A burial practice that nourishes the planet | Caitlin Doughty

Tłumaczenie: Agata Reczniarek Korekta: Rysia Wand

When I die,

Kiedy umrę,

I would like for my body to be laid out to be eaten by animals.

chcę, aby moje ciało rzucono zwierzętom na pożarcie.

Having your body laid out to be eaten by animals is not for everyone.

Taka praktyka nie jest dla wszystkich.

(Laughter)

(Śmiech)

Maybe you have already had the end-of-life talk with your family

Być może rozmawialiście już z rodziną o swojej śmierci

and decided on, I don't know, cremation.

i zdecydowaliście się na przykład na kremację.

And in the interest of full disclosure,

W ramach całkowitej jawności

what I am proposing for my dead body is not strictly legal at the moment,

plany wobec mojego martwego ciała nie są aktualnie całkiem legalne,

but it's not without precedent.

ale istnieją precedensy.

We've been laying out our dead for all of human history;

Przez całą historię ludzkości rozkładano zmarłych.

it's call exposure burial.

To tak zwana ekspozycja zwłok.

In fact, it's likely happening right now as we speak.

Pewnie ma miejsce nawet w tym momencie.

In the mountainous regions of Tibet,

W górskich regionach Tybetu

they practice "sky burial,"

praktykuje się pogrzeb powietrzny,

a ritual where the body is left to be consumed by vultures.

rytuał, w którym ciało zostawia się sępom na pożarcie.

In Mumbai, in India, those who follow the Parsi religion

W Bombaju, w Indiach, wyznawcy zaratusztrianizmu

put their dead in structures called "Towers of Silence."

wykładają zmarłych w budowlach zwanych "Wieżami Milczenia".

These are interesting cultural tidbits,

Te interesujące kulturalne ciekawostki,

but they just haven't really been that popular in the Western world --

które nigdy nie były zbyt popularne na Zachodzie,

they're not what you'd expect.

są czymś niespodziewanym.

In America, our death traditions have come to be chemical embalming,

W Ameryce pośmiertną tradycją stało się chemiczne konserwowanie zwłok,

followed by burial at your local cemetery,

po nim pochówek na lokalnym cmentarzu,

or, more recently, cremation.

lub, ostatnio, kremacja.

I myself, am a recent vegetarian,

Jestem od niedawna wegetarianką.

which means I spent the first 30 years or so of my life

To znaczy, że przez pierwsze 30 lat życia

frantically inhaling animals --

gorączkowo pochłaniałam zwierzęta,

as many as I could get my hands on.

ile się dało.

Why, when I die, should they not have their turn with me?

Dlaczego po mojej śmierci nie oddać im podobne przysługi?

(Laughter)

(Śmiech)

Am I not an animal?

Czyż nie jestem zwierzęciem?

Biologically speaking, are we not all, in this room, animals?

Czyż my wszyscy w tej sali nie jesteśmy biologicznie zwierzętami?

Accepting the fact that we are animals

Pogodzenie się z faktem, że jesteśmy zwierzętami

has some potentially terrifying consequences.

może mieć przerażające konsekwencje.

It means accepting that we are doomed to decay and die,

Oznacza to zaakceptowanie tego, że jesteśmy skazani na śmierć i rozkład,

just like any other creature on earth.

jak każde stworzenie na Ziemi.

For the last nine years, I've worked in the funeral industry,

Przez ostatnie 9 lat pracowałam w branży pogrzebowej,

first as a crematory operator,

najpierw jako operator krematorium,

then as a mortician

potem jako przedsiębiorca pogrzebowy,

and most recently, as the owner of my own funeral home.

a ostatnio jako właścicielka domu pogrzebowego.

And I have some good news:

Mam dobre wieści:

if you're looking to avoid the whole "doomed to decay and die" thing:

jeśli nie chcesz słyszeć o "wyroku śmierci i rozkładu",

you will have all the help in the world in that avoidance

otrzymasz wszelką pomoc w unikaniu tego tematu

from the funeral industry.

od branży pogrzebowej.

It's a multi-billion-dollar industry,

To przemysł wart miliardy dolarów,

and its economic model is based on the principle

a jego model ekonomiczny opiera się na zasadach

of protection, sanitation and beautification of the corpse.

ochrony, oczyszczania i upiększania zwłok.

Whether they mean to or not,

Z rozmysłem lub nie,

the funeral industry promotes this idea of human exceptionalism.

branża pogrzebowa wspiera ideę nadzwyczajności człowieka.

It doesn't matter what it takes,

Nieważne, co się z tym wiąże,

how much it costs,

ile to kosztuje,

how bad it is for the environment,

jak degraduje środowisko,

we're going to do it because humans are worth it!

robimy to, bo ludzie są tego warci!

