uit andere delen van de voormalige Joegoslavische Republiek.

After the war, lots of these songs were lost,

Na de oorlog gingen veel van deze liederen verloren.

but they are a part of our childhood and our history,

Ze zijn een deel van onze jeugd en onze geschiedenis,

and we should not forget them."

en we mogen ze niet vergeten."

Improbably, this LGBT singing choir

Onwaarschijnlijk, dit L.G.B.T. zingende koor

has demonstrated how women

heeft aangetoond hoe vrouwen

are investing in tradition to create change,

investeren in de traditie om verandering te creëren,

like alchemists turning discord into harmony.

zoals alchemisten onenigheid omtoveren in harmonie.

Their repertoire includes

Hun repertoire omvat

the Croatian national anthem,

het Kroatische volkslied,

a Bosnian love song

een Bosnisch liefdeslied

and Serbian duets.

en Servische duetten.

And, Leah adds with a grin,

En, voegt Leah eraan toe met een grijns,

"Kavita, we especially are proud of our Christmas music,

"Kavita, we zijn vooral trots op onze kerstmuziek

because it shows we are open to religious practices

omdat het laat zien dat wij openstaan voor religieuze praktijken,

even though Catholic Church

ook al heeft de Katholieke Kerk

hates us LGBT."

een hekel aan ons L.G.B.T.

Their concerts draw from

Hun concerten putten uit

their own communities, yes,

hun eigen gemeenschappen, ja,

but also from an older generation:

maar ook uit een oudere generatie,

a generation that might be

een generatie die wantrouwig is

suspicious of homosexuality,

ten opzichte van homoseksualiteit, maar nostalgisch is

but is nostalgic for its own music and the past it represents.

naar zijn eigen muziek en het verleden dat het vertegenwoordigt.

One father, who had initially balked at his daughter

Een vader, die aanvankelijk steigerde toen zijn dochter

coming out in such a choir,

zich aansloot bij zo'n koor,

now writes songs for them.

schrijft nu liedjes voor hen.

In the Middle Ages, troubadours

In de Middeleeuwen, reisden troubadours

would travel across the land

over het land

singing their tales and sharing their verses:

ze zongen hun verhalen en deelden hun verzen.

Lesbor travels through the Balkans like this,

Lesbors reizen zo door de Balkan,

singing, connecting people divided

zingend, verdeelde mensen verbindend

by religion, nationality and language.

via religie, nationaliteit en taal.

Bosnians, Croats and Serbs

Bosniërs, Kroaten en Serviërs vinden

find a rare shared space of pride in their history,

een zeldzame gezamenlijke ruimte van trots in hun geschiedenis,

and Lesbor reminds them that

en Lesbor herinnert hen eraan dat

the songs one group often claims as theirs alone

de liederen waarvan de ene groep beweert dat ze van hen alleen zijn,

really belong to them all.

echt behoren tot hen allemaal.

(Singing)

(Zang)

Yesterday, Mallika Sarabhai showed us

Gisteren, toonte Mallika Sarabhai ons

that music can create a world

muziek die een wereld kan creëren

more accepting of difference

die verschil beter accepteert

than the one we have been given.

dan degene die we gekregen hebben.

The world Leymah Gbowee was given

De wereld die Layma Bowie werd gegeven,

was a world at war.

was een wereld in oorlog.

Liberia had been torn apart by civil strife for decades.

Liberia werd decennialang verscheurd door een burgeroorlog.

Leymah was not an activist, she was a mother of three.

Layma was geen activist, ze was een moeder van drie kinderen.

But she was sick with worry:

Maar ze was ziek van de zorgen.

She worried her son would be abducted

Ze maakte zich zorgen dat haar zoon zou ontvoerd worden

and taken off to be a child soldier,

en meegenomen om een kindsoldaat te worden.

she worried her daughters would be raped,

Ze maakte zich zorgen dat haar dochters verkracht zouden worden.

she worried for their lives.

Ze maakte zich zorgen voor hun leven.

One night, she had a dream.

Op een nacht had ze een droom.

