How to turn your dissatisfaction into action | Yvonne Aki-Sawyerr

Translator: Myo Aung Reviewer: Sanda Aung

မကြာခဏ ဆိုသလို၊

Sometimes,

ကျွန်မတို့ဟာ တချို့ကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆိုးဝါးတဲ့ ခံစားချက်တွေ ပေါ်လာတတ်ပါတယ်။

you have a negative feeling about things.

You're not happy about the way things are going.

ကိစ္စဝိစ္စတွေ ဖြစ်ပျက်ပုံကို ကျွန်မတို့ မကျေနပ်ကြပါဘူး။

You feel frustrated and dissatisfied,

ကျွန်မတို့ဟာ စိတ်ညစ်လျက် ကျေနပ်မှုကို မခံစားကြရဘဲ

and so often, we choose to live with it.

မကြာခဏဆိုသလို အဲဒီအတိုင်း ဆက်နေထိုင်ဖို့ ရွေးကြပါတယ်။

It's a negative that we tell ourselves we have to endure.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အောင့်ခံနေဖို့ လိုတယ်လို့ ပြောရတာကိုက ဆိုးတဲ့ အရာပါ။

And yet, I passionately believe

ဒါပေမဲ့၊ ကျွန်မကိုယ်တိုင် ယုံကြည်တာက

that we all have the ability

ကျွန်မတို့ အားလုံးတို့ဟာ

to turn that negative feeling

ကျုပ်တို့ရဲ့ မကျေနပ်မှုအား

into a positive

အပြောင်းအလဲ တစ်ခုကို စတင်ပေးဖို့

by allowing our dissatisfaction

ခွင့်ပြုပေးလိုက်ခြင်းဖြင့် အဲဒီလို ဆိုးဝါးတဲ့ ခံစားချက်တွေကို

to give birth to change.

အပြုသဘော ခံစားမှုသို့ ပြောင်းပစ်နိုင်ကြပါတယ်။

ကျွန်မ လန်ဒန်မြို့မှာ အလုပ်လုပ်နေစဉ်၊

On January 6, 1999,

I was working in London

၁၉၉၉ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၆ ရက်နေ့တွင်

ကျွန်မရဲ့ ဇာတိမြို့ဖြစ်တဲ့ Sierra Leone နိုင်ငံ Freetown မြို့ကို

when the news channels began to report

the rebel invasion of my hometown,

သူပုန်တွေ တိုက်ခိုက်ဝင်စီးလာကြောင်း

Freetown, Sierra Leone.

သတင်းတွေကို သတင်းဌာနတွေ ကြေညာလာခဲ့ကြတယ်။

Thousands of people lost their lives,

လူ ထောင်ချီတို့ဟာ သေကြခဲ့ကြရပြီး၊

and there were bodies littering the streets of Freetown.

လူသေ အလောင်းတွေ Freetown မြို့ရဲ့ လမ်းတွေပေါ်မှာ ပျံ့ကြဲနေခဲ့ကြတယ်။

My husband's elderly aunt was burned alive,

ကျွန်မ ယောက်ျားရဲ့ အသက်ကြီးလှတဲ့ အဒေါ် ဟာ အရှင်လတ်လတ် မီးရှို့ခံခဲ့ရတယ်၊

and I thought of my own two-year old

ခြေလက်တွေ မရှိကြတော့ ကလေးငယ်တွေကို မြင်ရတဲ့ အခါမှာ

as I saw images of little children with amputated limbs.

ကျွန်မဟာ နှစ်နှစ်အရွယ် ကိုယ့်ကလေး အကြောင်းကို စဉ်းစားမိပါတယ်။

လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေက၊

Colleagues said to me,

"ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လို ကူညီပေးနိုင်မလဲ"လို့ မေးကြတယ်။

"How could we help?"

I didn't know,

ကျွန်မ ဘာမှမသိလို့၊

so I began to call the telephone numbers that came up on my screen

စခရင်ပေါ်မှာ မြင်ရတဲ့ ဖုံးနံပါတ်တွေကို စပြီး ခေါ်ယူပါတော့တယ်၊

as international aid agencies started to make appeals

အဲဒီဝမ်းနည်းစရာ ဖြစ်ရပ်ကို ကူညီဖို့ ရံပုံငွေ ပေးလှူကြပါရန်

to raise money to address the tragedy.

နိုင်ငံတကာ အေဂျင်စီတွေက ထုတ်ပြန် မေတ္တာ ရပ်ခံလာနေကြလို့ပါ။

The vagueness of those telephone conversations disappointed me.

