Kavita Ramdas: Radical women, embracing tradition

Translator: Thu Trang Do Nguyen Reviewer: Tang Huong

Salaam. Namaskar.

Chào mọi người.

Salaam. Namaskar.

Dựa vào hồ sơ TED của tôi, chắc các bạn mong

Good morning.

rằng tôi sẽ nói cho các bạn nghe về

Given my TED profile, you might be expecting

các xu hướng nhân đạo mới nhất --

that I'm going to speak to you about

một trong đó hiện đang làm cả Phố Wall

the latest philanthropic trends --

và Ngân Hàng Thế Giới phải bàn tán --

the one that's currently got Wall Street

là làm thế nào để đầu tư vào phụ nữ,

and the World Bank buzzing --

làm thế nào để trao quyền, làm thế nào để cứu vớt họ.

how to invest in women,

Nhưng tôi thì không.

how to empower them, how to save them.

Điều tôi quan tâm là việc phụ nữ

Not me.

đang cứu vớt chúng ta như thế nào.

I am interested in how women

Họ cứu chúng ta bằng cách xác định và hình dung lại

are saving us.

về một tương lai mà tương lai ấy coi thường và xóa nhòa

They're saving us by redefining and re-imagining

những sự phân cực được thừa nhận,

a future that defies and blurs

những phân cực mà ta mặc nhiên thừa nhận suốt một thời gian dài,

accepted polarities,

tỉ như sự phân cực giữa hiện đại và truyền thống,

polarities we've taken for granted for a long time,

like the ones between modernity and tradition,

giữa Thế Giới thứ nhất và Thế Giới thứ ba,

giữa áp bức và cơ hội.

First World and Third World,

Trong bối cảnh với những thách thức đầy khó khăn

oppression and opportunity.

chúng ta phải đối mặt như 1 cộng đồng toàn cầu,

In the midst of the daunting challenges

có điều gì đó về

we face as a global community,

điệu nhạc raga cổ truyền của Ấn độ

there's something about

khiến trái tim tôi như muốn cất tiếng hát.

this third way raga

Điều làm tôi thích thú nhất

that is making my heart sing.

là cách phụ nữ đang thực hiện việc này.

What intrigues me most

bất chấp những ý kiến nghịch đời

is how women are doing this,

mà vừa làm nản lòng lại vừa thú vị.

despite a set of paradoxes

Tại sao phụ nữ, một mặt

that are both frustrating and fascinating.

bị chèn ép dữ dội bởi những tục lệ văn hóa,

Why is it that women are, on the one hand,

nhưng mặt khác đồng thời họ lại,

viciously oppressed by cultural practices,

là những người duy trì các nền văn hóa ở hầu hết các xã hội?

and yet at the same time,

LIệu hijab hay khăn trùm đầu

are the preservers of cultures in most societies?

là tượng trưng cho sự khuất phục

Is the hijab or the headscarf

hay sự kháng cự?

a symbol of submission

Khi có quá nhiều phụ nữ và trẻ em gái

or resistance?

bị đánh đập, hãm hiếp, bị thương tật

When so many women and girls

mỗi ngày trôi qua

are beaten, raped, maimed

do nhiều nhân nhân --

on a daily basis

danh dự, tôn giáo, quốc tịch --

in the name of all kinds of causes --

thì điều gì cho phép họ có thể --

honor, religion, nationality --

tái thiết lại xã hội,

what allows women to replant trees,

và dẫn dắt phong trào tiến bộ, những hành động hòa bình

to rebuild societies,

vì sự thay đổi của xã hội?

to lead radical, non-violent movements

Liệu đó là những người phụ nữ khác nhau

for social change?

một bên bảo tồn và một bên cải cách

Is it different women

Hay họ là một?

who are doing the preserving and the radicalizing?

Or are they one and the same?

như Chimamanda Adichie nhắc nhở ở hội nghị TED ở Oxford

chúng ta có thấy tội lỗi

Are we guilty, as Chimamanda Adichie reminded us

khi giả sử có một câu chuyện

at the TED conference in Oxford,

về những phụ nữ đấu tranh vì nữ quyền

of assuming that there is a single story

trong khi thực tế, xảy ra rất nhiều?

of women's struggles for their rights

Và liệu có gì đó

while there are, in fact, many?

mà đàn ông phải hành động không?

And what, if anything,

Phần lớn cuộc đời tôi là hành trình đi tìm

do men have to do with it?

câu trả lời cho những điều trên.

Much of my life has been a quest

Nó đưa tôi băng ngang địa cầu

to get some answers to these questions.

để đến với những con người kì diệu.