She dreamt she and thousands of other women

Ze droomde dat zij en duizenden andere vrouwen

ended the bloodshed.

een einde zouden maken aan het bloedvergieten.

The next morning at church, she asked others how they felt.

De volgende ochtend in de kerk, vroeg ze de anderen hoe ze zich voelden.

They were all tired of the fighting.

Ze waren allemaal moe van de gevechten.

We need peace, and we need our leaders to know

We hebben vrede nodig, en onze leiders moeten weten

we will not rest until there is peace.

dat wij niet zullen rusten tot er vrede is.

Among Leymah's friends was a policewoman who was Muslim.

Onder Layma's vrienden was een politieagente, die moslima was.

She promised to raise the issue with her community.

Ze beloofde de kwestie met haar gemeenschap te bespreken.

At the next Friday sermon,

Bij de volgende vrijdagpreek

the women who were sitting in the side room of the mosque

begonnen de vrouwen die in de zijkamer van de moskee zaten,

began to share their distress at the state of affairs.

hun grieven te delen bij de stand van zaken.

"What does it matter?" they said, "A bullet doesn't distinguish

'Wat maakt het uit? " zeiden ze: "Een kogel maakt geen onderscheid

between a Muslim and a Christian."

tussen een moslim en een christen."

This small group of women,

Deze kleine groep vrouwen was

determined to bring an end to the war,

vastbesloten om een einde aan de oorlog te maken.

and they chose to use their traditions to make a point:

Ze kozen er voor om hun tradities te gebruiken om een punt te maken.

Liberian women usually wear

Liberiaanse vrouwen dragen meestal

lots of jewelry and colorful clothing.

heel veel sieraden en kleurrijke kleding.

But no, for the protest, they dressed

Voor het protest gingen ze allemaal gekleed

all in white, no makeup.

in het wit, zonder make-up.

As Leymah said, "We wore the white

Zoals Layma zei: "We droegen het wit

saying we were out for peace."

als symbool voor de vrede."

They stood on the side of the road on which

Ze stonden aan de kant van de weg waar

Charles Taylor's motorcade passed every day.

Charles Taylor zijn colonne elke dag voorbij kwam.

They stood for weeks --

Ze stonden daar weken aan een stuk.

first just 10, then 20, then 50, then hundreds of women --

Eerst slechts met 10, daarna met 20, daarna met 50, vervolgens honderden vrouwen

wearing white, singing, dancing,

in het wit, zingend, dansend,

saying they were out for peace.

verklarend dat ze vrede wilden.

Eventually, opposing forces in Liberia

Uiteindelijk, werden tegenstanders in Liberia

were pushed to hold peace talks in Ghana.

gepusht om vredesbesprekingen in Ghana te houden.

The peace talks dragged on and on and on.

De vredesbesprekingen sleepten zich eindeloos voort.

Leymah and her sisters had had enough.

Layma en haar zusters hadden er genoeg van.

With their remaining funds, they took

Met hun resterende fondsen, ging

a small group of women down to the venue of the peace talks

een kleine groep vrouwen tot aan de plaats van de vredesbesprekingen.

and they surrounded the building.

Ze omsingelden het gebouw.

In a now famous CNN clip,

In een, nu beroemde, CNN clip,

you can see them sitting on the ground, their arms linked.

kun je ze zien zitten op de grond, hun armen met elkaar verbonden.

We know this in India. It's called a [Hindi].

Wij kennen dit in India. Het heet een [Hindi].

Then things get tense.

Dan verhoogde de spanning.

The police are called in to physically remove the women.

De politie wordt ingeschakeld om de vrouwen fysiek te verwijderen.

As the senior officer approaches with a baton,

De senior officier nadert met een knuppel.

Leymah stands up with deliberation,

Layma staat bedachtzaam recht,

reaches her arms up over her head,

reikt haar armen omhoog boven haar hoofd

and begins, very slowly,

en begint, heel langzaam,

to untie her headdress that covers her hair.

haar hoofdtooi die haar haren bedekt, los te maken.

You can see the policeman's face.