It ignores the fact

Ignoruje się fakt,

that death can be an emotionally messy and complex affair,

że śmierć może być sprawą emocjonalnie kłopotliwą i złożoną

and that there is beauty in decay --

i że w rozkładzie tkwi piękno

beauty in the natural return to the earth from whence we came.

- piękno naturalnego powrotu do ziemi, z której wyszliśmy.

Now, I don't want you to get me wrong --

Nie zrozumcie mnie źle,

I absolutely understand the importance of ritual,

całkowicie rozumiem znaczenie rytuału,

especially when it comes to the people that we love.

zwłaszcza jeśli chodzi o naszych bliskich.

But we have to be able to create and practice this ritual

Musimy jednak móc stworzyć i praktykować ten rytuał

without harming the environment,

bez szkody dla środowiska,

which is why we need new options.

dlatego też potrzebne są nowe opcje.

So let's return to the idea of protection, sanitation and beautification.

Wróćmy do idei ochrony, oczyszczania i upiększania.

We'll start with a dead body.

Zacznijmy od zwłok.

The funeral industry will protect your dead body

Branża pogrzebowa chroni ciało,

by offering to sell your family a casket made of hardwood or metal

oferując rodzinie trumnę zrobioną z drewna lub metalu

with a rubber sealant.

z gumowym szczeliwem.

At the cemetery, on the day of burial, that casket will be lowered

Na cmentarzu, w dniu pogrzebu, trumna zostanie opuszczona

into a large concrete or metal vault.

do betonowego lub metalowego grobowca.

We're wasting all of these resources -- concretes, metal, hardwoods --

Marnuje się wszystkie te zasoby: beton, metal, drewno,

hiding them in vast underground fortresses.

chowając je w podziemnych fortecach.

When you choose burial at the cemetery,

Pochówek na cmentarzu

your dead body is not coming anywhere near the dirt that surrounds it.

nie zbliża zwłok do ziemi, która je otacza.

Food for worms

Nie jesteś pożywieniem dla robaków.

you are not.

Next, the industry will sanitize your body through embalming:

Kolejna rzecz: przemysł oczyści ciało przez balsamowanie,

the chemical preservation of the dead.

chemiczną konserwację zwłok.

This procedure drains your blood

To procedura odprowadzenia krwi

and replaces it with a toxic, cancer-causing formaldehyde.

i zastąpienia jej toksycznym, rakotwórczym formaldehydem.

They say they do this for the public health

Mówi się, że jest to robione

dla zdrowia publicznego,

because the dead body can be dangerous,

bo martwe ciało może być niebezpieczne,

but the doctors in this room will tell you

ale lekarze na sali potwierdzą,

that that claim would only apply

że to twierdzenie dotyczy tylko osób,

if the person had died of some wildly infectious disease, like Ebola.

które zmarły na chorobę wysoce zakaźną, jak Ebola.

Even human decomposition, which, let's be honest,

Rozkład ciała ludzkiego, który, szczerze mówiąc,

is a little stinky and unpleasant,

jest nieco cuchnący i nieprzyjemny,

is perfectly safe.

jest jednak zupełnie bezpieczny.

The bacteria that causes disease is not the same bacteria

Bakterie chorobotwórcze to nie te same bakterie,

that causes decomposition.

które powodują gnicie.

Finally, the industry will beautify the corpse.

Na koniec przemysł upiększy zwłoki.

They'll tell you that the natural dead body of your mother or father

Powiedzą ci, że naturalne nieżywe ciało twojej matki lub ojca

is not good enough as it is.

nie jest wystarczająco dobre.

They'll put it in makeup.

Umalują je.

They'll put it in a suit.

Ubiorą w garnitur.

They'll inject dyes so the person looks a little more alive --

Wstrzykną barwniki, aby zmarły wyglądał trochę żywiej,

just resting.

jakby tylko odpoczywał.

Embalming is a cheat code,

Balsamowanie to oszustwo,

providing the illusion that death and then decay are not the natural end

które tworzy iluzję, że śmierć i rozkład nie są naturalnym końcem

for all organic life on this planet.

całego organicznego życia na tej planecie.

Now, if this system of beautification, sanitation, protection

Jeśli ten system upiększania, oczyszczania, ochrony

doesn't appeal to you,

nie przemawia do was,

you are not alone.

nie jesteście sami.

There is a whole wave of people --

Jest cała masa ludzi:

funeral directors, designers, environmentalists --

przedsiębiorcy pogrzebowi, projektanci, ekolodzy,

trying to come up with a more eco-friendly way of death.

którzy próbują wymyślić bardziej ekologiczny sposób na śmierć.