It's taken me across the globe

Trong quá trình đó, tôi đã sưu tập một vài mảnh ghép

and introduced me to some amazing people.

giúp tôi giải câu đố này.

In the process, I've gathered a few fragments

Trong những người giúp tôi mở rộng tầm mắt

that help me shed some light on this puzzle.

theo một cách thứ ba

Among those who've helped open my eyes

có: một tín đồ Hồi giáo sùng đạo ở Afghanistan,

to a third way

một nhóm đồng tính nữ ôn hòa ở Croatia

are: a devout Muslim in Afghanistan,

và một người phá vỡ các luật lệ ở LIberia

a group of harmonizing lesbians in Croatia

Tôi mang ơn họ,

and a taboo breaker in Liberia.

giống như với bố mẹ tôi,

I'm indebted to them,

hai con người, bởi vì những lỗi lầm ở kiếp trước của họ,

as I am to my parents,

được ban tặng ba đứa con gái ở kiếp này.

who for some set of misdemeanors in their last life,

vì những lí do mà tôi không hiểu,

were blessed with three daughters in this one.

họ tự hào về ba đứa chúng tôi hơn bất cứ điều gì.

And for reasons equally unclear to me,

seem to be inordinately proud of the three of us.

Tôi được sinh ra và lớn lên ở Ấn Độ,

và tôi học từ nhỏ

I was born and raised here in India,

là phải cực kì cảnh giác các dì và chú

and I learned from an early age

những người sẽ cúi xuống, vỗ đầu chúng tôi

to be deeply suspicious of the aunties and uncles

rồi nói với ba mẹ tôi

who would bend down, pat us on the head

như chẳng có vấn đề gì cả,

and then say to my parents

"Tội nghiêp. Anh chị có ba đứa con gái.

with no problem at all,

Nhưng anh chị còn trẻ, có thể thử lần nữa."

"Poor things. You only have three daughters.

Nhân thức của tôi về sự xúc phạm

But you're young, you could still try again."

đến quyền phụ nữ

My sense of outrage

thực sự sục sôi khi tôi 11 tuổi

about women's rights

Bác của tôi, một người phụ nữ lỗi lạc

was brought to a boil when I was about 11.

và tuyệt vời

My aunt, an incredibly articulate

là góa phụ từ sớm

and brilliant woman,

những người họ hàng tấn công bà

was widowed early.

cướp đi những sari đầy màu sắc

A flock of relatives descended on her.

thay vào đó bắt bà mặc màu trắng.

They took off her colorful sari.

Họ lau sạch chấm đỏ trên trán,

They made her wear a white one.

bẻ gãy vòng tay của bà.

They wiped her bindi off her forehead.

Con gái bà, Rani,

They broke her bangles.

nhiều hơn tôi vài tuổi,

Her daughter, Rani,

ngồi trong lòng mẹ nhìn ngơ ngác,

a few years older than me,

không hiều chuyện gì vừa xảy ra

sat in her lap bewildered,

với người mẹ tự tin

not knowing what had happened

mà cô đã từng biết

to the confident woman

Tối muộn hôm đó, tôi nghe mẹ tôi

she once knew as her mother.

van xin cha của mình,

Late that night, I heard my mother

"hãy làm gì đó đi Ramu, anh không thể can thiệp sao?"

begging my father,

Và cha tôi, hạ giọng, thì thầm

"Please do something Ramu. Can't you intervene?"

And my father, in a low voice, muttering,

"Anh là người nhỏ nhất, anh không thể làm gì cả.

Đây là truyền thống."

"I'm just the youngest brother, there's nothing I can do.

Đó là đêm mà tôi được biết các luật lệ

This is tradition."

về những gì sẽ xảy đến với mình khi sinh ra là phụ nữ trên thế giới này

That's the night I learned the rules

about what it means to be female in this world.

Phụ nữ không tạo ra những luật lệ đó,

nhưng chúng lại định nghĩa, và giới hạn

Women don't make those rules,

những cơ hội của chúng tôi.

but they define us, and they define

Đàn ông cũng bị ảnh hưởng bởi những luật này.

our opportunities and our chances.

Cha tôi, người đã chiến đấu trong 3 cuộc chiến tranh,

And men are affected by those rules too.

My father, who had fought in three wars,

không thể cứu được chị gái của ông

tránh khỏi sự đau khổ vì chúng

could not save his own sister

from this suffering.

Năm 18 tuổi,

dưới sự giáo dục tuyệt vời của mẹ tôi,

By 18,

tôi đã vì thể, như bạn mong đợi, là

under the excellent tutelage of my mother,

một nguời bênh vực nữ quyền cứng đầu.