အဲဒီလို ဖုန်းဆက် ဆွေးနွေးမှု မရေရာခဲ့လို့ ကျွန်မ စိတ်ပျက် ဝမ်းနည်းခဲ့ရတယ်။

It felt like the people who were raising the money

ရံပုံငွေတွေကို စုစည်းနေခဲ့ကြတဲ့ အဲဒီလူတွေဟာ

seemed so far removed from the crisis,

အကျပ်အတည်း ကိုယ်၌နဲ့ ဝေးလှသလို ခံစားခဲ့ရလို့

and understandably so,

ရှင်းနေခဲ့တာ အချက်က

but I wasn't satisfied

နောက်ဆုံးတွင် သူတို့ရဲ့ လက်တွေ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေဟာ

and I wasn't convinced

လက်ရှိ အကျပ်အတည်းအတွက် လိုအပ်တယ်လို့

that the interventions they would eventually implement

ယူဆရတဲ့ အဆင့်ပမာဏကို မှီမှမှိပါ့မလား

would actually have the level of impact that was so clearly needed.

ကျွန်မဟာ စိတ်ချယုံကြည်မှု မရှိနိုင်ခဲ့ဘဲ မကျေမနပ် စိုးရိမ်မိခဲ့တယ်။

There were butterflies in my stomach for days

ကျွန်မဟာ ရက်အတော်ကြာအောင်ကို ရုပ်သံမှာ

as I continued to watch horrors unfold on television,

မြင်ရတဲ့ ထိတ်လန့်ဖွယ် သတင်းတွေကို ဆက်ကြည့်နေရင်း

and I continuously asked myself,

တချိန်လုံး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မေးခွန်း ထုတ်မိတာက၊

what could I be doing?

ငါသာဆိုရင် ဘာများ လုပ်ခဲ့မလဲ ပေါ့။

What should I be doing?

ငါ ဘယ်လိုများ လုပ်ပေးသင့်လဲ။

What I wanted to do was to help children affected by the war.

စစ်ကြောင့် ဒုက္ခရောက်နေကြတဲ့ ကလေးတွေကို ကျွန်မဟာ ကူညီပေးချင်ခဲ့တယ်။

So that's what we did.

ဒါနဲ့ ကျွန်မတို့ လုပ်ခဲ့ကြတာက အဲဒါကိုပါ။

Myself, my sister and some friends

ကျွန်မကိုယ်တိုင်၊ ကျွန်မညီမနဲ့ မိတ်ဆွေ အချို့တို့က

started the Sierra Leone War Trust For Children, SLWT.

Sierra Leone War Trust For Children၊ SLWT ဆိုတာကို စတင်ခဲ့ကြတယ်။

We decided to focus on the thousands of displaced people

စစ်တလင်းမြေတွေကို စွန့်ပစ် ထွက်ပြေးလာခဲ့ကြရလို့

Freetown မြို့ထဲက စခန်းတွေမှာ သိပ်ကို ခဲယဉ်းလှတဲ့

that fled the fighting

and were now living in really poor, difficult conditions

အခြေအနေမျိုးထဲ နေထိုင်နေကြရတဲ့ ဒုက္ခသည် ထောင်ချီတို့ကို

in camps in Freetown.

အလေးထား ကူညီခဲ့ကြတယ်။

Our work started with the Ross Road Camp

ကျုပ်တို့ရဲ့ အလုပ်ကို မြိို့အရှေ့စွန်းမှာ ရှိတဲ့ Ross Road Camp နဲ့

at the east end of the city.

စတင်ခဲ့ကြတယ်။

Working with a local health organization,

ဒေသန္တရ ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်းနဲ့ လက်တွဲပြီး

we identified about 130 of the most vulnerable single mothers

ထိခိုက်လွယ်ဆုံး ကြင်ဖော်မဲ့မိခင် ၁၃၀ ခန့် ကို ကျွန်မတို့ ဖေါ်ထုတ်ခဲ့ကြတယ်၊

with children under the age of five,

ငါးနှစ်အောက် ကလေးငယ်တွေနဲ့ သူတွေပါ၊

supporting them by providing business skills,

သူတို့ကို စီးပွားရေး လုပ်ကိုင်ဖို့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေ၊

microcredit,

မိုက်ခရိုချေးငွေ၊

whatever they asked us.