Je ziet het gezicht van de politieman.

He looks embarrassed. He backs away.

Hij kijkt beschaamd. Hij stapt achteruit.

And the next thing you know,

Even later

the police have disappeared.

is de politie verdwenen.

Leymah said to me later,

Layma zei later tegen mij,

"It's a taboo, you know, in West Africa.

"Het is een taboe in West-Afrika.

If an older woman undresses in front of a man

Als een oudere vrouw zich vrijwillig

because she wants to,

uitkleedt voor een man,

the man's family is cursed."

is de man familie vervloekt."

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

She said, "I don't know if he did it because he believed,

Ze zei: "Ik weet niet of hij het deed omdat hij daarin geloofde.

but he knew we were not going to leave.

Hij wist dat we niet van plan waren om te vertrekken.

We were not going to leave until the peace accord was signed."

We waren niet van plan weg te gaan totdat het vredesakkoord werd getekend."

And the peace accord was signed.

Het vredesakkoord werd getekend.

And the women of Liberia

De vrouwen van Liberia

then mobilized in support of Ellen Johnson Sirleaf,

werden vervolgens ingeschakeld ter ondersteuning van Ellen Johnson Sirleaf,

a woman who broke a few taboos herself

- een vrouw die zelf een paar taboes doorbrak -

becoming the first elected woman head of state

om het eerste verkozen vrouwelijke staatshoofd,

in Africa in years.

in jaren, te worden in Afrika.

When she made her presidential address,

Toen ze introk op haar presidentieel adres,

she acknowledged these brave women of Liberia

erkende ze deze dappere vrouwen van Liberia

who allowed her to win against a football star --

die het haar mogelijk maakten te winnen van een voetbalster -

that's soccer for you Americans --

dat is ‘soccer’ voor jullie Amerikanen -

no less.

niet minder.

Women like Sakena and Leah

Vrouwen zoals Sakena en Leah

and Leymah

en Layma

have humbled me and changed me

maakten me nederig en veranderden mij

and made me realize that I should not be so quick

en deden me beseffen dat ik niet zo snel

to jump to assumptions of any kind.

conclusies mocht trekken, van welke aard dan ook.

They've also saved me from my righteous anger

Ze hebben mij ook gered van mijn gerechtvaardigde woede,

by offering insights into this third way.

door mij inzichten aan te bieden van een 'derde manier'.

A Filipina activist once said to me,

Een Filippijnse activist zei eens tegen mij,

"How do you cook a rice cake?

"Hoe kook je een rijstwafel?

With heat from the bottom and heat from the top."

Met warmte uit de bodem en warmte van de top."

The protests, the marches,

De protesten, de marsen,

the uncompromising position that

de compromisloze positie dat

women's rights are human rights, full stop.

vrouwenrechten, mensenrechten zijn, punt.

That's the heat from the bottom.

Dat is de warmte van de bodem.

That's Malcolm X and the suffragists

Dat is Malcolm X en de suffragettes

and gay pride parades.

en gay pride parades.

But we also need the heat from the top.

We hebben ook warmte van boven nodig.

And in most parts of the world,

In de meeste delen van de wereld,

that top is still

wordt die top nog steeds

controlled by men.

beheerst door mannen.

So to paraphrase Marx: Women make change,

Dus om Marx te parafraseren: vrouwen werken aan verandering

but not in circumstances of their own choosing.

maar niet in de omstandigheden die ze zelf gekozen hebben.

They have to negotiate.

Ze moeten onderhandelen.

They have to subvert tradition that once silenced them

Ze moeten de traditie die hen ooit het zwijgen oplegde, omkeren

in order to give voice to new aspirations.

om een stem te geven aan nieuwe ambities.

And they need allies from their communities.

Ze hebben bondgenoten nodig in hun gemeenschappen.

