Electrical experiments with plants that count and communicate | Greg Gage

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

I'm a neuroscientist,

ကျွန်တော်ဟာ အာရုံကြောဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်ပါ၊

and I'm the co-founder of Backyard Brains,

ပြီးတော့ Backyard Brains ကို ပူးတွဲတည်ထောင်ခဲ့သူပါ၊

and our mission is to train the next generation of neuroscientists

ကျွန်ုပ်တို့ ရည်မှန်းတာက အနာဂတ် အာရုံကြော သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို လေ့ကျင့်ရန်

by taking graduate-level neuroscience research equipment

ဘဲွ့ယူအဆင့်သုံး အာရုံကြောဆိုင်ရာ သုတေသန ကိရိယာတွေကို

and making it available for kids in middle schools and high schools.

အလယ်တန်းနဲ့ အထက်တန်းကျောင်းသားတွေ သုံးနိုင်အောင် လုပ်ပေးဖို့ပါ။

And so when we go into the classroom,

ကျွန်ုပ်တို့က စာသင်ခန်းတွေကို သွားတော့

one way to get them thinking about the brain, which is very complex,

သိပ်ကို ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ ဦးနှောက်အကြောင်းကို သူတို့အား စဉ်းစားလာစေရန်နဲ့

is to ask them a very simple question about neuroscience,

အာရုံကြောဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာအကြောင်း မေးခွန်း ရိုးရိုးလေး

and that is, "What has a brain?"

"ဦးနှောက်ဆိုတာလာလဲ"ကို မေးရန်ပါ။

အဲဒါ သူတို့ကို မေးကြည့်ရင်၊

When we ask that,

students will instantly tell you that their cat or dog has a brain,

ကျောင်းသားတွေက သူတို့ရဲ့ ခွေး ဒါမှမဟုတ် ကြောင်ဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိတာကို၊

and most will say that a mouse or even a small insect has a brain,

အများစုက ကြွက် ဒါမှမဟုတ် အင်းဆက်ကောင် ဆီမှာတောင် ဦးနှောက်ရှိတာကို ပြောပြကြပါမယ်၊

but almost nobody says that a plant or a tree

ဒါပေမဲ့ အပင် ဒါမှမဟုတ် သစ်ပင် ဒါမှမဟုတ် ချုံပုတ်ဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိတာကို

or a shrub has a brain.

ပြောသူ ရှိချင်မှရှိပါမယ်။

And so when you push --

အဲဒါနဲ့ သူတို့ကို စေ့ဆော်ပေးရင်း--

because this could actually help describe a little bit

ဦးနှောက် အလုပ်လုပ်ပုံကို နည်းနည်းလေး ရှင်းပြရာတွင်

how the brain actually functions --

ကူညီပေးတဲ့ အနေနဲ့ ဆက်ပြီး--

so you push and say,

စေ့ဆော်တဲ့ အနေနဲ့

"Well, what is it that makes living things have brains versus not?"

"သက်ရှိတွေမှာ ဦးနှောက်ရှိတာနဲ့ မရှိတာကို ခြားနားလာစေတာ ဘာများလဲ မေးကြည့်တယ်။

And often they'll come back with the classification

မကြာခဏဆိုသလို ကလေးတွေ ရှင်းပြလာတတ်ကြတာက

that things that move tend to have brains.

လှုပ်ရှားတဲ့ အရာတွေဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိတယ်။

And that's absolutely correct.

အဲဒါဟာ လုံးဝကို မှန်ပါတယ်။

Our nervous system evolved because it is electrical.

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အာရုံကြောစနစ် လျှပ်စစ်စနစ်သို့ ဆင့်ကဲဖွံ့ဖြိုးလာတာပါ။

It's fast, so we can quickly respond to stimuli in the world

၎င်းကမြန်လို့ ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ကမ္ဘာကြီးထဲက လှုံ့ဆော်ချက်တွေ လျင်မြန်စွာ တုံ့ပြန်ရင်း

and move if we need to.

But you can go back and push back on a student,

လိုရင် ရွေ့ရှားနိုင်ကြပါတယ်။

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တစ်ယောက်နားကို သွားပြီး

and say, "Well, you know, you say that plants don't have brains,

"မင်းတို့ ပြောသလို အပင်ဆီမှာ ဦးနှောက် မရှိဘူးဆို၊ ဒါပေမဲ့

but plants do move."