သူတို့ တောင်းဆိုသမျှကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့ကြတယ်။

Working in those difficult conditions,

အဲဒီလို ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ လုပ်ကိုင်ရင်း၊

just getting the basics right, was no small task,

အခြေခံရပိုင်ခွင့်တွေကို ရယူပေးဖို့တောင် အသေးအမွှားကိစ္စ မဟုတ်ခဲ့ဘူး၊

but our collective sense of dissatisfaction

ဒါပေမဲ့ လက်ရှိ အခြေအနေကို လက်ခံမရနိုင်ဘူး၊

at an unacceptable status quo

ကျေနပ်စရာ မဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ စုပေါင်းအသိစိတ်က

kept us focused on getting things done.

ကျွန်မတို့ကို အဲဒါအရာတွေ လက်တွေ့ လုပ်ဖြစ်ဖို့ အာရုံစိုက်စေခဲ့ပါတယ်။

Some of those women went on to open small businesses,

အဲဒီ အမျိုးသမီးများထဲက တချို့ဆိုရင် အသေးစားစီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေ ဖွင့်ကြတယ်၊

repaid their loans

သူတို့ရဲ့ ချေးငွေတွေကို ပြန်ဆပ်နိုင်ကြပြီး

and allowed other mothers and their children

အခြားမိခင်တွေနဲ့ ကလေးတွေပါ သူတို့ရထိုက်တဲ့

to have the same opportunity they did.

အခွင့်အလမ်းတွေကို ဆင်တူ ရရှိနိုင်ခဲ့ကြတယ်။

And we, we kept on going.

ကျွန်မတို့ ဆက်လုပ်ကိုင်နေခဲ့ကြတယ်။

In 2004, we opened an agricultural training center

၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ကျွန်မတို့ဟာ ကလေး စစ်သားဟောင်းတွေ အတွက်

for ex-child soldiers,

စိုက်ပျိုးရေး လေ့ကျင့်ရေးစင်တာကို ဖွင့်ပေးခဲ့ကြတယ်၊

and when the war was behind us,

စစ်ကြီးပြီးသွားနဲ့ နောက်မှာတော့

we started a scholarship program for disadvantaged girls

ကျွန်မတို့ဟာ ကျောင်းမှာ ဆက်ပြီး ပညာသင်ယူဖို့ မတတ်စွမ်းနိုင်ခဲ့ကြတဲ့

who would otherwise not be able to continue in school.

အခွင့်အရေးမဲ့နေကြတဲ့ မိန်းကလေးတွေ အတွက် စကောလားရှစ် အစီအစဉ်ကို စခဲ့ကြတယ်။

Today, Stella, one of those girls,

ဒီနေ့ဆိုရင် အဲဒီလို မိန်းကလေး တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ Stella ဟာ

is about to qualify as a medical doctor.

ကုသရေး ဆရာဝန်ဘွဲ့ကို ရရှိတော့မှာပါ။

It's amazing what a dose of dissatisfaction can birth.

မကျေနပ်မှုဆိုတဲ့ စိတ်ဓာတ်က အံ့ဖွယ်အရာကို မွေးထုတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Ten years later, in 2014,

အဲဒီနောက် ဆယ်နှစ်အကြာ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင်၊

Sierra Leone was struck by Ebola.

Sierra Leone မှာ အီဘိုလာကပ်ဘေး ကျခဲ့တယ်။

I was working in Freetown at the time on a hotel construction project on May 25

အဲဒီတုန်းက ကျွန်မဟာ Freetown မြို့က ဟိုတယ် ဆောက်လုပ်ရေး စီမံကိန်းမှာ လုပ်နေခဲ့ရာ

မေ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ပထမအကြိမ် ရောဂါကူးမှုကို ကြေညာခဲ့တယ်၊

when the first cases were announced,

but I was back in London on July 30

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မဟာ ဇူလိုင်လ ၃၀ ရက်မှာ လန်ဒန်ကို ပြန်လာစဉ်

when the state of emergency was announced,

အရေးပေါ် အခြေအနေကို ကြေညာခဲ့တယ်။

the same day that many airlines stopped their flights to Sierra Leone.

အဲဒီနေ့မှာပဲ လေကြောင်းလိုင်း အများအပြားက Sierra Leone ကို ပျံသန်းမှု ရပ်စဲခဲ့ကြတယ်။

ကျွန်မ နာရီပေါင်းများစွာကြာ ငိုနေခဲ့တာ မှတ်မိတုန်းပါ၊

I remember crying for hours,

asking God, why this? Why us?