For these people, death is not necessarily

Dla nich śmierć nie oznacza

a pristine, makeup, powder-blue tuxedo kind of affair.

nieskazitelności, makijażu, i niebieskiego smokingu.

There's no question

Nie ma wątpliwości,

that our current methods of death are not particularly sustainable,

że bieżących metod pochówku nie da się utrzymać

what with the waste of resources and our reliance on chemicals.

przy takim trwonieniu zasobów i poleganiu na chemii.

Even cremation,

Nawet kremacja,

which is usually considered the environmentally friendly option,

zwykle uznawana za opcję przyjazną środowisku,

uses, per cremation,

zużywa przy jednej kremacji

the natural gas equivalent of a 500-mile car trip.

tyle gazu ziemnego, co samochód przez 800 km.

So where do we go from here?

Więc dokąd teraz?

Last summer, I was in the mountains of North Carolina,

Zeszłego lata byłam w górach w Karolinie Północnej,

hauling buckets of wood chips in the summer sun.

nosiłam wiadra wiórów drzewnych w letnim słońcu.

I was at Western Carolina University at their "Body Farm,"

Byłam na "Trupiej Farmie" uniwersytetu Zachodniej Karoliny,

more accurately called a "human decomposition facility."

dokładniej zwaną "rozkładalnią ludzi".

Bodies donated to science are brought here,

Trafiają tam ciała oddane nauce,

and their decay is studied to benefit the future of forensics.

a badania ich rozkładu służą rozwojowi medycyny sądowej.

On this particular day,

Tego dnia

there were 12 bodies laid out in various stages of decomposition.

wystawiono 12 ciał w różnych stadiach rozkładu.

Some were skeletonized,

Niektóre były zeszkieletowane,

one was wearing purple pajamas,

jedno miało na sobie fioletową piżamę,

one still had blonde facial hair visible.

u jednego ciągle było widać blond zarost.

The forensic aspect is really fascinating,

Aspekt kryminalistyczny jest fascynujący,

but not actually why I was there.

ale nie po to tam byłam.

I was there because a colleague of mine named Katrina Spade

Byłam tam, bo moja koleżanka, Katrina Spade,

is attempting to create a system, not of cremating the dead,

chce utworzyć nowy system zamiast kremowania zwłok:

but composting the dead.

kompostowanie zwłok.

She calls the system "Recomposition,"

Nazywa ten proces "rekompozycją"

and we've been doing it with cattle and other livestock for years.

a używa się go od lat przy bydle i innych zwierzętach hodowlanych.

She imagines a facility

Katrina myśli o zakładzie,

where the family could come and lay their dead loved one

gdzie rodzina mogłaby umieścić zmarłego

in a nutrient-rich mixture that would, in four-to-six weeks,

w wysoko odżywczej mieszance, która w 4-6 tygodni

reduce the body -- bones and all -- to soil.

rozłoży całe ciało na glebę.

In those four-to-six weeks,

Przez tych 4-6 tygodni

your molecules become other molecules;

twoje cząsteczki stają się innymi cząsteczkami:

you literally transform.

przekształcasz się.

How would this fit in with the very recent desire

Jak to się ma do rosnącego pragnienia

a lot of people seem to have

wielu ludzi,

to be buried under a tree,

aby być pochowanym pod drzewem

or to become a tree when they die?

lub by stać się drzewem po śmierci?

In a traditional cremation, the ashes that are left over --

Przy tradycyjnej kremacji, pozostałe prochy

inorganic bone fragments --

- nieorganiczne cząstki kości -

form a thick, chalky layer

tworzą grubą, kredową warstwę,

that, unless distributed in the soil just right,

która niewłaściwie rozprowadzona w glebie

can actually hurt or kill the tree.

może zaszkodzić drzewu.

But if you're recomposed, if you actually become the soil,

Ale dzięki rekompozycji stajesz się glebą,

you can nourish the tree,

możesz odżywiać to drzewo

and become the post-mortem contributor you've always wanted to be --

i być pośmiertnym dawcą, tak jak dziś tego chcesz

that you deserve to be.

i na co zasługujesz.

So that's one option for the future of cremation.

To jedna opcja na przyszłość kremacji.

But what about the future of cemeteries?

A co z przyszłością cmentarzy?

There are a lot of people who think we shouldn't even have cemeteries anymore

Wiele osób uważa, że cmentarze nie powinny w ogóle istnieć,

because we're running out of land.

gdyż zaczyna nam brakować gruntów.