အပင်တွေလည်း ရွေ့ရှားကြတယ်။"

Anyone who has grown a plant

အပင်ကို စိုက်ပျိုးခဲ့သူ မှန်သမျှဟာ အပင်တွေ

has noticed that the plant will move

ရွေ့ရှားကြတာကို သတိထားမိမှာပါ၊

and face the sun.

နေဆီကို မျက်နှာမူဖို့ အတွက်ပါ။

But they'll say, "But that's a slow movement.

သူတို့က "အဲဒါ နှေးကွေးတဲ့ လှုပ်ရှားမှုပါ။

You know, that doesn't count. That could be a chemical process."

အဲဒါကို ဘယ်တွက်လို့ ရမလဲ၊ အဲဒါ ဓာတုဗေဒ လုပ်ဆောင်မှု ဖြစ်နိုင်တယ်" ဆိုနိုင်ကြတယ်။

But what about fast-moving plants?

ရွေ့ရှားမှု မြန်တဲ့ အပင်တွေကကော။

Now, in 1760, Arthur Dobbs, the Royal Governor of North Carolina,

ဒီနေရာမှာ ၁၇၆၀ နှစ်တုန်းက North Carolina တော်ဝင် ဘုရင်ခံ Arthur Dobbs ဟာ

made a pretty fascinating discovery.

အံ့အားသင့်ဖွယ် အချက်ကို ရှာတွေ့ခဲ့တာ ​ထောက်ပြချင်တယ်။

In the swamps behind his house,

သူ့အိမ်နောက်ဖေးရှိ စိမ့်မြေများထဲတွင်၊

he found a plant that would spring shut

အပင်တစ်ပင်ဟာ ပိုးကောင်က ၎င်းတို့အကြားမှာ ကျမိရင် ချက်ချင်း

every time a bug would fall in between it.

ပိတ်မိလေ့ ရှိတာကို သူဟာ သတိထားမိတယ်။

He called this plant the flytrap,

ယင်ကောင် ထောင်ချောက်ဆိုပြီး အမည်ပေးခဲ့တယ်၊

and within a decade, it made its way over to Europe,

ဆယ်စုနှစ် အတွင်းမှာ အဲဒီအကြောင်းကို ဥရောပမှာ သိလာခဲ့ကြလို့

where eventually the great Charles Darwin got to study this plant,

ကမ္ဘာကျော် Charles Darwin ကိုယ်တိုင် အဲဒီအပင်ကို လေ့လာခဲ့တယ်၊

အဲဒီအပင်က သူ့ကို လုံးဝအံ့အားသင့်သွားစေခဲ့တယ်။

and this plant absolutely blew him away.

He called it the most wonderful plant in the world.

အဲဒီအပင်ဟာ ကမ္ဘာ့အံ့အားသင့်စရာ အကောင်းအဆုံး အပင်လို့ ဆိုခဲ့တယ်။

This is a plant that was an evolutionary wonder.

ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ရဲ့ အံ့အားသင့်စရာ အချက်ပါ။

This is a plant that moves quickly,

အပင်ဟာ လျင်မြန်စွာ လှုပ်ရှားနိုင်ခဲ့တယ်၊

which is rare,

ရှားပါးတဲ့ အချက်ပါ၊

and it's carnivorous, which is also rare.

၎င်းဟာ ရှားရှားပါးပါး သားစားအပင်ပါ။

And this is in the same plant.

အပင် တစ်ပင်တည်းထဲမှာ တွေ့ခဲ့တာပါ။

But I'm here today to tell you

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော် ပြောပြချင်တာက

that's not even the coolest thing about this plant.

အပင်တွေအတွက် အဲဒီထက်ကို အံ့အားသင့်စရာ အကြောင်းကိုပါ။

The coolest thing is that the plant can count.

အပင်တွေ ရေတွက်နိုင်ကြတယ် ဆိုတဲ့ အချက်ကမှ အံ့အားသင့်စရာကြီးပါ။

So in order to show that,

အဲဒါကို ပြသပေးနိုင်ရန်အတွက်

we have to get some vocabulary out of the way.