ဘာလို့ ဒီလိုဖြစ်ရတာလဲ ဘုရားသခင်ကို မေးမိ တယ်။ ကျွန်မတို့ကျမှ ဘာဖြစ်လို့ ဖြစ်ရတာလဲ။

But beyond the tears,

ငိုပြီးသွားတဲ့ နောက်မှာတော့

I began to feel again

ကျွန်မဟာ မကျေနပ်စိတ်ကို ထပ်မံပြီး

that profound sense of dissatisfaction.

ခံစားမိလို့ မခံမရပ် ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

So when, six months after those first cases had been confirmed,

ဒါနဲ့ ပထမဦးဆုံး ရောဂါဖြစ်ပွားမှုတွေကို အတည်ပြုခဲ့တဲ့ နောက် ခြောက်လအကြာတွင်

the disease was still spreading rapidly in Sierra Leone

ရောဂါဟာ Sierra Leone တွင် လျင်မြန်စွာ ပျံ့နှံ့နေခဲ့ပြီး

and the number of people infected and dying continued to rise,

ကူးစက်ခံခဲ့ကြရတဲ့ လူဦးရေနဲ့ သေဆုံးသူ ဦးရေဟာ မြင့်တက်လာနေဆဲမို့လို့

my level of frustration and anger

ကျွန်မ စိတ်ပျက်မိပြီး ဒေါသထွက်စိတ်ဟာ

got so much that I knew I could not stay

ဘယ်လောက်ကို ပြင်းထန်လာသလဲဆိုတော့

and watch the crisis from outside Sierra Leone.

အဲဒီအကျပ်အတည်းကို ကျွန်မဟာ Sierra Leone အပြင်မှနေပြီး မကြည့်ရက်နိုင်တော့ဘူး။

So, in mid-November,

ဒါနဲ့ နိုဝင်ဘာလလယ်မှာ

I said goodbye to my much loved

ကျွန်မဟာ သိပ်ကို ချစ်လှပြီး နားလည်မှု ရှိကြတဲ့

and very understanding husband and children,

ခင်ပွန်းနဲ့ ကလေးတွေကို နှုတ်ဆက်ခဲ့ကာ

and boarded a rather empty plane

လူသူ မရှိသလောက် ရှိခဲ့တဲ့ လေယာဉ်နဲ့

to Freetown.

Freetown မြို့ကို ထွကလာခဲ့တယ်။

Freetown was now the epicenter of the outbreak.

အဲဒီ အချိန်မှာ Freetown ဟာ ကပ်ရောဂါကြီးရဲ့ ဗဟိုချက် ဖြစ်နေခဲ့တယ်။

There were hundreds of new cases every week.

အပတ်စဉ် ကူးစက်မှုအသစ် ရာချီ ရှိနေခဲ့တယ်။

I spoke to many medical experts,

ကျွန်မဟာ ကျန်းမာရေး ပါရဂူ အများအပြား၊ ကပ်ရောဂါ ပညာရှင်တွေ၊

epidemiologists

သာမန် ပြည်သူတွေ အများအပြားတို့နဲ့

and ordinary people every day.

နေ့စဉ်လိုလို ဆွေးနွေးဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

Everyone was really scared.

လူတိုင်းဟာ ထိတ်လန့်နေခဲ့ကြတယ်။

"We won't succeed until we're talking to people under the mango tree."

‘‘လူတွေနဲ့ သရက်ပင် အောက်မှာ စကားပြော နေသရွေ့ ကျုပ်တို့ မအောင်မြင်နိုင်ဘူး။"

So said Dr. Yoti,

ဒေါက်တာ Yoti ရဲ့ ပြောစကားပါ၊

a Ugandan doctor who worked for WHO

WHO အတွက် အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ ယူဂန်ဒါ ဆရာဝန် တစ်ဦးပါ၊

and who had been involved in pretty much every Ebola outbreak

အာဖရိကမှာ အရင်တုန်းက ဖြစ်ခဲ့ဘူးတဲ့ အီဘိုလာရောဂါပေါက်ကွဲမှုတိုင်း လိုလိုမှာ

in Africa previously.

သူဟာ ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့သူပါ။

He was right,

သူပြောတာ မှန်ခဲ့ပေမဲ့

and yet there was no plan to make that happen.

