A burial practice that nourishes the planet | Caitlin Doughty

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

When I die,

ကျွန်မ သေတဲ့အခါ

I would like for my body to be laid out to be eaten by animals.

တိရိစ္ဆာန်တွေ စားပစ်နိုင်အောင် ကျွန်မ ခန္ဓာကိုယ်ကို ထားပေးစေလိုပါတယ်။

Having your body laid out to be eaten by animals is not for everyone.

ခန္ဓာကိုယ်ကို တိရိစ္ဆာန်တွေ စားနိုင်ဖို့ ချိတ်ဆွဲတာ လူတိုင်း မကြိုက်နိုင်ကြပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Maybe you have already had the end-of-life talk with your family

ရှင်တို့ဟာ ဘဝနိဂုံးပိုင်းအကြောင်းကို ကိုယ့်မိသားစုနဲ့ ဆွေးနွေးခဲ့လားမသိ၊

and decided on, I don't know, cremation.

မီးသင်္ဂြိုဟ်ဖို့ကို ဆုံးဖြတ်ပြီးနေပြီလား။

And in the interest of full disclosure,

အပြည့်အဝ ထုတ်ဖော်ပြောရပါက၊

what I am proposing for my dead body is not strictly legal at the moment,

ကျွန်မ အလောင်းအတွက် ကျွန်မ အဆိုပြုချင်တဲ့ ဟာက လက်ရှိအချိန်မှာ တရား မဝင်သေးပါ၊

but it's not without precedent.

ဒါပေမဲ့ လုပ်ခဲ့သူတော့ ရှိခဲ့တယ်။

We've been laying out our dead for all of human history;

လူ့သမိုင်း တလျှောက်မှာ လူသေ အလောင်းတွေကို ချထားလာခဲ့ကြတာပါ၊

it's call exposure burial.

လှစ်ဟ မြှုပ်နှံမှုလို့ အဲဒါကို ခေါ်ပါတယ်။

In fact, it's likely happening right now as we speak.

လက်တွေ့တွင် အခုပြောနေချိန်မှာကို အဲဒါ ဖြစ်ပျက်နေပုံ ရပါတယ်။

In the mountainous regions of Tibet,

တိဘက်နိုင်ငံရဲ့ တောင်ထူထပ်တဲ့ နေရာတွေမှာ

they practice "sky burial,"

"ကောင်းကင်မှာ သဂြိုဟ်" ကြတဲ့ အစဉ်အလာ ရှီတယ်၊

a ritual where the body is left to be consumed by vultures.

လင်းတငှက်တွေ စားပစ်ကြမယ် ဆိုပြီး သဂြိုဟ်တဲ့ အစဉ်အလာပါ။

In Mumbai, in India, those who follow the Parsi religion

အိန္ဒိယနိုင်ငံ မွန်ဘိုင်းတွင် ဖာရစီ ဘာသာ ကိုးကွယ်ကြတဲ့ သူတွေ ဆိုရင်၊

put their dead in structures called "Towers of Silence."

"ဆိတ်ငြိမ် မျှော်စင်" လို့ ခေါ်တဲ့ အဆောက်အဦထဲတွင် လူသေကို ထားကြတယ်။

These are interesting cultural tidbits,

ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ စိတ်ဝင်စားစရာတွေ ရှိပါတယ်။

but they just haven't really been that popular in the Western world --

ဒါပေမဲ့ အဲဒါဟာ အနောက်ကမ္ဘာမှာ လူကြိုက် မများသေးပါဘူး-

they're not what you'd expect.

ကိုယ်က မျှော်လင့်ထားတာ အဲဒါမျိုးမှ မဟုတ်တာ။

In America, our death traditions have come to be chemical embalming,

အမေရိကမှာ လူသေသွားရင် ဓာတုနည်းဖြင့် မွမ်းမံပြင်ဆင်ပြီး

followed by burial at your local cemetery,

ဒေသထဲက သင်္ချိုင်းမှာ သွားပြီး သင်္ဂြိုဟ်လေ့ ရှိကြတယ်၊

or, more recently, cremation.

မကြာသေးမီက ဆိုရင် မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြပါတယ်။

I myself, am a recent vegetarian,

ကျွန်မ ကိုယ်၌ဟာ မကြာမီက သက်သားလွတ် စားသုံးသူပါ၊

which means I spent the first 30 years or so of my life

ဒီတော့ ကျွန်မအသက်ရဲ့ အစပိုင်း နှစ် ၃၀ အတွင်းမှာ ကျွန်မဟာ

frantically inhaling animals --

တိရိစ္ဆာန်တွေကို တစ်ဝကြီး

as many as I could get my hands on.