အသုံးအနှုန်းတချို့ကို နားလည်ဖို့ လိုအပ်ပါမယ်။

So I'm going to do what we do in the classroom with students.

အခု လုပ်ပြမယ်ဟာက ကျောင်းသားတွေနဲ့ စာသင်ခန်းထဲမှာ လုပ်ပြတဲ့ဟာပါပဲ။

We're going to do an experiment on electrophysiology,

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ electrophysiology စမ်းသပ်မှုကို လုပ်ပြကြမှာပါ၊

which is the recording of the body's electrical signal,

ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ လျှပ်စစ် အချက်ြပမှုကို မှတ်တမ်းတင်မှုပါ၊

အဲဒီအချက်ပြမှုဟာ neuron များထံမှ ဒါမှမဟုတ် ကြွက်သားထံမှ ဖြစ်နိုင်တယ်။

either coming from neurons or from muscles.

And I'm putting some electrodes here on my wrists.

လျှပ်ခေါင်းအချို့ကို ကျွန်တော့ လက်ကို ပတ်ထားတယ်။

As I hook them up,

အဲဒါတွေကို မယူလိုက်ရင်၊

we're going to be able to see a signal

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ဒီစခရင်ပေါ်မှာ အချက်ပြမှုကို

on the screen here.

မြင်ကြရမှာပါ။

ဒီအချက်ပြမှုတွေကို ခင်ဗျားတို့ မြင်ခဲ့ဘူးကြမှာပါ။

And this signal may be familiar to you.

It's called the EKG, or the electrocardiogram.

အဲဒါကို EKG၊ တစ်နည်း electrocardiogram ခေါ်ပါတယ်။

And this is coming from neurons in my heart

အဲဒါဟာ ကျွန်တော့ နှလုံးထဲရှိ neuron များထံမှ လာနေတာပါ

that are firing what's called action potentials,

၎င်းတို့က လုပ်ဆောင်ချက် အစွမ်းအစများကို မီးပွင့်လာစေတယ်၊

potential meaning voltage and action meaning it moves quickly up and down,

ဗို့အားနဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ဆိုလိုပြီး အပေါ်အောက် လျင်မြန်စွာ လှုပ်ရှားစေပါတယ်။

which causes my heart to fire,

ကျွန်တော့ နှလုံးအား လှုံ့ဆော်လျက်

which then causes the signal that you see here.

မြင်ကြရတဲ့ အချက်ပြမှုတွေကို ဖြစ်ပေါ်လာစေနေတာပါ။

And so I want you to remember the shape of what we'll be looking at right here,

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ အားလုံး ဒီမှာ မြင်ရတဲ့ ပုံသဏ္ဍာန်တွေကို မှတ်မိစေလိုပါတယ်၊

because this is going to be important.

အဲဒါဟာ သိပ်ကို အရေးကြီးလာမှာမို့လို့ပါ။

This is a way that the brain encodes information

လှုပ်ရှားမှု အစွမ်းအစအဖြစ် ဦးနှောက်က အချက်အလက်တွေကို

in the form of an action potential.

ကုဒ်ပုံစံဖြင့် ပုံသွင်းပေးနေတာပါ။

So now let's turn to some plants.

အခုဆက်ပြီး အပင် တချို့ကို လေ့လာကြပါမယ်။

So I'm going to first introduce you to the mimosa,

ဦးစွာအနေနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ ခင်ဗျားတို့ကို ထိကရုံးပင်နဲ့ မိတ်ဆက်ပေးချင်တယ်၊

not the drink, but the Mimosa pudica,

သောက်စရာကို ပြောနေတာမဟုတ်ဘဲ Mimosa pudica ကို ပြောနေတာ၊

and this is a plant that's found in Central America and South America,

အမေရိက အလယပိုင်းနဲ့ အမေရိက တောင်ပိုင်း မှာ တွေ့ကြရတဲ့ အပင်ပါ၊

and it has behaviors.