လက်တွေ့ ရုပ်လုံးဖေါ်ရနိုင်မယ့် အစီအစဉ်ကို မရှိခဲ့ဘူး။

So during a weekend in early December,

ဒါနဲ့ ဒီဇင်ဘာ စောစောပိုင်း ရုံးပိတ်ရက်မှာ

I developed a plan that became known as the Western Area Surge plan.

ကျွန်မဟာ Western Area Surge အစီအစဉ်လို့ ခေါ်လာကြတာကို ပြုစုခဲ့တယ်။

We needed to talk with people,

ကျွန်မတို့ဟာ လူတွေကို မိန့်ခွန်းချွေမယ့်အစား

not at people.

လူတွေနဲ့ အတူတူ ဆွေးနွေးဖို့ လိုအပ်ခဲ့တယ်။

We needed to work with the community influencers

ပြည်သူတွေက ကျွန်မတို့ ပြောကြားတာကို ယုံကြည်နိုင်ဖို့ အတွက်

ရပ်ကွက် အသိုင်းအဝိုင်းထဲမှာ သြဇာရှိကြတဲ့ သူတွေနဲ့ အလုပ်လုပ်ဖို့ လိုခဲ့တယ်။

so people believed our message.

We needed to be talking under the mango tree,

ကျွန်မတို့ဟာ သရက်ပင်အောက်မှာ ပြောဆိုဖို့ လိုခဲ့တာ မှန်ပေမဲ့၊

not through loudspeakers.

အသံချဲ့စက်မှတစ်ဆင့် မဟုတ်ခဲ့ပါ။

And we needed more beds.

ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ဟာ ကုတင်တွေ နောက်ထပ် လိုအပ်ခဲ့ကြတယ်။

The National Ebola Response Center, NERC,

National Ebola Response Center၊ NERC ကို

built on and implemented that plan,

ထူထောင်ပေးခဲ့ပြီး အဲဒီအစီအစဉ်ကို ရုပ်လုံးဖေါ်ခဲ့ကြရာ

and by the third week of January,

ဇန်နဝါရီလရဲ့ တတိယအပတ်ထဲတွင်

the number of cases had fallen dramatically.

ရောဂါဖြစ်ပွားမှု အရေအတွက်ဟာ သိသိသာသာကြီး ကျဆင်းလာခဲ့တယ်။

I was asked to serve

ကျွန်မကို NERC ရဲ့

စီမံကိန်း ညွှန်ကြားရေးမှူးအသစ် အဖြစ် ပါဝင်ကူညီပေးရန်

as a new Director of Planning for NERC,

မေတ္တာရပ်ခံခဲ့ကြလို့ ကျွန်မဟာ တစ်နိုင်ငံလုံးကို ခရီးထွက်ခဲ့ရပြီး

which took me right across the country,

trying to stay ahead of the outbreak

ကပ်ရောဂါ မရောက်ရှိမီ ရှေ့မှာ ပြေးသွားဖို့ ကြိုးစားရင်း

ရောဂါဖြစ်ပွားနေခဲ့တဲ့ လူခေါင်တဲ့

but also following it

to remote villages in the provinces

ရွာများနဲ့ ဒေသများဆီကိုရော မြို့ပြရှိ ဆင်းရဲသား ရပ်ကွက်တွေဆီကိုပါ

as well as to urban slum communities.

သွားပြီး လိုအပ်တာကို ကူညီဖို့ လုပ်ကိုင်ခဲ့ရတယ်။

On one occasion, I got out of my car

တစ်ခါဖြစ်ခဲ့ဘူးတာက၊ လမ်းပေါ်မှာ လဲကျနေတဲ့

to call for help for a man who had collapsed on the road.

လူအား ကူညီပေးဖို့ လူတွေကို ခေါ်ရန် ကားပေါ်မှ ဆင်းလိုက်တယ်။

I accidentally stepped in liquid

ကျွန်မ ခြေချမိခဲ့တာက အဲဒီလူ လှဲနေခဲ့တဲ့ နေရာမှ

that was coming down the road from where he lay.

စီးလာနေတဲ့ အရည်ဖြစ်နေခဲ့တယ်။

ကျွန်မဟာ မိဘတွေရဲ့ နေအိမ်သို့ ပြေးသွားပြီး

I rushed to my parents' house,

washed my feet in chlorine.

ကျွန်မခြေတွေကို ကလိုရင်းဖြင့် ဆေးကြောလိုက်တယ်။

I'll never forget waiting for that man's test results

ကျွန်မ အဲဒီလူရဲ့ စမ်းသပ်မှု ရလဒ်ကို စောင့်နေခဲ့ရတာကို

as I constantly checked my temperature then and throughout the outbreak.

