Jacqueline Woodson: What reading slowly taught me about writing | TED

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

A long time ago, there lived a Giant,

ရှေးရှေးတုန်းက ဘီလူးကြီး တစ်ကောင် ရှိခဲ့တယ်၊

a Selfish Giant, whose stunning garden was the most beautiful in all the land.

အတ္တကြီးတဲ့ ဘီလူးကြီး သူ့ရဲ့အံ့မခန်းဖွယ် ဥယျာဉ်ဟာ တစ်ပြည်လုံးမှာ အလှဆုံးပဲတဲ့။

One evening, this Giant came home

တစ်ညနေခင်း ဒီဘီလူးကြီး အိမ်ပြန်လာတဲ့အခါ

and found all these children playing in his garden,

ဥယျာဉ်ထဲမှာ ဒီကလေးတွေအားလုံး ကစားနေတာ တွေ့လိုက်ရတော့

and he became enraged.

သူ ဒေါသထွက်သွားတယ်။

"My own garden is my own garden!"

"ငါ့ကိုယ်ပိုင် ဥယျာဉ်ဟာ ငါ့ဥယျာဉ်ပဲ"

the Giant said.

လို့ ဘီလူကြီးက ပြောတယ်။

And he built this high wall around it.

ပြီးတော့ တံတိုင်းအမြင့်ကြီး ခတ်လိုက်တယ်။

The author Oscar Wilde wrote the story of "The Selfish Giant" in 1888.

စာရေးဆရာ Oscar Wilde က "The Selfish Giant" ဆိုတဲ့ ဒီဝတ္ထုကို ၁၈၈၈ မှာ ရေးခဲ့တယ်။

Almost a hundred years later, that Giant moved into my Brooklyn childhood

နှစ် ၁၀၀ နီးပါး အကြာမှာ ဒီဘီလူးကြီးက ကျွန်မရဲ့ Brooklyn ကလေးဘဝဆီ ပြောင်းလာတာ

and never left.

လုံးဝ ပြန်မသွားတော့ဘူး။

I was raised in a religious family,

ဘာသာရေးလိုက်စားတဲ့ မိသားစုက ပျိုးထောင်ကာ

and I grew up reading both the Bible and the Quran.

သမ္မာကျမ်းနဲ့ ကိုရန်ကျမ်းဖတ်ပြီး ကြီးပြင်းလာခဲ့တာပါ။

The hours of reading, both religious and recreational,

စာဖတ်ချိန်တွေဟာ ဘာသာရေးနဲ့ အပန်းဖြေရာ နှစ်ခုစလုံးဟာ

far outnumbered the hours of television-watching.

ရုပ်မြင်သံကြား ကြည့်ချိန်တွေထက် အပုံကြီး ပိုများတယ်။

Now, on any given day, you could find my siblings and I

ကဲ ပေးထားတဲ့ နေ့တိုင်းမှာ ကျွန်မတို့ မောင်နှမတွဟာ တိုက်ခန်းရဲ့

curled up in some part of our apartment reading,

တစ်ပိုင်းပိုင်းမှာ ခွေပြီး စာဖတ်နေတာ တွေနိုင်ပါတယ်၊

sometimes unhappily,

တစ်ခါတစ်လေ မပျော်မရွှင်နဲ့ပေါ့၊

because on summer days in New York City, the fire hydrant blasted,

အကြောင်းက New York City ရဲ့ နွေရက်တွေမှာ မီးသတ် ရေပိုက်ခေါင်းက ပေါက်ထွက်ပြီး

and to our immense jealousy, we could hear our friends down there

ကျွန်မတို့ အတော်ကြီး မနာလိုဖြစ်တာက သူငယ်ချင်းတွေက ဆင်းသွားပြီး

playing in the gushing water,

ပန်းနေတဲ့ရေမှာ ကစားတာကြားရလို့ပါ

their absolute joy making its way up through our open windows.

သူတို့ရဲ့ပကတိပျော်ရွှင်မှုက ဖွင့်ထားတဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ ပြတင်းဆီ ရောက်လာတယ်။

But I learned that the deeper I went into my books,

ဒါပေမဲ့ သိလိုက်တာက စာအုပ်တွေထဲကို ပိုနက်နက် ဝင်သွားလေလေ၊

the more time I took with each sentence,

ဝါကျတိုင်းမှာ အချိန်ပိုယူရလေလေ၊

the less I heard the noise of the outside world.