၎င်းဟာ ပြုမူနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။

And the first behavior I'm going to show you

ပထမဦးဆုံး ခင်ဗျားတို့ကို ပြချင်တဲ့ ပြုမူပုံက

is if I touch the leaves here,

ဒီနေရာက အရွက်တွေကို ကျွန်တော် ထိလိုက်ရင်၊

you get to see that the leaves tend to curl up.

အရွက်တွေ တွန့်လိမ် ပိတ်သွားသလို မြင်နိုင်ကြပါတယ်။

And then the second behavior is,

နောက်တစ်ခု ပြုမူပုံက

if I tap the leaf,

အရွက်ကို ကျွန်တော် ပုတ်လိုက်ရင်၊

the entire branch seems to fall down.

တစ်ကိုင်းလုံး အောက်ကို ကျသွားသလို ထင်ရတယ်။

So why does it do that?

ဒီတော့ ၎င်းဟာ ဘာဖြစ်လို့ အဲဒီလို လုပ်နေတာလဲ။

It's not really known to science.

သိပ္ပံပညာဟာ မသိရသေးပါ။

One of the reasons why could be that it scares away insects

အဲဒီလို ပြုမူရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်း တစ်ခုက အင်းဆက်ကောင်တွေကို ခြောက်လှ့န်ရန်

or it looks less appealing to herbivores.

အပင်စားကောင်နဲ့ သိပ်မတူမှန်း ပြသရန် ဖြစ်နိုင်တယ်။

But how does it do that? Now, that's interesting.

၎င်းက အဲဒါကို လုပ်ကိုင်ပုံကမှ စိတ်ဝင်စားစရာပါ။

We can do an experiment to find out.

ရှာကြံရန် စမ်းသပ်မှု တစ်ခု လုပ်ကြပါစို့။

So what we're going to do now,

အခု လုပ်ဖို့ စိတ်ကူးနေတာက၊

just like I recorded the electrical potential from my body,

ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှ အချက်ပြမှုကို မှတ်တမ်း တင်ခဲ့သလိုပဲ၊ ကျွန်ုပ်ုတို့ဟာ

we're going to record the electrical potential from this plant, this mimosa.

ဒီထိကရုံးပင်ထံမှ လာနိုင်တဲ့ လျှပ်စစ် အချက်ပြမှုတွေကို ဖမ်းယူချင်ပါတယ်။

And so what we're going to do is I've got a wire wrapped around the stem,

အဲဒါ့အတွက် ကျွန်တော်ဟာ ၎င်းကို ဝိုင်ယာကြိုးနဲ့ ရစ်ပစ်ပါမယ်၊

and I've got the ground electrode where?

ဟောဒီမှာ မြေကို ချပေးတဲ့ လျှပ်ခေါင်းနေရာ ရှာရပါမယ်။

မြေကြီးထဲကိုပါ။ ဒါဟာ လျှပ်စစ် အင်ဂျင်နီယာ နောက်ပြောင်မှုနဲ့ တူပါတယ်။

In the ground. It's an electrical engineering joke. Alright.

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Alright. So I'm going to go ahead and tap the leaf here,

ကောင်းပါပြီ။ ရှေ့ဆက်လျက် ဒီနေရာမှာ အရွက်ကို ပုတ်ပါမယ်၊

and I want you to look at the electrical recording

အပင်ထဲမှ လာကြမှာဖြစ်တဲ့ လျှပ်စစ် မှတ်တမ်းတင်မှုကို

that we're going to see inside the plant.

သတိထား စောင့်ကြည့်ဖို့ မှာလိုပါတယ်။

Whoa. It is so big, I've got to scale it down.

အောင်မလဲ။ ကြီးမားလှပါလား၊ စကေးကိုတောင် ညှိချပေးရမယ်။

Alright. So what is that?

ကောင်းပါပြီ။ အဲဒါက ဘာများလဲ။

That is an action potential that is happening inside the plant.

အပင်ထဲမှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားရေး အစွမ်းအစ တစ်ခုပါ။

Why was it happening?

အဲဒါ ဘယ်လို ဖြစ်ပျက်လာခဲ့တာလဲ။

Because it wanted to move. Right?