လက်ထဲ ရောက်လာသမျှကို စားလာခဲ့တယ်။

Why, when I die, should they not have their turn with me?

ဒီတော့ ကိုယ်သေတဲ့ အခါမှာ သူတို့အား စားသုံးဖို့ ပြန်ပြီး အစားပေးသင့်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Am I not an animal?

ကျွန်မကလည်း သတ္တဝါပဲ မဟုတ်လား?

Biologically speaking, are we not all, in this room, animals?

ဇီဝဗေဒအရ ဒီအခန်းထဲ ရှိကြသူ အားလုံးဟာ သတ္တဝါတွေပါပဲ။

Accepting the fact that we are animals

ကျွန်မတို့ အားလုံးပါ သတ္တဝါတွေ ဖြစ်ကြတာကို လက်ခံလိုက်ရင်

has some potentially terrifying consequences.

ခြောက်ခြားဖွယ် အကျိုးဆက်တွေ ရှိလာနိုင်ပါတယ်။

It means accepting that we are doomed to decay and die,

ကျွန်မတို့ဟာလည်း ကမ္ဘာပေါ်က အခြား အကောင်းများလိုပဲ

just like any other creature on earth.

သေကြေပျက်စီးကြရမှာကို လက်ခံဖို့လည်း လိုပါမယ်။

လွန်ခဲ့တဲ့ ကိုးနှစ်အတွင်းမှာ ကျွန်မဟာ အသုဘလုပ်ငန်းထဲ လုပ်ကိုင်ခဲ့သူပါ၊

For the last nine years, I've worked in the funeral industry,

first as a crematory operator,

အစပိုင်းတွင် မီးသဂြိုလ်စက် အော်ပရေတာ ဖြစ်ခဲ့တယ်၊

then as a mortician

အဲဒီနောက် အသုဘ စီစဉ်ပေးသူ

and most recently, as the owner of my own funeral home.

မကြာမီက ကျတော့ ကိုယ်ပိုင် အသုဘလုပ်ငန်း ပိုင်ဆိုင်သူပါ။

And I have some good news:

ကျွန်မဆီမှာ သတင်းကောင်းလည်း ပါပါတယ်-

if you're looking to avoid the whole "doomed to decay and die" thing:

ရှင်တို့အားလုံး ဆွေးမြေ့လျက် သေရမှာမျိုးကို ရှောင်ရှားချင်ကြရင်၊

you will have all the help in the world in that avoidance

အသုဘ လုပ်ငန်းတွေက ရှင်တို့အနေနဲ့ အဲဒီလို ရှောင်ရှားနိုင်အောင် လိုအပ်တဲ့

from the funeral industry.

အကူအညီ အားလုံးကို ပေးနိုင်ကြတယ်။

ဒါဟာ ဒေါ်လာ ဘီလီယံများစွာ တန်ဖိုးရှိတဲ့ လုပ်ငန်းပါ၊

It's a multi-billion-dollar industry,

and its economic model is based on the principle

၎င်းရဲ့ စီးပွားရေးပုံစံကျတော့ အလောင်းအား ကာကွယ်ပေးရန်၊

of protection, sanitation and beautification of the corpse.

သန့်စင်ပေးရန် နှင့် လှပအောင် မွမ်းမံပေးရန်ကို အခြေခံထားတာပါ။

အသုဘ လုပ်ငန်းဟာ၊ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့လား မသိ၊ လူသားကို အထူးခြွင်းချက်

Whether they mean to or not,

the funeral industry promotes this idea of human exceptionalism.

အဖြစ် သဘောထားရမယ် ဆိုတဲ့ အချက်ကို အထူးအလေးပေးတယ်။

It doesn't matter what it takes,

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ အဲဒါအတွက် ဘာလုပ်ပေးရမလဲ၊

how much it costs,

ဘယ်လောက် ကုန်ကျမလဲ၊

how bad it is for the environment,

ပတ်ဝန်းကျင် အတွက် အဲဒါ ကောင်းမကောင်း၊

we're going to do it because humans are worth it!

လူသားဟာ ထိုက်တန်တာမို့လို့ ကျွန်ုပ်တို့ လိုတာကို လိုက်လုပ်ကြပါမယ်။

It ignores the fact

သေဆုံးမှုဟာ စိတ်ဓာတ်အရ

that death can be an emotionally messy and complex affair,

ခံရခက်ခဲကာ ခက်ခဲရှုပ်ထွေးနိုင်တာကို၊ ဆွေးမြေ့မှုထဲတွင် အလှတရား ရှိတာကို--

and that there is beauty in decay --

ကျွန်ုပ်တို့ ရောက်လာခဲ့ကြတဲ့ မြေကြီးဆီသို့ ပြန်ရောက်သွားခြင်းရဲ့ သဘာဝအလှကို

beauty in the natural return to the earth from whence we came.