But what if we reframed it,

A gdyby je przekształcić,

and the corpse wasn't the land's enemy,

aby zwłoki nie były wrogiem ziemi,

but its potential savior?

ale jej potencjalnym wybawcą?

I'm talking about conservation burial,

Mowa o pochówku konserwującym,

where large swaths of land are purchased by a land trust.

gdzie duże połacie ziemi są brane w dzierżawę.

The beauty of this is that once you plant a few dead bodies in that land,

Piękne jest to, że kiedy parę zwłok zostanie pochowanych na tym terenie,

it can't be touched, it can't be developed on --

nie można go ruszać, nie można na nim budować,

hence the term, "conservation burial."

stąd nazwa "pochówek konserwujący".

It's the equivalent of chaining yourself to a tree post-mortem --

Równa się to pośmiertnemu przywiązywaniu się do drzewa:

"Hell no, I won't go!

"Nigdzie nie idę!

No, really -- I can't. I'm decomposing under here."

Naprawdę nie mogę. Rozkładam się tu".

(Laughter)

(Śmiech)

Any money that the family gives to the cemetery

Pieniądze, które rodzina daje na cmentarz,

would go back into protecting and managing the land.

są przeznaczone na ochronę i zarządzanie terenem.

There are no headstones and no graves in the typical sense.

Nie ma typowych płyt nagrobnych i nagrobków.

The graves are scattered about the property

Groby są rozrzucone na terenie

under elegant mounds,

pod eleganckimi mogiłami

marked only by a rock or a small metal disk,

oznaczonymi jedynie kamieniem lub małą metalową płytką,

or sometimes only locatable by GPS.

a czasem lokalizowane tylko za pomocą GPS.

There's no embalming,

Nie ma tu balsamowania,

no heavy, metal caskets.

nie ma ciężkich, metalowych trumien.

My funeral home sells a few caskets

Mój dom pogrzebowy sprzedaje kilka trumien

made out of things like woven willow and bamboo,

uplecionych z wierzby czy bambusa,

but honestly, most of our families just choose a simple shroud.

ale większość rodzin wybiera tylko prosty całun.

There are none of the big vaults that most cemeteries require

Nie ma wielkich grobowców, których wymaga większość cmentarzy,

just because it makes it easier for them to landscape.

bo ułatwia im to utrzymanie zieleni.

Families can come here; they can luxuriate in nature;

Rodziny mogą tu przychodzić, rozkoszować się naturą,

they can even plant a tree or a shrub,

mogą nawet zasadzić drzewo lub krzew,

though only native plants to the area are allowed.

chociaż dozwolone są tylko rośliny rodzime dla danego terenu.

The dead then blend seamlessly in with the landscape.

Zmarły stapia się z pejzażem.

There's hope in conservation cemeteries.

Jest nadzieja w cmentarzach konserwujących.

They offer dedicated green space in both urban and rural areas.

Oferują one zieloną przestrzeń na terenach miejskich i wiejskich.

They offer a chance to reintroduce native plants and animals to a region.

Dają szansę na przywrócenie rodzimych roślin i zwierząt w regionie.

They offer public trails,

Oferują szlaki,

places for spiritual practice,

miejsca praktyk duchowych,

places for classes and events --

miejsca spotkań i wydarzeń,

places where nature and mourning meet.

miejsca, gdzie natura spotyka się z żałobą.

Most importantly, they offer us, once again,

Co najważniejsze, dają nam nową szansę,

a chance to just decompose in a hole in the ground.

by po prostu rozłożyć się w wykopanej dziurze.

The soil,

Ziemia,

let me tell you,

powiem wam,

has missed us.

tęskniła za nami.

I think for a lot of people,

Myślę, że wielu ludzi

they're starting to get the sense

zaczyna rozumieć,

that our current funeral industry isn't really working for them.

że obecna branża pogrzebowa do nich nie pasuje.

For many of us,

Dla wielu z nas

being sanitized and beautified just doesn't reflect us.

sterylność i upiększanie nie odzwierciedla, kim jesteśmy.

It doesn't reflect what we stood for during our lives.

Nie oddaje tego, w co wierzyliśmy za życia.

Will changing the way we bury our dead solve climate change?

Czy zmiana sposobu chowania zmarłych rozwiąże problem zmian klimatu?

No.

Nie.

But it will make bold moves

Ale będzie odważnym krokiem

in how we see ourselves as citizens of this planet.

w postrzeganiu nas jako mieszkańców tej planety.

If we can die in a way that is more humble and self-aware,

Jeśli możemy umrzeć w sposób bardziej pokorny i świadomy,

I believe that we stand a chance.

wierzę, że jest dla nas nadzieja.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)