I was therefore, as you might expect,

Trong những bài thánh ca đường phố

defiantly feminist.

[Hindi]

On the streets chanting,

[Hindi]

"[Hindi]

Chúng tôi là phụ nữ Ấn Độ.

[Hindi]

không phải cành hoa, mà là niềm hi vọng thay đổi.

We are the women of India.

Khi đến Bắc Kinh vào năm 1995,

We are not flowers, we are sparks of change."

một điều rõ ràng với tôi, rằng cách duy nhất

By the time I got to Beijing in 1995,

để đạt được bình đẳng giới

it was clear to me, the only way

là phải đặt dấu chấm hết cho hàng thế kỷ

to achieve gender equality

của truyền thống cực đoan

was to overturn centuries

Ngay từ lúc trở về từ Bắc Kinh,

of oppressive tradition.

tôi nhận lời mời làm việc cho một tổ chức tuyệt vời

Soon after I returned from Beijing,

sáng lập bởi phụ nữ,

I leapt at the chance to work for this wonderful organization,

với mục đích nâng đỡ những tổ chức vì nữ quyền trên thế giới.

founded by women,

to support women's rights organizations around the globe.

nhưng khi làm việc đươc 6 tháng,

tôi đã gặp một người phụ nữ

But barely six months into my new job,

làm tất cả những giả định trước đó của tôi lung lay.

I met a woman

Tên bà ấy là Sakena Yacoobi.

who forced me to challenge all my assumptions.

Her name is Sakena Yacoobi.

Bà bước vào văn phòng của tôi

vào thời điểm mà không người nào

She walked into my office

ở Mĩ biết Afghanistan ở đâu.

at a time when no one knew

where Afghanistan was in the United States.

Bà nói với tôi, "Nó không liên quan đến burka"

Bà là người đấu tranh quyết liệt nhất

She said to me, "It is not about the burka."

vì nữ quyền mà tôi từng biết.

She was the most determined advocate

Bà kể về những người phụ nữ đang xây dựng trường học ngầm

for women's rights I had ever heard.

trong cộng đồng của bà bên trong Afghanistan,

She told me women were running underground schools

và rằng tổ chức riêng của bà, Viện Giáo dục Afghanistan

in her communities inside Afghanistan,

đã xây được một trường ở Pakistan.

and that her organization, the Afghan Institute of Learning,

Bà nói, "Điều đầu tiên mà tín đồ Hồi giáo nào cũng biết

had started a school in Pakistan.

She said, "The first thing anyone who is a Muslim knows

là kinh Koran yêu cầu

và mạnh mẽ kêu gọi việc biết đọc chữ.

is that the Koran requires

Nhà tiên tri mong muốn mọi giáo dân

and strongly supports literacy.

có khả năng tự đọc kinh Koran.

The prophet wanted every believer

Tôi có nghe lầm không?

to be able to read the Koran for themselves."

Một nhà hoạt động nữ quyền

Had I heard right?

nhắc đến tôn giáo?

Was a women's rights advocate

Nhưng Sakena chống đối

invoking religion?

Bà luôn đội khăn che đầu,

But Sakena defies labels.

nhưng tôi cũng đã từng đi bên cạnh bà trên bãi biển

She always wears a headscarf,

bộ tóc dài của bà thả tự do theo gió.

but I've walked alongside with her on a beach

Bà bắt đầu mỗi bài giảng bằng lời cầu nguyện,

with her long hair flying in the breeze.

nhưng bà là một phụ nữ độc thân, nhiệt tình

She starts every lecture with a prayer,

và tự chủ về tài chính

but she's a single, feisty,

trong một đất nước mà trẻ em gái kết hôn ở tuổi 12.

financially independent woman

Bà cũng là người cực kỳ thực tế.

in a country where girls are married off at the age of 12.

She is also immensely pragmatic.

"Chiếc khăn đội đầu và những quần áo này," bà nói

"cho tôi sự tự do để làm những điều cần làm

"This headscarf and these clothes," she says,

để kêu gọi những người mà sự ủng hộ và giúp đỡ của họ

"give me the freedom to do what I need to do

là quan trọng cho dự án này.

to speak to those whose support and assistance

Khi tôi mở trường học trong trại tị nạn,

are critical for this work.

tôi đến gặp imam.

When I had to open the school in the refugee camp,

Tôi thưa ông ta, 'Con là một tín đồ, những phụ nữ và trẻ em

I went to see the imam.

trong điều kiện thiếu thốn như thế này

I told him, 'I'm a believer, and women and children

cần một niềm tin để sống.'"

in these terrible conditions

Bà nở một nụ cười kín đáo.

need their faith to survive.'"