ဘယ်သူမှာမှ ဘယ်လိုမှာမှ ဂရုမစိုက် နားမလည်လိုကြပါ။

ဒီနေရာမှာ ကျွန်မကို တလွဲမှားပြီ မထင်မြင်စေလိုပါဘူး-

Now, I don't want you to get me wrong --

I absolutely understand the importance of ritual,

လူကို သင်္ဂြိဟ်ရန် လိုအပ်တာကို ကျွန်မ လုံးဝသဘောတူပါတယ်၊

especially when it comes to the people that we love.

အထူးသဖြင့် ကျွန်မက ချစ်ကြတဲ့ လူတွေနဲ့ ပတ်သက်လာရင်ပေါ့လေ။

But we have to be able to create and practice this ritual

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ အဲဒီလို သင်္ဂြိုဟ်ကြရာတွင် ပတ်ဝန်းကျင်ကို

without harming the environment,

မထိထိုက်စေတဲ့ လုပ်ကိုင်နည်း၊ နည်းစနစ်တွေ ကြံဆဖို့ လိုအပ်နေလို့

which is why we need new options.

ကျွန်မတို့ဟာ ရွေးချယ်စရာ နည်းအသစ်တွေကို ရှာကြရမယ်။

So let's return to the idea of protection, sanitation and beautification.

ဒီတော့ ခုနက ကာကွယ်ရေး၊ သန့်စင်ရေး နဲ့ လှပစေရေး အတွေးဆီကို ပြန်သွားကြပါစို့။

We'll start with a dead body.

ကျွန်မတို့ လူသေ အလောင်းကနေပြီး စကြမယ်။

The funeral industry will protect your dead body

အသုဘ လုပ်ငန်းက သင်ရဲ့ လူသေအလောင်းကို ကာကွယ်ပေးရန်

by offering to sell your family a casket made of hardwood or metal

သင့်မိသားစုအား ရော်ဘာဖြင့် အလုံပိတ်ထားမယ့် သစ် သို့မဟုတ် သတ္ထုနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ ခေါင်းကို

with a rubber sealant.

ဝယ်ယူရန် ကမ်းလှမ်းပါမယ်။

At the cemetery, on the day of burial, that casket will be lowered

သင်္ဂြိုဟ်မယ့်နေ့တွင် သင်္ချိုင်းမှာ ခေါင်းကို မြေထဲတွင် ပြုလုပ်ထားတဲ့

into a large concrete or metal vault.

ကြီးမားတဲ့ ကွန်ကရစ် သို့မဟုတ် သတ္တု အလုံတိုက်ခန်းထဲကို ချပေးလိုက်မယ်။

We're wasting all of these resources -- concretes, metal, hardwoods --

ကျွန်မတို့ဟာ အရင်းအမြစ်တွေ အများကြီးကို၊ ကွန်ကရစ်၊ သတ္တု၊ သစ်မာ -

hiding them in vast underground fortresses.

မြေအောက်ထဲမှာ မြှုပ်နှံပစ်လိုက်ကြပါတယ်။

ကိုယ်က သင်္ဂြိုဟ်မှာ မြှုပ်နှံ သင်္ဂြိုဟ်ရန် ရွေးလိုက်တဲ့ အခါမှာ၊

When you choose burial at the cemetery,

your dead body is not coming anywhere near the dirt that surrounds it.

အဲဒီ အလောင်းဟာ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အညစ် အကြေးများနဲ့ ထိတွေ့စရာ အကြောင်း မရှိပါ။

Food for worms

သင်ဟာ တီကောင်တွေ အတွက်

you are not.

အစားအစာ မဖြစ်နိုင်တော့ပါ။

Next, the industry will sanitize your body through embalming:

နောက်တစ်ချက်က၊ လုပ်ငန်းဟာ သင့်အလောင်းကို ဆေးစီရင်ပေးလျက် သန့်စင်ပေးပါမယ်-

the chemical preservation of the dead.