ကျွန်မ ကိုယ်ပူချိန် တချိန်လုံး တိုင်းကြည့် နေခဲ့တာ ဘယ်တော့မှ မေ့နိုင်မယ် မထင်ပါဘူး။

အီဘိုလာ တိုက်ပွဲဟာဖြင့် ကျွန်မ တသက်တာမှာ

The Ebola fight was probably the most challenging

အကြီမားဆုံး စိန်ခေါ်မှုဖြစ်ခဲ့သလို

but rewarding experience of my life,

အများဆုံး အကျိုးရှိခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံ ဖြစ်ခဲ့လို့

and I'm really grateful

ကျွန်မအနေနဲ့ ဝန်ဆောင်ပေးဖို့ အခွင့်အလမ်းကို

for the dissatisfaction

that opened up the space

ဖွင့်ပေးခဲ့တဲ့ ကျွန်မရဲ့ မကျေနပ်စိတ်ကို

for me to serve.

အများကြီး ကျေးဇူးတင်ရမှာပါ။

Dissatisfaction can be a constant presence in the background,

မကျေနပ်စိတ်ဟာ နောက်ခံမှာ တချိန်လုံး ရှိနေနိုင်သလို

or it can be sudden,

ဖြစ်ရပ်တွေကြောင့် ရုတ်တရက်

triggered by events.

ပေါ်ထွက်လာနိုင်တာမျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။

Sometimes it's both.

မကြာခဏဆိုသလို နှစ်မျိုးစလုံး ဖြစ်နိုင်တယ်။

With my hometown, that's the way it was.

ကျွန်မရဲ့ ဇာတိမြို့ရဲ့ ကိစ္စက အဲဒါမျိုးပါ။

For years, our city had changed,

နှစ်တွေ များစွာ ကြာသွားခဲ့လို့

and it had caused me great pain.

ကျွန်မရဲ့ မြို့ဟာ ပြောင်းလဲသွားတာကို နာကျည်းဖွယ် တွေ့ရတယ်။

I remember a childhood

ကျွန်မ ကလေးဘဝတုန်းက

growing up climbing trees,

သစ်ပင်တွေပေါ် တက်ရင်း၊

picking mangoes and plums

သရက်သီးနဲ့ ဇီးသီးတွေ ခူးယူရင်း ကစားခဲ့တာ မှတ်မိသေးတယ်။

on the university campus where my father was a lecturer.

ကျွန်မ အဖေ ကထိကဖြစ်ခဲ့တဲ့ တက္ကသိုလ် ကျောင်းဝင်းထဲမှာပါ။

Went fishing in the streams deep in the botanical gardens.

ရုက္ခဗေဒ ဥယျာဉ် အတွင်းပိုင်းမှာ ရှိခဲတဲ့ ငါးမျှားခဲ့ကြပါသေးတယ်။

The hillsides around Freetown were covered with lush green vegetation,

Freetown မြို့ပတ်လည်မှာ စိမ်းလန်း စိုပြေနေတဲ့ တောင်ကုန်းတွေ ရှိခဲ့ကြပြီး

and the beaches were clean and pristine.

ကမ်းခြေတွေဟာ သန့်ရှင်း လှပခဲ့ကြတယ်။

The doubling of the population of Freetown in the years that followed the civil war,

ပြည်တွင်း စစ်နောက်ပိုင်း နှစ်များအတွင်းမှာ Freetown ရဲ့ လူဦးရေ နှစ်ဆတိုးလာခဲ့ချိန်မှာ

and the lack of planning and building control

စီမံကိန်းတွေ မရှိဘဲ ဆောက်လုပ်မှုကို မထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့လို့

resulted in massive deforestation.

သစ်တောတွေ အကြီးအကျယ် ပြုန်းတီးခဲ့ရတယ်။

လူနေ ရပ်ကွက်သစ်တွေ အတွက် နေရာလွတ်တွေ လိုအပ်ခဲ့လို့ သစ်ပင်နဲ့ သဘာဝအလှကို

The trees, the natural beauty, were destroyed as space was made

for new communities, formal or informal,

တရားဝင် ဖြစ်စေ၊ တရားဝင်မဟုတ်ဘဲ ဖြစ်စေ၊ ထင်းခုတ်ခဲ့ကြလို့ ဖြစ်စေ၊

and for the cutting down of firewood.