ရွေ့ရှားချင်ခဲ့လို့ပါ။ ဟုတ်တယ်နော်။

And so when I hit the touch receptors,

ကျွန်တော်က ထိတွေ့မှုခံ အာရုံခံနေရာကို ထိလိုက်တာနဲ့

it sent a voltage all the way down to the end of the stem,

၎င်းဟာ ပင်စည် တစ်လျှောက်တွင် ဗို့အား အချက်ပြမှုကို လွှတ်လိုက်တယ်၊

အဲဒါကမှ ရွေ့ရှားလာစေခဲ့တာပါ။

which caused it to move.

And now, in our arms, we would move our muscles,

ကျွန်ုပ်တို့ဆိုရင် ကြွက်သွားတွေနဲ့ လှုပ်ရှားကြမှာပါ၊

but the plant doesn't have muscles.

အပင်ဆီမှာ ကြွက်သွားတွေ မရှိပါဘူး။

What it has is water inside the cells

၎င်းထဲမှာ ဆဲလ်တွေထဲတွင် ရေတွေ ရှိပါတယ်

and when the voltage hits it, it opens up, releases the water,

ဗို့အားက ၎င်းကို ဝင်ဆောင့်တဲ့ အခါ ပွင့်ထွက်လျက် ရေတွေ ထွက်လာတယ်၊

changes the shape of the cells, and the leaf falls.

ဆဲလ်ပုံစံတွေကို ပြောင်းလဲပစ်လို့ အရွက်တွေ ထိုးကျသွားကြတယ်။

OK. So here we see an action potential encoding information to move. Alright?

ကောင်းပြီ။ လှုပ်ရှားရေး အစွမ်းကို ကုဒ်သွင်းထားတာကို မြင်ကြရမှုပါပဲ။

But can it do more?

အဲဒါဟာ ဒီထက်ပိုပြီး လုပ်နိုင်သလား။

So let's go to find out.

အဖြေကို ရှာကြည့်ကြရအောင်။

We're going to go to our good friend, the Venus flytrap here,

ကျွန်ုပ်တို့ မိတ်ဆွေကြီး ယင်ကောင်ဖမ်း Venus flytrap ဆီ သွားမယ်၊

and we're going to take a look at what happens inside the leaf

ယင်ကောင်က အရွက်ပေါ်ကို လာပြီး ထိုင်လိုက်တာနဲ့ အရွက်ထဲမှာ ဘာတွေ

when a fly lands on here.

ဖြစ်ပျက်လာတယ် ဆိုတာ လေ့လာကြမယ်။

So I'm going to pretend to be a fly right now.

ဒီတော့ ကျွန်တော်ဟာ ယင်ကောင်လို ဟန်ဆောင်လိုက်မယ်။

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ Venus ယင်ထောင်ချောက်က ဒါပါ။

And now here's my Venus flytrap,

and inside the leaf, you're going to notice

ပြီးတော့ အရွက်တွေ အကြားမှာ ခင်ဗျားတို့ သတိထားမိနိုင်တာက

that there are three little hairs here, and those are trigger hairs.

အမျှင်လေးတွေ သုံးခုပါ၊ အချက်ပေးကြမဲ့ အမျှင်တွေပါ။

And so when a fly lands --

ဒီတော့ ယင်ကောင်က နားလိုက်တာနဲ့ --

I'm going to touch one of the hairs right now.

ကျွန်တော်ဟာ ခုနက အမျှင် တစ်ခုကို တို့ပါတော့မယ်။

Ready? One, two, three.

အသင့်ပဲနော်။ တစ်၊ နှစ်၊ သုံး။

ကျွန်တော်တို့ ဘာတွေ့လဲ။ လှပတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားပါ။

What do we get? We get a beautiful action potential.

However, the flytrap doesn't close.

ဒါပေမဲ့ ယင်ထောင်ချောက်ကတော့ ပိတ်မသွားပါ။

And to understand why that is,

အဲဒါ ဘာ​ကြောင့်ကို နားလည်ရန်

ကျွန်တော်တို့ဟာ ယင်ထောင်ချောက် ပြုမူပုံကို နည်းနည်းပိုနားလည်ရန် လိုတယ်။

we need to know a little bit more about the behavior of the flytrap.