ပြင်ပလောကရဲ့ အသံတွေကို သိပ်မကြားရလေလေ ဆိုတာပါ။

And so, unlike my siblings, who were racing through books,

ဒီလိုနဲ့ စာအုပ်တွေကို အပြေအလွှားဖတ်တဲ့ မောင်နှမတွေနဲ့ မတူဘဲ

I read slowly --

ကျွန်မက ဖြည်းဖြည်းပဲ ဖတ်တယ်။

very, very slowly.

အင်မတန်ကို ဖြည်းဖြည်းလေးပါ။

I was that child with her finger running beneath the words,

ကျွန်မဟာ စာလုံးတွေအောက်မှာ ပြေးနေတဲ့ လက်ချောင်းနဲ့ ကလေးပါ၊

until I was untaught to do this; told big kids don't use their fingers.

ဒီအကျင့် မဖျောက်ခံရတဲ့အထိပေါ့ ၊ကလေးကြီး တွေဟာ လက်ချောင်းတွေမသုံးဘူးလို့ပြောတာလေ။

In third grade, we were made to sit with our hands folded on our desk,

တတိယတန်းမှာ ကျွန်မတို့ကို စာရေးခုံမှာ လက်ပိုက်ပြီး ထိုင်ခိုင်းတယ်၊

unclasping them only to turn the pages, then returning them to that position.

စာရွက်တွေလှန်ဖို့ပဲ ဖြေခိုင်းပြီဂ နောက် ဒီပုံစံမှာ ပြန်နေခိုင်းတာပါ။

Our teacher wasn't being cruel.

ကျွန်မတို့ဆရာမက နှိပ်စက်နေတာ မဟုတ်ဘူး။

It was the 1970s,

ဒါက ၁၉၇၀ နှစ်လွန်တွေဖြစ်ပြီး

and her goal was to get us reading not just on grade level

သူ့ရည်မှန်းချက်က ကျွန်မတို့ကို အတန်းစာ အဆင့်သာ ဖတ်နေဖို့မဟုတ်ဘဲ

but far above it.

ဒါထက် ပိုမြင်တာကိုရောပါ။

And we were always being pushed to read faster.

ကျွန်မတို့ဟာ အမြဲ အမြန်ဖတ်ဖို့ တွန်းအားပေးခံနေရတယ်။

But in the quiet of my apartment, outside of my teacher's gaze,

ဒါပေမဲ့ တိတ်ဆိတ်တဲ့ ကျွန်မရဲ့တိုက်ခန်း၊ ဆရာမရဲ့ အကြည့် အပြင်မှာတော့

I let my finger run beneath those words.

စာလုံးတွေအောက်မှာ လက်ချောင်းကို ပြေးခွင့်ပေးတယ်။

And that Selfish Giant again told me his story,

ဒါနဲ့ ဒီအတ္တကြီးတဲ့ ဘီလူးကြီးက သူ့ပုံပြင်ကို ထပ်ပြောပြန်ရော၊

how he had felt betrayed by the kids sneaking into his garden,

သူ့ဥယျာဉ်ထဲကို ခိုးဝင်လာတဲ့ ကလေးတွေကြောင့် သစ္စာဖောက်ခံတယ်လို့ခံစားရပုံ၊

how he had built this high wall,

သူဆောက်ထားတဲ့ တံတိုင်းက ဘယ်လို မြင့်ပြီး

and it did keep the children out,

ကလေးတွေကို တားဆီးပေးပုံ၊

but a grey winter fell over his garden

ဒါပေမဲ့ မိုးမှောင်တဲ့ ဆောင်းတစ်ခု ဥယျာဉ်ပေါ်ကျတော့

and just stayed and stayed.

ဆက်ပြီး နေနေခဲ့တယ်။

With each rereading, I learned something new

တစ်ခါပြန်ဖတ်တိုင်း အသစ်တစ်ခုခု သိရတယ်၊

about the hard stones of the roads that the kids were forced to play on

ဥယျာဉ်ကနေ မောင်းထုတ်ခံရတဲ့အခါ ကလေးတွေကို အတင်းကို ကစားဖြစ်စေတဲ့

when they got expelled from the garden,

about the gentleness of a small boy that appeared one day,

တစ်နေ့မှာ ပေါ်လာတဲ့ ကောင်သေးသေးလေး တစ်ယောက်ရဲ့ သိမ်မွေ့မှုနဲ့

and even about the Giant himself.