သေသွားကြသူတို့အား ဓာတုနည်းဖြင့် ထိန်းသိမ်းထားရန် အတွက်ပါ။

This procedure drains your blood

အဲဒီ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းက သင့်သွေးတွေကို ထုတ်ယူမယ်၊

and replaces it with a toxic, cancer-causing formaldehyde.

formaldehyde ခေါ် အဆိပ်အတောက် ဖြစ်ပြီး ကင်ဆာ ဖြစ်စေတဲ့ ပစ္စည်းနဲ့ အစားထိုးပေးမယ်။

အများပြည်သူတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက် လုပ်ပေးရတာလို့ ဆိုကြတယ်

They say they do this for the public health

because the dead body can be dangerous,

အလောင်းဟာ အန္တရာယ် ပြုနိုင်လို့ပါ။

but the doctors in this room will tell you

ဒါပေမဲ့ ဒီအခန်းထဲမှာ ရှိကြတဲ့ ဆရာဝန်များက စိုးရိမ်စရာ ကောင်းတဲ့

that that claim would only apply

အီဘိုလာလို ကူးစက်ရောဂါနဲ့ သေဆုံးခဲ့သူ

if the person had died of some wildly infectious disease, like Ebola.

အတွက်သာလျှင် အဲဒီလို ပြုလုပ် စီမံပေးရန် လိုတာကို ထောက်ပြကြမှာပါ။

Even human decomposition, which, let's be honest,

လူသားခန္ဓာကိုယ် ဆွေးမြေ့မှုကတောင်၊ အမှန်ကို ပြောရရင်၊

is a little stinky and unpleasant,

နည်းနည်းလေး ပုပ်စော်နံတတ်ကာ မနှစ်မြို့ဖွယ်ကောင်းတာ မှန်ပေမဲ့၊

is perfectly safe.

လုံးဝကို အန္တရာယ် မရှိပါ။

The bacteria that causes disease is not the same bacteria

ရောဂါကို ဖြစ်စေတဲ့ ဘက်တီးရီးယားဟာ ဆွေးမြှေ့မှုကို ဖြစ်စေတဲ့

that causes decomposition.

ဘက်တီးရီးယားမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။

Finally, the industry will beautify the corpse.

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ အသုဘ လုပ်ငန်းက အလောင်းကို လှပအောင် မွမ်းမံပေးမယ်။

They'll tell you that the natural dead body of your mother or father

သူတို့က သဘာဝ အလျောက် သေသွားတဲ့ သင့်မိခင် ဒါမှမဟုတ် ဖခင်ရဲ့ အလောင်းကို

is not good enough as it is.

ဒီအတိုင်း ထားရင် ကြည့်မကောင်းဘူးလို့ ဆိုကြပါမယ်။

They'll put it in makeup.

သူတို့ဟာ မိတ်ကပ် လုပ်ပေးခိုင်းကြပါမယ်။

They'll put it in a suit.

ပြီးတော့ ဝတ်စုံ ဝတ်ပေးကြမယ်။

They'll inject dyes so the person looks a little more alive --

အဲဒီလူရဲ့ မျက်နှာ လန်းဆန်းလာစေရန် သူတို့ဟာ ဆေးတွေကို ထိုးပေးကြမယ်-

just resting.

လှဲနေရန် အတွက်ပါ။

Embalming is a cheat code,

ဆေးစီရင်မှု ဆိုတာကလည်း လှည့်ကွက်ပါ၊

providing the illusion that death and then decay are not the natural end

သေခြင်းနှင့် အဲဒီနောက်မှာ ဆွေးမြေ့မှုဟာ သဘာဝ သက်ရှိ အားလုံးတို့အတွက် ပုံမှန်

for all organic life on this planet.

ချုပ်ငြိမ်းမှု မဟုတ်သယောင် ပြောဆိုကြပါမယ်။

Now, if this system of beautification, sanitation, protection

ခုနက ပြောပြခဲ့တဲ့ အလှပြင်ပေးမှု၊ သန့်စင်ပေးမှု နဲ့ ကာကွယ်ပေးမှုကို

doesn't appeal to you,

ရှင်တို့ အားလုံးကပါ လိုလားတာ မဟုတ်ဘူးဆိုရင်၊

you are not alone.

ရှင်တို့ချည်း မကပါဘူး။

There is a whole wave of people --

လူတွေ အကြားမှာ လှုပ်ရှားမှုလှိုင်း တစ်ခု ရှိပါတယ်၊

funeral directors, designers, environmentalists --

အသုဘ ဒါရိုက်တာများ၊ ဒီဇိုင်နာများ၊ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းသိမ်းလိုသူများ-

trying to come up with a more eco-friendly way of death.

ပတ်ဝန်းကျင်ကို အကျိုးပြုမယ့် သေဆုံးမှု နည်းလမ်းကို ရှာကြံနေကြပါတယ်။

For these people, death is not necessarily

အဲဒီလူများအတွက် သေရမှုဟာ

a pristine, makeup, powder-blue tuxedo kind of affair.