"Ông ta cảm thấy được trân trọng.

She smiles slyly.

Ông ấy đến thăm trung tâm hai lần một tuần

"He was flattered.

bởi vì phụ nữ không được phép đến nhà thờ.

He began to come twice a week to my center

Khi ông ấy đi rồi

because women could not go to the mosque.

phụ nữ và các em gái sẽ ở lại.

And after he would leave,

Họ bắt đầu với một lớp học chữ nhỏ

women and girls would stay behind.

để đọc kinh Koran,

We began with a small literacy class

sau đó là học toán, tiếng Anh và học vi tính.

to read the Koran,

Chỉ trong vài tuần, mọi người trong trại tị nạn

then a math class, then an English class, then computer classes.

đều tham dự lớp chúng tôi."

In a few weeks, everyone in the refugee camp

Sakena là người thầy

was in our classes."

vào thời điểm mà giáo dục phụ nữ

Sakena is a teacher

được xem như một công việc nguy hiểm ở Afghanistan.

at a time when to educate women

Bà ấy bị đưa vào danh sách đen của Taliban.

is a dangerous business in Afghanistan.

Tôi lo cho bà mỗi khi bà phải đi qua đất nước đó.

She is on the Taliban's hit list.

Bà nhún vai khi được hỏi về sự an toàn.

I worry about her every time she travels across that country.

"Kavita jaan, chúng tôi không cho phép sự sợ hãi.

She shrugs when I ask her about safety.

Hãy nhìn những cô bé trở lại trường học

"Kavita jaan, we cannot allow ourselves to be afraid.

khi họ bị tạt axit vào mặt."

Look at those young girls who go back to school

Tôi mỉm cười, và gật đầu,

when acid is thrown in their face."

nhân ra mình đang chứng kiến những phụ nữ và trẻ em gái

And I smile, and I nod,

sử dụng chính đức tin và tập tục của mình,

realizing I'm watching women and girls

để biến chúng thành công cụ

using their own religious traditions and practices,

phản kháng và tìm kiếm những cơ hội.

turning them into instruments

Chính họ vạch ra con đường của họ

of opposition and opportunity.

và nó hướng đến một Afghanistan

Their path is their own

khác với hiện tại.

and it looks towards an Afghanistan

Trở nên khác biệt là một thứ mà những người phụ nữ

that will be different.

Lesbor ở Zagreb, Croatia

Being different is something the women

biết rất rõ.

of Lesbor in Zagreb, Croatia

Là một lesbian, một đồng tính nữ,

know all too well.

người đồng tính luyến ái

To be a lesbian, a dyke,

hầu hết trên thế giới, kể cả ở đây

a homosexual

trong đất nước chúng tôi, Ấn Độ

in most parts of the world, including right here

là phải đối mặt với sự ái ngại

in our country, India,

và những định kiến gắt gao.

is to occupy a place of immense discomfort

Trong một xã hội hậu mâu thuẫn như Croatia,

and extreme prejudice.

một nơi mà lòng tự tôn dân tộc và sự sùng tín

In post-conflict societies like Croatia,

đã tạo nên một môi trường ngột ngạt

where a hyper-nationalism and religiosity

cho những ai

have created an environment unbearable

được xem là đáng bị ruồng bỏ.

for anyone who might

Vậy gia nhập vào một nhóm người đồng tính,

be considered a social outcast.

những phụ nữ trẻ yêu mến dòng nhạc cũ

So enter a group of out dykes,

đã từng phủ sóng một vùng

young women who love the old music

từ Macedonia cho đến Bosnia,

that once spread across that region

từ Serbia đến Slovenia.

from Macedonia to Bosnia,

Những ca sĩ này gặp nhau ở trường đaị học trong một chương trình nghiên cứu giới tính.

from Serbia to Slovenia.

These folk singers met at college at a gender studies program.

Nhiều người trong số họ ở độ 20, một số đã là mẹ

Nhiều người đã phải đấu tranh để đến với cộng đồng,

Many are in their 20s, some are mothers.

trong những gia đình mà niềm tin tôn giáo đã ngăn họ chấp nhận rằng

Many have struggled to come out to their communities,

con gái của họ không bệnh hoạn

in families whose religious beliefs make it hard to accept

mà chỉ khác biệt.

that their daughters are not sick,

Như Leah, một trong những người sáng lập, nói,

just queer.

"Tôi rất yêu chuộng dòng nhạc dân gian.

As Leah, one of the founders of the group, says,

Tôi cũng thích nhạc rock and roll.

"I like traditional music very much.

Tại Lesbor, chúng tôi hòa trộn cả hai.