ဘီးလူကြီး အကြောင်းကိုတောင်ပါ။

Maybe his words weren't rageful after all.

ဘာပဲဖြစ်ဖြစ်ဖြစ် သူစကားလုံးတွေဟာ ဒေါသူပန်ထနေပါစေ။

Maybe they were a plea for empathy,

စာနာမှုအတွက်၊ နားလည်မှုအတွက်

for understanding.

မေတ္တာရပ်ခံချက်တစ်ခု ဖြစ်ပါစေ၊

"My own garden is my own garden."

"ငါ့ကိုယ်ပိုင် ဥယျာဉ်ဟာ ငါ့ဥယျာဉ်ပဲ။"


Years later, I would learn of a writer named John Gardner

နှစ်တွေကြာပြီးနောက်မှာ ဒါကို "ဖန်တီးထားတဲ့ အိပ်မက်

who referred to this as the "fictive dream,"

(သို့) စိတ်ကူးယဉ် အိပ်မက်လို့ ရည်ညွှန်းသူ

or the "dream of fiction,"

John Gardner လို့ခေါ်တဲ့

and I would realize that this was where I was inside that book,

စာရေးဆရာတစ်ဦးကို သိရှိခဲ့ပြီး ကျွန်မဟာ ဒီစာအုပ်ထဲမှာ ရောက်နေပြီး

spending time with the characters and the world that the author had created

ဇာတ်ကောင်တွေနဲ့ စာရေးဆရာက ဖန်တီးခဲ့ပြီး ကျွန်မကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာနဲ့

and invited me into.

အချိန်ကုန်ဆုံးတာလို့ သိလိုက်ရတယ်။

As a child, I knew that stories were meant to be savored,

ကလေးတစ်ယောက်အနေနဲ့ သိခဲ့တာက ပုံပြင်တွေဟာ အရသာခံဖို့၊

that stories wanted to be slow,

ပုံပြင်တွေက နှေးစေချင်ပြီး

and that some author had spent months, maybe years, writing them.

ဒါတွေ ရေးဖို့ စာရေးသူ တစ်ယောက်ဟာ လတွေ၊ ဖြစ်နိုင်တာက နှစ်ချီကာအချိန်ကုန်ခဲ့တာပါ။

And my job as the reader --

စာဖတ်သူအနေနဲ့ ကျွန်မအလုပ်က

especially as the reader who wanted to one day become a writer --

အထူးသဖြင့် တစ်နေ့မှာ စာရေးဆရာ ဖြစ်လာချင်တဲ့ စာဖတ်သူအနေနဲ့က

was to respect that narrative.

အဲဒီဇာတ်လမ်းကို တလေးတစားရှိဖို့ပါ။

Long before there was cable or the internet or even the telephone,

ကြေးနန်း(သို့) အင်တာနက်(သို့) တယ်လီဖုန်းတောင် မရှိခင် အတော်ကြာကြာက

there were people sharing ideas and information and memory through story.

လူတွေဟာ စိတ်ကူးတွေ၊ သတင်းအချက်အလက်တွေ အမှတ်တရတွေကို ပုံပြင်ကနေ မျှဝေခဲ့ကြတယ်။

It's one of our earliest forms of connective technology.

ဒါဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ဆက်သွယ်မှု နည်းပညာရဲ့ အစောဆုံး ပုံစံတွေထဲက တစ်ခုပါ။

It was the story of something better down the Nile

ဒါက နိုင်းမြစ်အောက်ဘက်က အီဂျစ်တွေ မြစ်တစ်လျှောက်မှာ

that sent the Egyptians moving along it,

ရွှေပြောင်းနေတာကို ပို့ပေးတဲ့ ပိုကောင်းတဲ့ ပုံပြင်ပါ

the story of a better way to preserve the dead

King Tut ရဲ့ရုပ်ကြွင်းကို ၂၁ ရာစုထဲ ယူလာတဲ့

that brought King Tut's remains into the 21st century.