Allies like the imam,

Bondgenoten zoals de imam,

allies like the father who now writes songs

bondgenoten zoals de vader die nu liedjes schrijft

for a lesbian group in Croatia,

voor een lesbische groep in Kroatië.

allies like the policeman who honored a taboo and backed away,

Bondgenoten zoals de politieman die een taboe eert en zich terugtrekt.

allies like my father,

Bondgenoten zoals mijn vader

who couldn't help his sister but has helped three daughters

die zijn zus niet kon helpen, maar zijn drie dochters heeft geholpen

pursue their dreams.

in het nastreven van hun dromen.

Maybe this is because feminism,

Misschien is dit omdat het feminisme,

unlike almost every other social movement,

in tegenstelling tot bijna elke andere sociale beweging,

is not a struggle against a distinct oppressor --

niet tegen een specifieke onderdrukker gericht is.

it's not the ruling class

Het is niet tegen de heersende klasse

or the occupiers or the colonizers --

of de bezetters of de kolonisten.

it's against a deeply held set of beliefs and assumptions

Het is tegen een diepgewortelde set van overtuigingen en aannames

that we women, far too often,

die wij vrouwen, veel te vaak

hold ourselves.

ook zelf hebben.

And perhaps this is the ultimate gift of feminism,

Misschien is dit het ultieme geschenk van het feminisme,

that the personal is in fact the political.

dat het persoonlijke, in feite het politieke is.

So that, as Eleanor Roosevelt said once of human rights,

Dat zei Eleanor Roosevelt ooit over Mensrechten.

the same is true of gender equality:

Hetzelfde geldt voor gendergelijkheid.

that it starts in small places, close to home.

Het begint op kleine plaatsen, dichtbij huis.

On the streets, yes,

Op straat, ja,

but also in negotiations at the kitchen table

maar ook in de onderhandelingen aan de keukentafel

and in the marital bed

en in het echtelijke bed

and in relationships between lovers and parents

en in de relaties tussen geliefden en ouders

and sisters and friends.

en zussen en vrienden.

And then

En dan, en dan

you realize that by integrating

realiseer je je dat door de integratie van

aspects of tradition and community

aspecten van de traditie en de gemeenschap

into their struggles,

in hun strijd,

women like Sakena and Leah and Leymah --

vrouwen zoals Sakena en Lea en Layma,

but also women like Sonia Gandhi here in India

maar ook Sonia Gandhi hier in India

and Michelle Bachelet in Chile

en Michelle Bachelet in Chili

and Shirin Ebadi in Iran --

en Shirin Ebadi in Iran

are doing something else.

iets anders doen.

They're challenging the very notion

Ze stellen de westerse modellen

of Western models of development.

van ontwikkeling in vraag.

They are saying, we don't have to be like you

Ze zeggen, we hoeven niet te zijn zoals jullie

to make change.

om te veranderen.

We can wear a sari or a hijab

We kunnen een sari of een hijab dragen

or pants or a boubou,

of een broek of een boubou.

and we can be party leaders and presidents

We kunnen partijleiders en presidenten

and human rights lawyers.

en mensenrechten advocaten zijn.

We can use our tradition to navigate change.

We kunnen gebruik maken van onze traditie om verandering te genereren.

We can demilitarize societies

We kunnen samenlevingen demilitariseren

and pour resources, instead,

en in plaats daarvan middelen gieten

into reservoirs of genuine security.

in de reservoirs van echte veiligheid.

It is in these little stories,

Het zijn in deze kleine verhalen,

these individual stories,

deze individuele verhalen,

that I see a radical epic being written

dat ik zie dat er een radicaal epos wordt geschreven

by women around the world.

door vrouwen over de hele wereld.

It is in these threads

Het is in deze draden

that are being woven into a resilient fabric

die worden geweven in een veerkrachtige stof

that will sustain communities,

die de gemeenschappen zal ondersteunen,

that I find hope.

dat ik hoop vind.

And if my heart is singing,

Als mijn hart zingt,

it's because in these little fragments,

is het omdat in deze kleine fragmenten,

every now and again, you catch a glimpse

je af en toe een glimp

of a whole, of a whole new world.

van een geheel, geheel nieuwe wereld ziet.

And she is definitely on her way.

Ze is zeker op weg.

Thank you.

Dank u.

(Applause)

(Applaus)