I also like rock and roll.

Tôi xem âm nhạc dân gian như một kiểu nổi loạn,

So Lesbor, we blend the two.

mà qua đó người ta có thể nói lên suy nghĩ của mình,

I see traditional music like a kind of rebellion,

đặc biệt là những bài dân ca

in which people can really speak their voice,

từ những vùng của Cộng hòa Yugoslav cũ.

especially traditional songs

Sau chiến tranh, nhiều trong số đó đã mất,

from other parts of the former Yugoslav Republic.

nhưng chúng là một phần của tuổi thơ và lịch sử chúng tôi,

After the war, lots of these songs were lost,

và chúng tôi không nên quên chúng."

but they are a part of our childhood and our history,

Một cách không ngờ, đội hợp ca LGBT này

and we should not forget them."

là một hình mẫu về cách mà phụ nữ

Improbably, this LGBT singing choir

đầu tư vào truyền thống để tạo sự thay đổi,

has demonstrated how women

như nhà giả kim khiến sự bất hòa trở nên hài hòa

are investing in tradition to create change,

Danh sách tiết mục của họ gồm

like alchemists turning discord into harmony.

quốc ca Croatia,

Their repertoire includes

một bài tình ca Bosnia

the Croatian national anthem,

và những bản song ca Serbia.

a Bosnian love song

Và, Leah thêm với một nụ cười toe toét,

and Serbian duets.

"Kavita, chúng tôi đặc biệt tự hào về những bài hát Giáng sinh

And, Leah adds with a grin,

bởi vì nó thể hiện quan niệm ôn hòa với tôn giáo của chúng tôi

"Kavita, we especially are proud of our Christmas music,

cho dù nhà thờ Công giáo

because it shows we are open to religious practices

có ác cảm với chúng tôi LGBT ."

even though Catholic Church

Những buổi biểu diễn đến từ

hates us LGBT."

cộng đồng của họ

Their concerts draw from

nhưng cũng từ thế hệ trước:

their own communities, yes,

một thế hệ có thể

but also from an older generation:

kỳ thị sự đồng tính,

a generation that might be

nhưng nhớ nhung về thứ âm nhạc cũ và quá khứ nằm trong đó

suspicious of homosexuality,

Một người cha, lúc đầu ngăn cấm con gái mình

but is nostalgic for its own music and the past it represents.

xuất hiện trong một dàn hợp ca như thế,

One father, who had initially balked at his daughter

giờ viết nhạc cho họ.

coming out in such a choir,

Vào thời Trung Cổ, nhạc sĩ

now writes songs for them.

đi qua nhiều vùng đất khác nhau

In the Middle Ages, troubadours

để hát về những câu chuyện và chia sẻ lời thơ của họ:

would travel across the land

Lesbor đi qua Balkans như thế,

singing their tales and sharing their verses:

hát và nối kết những con người bị chia rẽ bởi

Lesbor travels through the Balkans like this,

tôn giáo, dận tộc và ngôn ngữ

singing, connecting people divided

Bosnians, Croats và Serbs

by religion, nationality and language.

đều tìm thấy một niềm tự hào hiếm hoi trong lịch sử của họ,

Bosnians, Croats and Serbs

và Lesbor nhắc nhở họ rằng

find a rare shared space of pride in their history,

những bài hát mà nhóm cho là của họ

and Lesbor reminds them that

thật sự thuộc về tất cả mọi người.

the songs one group often claims as theirs alone

(Hát)

really belong to them all.

(Singing)

Hôm qua Mallika Sabhai cho thấy

âm nhạc có thể tạo ra một thế giới

Yesterday, Mallika Sarabhai showed us

nhiều sự đồng cảm với sự khác biệt

that music can create a world

hơn là thế giới chúng ta được ban cho.

more accepting of difference

Thế giới của Layma Bowie

than the one we have been given.

là một thế giới trong chiến tranh.

The world Leymah Gbowee was given

Liberia bị chia rẽ hàng thập kỷ bởi bất đồng nội bộ

was a world at war.

Liberia had been torn apart by civil strife for decades.

Layma không phải là nhà hoạt động, cô ấy là mẹ của ba đứa con.

Nhưng cô ấy luôn trăn trở vì lo lắng:

Leymah was not an activist, she was a mother of three.

lo rằng con trai cô ấy sẽ bị bắt cóc

But she was sick with worry:

để làm một người lính trẻ em

She worried her son would be abducted

lo rằng những đứa con gái sẽ bị hãm hiếp,

and taken off to be a child soldier,

cô ấy lo cho mạng sống của chúng.

she worried her daughters would be raped,

Một đêm nọ, cô ấy có một giấc mơ.

she worried for their lives.