Number one is that it takes a long time to open the traps back up --

နံပါတ်တစ်က ထောင်ချောက်အနေနဲ့ ပြန်ဖွင့်ရန် အချိန် အများကြီးလိုပါတယ်--

you know, about 24 to 48 hours if there's no fly inside of it.

ယင်ကောင်သာ အထဲမှာ မရှိရင် ၂၄ မှ ၄၈ နာရီ ကြာတတ်တယ်။

And so it takes a lot of energy.

အဲဒါ့အတွက် စွမ်းအင် အများကြီးလိုပါတယ်။

And two, it doesn't need to eat that many flies throughout the year.

အချက်နှစ်က ၎င်းဟာ တစ်နှစ်လုံး ယင်တွေ အများကြီး စားရန် မလိုပါဘူး။

Only a handful. It gets most of its energy from the sun.

လက်တစုတပ်စာပဲ စားတယ်။ လိုတဲ့ စွမ်းအင် အများစုကို နေထံမှရပါတယ်။

It's just trying to replace some nutrients in the ground with flies.

၎င်းဟာ အာဟာရ တချို့ကိုသာ ယင်တွေနဲ့ အစားထိုးချင်တာပါ။

And the third thing is,

တတိယအချက်က၊

၎င်းဟာ ထောင်ချောက်ကို ဖွင့်လိုက် ပိတ်လိုက် လုပ်တာက အကြိမ်အနည်းငယ်မျှပါ။

it only opens then closes the traps a handful of times

until that trap dies.

ထောင်ချောက် ချုပ်ငြိမ်းတဲ့ အထိပါ။

So therefore, it wants to make really darn sure

အဲဒါ​ကြောင့် ထောင်ချောက်ထဲမှာ စားစရာရှိတာကို

that there's a meal inside of it before the flytrap snaps shut.

မပိတ်ခင် သေချာအောင် စစ်ပြီးမှသာ ၎င်းက ပိတ်တာပါ။

So how does it do that?

အဲဒါကို ၎င်းက ဘယ်လိုလုပ်တာလဲ။

It counts the number of seconds

၎င်းဟာ စက္ကန့်တွေကို ရေတွက်ပါတယ်၊

between successive touching of those hairs.

ခုနက အမျှင်တွေကို အောင်မြင်စွာ ထိတို့လိုက်တဲ့ နောက်မှာ ရေတွက်တာပါ။

And so the idea is that there's a high probability,

ဆိုတော့ စိတ်ကူးကဘာလဲဆိုတော့၊ အထဲမှာ ယင်ကောင်ရှိဖို့

if there's a fly inside of there, they're going to be quick together,

အလားအလာများပြီး ၎င်းက ပထမ ကလစ်ကို ရလိုက်တယ်၊

တနည်းအားဖြင့် စလုပ်ဆောင်ရန် စွမ်းပကားကို ပထမအကြိမ် ရလိုက်တာနဲ့

and so when it gets the first action potential,

it starts counting, one, two,

၎င်းဟာ စပြီး ​ရေတွက်တော့တယ်၊ တစ်၊ နှစ်

and if it gets to 20 and it doesn't fire again,

၂၀ အထိ ရောက်သွားလို့ ဘာအချက်ပြမှုကိုမှ မရရင်

then it's not going to close,

၎င်းဟာ ပိတ်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

but if it does it within there, then the flytrap will close.

ဒါပေမဲ့ အဲဒီကာလအတွင်း အချက်ပေးမှု ရခဲ့ရင် ထောင်ချောက် ပိတ်မယ်။

So we're going to go back now.

နောက်ကို ပြန်သွားကြမယ်။

I'm going to touch the Venus flytrap again.

ယင်ထောင်ချောက်ကို ထပ်ပြီး ထိပါမယ်။

I've been talking for more than 20 seconds.

ကျွန်တော် စကားပြောနေတာ စက္ကန့် ၂၀ ထက်ပိုကြာခဲ့တယ်။

So we can see what happens when I touch the hair a second time.

ဒီတော့ ဒုတိယအကြိမ် အမျှင်တွေကို ထိရင် ဘာဖြစ်လာမှာကို တွေ့ကြရပါမယ်။း

So what do we get? We get a second action potential,

ဘာတွေ့ကြလဲ။ ဒတိယအကြိမ်​မြောက် လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကို ရတယ်။

but again, the leaf doesn't close.