လူသေကို တာရှည်ထိန်းသိမ်းဖို့ ပိုကောင်းတဲ့ နည်းတစ်ခုရဲ့ ဇာတ်လမ်းပါ။

And more than two million years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်သန်းကျော်က

when the first humans began making tools from stone,

ပထမဆုံး လူသားတွေ ကျောက်တုံးကနေ လက်နက်တွေ စတင်ဖန်တီးတဲ့အခါ တယောက်ယောက်

someone must have said, "What if?"

ပြောခဲ့မှာက "ဒါဆိုရင်ရော" လို့ပါ။

And someone else remembered the story.

ပြီးတော့ အခြားတစ်ယောက်က ဇာတ်လမ်းကို မှတ်မိခဲ့တယ်။

And whether they told it through words or gestures or drawings,

သူတို့တွေဟာ စကားလုံးတွေ၊ အမူရာတွေ (သို့) ရုပ်ပုံတွေကနေ ပြောတာဖြစ်ဖြစ်

it was passed down; remembered:

ဒါက လက်ဆင့်ကမ်းခဲ့တာပါ၊

hit a hammer and hear its story.

အမှတ်ရစေတာ၊တူတစ်ချောင်းကို ထုပြီး ဒီဇာတ်လမ်းကို ကြားစေတာပါ။

The world is getting noisier.

ကမ္ဘာကြီးဟာ ပိုဆူညံလာနေတယ်။

We've gone from boomboxes

အသံချဲ့ပုံးတွေကနေ Walkmen

to Walkmen to portable CD players

သယ်လို့ရတဲ့ CD iPods တွေ၊

to iPods

ကိုယ်လိုချင်တဲ့

to any song we want, whenever we want it.

သီချင်းတိုင်းထိ ရောက်သွာပါပြီ။

We've gone from the four television channels of my childhood

ကလေးဘဝ ရုပ်မြင်သံကြား လေးလိုင်းကနေ မရေတွက်နိုင်တဲ့ ကြေးနန်းလိုင်းတွေ၊

to the seeming infinity of cable and streaming.

အင်တာနက်ကအဆက်မပြတ် ထုတ်လွှင့်မှုတွေအထိ ရောက်သွားပါပြီ။

As technology moves us faster and faster through time and space,

အချိန်နဲ့ နေရာကနေ နည်းပညာဟာ ကျွန်မတို့ကို မြန်သထက် ပိုမြန်အောင် ရွေ့ရှားစေတယ်၊

it seems to feel like story is getting pushed out of the way,

ပုံပြင်ဟာ တွန်းထုတ်ခံနေရသလို ထင်ရတယ်။

I mean, literally pushed out of the narrative.

ဆိုလိုတာက တကယ်တော့ ဇာတ်လမ်းကနေ တွန်းထုတ်ခံရတာပါ။

But even as our engagement with stories change,

ဒါပေမဲ့ ပုံပြင်တွေနဲ့ ကျွန်မတို့ပတ်သက်မှု ပြောင်းတာ(သို့) အနားက အဆောင်အယောင်

or the trappings around it morph from book to audio to Instagram to Snapchat,

စာအုပ်ကနေ အသံ၊ Instagram Snapchat အထိ သိမ်မွေ့စွာ ပြောင်းသွားတာတောင်မှ

we must remember our finger beneath the words.

စာလုံးတွေအောက်က လက်ချောင်းတွေကို အမှတ်ရရမှာပါ။

Remember that story, regardless of the format,

ပုံစံက ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ပုံပြင်ဟာ အမြဲတမ်းပဲ ကျွန်မတို့

has always taken us to places we never thought we'd go,

သွားမယ်လို့ ဘယ်တုန်းကမှ တွေးမထားဖူးတဲ့ နေရာတွေကို ခေါ်ဆောင်သွားတာ၊

introduced us to people we never thought we'd meet

ဆုံမယ်လို့ တစ်ခါမှ မတွေးဖူးတဲ့ လူတွေနဲ့မိတ်ဆက်ပေးတာ၊

and shown us worlds that we might have missed.