ရှေးရိုး အစဉ်အလာ၊ မိတ်ကပ်၊ ဝတ်စုံ အသစ် ပါရမယ်လို့ မခံယူကြပါ။

There's no question

လက်ရှိ ကျင့်သုံးနေကြတဲ့

that our current methods of death are not particularly sustainable,

သေဆုံးရေး နည်းလမ်းတွေဟာ အရင်းအမြစ်တွေ ဖြုန်းပစ်ကာ ဓာတုဗေဒများကို

what with the waste of resources and our reliance on chemicals.

အားကိုးနေရတာဟာ ဘယ်လိုမှ ရေရှည် ရပ်တည်နိုင်စွမ်း မရှိတာ ရှင်နေတယ်။

Even cremation,

မီးနဲ့သင်္ဂြိုဟ်မှုတောင်၊

which is usually considered the environmentally friendly option,

ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ သဟဇာတ ဖြစ်တယ်လို့ ယူဆကြတဲ့ နည်းကတောင်၊

uses, per cremation,

မီးသင်္ဂြိုဟ်တိုင်းမှာ၊

the natural gas equivalent of a 500-mile car trip.

မိုင် ၅၀၀ ကားနဲ့ခရီးအတွက် သုံးတဲ့ ဓာတ်ဆီကို ဖြုန်းခြင်းနဲ့တူတယ်။

So where do we go from here?

ဒီတော့ ဘယ်လိုမျာ လုပ်ကြမလဲ။

Last summer, I was in the mountains of North Carolina,

ပြီးခဲ့တဲ့နွေရာသီတုန်းက ကျွန်မဟာ North Carolina တောင်တွေကို သွားခဲ့တယ်၊

hauling buckets of wood chips in the summer sun.

နွေရာသီ နေပူထဲမှာ သစ်သား အစအနတွေကို ပုံးနဲ့ လိုက်စုခဲ့ရတယ်။

I was at Western Carolina University at their "Body Farm,"

ကျွန်မဟာ Western Carolina University ရဲ့ "Body Farm" မှာ ရှိနေခဲ့တယ်၊

more accurately called a "human decomposition facility."

ပိုတိကျစွာ ပြောရရင် "လူသား ဆွေးမြေ့ရေး ဌာန" မှာပါ။

သိပ္ပံအတွက် ပေးလှူခဲ့ကြတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ဒီကို ယူဆောင်လာတယ်၊

Bodies donated to science are brought here,

and their decay is studied to benefit the future of forensics.

အနာဂတ်တွင် ခန္ဓာကိုယ်ဆိုင်ရာ ဆေးပညာကို ထောက်ကူပေးရန် ဆွေးမြေ့မှုကို လေ့လာတာပါ။

On this particular day,

အဲဒီနေ့တွင်၊

there were 12 bodies laid out in various stages of decomposition.

အဲဒီမှာ ဆွေးမြေ့မှု အဆင့် အမျိုးမျိုးမှာ ရှိနေခဲ့ကြတဲ့ အလောင်း ၁၂ ခု ချထားခဲ့ပါတယ်။

Some were skeletonized,

တချို့ဆိုရင် အရိုးစုကို မြင်နေရပါပြီ၊

one was wearing purple pajamas,

တစ်ခုကျတော့ ခရမ်းရောင် အိပ်ရာဝတ်စုံနဲ့၊

one still had blonde facial hair visible.

တစ်ခုကိုကျတော့ ဆံပင်ဖြူတွေနဲ့ မြင်ကြရတယ်။

ခန္ဓာကိုယ်ဆိုင်ရာ ဆေးပညာကို သူတို့ လေ့လာနေတာ အံ့အားသင့်စရာပါပဲ၊

The forensic aspect is really fascinating,

but not actually why I was there.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ အဲဒီကို သွားခဲ့တာ အဲဒါကြောင့် မဟုတ်ခဲ့ပါ။

I was there because a colleague of mine named Katrina Spade

ကျွန်မ အဲဒီကို သွားခဲ့တာက Katrina Spade ခေါ် ကျွန်မရဲ့ လုပ်ဖော်က

is attempting to create a system, not of cremating the dead,

သေသွားသူတွေကို မီးသင်္ဂြိဟ်မယ့် အစား စနစ် တစ်ခုကို တီထွင်နေလို့ပါ၊

but composting the dead.

သေသွားသူတွေကို ဆွေးမြေ့စေမယ့် စနစ်ပါ။

She calls the system "Recomposition,"

သူမက အဲဒီစနစ်ကို "Recomposition" လို့ နာမည် ပေးထားတယ်၊

and we've been doing it with cattle and other livestock for years.