ဖျက်ဆီးခံခဲ့ကြရတယ်။

I was deeply troubled and dissatisfied.

ကျွန်မ ပြင်းထန်စွာ စိတ်ညစ်ခဲ့ရလို့ မကျေမနပ် ဖြစ်နေခဲ့တယ်။

It wasn't just the destruction of the trees and the hillsides

ကျွန်မ စိတ်ညစ်ခဲ့ရတာက သစ်ပင်တွေနဲ့ တောင်ကုန်းတွေကြောင့်သာ

that bothered me.

မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး

It was also the impact of people,

လူတွေရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုလည်း ပါခဲ့တယ်၊

as infrastructure failed to keep up with the growth of the population:

လူဦးရေ တိုးပွားလာတာနဲ့ အခြေခံအဆောက် အအုံတွေ မနိုင်မနင်း ဖြစ်ခဲ့တယ်-

no sanitation systems to speak of,

ရေဆိုးနှုတ်တဲ့ စနစ်ဆို ဘာမှမရှိခဲ့ဘူး၊

a dirty city with typhoid, malaria and dysentery.

တိုက်ဖွိုက်၊ ငှက်ဖျားနဲ့ ဝမ်းရောဂါ ဖြစ်နေခဲ့တဲ့ ညစ်ပတ်တဲ့ မြို့ပါ။

အဲဒီတုန်းက စာရင်းဇယားတွေကို ကျွန်မ မသိခဲ့ဘူး၊

I didn't know the statistics at the time,

but it turned out that by 2017,

ဒါပေမဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ် အရောက်တွင်၊

only six percent of liquid waste and 21 percent of solid waste

အမှိုက်တွေထဲက အရည် ခြောက် ရာခိုင်နှုန်းနဲ့ အမာစား အမှိုက် ၂၁ ရာခိုင်နှုန်းကိုသာ

was being collected.

ကောက်ယူနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

The rest was right there with us,

ကျန်တဲ့ အမှိုက်တွေဟာ ကျွန်မတို့နဲ့အတူ

in backyards, in fields, rivers

အိမ်နောက်ဖေး၊ ကွင်းပြင်များ၊ မြစ်များထဲ ရှိနေခဲ့ကြပြီး

and deposited in the sea.

ပင်လယ်ထဲကိုလည်း လွှင့်ပစ်ခဲ့ကြတယ်။

ကျွန်မရဲ့ ပြင်းထန်လှတဲ့ ဒေါသစိတ်နဲ့ ခံပြင်းမှုတွေက

The steps to address that deep sense of anger and frustration I felt

အဲဒါကို ဘယ်လို ကိုင်တွယ်ရမှာကို ရှင်းလင်း ထုတ်ဖေါ် မပေးနိုင်ကြဘူး။

didn't unfold magically or clearly.

That's not how the power of dissatisfaction works.

မကျေနပ်စိတ်ရဲ့ စွမ်းအား လုပ်ကိုင်ပုံက တမျိုးပါ။

It works when you know that things can be done better,

အရာတွေ ပိုကောင်းလာအောင် ဘယ်လို လုပ်ပေးရမလဲကို ကိုယ်က သိမှ၊

အဲဒီလို ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ ကိုယ်က အရဲစွန့် လုပ်ကိုင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်မှ စတင်တာပါ။

and it works when you decide to take the risks to bring about that change.

And so it was that in 2017

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ

I ended up running for mayor,

အရာတွေ ဒီ့ထက် ကောင်းအောင် လုပ်နိုင်တာကို သိလို့

because I knew things could be better.

ကျွန်မဟာ မြို့တော်ဝန်အတွက် အရွေးခံရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

It seemed the people agreed with me, because I won the election.

ရွေးကောက်ပွဲထဲ ကျွန်မ နိုင်ခဲ့တာ ကြည့်ရင် ပြည်သူတို့ဟာ ကျွန်မကို ထောက်ခံခဲ့ကြတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Today, we are implementing an ambitious plan