ကျွန်မတို့ လွဲခဲ့လောက်မယ့် ကမ္ဘာတွေကို ပြသလိမ့်မယ်ဆိုတာ သတိရပါ။

So as technology keeps moving faster and faster,

ဒီတော့ နည်းပညာက ဆက်လက် ပိုမြန်မြန် ရွေ့နေသလို

I am good with something slower.

ပိုနှေးကွေးတာတစ်ခုနဲ့ ကျွန်မ အဆင်ပြေနေတယ်။

My finger beneath the words has led me to a life of writing books

စာလုံးတွေအောက်က ကျွန်မမရဲ့လက်ချောင်းဟာ အရွယ်စုံလူတွေအတွက် စာအုပ်တွေရေးတဲ့

for people of all ages,

ဘဝတစ်ခုကို ဦးတည်စေခဲ့ပါတယ်။

books meant to be read slowly,

စာအုပ်တွေဆိုတာက ဖြည်းဖြည်း ဖတ်ဖို့၊

to be savored.

အရသာခံဖို့ပဲလေ။

My love for looking deeply and closely at the world,

ကမ္ဘာကို နက်ရှိုင်းစွာ၊ နီးကပ်စွာ ကြည့်တဲ့ ကျွန်မရဲ့အချစ်ပါ၊

for putting my whole self into it, and by doing so,

ကျွန်မအတ္တတစ်ခုလုံးကို ဒီအထဲမှာ ထားခြင်း အတွက်ပါ၊ ဒီလိုလုပ်ခြင်းက

seeing the many, many possibilities of a narrative,

ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ရဲ့ များစွာသော ဖြစ်နိုင်ခြေတွေကို မြင်ခြင်းက

turned out to be a gift,

လက်ဆောင်တစ်ခု ဖြစ်သွားခဲ့တယ်။

because taking my sweet time

အကြောင်းက ကျွန်မရဲ့ချိုမြတဲ့ အချိန်ယူခြင်းက

taught me everything I needed to know about writing.

စာရေးတာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကျွန်မသိဖို့လိုတာ မှန်သမျှကိုသင်ပေးတယ်။

And writing taught me everything I needed to know about creating worlds

စာရေးခြင်းက လူတွေကို မြင်နိုင်၊ ကြားနိုင်တဲ့၊ သူတို့ရဲ့အတွေ့အကြုံတွေကို

where people could be seen and heard,

တရားဝင်ဖြစ်စေတဲ့

where their experiences could be legitimized,

ကမ္ဘာတွေ ဖန်တီးခြင်းအကြောင်း သိဖို့လိုတာ မှန်သမျှကို သင်ပေးခဲ့တယ်။

and where my story, read or heard by another person,

ကျွန်မရဲ့ပုံပြင်ကို အခြားလူတစ်ယောက်က ဖတ်တဲ့၊ ကြားတဲ့aနရာပါး

inspired something in them that became a connection between us,

သူတို့တွေဆီမှာ စေ့ဆော်ပေးတဲ့ တစ်ခုခု ကျွန်မတို့ကြား ဆက်သွယ်ပေးတဲ့

a conversation.

စကားဝိုင်းတစ်ခုပါ။

And isn't that what this is all about --

ဒါတွေချည်းပဲမဟုတ်ပါဘူး၊

finding a way, at the end of the day, to not feel alone in this world,

အဆုံးမှာတော့ ဒီကမ္ဘာထဲမှာ အထီးမကျန်ဖို့ နည်းတစ်ခု ရှာတာ၊ ကျွန်မတို့ ထွက်မသွားခင်

and a way to feel like we've changed it before we leave?

ဒီကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲလိုက်သလို ခံစားမိဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခု ရှာနေတာပဲမဟုတ်ဘူးလား။

Stone to hammer, man to mummy,

ကျောက်တုံးကနေ တူး၊ လူသားကနေ မမ်မီ၊

idea to story -- and all of it, remembered.

စိတ်ကူးကနေ ပုံပြင်၊ ဒါအားလုံးကို မှတ်မိတာပါ။

Sometimes we read to understand the future.

တစ်ခါတစ်လေမှာ အနာဂတ်ကို နားလည်ဖို့ ကျွန်မတို့ စာဖတ်ကြတယ်၊

Sometimes we read to understand the past.