ပြီးတော့ အဲဒီနည်းကို နှစ်အတော်ကြာ တိရစ္ဆာန်များနှင့် စမ်းသပ် နေခဲ့တယ်။

She imagines a facility

သူမရဲ့ စိတ်ကူးထဲက ဌာနမှာဆိုရင်

မိသားစုဟာ သေဆုံးသွားတဲ့ သူတို့ရဲ့ ချစ်သူကို လာပြီး အပ်လိုက်တဲ့ အခါမှာ

where the family could come and lay their dead loved one

in a nutrient-rich mixture that would, in four-to-six weeks,

အဟာရ ပြည့်ဝတဲ့ ပေါင်းစပ် ပစ္စည်းများထဲ ချထားပေးကာ လေးပတ်မှ ခြောက်ပတ် အတွင်းမှာ

reduce the body -- bones and all -- to soil.

ခန္ဓာကိုယ်ကို မြေဆီလွှာ အဖြစ်သို့ ရောက် သွားအောင် ဆွေးမြေ့ ချေဖျက်ပေးမှားပါ။

အဲဒီ လေးပတ်မှ ခြောက်ပတ် အတွင်းမှာ၊

In those four-to-six weeks,

ကိုယ့်ရဲ့ မော်လီကျူးတွေဟာ အခြား မော်လီကျူးများ အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားကြမယ်၊

your molecules become other molecules;

you literally transform.

တကယ်တွင် ကိုယ်ဟာ ပုံစံ ပြောင်းလဲသွားတာပါ။

How would this fit in with the very recent desire

ဒီလို လုပ်ပေးနိုင်မယ်ဆိုရင် လူအများအပြားတို့က သစ်ပင်အောက်မှာ

a lot of people seem to have

မြှုပ်နှံပေးရန် ဒါမှမဟုတ်

to be buried under a tree,

အပင်တစ်ပင် ဖြစ်လာရန် ဆန္ဒပြုကြတာတွေနဲ့

or to become a tree when they die?

အံဝင်ခွင်ကျ ဖြစ်တဲ့ နည်းများ ဖြစ်လာမလား?

In a traditional cremation, the ashes that are left over --

အစဉ်အလာ မီးသင်္ဂြိုဟ်ရာတွင်၊ ပြာအဖြစ် ကျန်ရစ်ခဲ့တာတွေ-

inorganic bone fragments --

အဇီဝမူလ အရိုး အစအနများ-

form a thick, chalky layer

မြေဆီလွှာထဲတွင် မှန်ကန်စွာသာ

that, unless distributed in the soil just right,

ဖြန့်ဖျူးမပေးရင်၊ ထူတဲ့ မြေဖူလို အလွှာမျိုးကို ဖြစ်ပေါ်လာစေကာ၊

can actually hurt or kill the tree.

တကယ်တမ်းတွင် အပင်တွေကို ထိခိုက် သို့မဟုတ် သေကြေစေနိုင်တယ်။

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်က ဆွေးမြေ့သွားပြီ၊ လက်တွေ့မှာ မြေဆီလွှာ ဖြစ်လာပြီ ဆိုရင်တော့၊

But if you're recomposed, if you actually become the soil,

you can nourish the tree,

ကိုယ်ဟာ အပင်တွေအတွက် အာဟာရ ဖြစ်လာနိုင်ပြီး

and become the post-mortem contributor you've always wanted to be --

ထာဝရ ဖြစ်လာချင်ခဲ့သို သေသွားပြီးနောက်မှာ ထောက်ပံ့ပေးသူ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်၊

that you deserve to be.

ကိုယ်ဟာ အဲဒီလို ဖြစ်ထိုက်ပါတယ်။

So that's one option for the future of cremation.

ဒီတော့ အနာဂတ်တွင် အဲဒါဟာ သင်္ဂြိုဟ်ရေး ဆိုင်ရာ ရွေးစရာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

But what about the future of cemeteries?

ဒါနဲ့ အနဂတ်တွင် သုဿာန်တွေကော ဘယ်လို ဖြစ်လာကြမလဲ?

There are a lot of people who think we shouldn't even have cemeteries anymore

ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ မြေဟာ မလုံမလောက် ဖြစ်လာလို့ သင်္ချိုင်းတွေကို ထားဖို့တောင်

because we're running out of land.

မလိုဘူးလို့ ယူဆသူတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။

But what if we reframed it,

ကျွန်ုပ်တို့က အဲဒါကို ပုံစံပြောင်းလိုက်လို့

and the corpse wasn't the land's enemy,

အလောင်းဟာ မြေရဲ့ ရန်သူ မဟုတ်တော့ဘဲ ကယ်တင်ပေးမယ့်သူ

but its potential savior?

ဖြစ်လာမယ်ဆိုရင်ကော?