Cô ấy mơ rằng mình và hàng ngàn phụ nữ

One night, she had a dream.

đã chấm dứt cuộc tương tàn này.

She dreamt she and thousands of other women

Vào buổi sáng hôm sau trong nhà thờ, cô ấy hỏi mọi người cảm thấy thế nào.

ended the bloodshed.

Họ đều mệt mỏi với chiến tranh.

The next morning at church, she asked others how they felt.

Chúng ta cần hòa bình, và chúng ta cần các nhà lãnh đạo biết

They were all tired of the fighting.

chúng ta sẽ không dừng lại cho đến khi có hòa bình.

We need peace, and we need our leaders to know

Trong số các bạn của Layma có một nữ cảnh sát theo đạo Hồi.

we will not rest until there is peace.

Cô ấy hứa sẽ đặt vấn đề với cộng đồng của cô ấy.

Among Leymah's friends was a policewoman who was Muslim.

Tại bài giảng thứ sáu tiếp theo,

She promised to raise the issue with her community.

những phụ nữ đang ngồi trong nhà thờ Hồi giáo

At the next Friday sermon,

bắt đầu chia sẻ nỗi đau khổ của họ tại bang giao.

the women who were sitting in the side room of the mosque

"Có gì quan trọng?" họ nói, "viên đạn không phân biệt

began to share their distress at the state of affairs.

giữa một người Hồi giáo và một người Cơ Đốc."

"What does it matter?" they said, "A bullet doesn't distinguish

Nhóm nhỏ phụ nữ này,

between a Muslim and a Christian."

quyết định chấm dứt chiến tranh,

This small group of women,

và họ chọn sử dụng truyền thống của họ để làm luận điểm:

determined to bring an end to the war,

Phụ nữ Liberia thường đeo

and they chose to use their traditions to make a point:

rất nhiều đồ trang sức và quần áo màu sắc.

Liberian women usually wear

Nhưng không, trong cuộc biểu tình, tất cả trong số họ mặc

lots of jewelry and colorful clothing.

mặc đồ trắng, không trang điểm.

But no, for the protest, they dressed

Như Layma đã nói, "chúng tôi mặc màu trắng

all in white, no makeup.

để nói rằng chúng tôi đứng lên vì hòa bình

As Leymah said, "We wore the white

Họ đứng trên phần đường mà

saying we were out for peace."

Đoàn xe hộ tống Charles Taylor đi qua mỗi ngày.

They stood on the side of the road on which

Họ đứng đó hàng tuần

Charles Taylor's motorcade passed every day.

đầu tiên chỉ 10, sau đó 20, sau đó 50, sau đó hàng trăm phụ nữ--

They stood for weeks --

mặc đồ trắng, ca hát, nhảy múa,

first just 10, then 20, then 50, then hundreds of women --

nói rằng họ đứng lên vì hòa bình.

wearing white, singing, dancing,

Cuối cùng, các lực lượng đối lập ở Liberia

saying they were out for peace.

buộc phải tổ chức cuộc đàm phán hòa bình ở Ghana.

Eventually, opposing forces in Liberia

were pushed to hold peace talks in Ghana.

Các cuộc đàm phán hòa bình kéo dài ngày này qua ngày khác.

Layma và chị em của cô đã có đủ.

The peace talks dragged on and on and on.

Cùng với số tiền còn lại của họ, họ dẫn

Leymah and her sisters had had enough.

một nhóm nhỏ phụ nữ đến địa điểm của các cuộc đàm phán

With their remaining funds, they took

và họ bao quanh tòa nhà.

a small group of women down to the venue of the peace talks

Trong đoạn video nổi tiếng của CNN,

and they surrounded the building.

có thể nhìn thấy họ ngồi trên mặt đất, khoác tay nhau

In a now famous CNN clip,

Chúng tôi biết điều này tại Ấn Độ. Nó gọi là một [tiếng Hin-ddi].

you can see them sitting on the ground, their arms linked.

We know this in India. It's called a [Hindi].

Sau đó, mọi thứ trở nên căng thẳng

Cảnh sát được điều đến để giải tán đám đông

Then things get tense.

Khi một sĩ quan cao cấp tiến đến với cái dùi cui,

The police are called in to physically remove the women.

Layma đứng lên một cách thong thả,

As the senior officer approaches with a baton,

chạm cánh tay qua đầu của mình,

Leymah stands up with deliberation,

và bắt đầu, một cách chậm rãi,

reaches her arms up over her head,

tháo chiếc khăn quấn quanh tóc ra.

and begins, very slowly,

Bạn có thể nhìn thấy khuôn mặt của cảnh sát.

to untie her headdress that covers her hair.