ဒါတောင် အရွက်ဟာ ပိတ်မသွားပါဘူး။

So now if I go back in there

ကျွန်တော် အခု နောက်ကို ပြန်သွားမယ်ဆိုရင်

and if I'm a fly moving around,

ကျွန်တော်ဟာ ပျံဝဲနေတဲ့ ယင်ဆိုပါစို့၊

ကျွန်တော်ဟာ အရွက်ကို အကြိမ်အနည်းငယ်ထိ တို့ထိပါမယ်။

I'm going to be touching the leaf a few times.

I'm going to go and brush it a few times.

သွားပြီး ၎င်းကို ပွတ်တိုက်ကြည့်မယ်။

And immediately,

ချက်ချင်းဆိုသလို

the flytrap closes.

ယင်ထောင်ချောက်ဟာ ပိတ်သွားတယ်။

So here we are seeing the flytrap actually doing a computation.

ဒီတော့ ယင်ထောင်ချောက်ဟာ လက်တွေ့တွင် တွက်ချက်နိုင်တာကို ကျွန်ုပ်တို့ မြင်ရတာပါ။

ထောင်ချောက်ထဲ ယင်ကောင်ရှိရဲ့လား ဆိုတာကို ချင့်ချိန်ပြီးမှ

It's determining if there's a fly inside the trap,

and then it closes.

၎င်းကို ပိတ်ချလိုက်တာပါ။

So let's go back to our original question.

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မူရင်းမေးခွန်းဆီ ပြန်သွားကြပါစို့။

Do plants have brains?

အပင်တွေဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိရဲ့လား။

Well, the answer is no.

အဖြေကတော့ မရှိပါ။

There's no brains in here.

သူတို့အထဲမှာ ဦးနှောက်မရှိပါ။

There's no axons, no neurons.

အဲဒီမှာ axon တွေ၊ neuron တွေ မရှိပါဘူး။

It doesn't get depressed.

၎င်းဟာ စိတ်ဓာတ်မကျတတ်ပါ။

It doesn't want to know what the Tigers' score is.

Tigers ရခဲ့တဲ့ အမှတ်တွေ ၎င်းဟာ မသိချင်ပါဘူး။

ကိုယ့်ကို လက်တွေ့အသုံးချရန် ပြဿနာ ၎င်းဆီမှာ မရှိပါဘူး။

It doesn't have self-actualization problems.

But what it does have is something that's very similar to us,

ဒါပေမဲ့ ၎င်းဆီမှာ ရှိတဲ့ဟာက ကျွန်ုပ်တို့နဲ့ သိပ်ကို ဆင်တူပါတယ်။

which is the ability to communicate using electricity.

လျှပ်စစ်ကိုသုံးပြီး ဆက်သွယ်နိုင်စွမ်းကို ပြောနေတာပါ။

It just uses slightly different ions than we do,

၎င်းဟာ ထပ်တူအရာတွေကို လုပ်ကိုင်နေပေမဲ့

but it's actually doing the same thing.

နည်းနည်းလေး မတူတဲ့ ion တွေကို သုံးပါတယ်။

So just to show you

ခင်ဗျားတို့ကိုVenus ယင်ထောင်ချောက်ထဲ

the ubiquitous nature of these action potentials,

မြင်ခဲ့ကြရတဲ့ နေရာတကာမှာ တွေ့မြင်နိုင်တဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်စွမ်းပကားကို

we saw it in the Venus flytrap,

ခင်ဗျားတို့ ပြပေးနိုင်ရန်အတွက်

we've seen an action potential in the mimosa.

ထိကရုံးမျိုးကို ယူပြီး လက်တွေ့ လုပ်ပြခဲ့တာပါ။

We've even seen an action potential in a human.

လူသားထဲက အလားတူ လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကိုလည်း မြင်ခဲ့ကြရတယ်။

Now, this is the euro of the brain.

အဲဒီအချက်ကမှ ဦးနှောက်ရဲ့ အချက်အချာပါ။

It's the way that all information is passed.