I'm talking about conservation burial,

ထိန်းသိမ်းပေးမယ့် သင်္ဂြိဟ်ြခင်း အကြောင်း ပြောနေတာပါ၊

where large swaths of land are purchased by a land trust.

ကျယ်ြပန့်တဲ့ မြေပြင်ကို ဂေါပကအဖွဲ့ တစ်ခုက ဝယ်ထားမယ်။

The beauty of this is that once you plant a few dead bodies in that land,

အဲဒီနည်းရဲ့ အကောင်းဆုံးအချက်က အလောင်း တချို့ကို မြေထဲကို ချပေးလိုက်တာနဲ့

it can't be touched, it can't be developed on --

အဲဒါကို ဘယ်သူမှ တို့ထိ မရတော့ပါ၊ အဲဒီမှာ ဘာမှ ဆောက်လုပ် မရတော့ပါ၊

hence the term, "conservation burial."

ဒါကြောင့်မို့လို့ "ထိန်းသိမ်းပေးမယ့် သင်္ဂြိဟု်မှု နည်းလို့ ခေါ်တာပါ။

It's the equivalent of chaining yourself to a tree post-mortem --

အဲဒါဟာ ကိုယ့်ကိုကိုယ် သေသွားတဲ့ နောက်မှာ အပင်အဖြစ် ပြောင်းလဲပစ်မှု ဖြစ်လာမယ်-

"Hell no, I won't go!

"ဘယ်နှယ်ဗျာ၊ ကိုယ်တော့ သဘော မတူနို်င်ပေါင်!

No, really -- I can't. I'm decomposing under here."

တကယ်ပဲ၊ ကိုယ်တော့ မလိုချင်ဘူး၊ ဒီမှာဘဲ ဆွေးမြေ့ပါရစေ။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Any money that the family gives to the cemetery

မိသားစုကနေပြီး သင်္ချိုင်းအား ပေးမယ့် ငွေကြေးမှန်သမျှကို

would go back into protecting and managing the land.

မြေကို ကာကွယ်ပေးရန်နဲ့ စီမံခန့်ရန် သုံးစွဲသွားမှာပါ။

There are no headstones and no graves in the typical sense.

အဲဒီမှာ မြင်နေကျ ခေါင်းရင်း မှတ်တိုင် နှင့် သင်္ချိုင်းတွေ ရှိမှာ မဟုတ်ပါ။

The graves are scattered about the property

ဂူတွေကို အဲဒီမြေ တဝှမ်းလုံးမှာ ဖြန့်ကျက် ထားလျက်

under elegant mounds,

ကျောက်တုံးလေး သို့မဟုတ် သတ္တူအဝိုင်းလေးနဲ့

marked only by a rock or a small metal disk,

မှတ်သားပေးထားတဲ့ မြေပုံလေးတွေ ရှိမှာပါ၊

or sometimes only locatable by GPS.

ဒါမှမဟုတ် GPS နဲ့သာ ရှာလို့ တွေ့ရမှာမျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။

There's no embalming,

ဘာယ်လိုမှ ဆေးနဲ့စီရင်ပေးရန် မလိုပါ၊

no heavy, metal caskets.

လေးလံတဲ့ သတ္တူခေါင်းတွေ မလိုတော့ပါ။

My funeral home sells a few caskets

ကျွန်မရဲ့ အသုဘဌာန ဆိုရင် မိုးမခပင်နဲ့ ဝါးနဲ့ ယက်ထားတဲ့

made out of things like woven willow and bamboo,

သေတ္တာလိုဟာမျိုး ရောင်းတာ ရှိပေမဲ့

but honestly, most of our families just choose a simple shroud.

ဒါပေမဲ့ တကယ်တော့ မိသားစု အများစုတို့က သာမန် အဝတ်စလေးကိုပဲ ပိုကြိုက်ကြတယ်။

There are none of the big vaults that most cemeteries require

ဒီမှာဆိုရင် သင်္ချိုင်း အများစုမှာ လိုအပ် တတ်တဲ့ မြေတိုက်ခန်းကြီးတွေလည်း မရှိပါ၊

just because it makes it easier for them to landscape.

ရှိနေတဲ့ မြေပြင်နေရာကို အဲဒီလို အထူးပုံသွင်း ဆောက်လုပ်ရန် မလိုအပ်ပါ။

Families can come here; they can luxuriate in nature;

မိသားစုတွေက ဒီကို လာနိုင်ကြကာ၊ သဘာဝကြားမှာ အပန်းဖြေနိုင်ြကတယ်၊

they can even plant a tree or a shrub,

သူတို့ အပင်တစ်ပင် သို့မဟုတ် ချုံတစ်ချုံကို စိုက်နိုင်ကြမယ်၊

though only native plants to the area are allowed.