Ông ta lúng túng sau đó lùi lại

You can see the policeman's face.

Và tiếp theo,

He looks embarrassed. He backs away.

cảnh sát đã biến mất.

And the next thing you know,

Layma đã nói với tôi sau này,

the police have disappeared.

"Đó là một điều cấm kỵ, bạn biết đấy, ở Tây Phi.

Leymah said to me later,

Nếu một người phụ nữ lớn tuổi thả tóc trước mặt một người đàn ông

"It's a taboo, you know, in West Africa.

bởi vì cô ấy muốn,

If an older woman undresses in front of a man

gia đình của người đàn ông bị nguyền rủa."

because she wants to,

(Tiếng cười)

the man's family is cursed."

(Vỗ tay)

(Laughter)

Cô nói, "tôi không biết ông ta có tin vào điều đó không,

(Applause)

nhưng ông ta biết chúng tôi sẽ không đi đâu hết.

She said, "I don't know if he did it because he believed,

Chúng tôi không đi đâu cho đến khi hiệp định hòa bình được ký."

but he knew we were not going to leave.

Và Hiệp định hòa bình được ký kết.

We were not going to leave until the peace accord was signed."

Và phụ nữ Liberia

And the peace accord was signed.

vận động dưới sự hỗ trợ của Ellen Johnson Sirleaf,

And the women of Liberia

một người phụ nữ đã phạm vài điều cấm kỵ

then mobilized in support of Ellen Johnson Sirleaf,

trở thành người phụ nữ đầu tiên được bầu đứng đầu nhà nước

a woman who broke a few taboos herself

ở châu Phi trong nhiều năm.

becoming the first elected woman head of state

in Africa in years.

Khi bà thực hiện bài diễn văn tổng thống của mình

bà công nhận những phụ nữ dũng cảm của Liberia

When she made her presidential address,

những người giúp bà thắng một ngôi sao bóng đá (football)

she acknowledged these brave women of Liberia

mà người Mỹ gọi là bóng đá (soccer)

who allowed her to win against a football star --

không kém.

that's soccer for you Americans --

Phụ nữ như Sakena và Leah

no less.

và Layma

Women like Sakena and Leah

đã hạ thấp tôi và thay đổi tôi

and Leymah

và làm cho tôi nhận ra rằng tôi không nên vội vã

have humbled me and changed me

mà kết luận bất cứ điều gì.

and made me realize that I should not be so quick

to jump to assumptions of any kind.

Họ cũng vừa cứu tôi khỏi sự tức giận chính đáng

bằng cách cung cấp cái nhìn sâu vào cách thứ 3.

They've also saved me from my righteous anger

by offering insights into this third way.

Một nhà hoạt động Philipine từng nói với tôi,

"Làm thế nào để nấu một cái bánh gạo?

A Filipina activist once said to me,

Với nhiệt từ bên dưới và bên trên."

"How do you cook a rice cake?

Các cuộc biểu tình, diễu hành,

With heat from the bottom and heat from the top."

kiên quyết rằng

The protests, the marches,

nữ quyền chính là nhân quyền, đều dừng lại.

the uncompromising position that

women's rights are human rights, full stop.

Đó là nhiệt từ phía dưới.

Đó là Malcolm X và những người ủng hộ

That's the heat from the bottom.

và người đồng tính tự hào về những cuộc diễu hành.

That's Malcolm X and the suffragists

Nhưng chúng ta cũng cần nhiệt từ phía trên.

and gay pride parades.

Và hầu hết trên thế giới,

But we also need the heat from the top.

tác động từ phía trên đó vẫn còn

And in most parts of the world,

bị kiểm soát bởi đàn ông.

that top is still

Vì vậy, để diễn giải Marx: phụ nữ tạo sự thay đổi,

controlled by men.

nhưng không phải trong trường hợp mà họ được lựa chọn

So to paraphrase Marx: Women make change,

Họ không được thương lượng.

but not in circumstances of their own choosing.

Họ phải lật đổ truyền thống đã từng bịt miệng họ

They have to negotiate.

để cất tiếng nói cho nguyện vọng mới

They have to subvert tradition that once silenced them

Và họ cần đồng minh từ cộng đồng.

in order to give voice to new aspirations.

Đồng minh như imam,

And they need allies from their communities.