အချက်အလက်တွေ အားလုံးကို ကူးဖြတ်ပို့ပေးပုံကို ဆိုလိုတာပါ။

And so what we can do is we can use those action potentials

ဒီတော့ ကျွန်ုပ်တို့က အဲဒီလို လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကို အသုံးချလျက်

to pass information

အချက်အလက်တွေ အပင်မျိုးစိတ်တွေကြား

between species of plants.

ကူးဖြတ်မျှဝေပေးရန်ပါပဲ။

And so this is our interspecies plant-to-plant communicator,

ဒါက မျိုးစိတ်အချင်းချင်း အပင်မှအပင်သို့ ဆက်သွယ်ရေးကိရိယာပါ၊

and what we've done is we've created a brand new experiment

ကျွန်ုပ်တို့ လုပ်ပြခဲ့ကြတာက လုံးဝကို အသစ်ဖြစ်တဲ့ စမ်းသပ်မှု တစ်ခုပါ၊

where we're going to record the action potential from a Venus flytrap,

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ Venus ယင်ထောင်ချောက်ထံမှ လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကို မှတ်တမ်းတင်ပြီး

and we're going to send it into the sensitive mimosa.

အဲဒါကို အာရံခံနိုင်စွမ်းရှိတဲ့ ထိကရုံးပင်ဆီ ပို့ပေးကြမှာပါ။

So I want you to recall what happens

ထိကရုံပင်ရဲ့ အရွက်တွေ တို့ထိစဉ်တုန်းက ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာကို

when we touch the leaves of the mimosa.

ပြန်​ပြောင်း သတိရကြပါ။

It has touch receptors that are sending that information

၎င်းဆီမှာ ထိတွေ့မှုကို အာရုံခံနိုင်တဲ့ ကိရိယာရှိလို့အဲဒီ အချက်အလက်တွေကို

back down in the form of an action potential.

လုပ်ဆောင်ချမှုပုံစံဖြင့် ပြန်ပို့ပေးနိုင်တာပါ။

And so what would happen

if we took the action potential from the Venus flytrap

ယင်ထောင်ချောက်ထံမှနေပြီး

လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကိုယူပြီး ထိကရုံပင်ရဲ့ ပင်စည်ဆီကို

and sent it into all the stems of the mimosa?

ပို့ပေးလိုက်ရင် ဘယ်လိုများ ဖြစ်ပျက်လာမလဲ ဆိုတာကို သိလိုကြပါတယ်။

We should be able to create the behavior of the mimosas

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ထိကရုံပင်ကို လက်တွေ့တွင် မတို့ထိရဘဲနဲ့

without actually touching it ourselves.

တစ်ခုခုကို ပြုမူလုပ်ခိုင်းလာစေနိုင်မှာပါ။

And so if you'll allow me,

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ကသာ ခွင့်ပြုမယ်ဆိုရင်၊

I'm going to go ahead and trigger this mimosa right now

ကျွန်တော်ဟာ ရှေ့ဆက်လျက် Venus ယင်ထောင်ချောက်ရဲ့

by touching on the hairs of the Venus flytrap.

အမျှင်တွေကို ထိပေးခြင်းဖြင့် ဒီထိကရုံပင်ကို အခုတစ်ခုခု လုပ်ခိုင်းမှာပါ။

So we're going to send information about touch from one plant to another.

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တို့ထိခံရမှု အချက်အလက် တွေကို တစ်ပင်မှ တစ်ပင်သို့ ပို့ပေးကြမှာပါ။

So there you see it.

ဒီမှာ ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်ကြတယ်။

So --

ဒီတော့--

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

So I hope you learned a little bit, something about plants today,

ဒီတော့၊ ခင်ဗျားတို့ဟာ အပင်တွေအကြောင်း နည်းနည်းလေး ပိုသိလာပြီ မျှော်လင့်တယ်။

and not only that.

နောက်ထပ်လည်း သိခဲ့ကြရမှာပါ။

You learned that plants could be used to help teach neuroscience

အာရုံကြော သိပ္ပံပညာကို ပို့ချရာတွင် အပင်တွေကို အသုံးချလျက် အာရုံကြောဆိုင်ရာ

and bring along the neurorevolution.

တော်လှန်ရေးကို ဆင်နွှဲနိုင်ကြမှာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)