ဒီဒေသထဲ ပေါက်ရောက်နေကျ အပင်တွေကိုသာ ခွင့်ပြုပေးမှာပါ။

The dead then blend seamlessly in with the landscape.

အဲဒီလိုနည်းဖြင့် သေဆုံးသွားကြသူတို့ဟာ မြေပြင်ထဲမှာ အဆုံးအစမရှိ ရောနှောသွားကြမယ်။

There's hope in conservation cemeteries.

ထိန်းသိမ်းပေးမယ့် သင်္ချိုင်းများဆီမှာ မျှော်လင့်ချက် ရှိပါတယ်။

They offer dedicated green space in both urban and rural areas.

၎င်းတို့က မြို့ပြနှင့်ကျေးလက်ဒေသ နှစ်မျိုးအတွက် စိမ်းလန်းဒေသ ဖြစ်လာကြမှာပါ။

They offer a chance to reintroduce native plants and animals to a region.

သက်ဆိုင်ရာ ဒေသတွင် ပကတိ ပေါက်နေကျ အပင်များနဲ့ တိရစ္ဆာန်များကို ပြန်ပြီး မျိုးပွားစေမှာပါ။

They offer public trails,

အများပြည်သူတို့အတွက် နေရာတွေ၊ ကမ္မဌာန်းကျင့်ရန် နေရာ၊

places for spiritual practice,

အတန်းများနဲ့ ဖြစ်ရပ်များကို ကျင်းပစည်းရုံးရန်

places for classes and events --

နေရာတွေ စသဖြင့် သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့

places where nature and mourning meet.

ပူးဆွေးမှုတို့ ဆုံစည်းမိတဲ့ နေရာများ ဖြစ်လာနိုင်ကြတယ်။

Most importantly, they offer us, once again,

အရေးအကြီးဆုံး အချက်က ၎င်းတို့ဟာ ကျွန်ုပ်တို့ အားလုံးအတွက်၊

a chance to just decompose in a hole in the ground.

မြေထဲက ကျင်းကလေး တစ်ခုထဲတွင် ပြန်ပြီး ဆွေးမြေ့ခွင့်ကို ပေးကြခြင်းပါပဲ။

The soil,

မြေဆီလွှာဟာ၊

let me tell you,

ကျွန်မ စိတ်ထင်၊

has missed us.

ကျွန်ုပ်တို့က လွမ်းနေပါတယ်။

I think for a lot of people,

ကျွန်မစိတ်ထင် လူအများအပြားတို့က

လက်ရှိ သင်္ဂြိုဟ်ရေး စနစ်ဟာ သူတို့အတွက်

they're starting to get the sense

that our current funeral industry isn't really working for them.

လက်တွေ့တွင် အဓိပ္ပါယ် မရှိတော့တာကို နားလည် လာမိကြတယ်။

ကျွန်မတို့ အများစုအတွက်၊

For many of us,

being sanitized and beautified just doesn't reflect us.

သန့်စင်ပေးလိုက်ကာ လှပအောင် မွမ်းမံပေးမှုဟာ ကိုယ့်အတွက် မဟုတ်သလို ခံစားရတယ်။

It doesn't reflect what we stood for during our lives.

ကျွန်မတို့ အသက်ရှင် နေထိုင်မှုဘဝကို အဲဒါဟာ ထင်ဟပ်ပေးခြင်း မရှိပါ။

Will changing the way we bury our dead solve climate change?

သေသူတွေကို ကျွန်ုပ်တို့ သင်္ဂြိုဟ်ကြပုံဟာ ရာသီဥတု ပြဿနာကိုများ ဖြေရှင်ပေးနိုင်မလား?

No.

မဟုတ်ပါ။

But it will make bold moves

ဒါပေမဲ့ အဲဒါဟာ ထင်ရှားတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ ဖြစ်လာစေမယ်။

in how we see ourselves as citizens of this planet.

ဒီကမ္ဘာဂြိုဟ်ရဲ့ နိုင်ငံသား တစ်ဦး အနေနဲ့ အမြင်ကို ပြောင်းစေမယ်။

If we can die in a way that is more humble and self-aware,

ကျွန်မတို့ ပိုပြီးနှိမ့်ချရာနဲ့ အသိစိတ်ကို ဖေါ်ထုတ်တဲ့ နည်းနဲ့ သေနိုင်ကြမယ်ဆိုရင်၊

I believe that we stand a chance.

အဲဒီအခွင့်အလမ်းကို အသုံးချသင့်တယ်လို့ ကျွန်မ ယုံကြည်ပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)