đồng minh như người cha bây giờ viết bài hát

Allies like the imam,

cho một nhóm đồng tính tại Croatia,

allies like the father who now writes songs

đồng minh như cảnh sát, người tôn trọng điều cấm kỵ và lùi lại,

for a lesbian group in Croatia,

đồng minh như cha tôi,

allies like the policeman who honored a taboo and backed away,

người không thể giúp đỡ chị của mình, nhưng đã giúp ba cô con gái

allies like my father,

theo đuổi ước mơ.

who couldn't help his sister but has helped three daughters

Có lẽ điều này là do sự ủng hộ nữ quyền,

pursue their dreams.

không giống như hầu hết phong trào xã hội,

Maybe this is because feminism,

không phải là một cuộc đấu tranh chống lại áp bức khác biệt

unlike almost every other social movement,

nó không phải là lớp cầm quyền

is not a struggle against a distinct oppressor --

hoặc những kẻ chiếm đóng hoặc thực dân--

it's not the ruling class

Nó chống lại một nền móng sâu sắc của niềm tin và giả định

or the occupiers or the colonizers --

mà chúng tôi phụ nữ, quá thường xuyên,

it's against a deeply held set of beliefs and assumptions

áp đặt lên bản thân.

that we women, far too often,

Và có lẽ đây là món quà cuối cùng của nữ quyền,

hold ourselves.

mà cá nhân trên thực tế là chính trị

And perhaps this is the ultimate gift of feminism,

Do đó, như lEleanor Roosevelt đã từng nói về quyền con người,

that the personal is in fact the political.

giống như vậy là sự bình đẳng giới:

So that, as Eleanor Roosevelt said once of human rights,

nó bắt đầu ở những nơi rất nhỏ, gần nhà.

the same is true of gender equality:

Trên đường phố, đúng vậy,

that it starts in small places, close to home.

mà còn trong những cuộc đàm phán tại bàn nhà bếp

On the streets, yes,

và trong cuộc sống hôn nhân

but also in negotiations at the kitchen table

và trong mối quan hệ giữa người yêu và cha mẹ

and in the marital bed

chị em và bạn bè.

and in relationships between lovers and parents

and sisters and friends.

Và sau đó

bạn nhận ra rằng bằng cách tích hợp

And then

Các khía cạnh của truyền thống và cộng đồng

you realize that by integrating

vào cuộc đấu tranh của họ,

aspects of tradition and community

những phụ nữ như Sakena và Leah và Layma

into their struggles,

và cả những người như Sonia Gandhi ở Ấn Độ

women like Sakena and Leah and Leymah --

và Michelle Bachelet tại Chi-lê

but also women like Sonia Gandhi here in India

và Shirin Ebadi ở Iran--

and Michelle Bachelet in Chile

đang làm những điều gì đó

and Shirin Ebadi in Iran --

Họ đang thách thức các khái niệm chuyên biệt

are doing something else.

về kiểu mẫu phát triển của phương Tây.

They're challenging the very notion

Họ nói, chúng tôi không cần giống như bạn

of Western models of development.

để tạo ra sự thay đổi.

They are saying, we don't have to be like you

Chúng tôi có thể mặc sari hay hijab

to make change.

hoặc quần hoặc boubou,

We can wear a sari or a hijab

mà vẩn trở thành nguyên thủ quốc gia

or pants or a boubou,

và luật sư nhân quyền.

and we can be party leaders and presidents

Chúng tôi sử dụng truyền thống để định hướng cho thay đồi.

and human rights lawyers.

Chúng tôi có thể bãi bỏ quân đội

We can use our tradition to navigate change.

và dồn tài nguyên, thay vào đó,

We can demilitarize societies

vào hồ chứa của an ninh quốc gia.

and pour resources, instead,

into reservoirs of genuine security.

Chính là ở những câu chuyện nhỏ này,

những câu chuyện riêng lẻ

It is in these little stories,

mà tôi thấy một cuốn sử thi được viết nên

these individual stories,

bởi phụ nữ trên toàn thế giới.

that I see a radical epic being written

Chính ở những sợi chỉ mỏng

by women around the world.

tạo nên một tấm thảm bền chặt

It is in these threads

sẽ chống đỡ cho cộng đồng,

that are being woven into a resilient fabric

mà tôi tìm thấy hi vọng.

that will sustain communities,

Nếu trái tim tôi đang cất lên tiếng hát

that I find hope.

thì đó là vì trong những mảnh ghép bé nhỏ ấy

And if my heart is singing,

thỉnh thoảng bạn lại thấy sự phản chiếu của

it's because in these little fragments,

của một toàn thể, của một thế giới hoàn toàn mới.

every now and again, you catch a glimpse

Và cô ấy chắc chắn trên con đường của mình.

of a whole, of a whole new world.

Cảm ơn các bạn.

And she is definitely on her way.

(Vỗ tay)

Thank you.

(Applause)