ဒီနေ့တွင် ကျွန်မတို့ဟာ အားတက်စရာ စီမံကိန်မးကို ရုပ်လုံးဖေါ်နေကြပြီး

to transform our city,

ကျွန်တို့ မြို့ကို ပုံစံပြောင်းပစ်ကြမယ်၊

and when I say we,

ကျွန်မက ကျွန်မတို့လို့ ပြောတဲ့ အခါမှာ၊

what gets me really excited

ကျွန်မ တကယ့်ကို စိတ်လှုပ်ရှားမိတာက၊

is that I mean the whole Freetown community,

Freetown တမြို့လုံးက အသိုင်းအဝန်းကိုပါ၊

whether it's being part of competitions like rewarding the neighborhood

အထွေထွေ သန့်ရှင်းမှု မြှင့်တင်ရေး ပြိုင်ပွဲထဲ

that makes the most improvement in overall cleanliness,

ပါဝင်ခဲ့ကြလို့ ဆုရတဲ့ ရပ်ကွက်တွေဘဲ ဖြစ်ဖြစ်၊

or whether it's our programs

ပြည်သူတွေနဲ့ အမှိုက်ကို ကောက်သိမ်းပေးကြသူတွေကို

that are leading and joining people and waste collectors

ကျွန်မတို့ရဲ့ အက်ပ်များဖြင့် စည်းရုံပေးတဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ အစီအစဉ်တွေဘဲ ဖြစ်ဖြစ်

through our apps.

အားလုံးကို ဆိုလိုတာပါ။

In Freetown today,

ဒီနေ့ Freetown မြိုဟာ၊

it's a much cleaner city,

ပိုပြီး သန့်ရှင်းလာပါပြီ၊

and those trees that we're so well known for,

ကျွန်မတို့ လူသိများစရာ အကြောင်းဖြစ်တဲ့

we planted 23,000 of them last rainy season.

သစ်ပင်တွေကို လွန်ခဲ့တဲ့ မိုးရာသီမှာ ကျွန်မတို့ ၂၃၀၀၀ စိုက်ပေးခဲ့ကြတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

And in 2020,

ပြီးတော့ ၂၀၂၀ ခုနစ်ထဲတွင်

we plan to plant a million trees as part of our "Freetown the Tree Town" campaign.

"Freetown the Tree Town" လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် သစ်ပင် တစ်သန်း စိုက်ဖို့ စီမံထားပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Sometimes, sometimes we have a negative feeling about things.

ကျွန်မတို့ဟာ တချို့ကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆိုးဝါးတဲ့ ခံစားချက်တွေ ရှိတတ်တယ်။

We're not happy about the way things are going.

အရာတွေ ဖြစ်ပျက်နေပုံကို ကျွန်မတို့ ကျေနပ်မှု မရှိကြပါဘူး။

We feel dissatisfied,

ကျွန်မတို့ မကျေမနပ် ခံပြင်းမိကြတယ်။

and we feel frustrated.

စိတ်ညစ်သလို ခံစားကြရတယ်။

ကျွန်မတို့ဟာ အဲဒီလို ဆိုးတဲ့အရာကို အပြုသဘောသို့ ပြောင်းလဲပေးနိုင်ကြတယ်။

We can change that negative into a positive.

If you believe that things can be better,

အရာတွေ ဒီ့ထက် ပိုကောင်းနိုင်တယ်လို့ ကိုယ် ယုံကြည်ရင်

then you have the option to do something rather than to do nothing.

ကိုယ့်ဆီမှာ ဘာမှ မလုပ်ဘဲ နေမယ့်အစား ရွေးစရာ ရှိပါတယ်။

The scale and circumstances of our situations will differ,

ကျွန်မတို့ ရင်ဆိုင်နေရတာရဲ့ အတိုင်းအတာနဲ့ အခြေအနေတွေ ကွဲပြားကြမှာပါ၊

but for each of us,

ကျွန်မတို့​ လူတိုင်းဆီမှာ

we all have one thing in common.

တူတဲ့ အချက် တစ်ခု ရှိကြမှာပါ။

တစ်ခုခုကို ခြားနားလာအောင် ကျွန်မတို့ အရဲစွန့် လုပ်ကိုင်နိုင်တယ်၊

We can take risks to make a difference,

and I will close in saying,

ကျွန်မ နိဂုံးချုပ်ရင်း ပြောချင်တာက

ရှေ့ကို ခြေလှမ်းလိုက်ပါ၊

step out,

take a risk.

အရဲစွန့်ပြီး တစ်ခုခု လုပ်ပြပါ။

If we can unite behind the power of dissatisfaction,

ကျွန်မတို့ဟာ မက​ျေနပ်စိတ် စွမ်းပကားရဲ့ နောက်ကွယ်မှာ စုပေါင်းနိုင်ကြမယ် ဆိုရင်၊

the world will be a better place.

ကမ္ဘာကြီး ပိုကောင်းလာမှာ သေချာပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)