တစ်ခါတစ်လေကျတော့ အတိတ်ကို နားလည်ဖို့ စာဖတ်ကြတယ်။

We read to get lost, to forget the hard times we're living in,

ကျွန်မတို့ ရှင်သန်နေတဲ့ ခက်ခဲတဲ့ အချိန်တွေ ကို ဖျောက်ဖို့၊ မေ့ပစ်ဖို့ စာဖတ်ကြတယ်။

and we read to remember those who came before us,

ကျွန်မတို့ အရင်က လာခဲ့သူတွေ၊ ပိုခက်ခဲတာတစ်ခုခုကို ဖြတ်ကျော်

who lived through something harder.

ရှင်သန်ခဲ့သူတွေကို အမှတ်ရဖို့ စာဖတ်တယ်။

I write for those same reasons.

ဒီအကြောင်းရင်းတွေအတွက် ကျွန်မ စာရေးတယ်။

Before coming to Brooklyn, my family lived in Greenville, South Carolina,

Brooklyn ကို မလာခင် ကျွန်မရဲ့မိသားစုဟာ South Carolina က Greenville မှာနေခဲ့တယ်။

in a segregated neighborhood called Nicholtown.

Nicholtown လို့ခေါ်တဲ့ ခွဲခြားခံရတဲ့ ဝန်းကျင်တစ်ခုပါ။

All of us there were the descendants of a people

ကျွန်မတို့အားလုံးဟာ စာဖတ်၊စာရေး သင်ယူခွင့်မရှိခဲ့တဲ့

who had not been allowed to learn to read or write.

လူမျိုးတစ်စုရဲ့သားစဉ်မြေးဆက်တွေပါ။

Imagine that:

ဒါကို စိတ်ကူးကြည့်ပါ၊

the danger of understanding how letters form words,

အက္ခရာတွေက စကားလုံးတွေ ဖွဲ့ပုံကို နားလည်ခြင်းရဲ့ စိုးရိမ်စရာ၊

the danger of words themselves,

စကားလုံးတွေ ကိုယ်၌ရဲ့ စိုးရိမ်စရာ၊

the danger of a literate people and their stories.

စာတတ်တဲ့ လူတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ပုံပြင်တွေရဲ စိုးရိမ်စရာပေါ့။

But against this backdrop of being threatened with death

ဒါပေမဲ့ ဇာတ်လမ်းတစ်ခု ဆုပ်ကိုင်တာရဲ့ မရဏနဲ့ ခြိမ်းခြောက်ခံနေရတဲ့

for holding onto a narrative,

ဒီနောက်ခံဖြစ်ရပ်နဲ့ ဆန့်ကျင်ပြီး

our stories didn't die,

ကျွန်မတို့ ပုံပြင်တွေ သေမသွားခဲ့ဘူး၊

because there is yet another story beneath that one.

အကြောင်းက ဒီတစ်ခုရဲ့အောက်မှာ နောက်ထပ် ပုံပြင်ရှိသေးလို့ပါ။

And this is how it has always worked.

ဒါက အမြဲတမ်း အလုပ်ဖြစ်ခဲ့ပုံပါ။

For as long as we've been communicating,

အကြောင်းက ကျွန်မတို့ ဆက်သွယ်နေသရွေ့

there's been the layering to the narrative,

ဇာတ်လမ်းကို အလွှာထပ်တာရှိတယ်၊

the stories beneath the stories and the ones beneath those.

ပုံပြင်တွေအောက်က ပုံပြင်တွေ၊ တစ်ခုပေါ် တစ်ခုထပ်နေတာမို့ပါ။

This is how story has and will continue to survive.

ဒါက ပုံပြင်တွေ ရှင်ကျန်ခဲ့၊ ဆက်လက် ရှင်ကျန်နေမယ့်ပုံပါ။

As I began to connect the dots that connected the way I learned to write

ကျွန်မ အရေး သင်ယူပုံနဲ အဖတ်သင်ယူပုံကို ဆက်သွယ်ပေးတဲ့ အစက်တွေကို

and the way I learned to read

လုံးဝနီးပါး နှုတ်ဆိတ်ခံရတဲ့

to an almost silenced people,

လူမျိုးတစ်စုနဲ့ စတင် ဆက်သွယ်ခိုက်မှာ

I realized that my story was bigger and older and deeper

ကျွန်မရဲ့ ပုံပြင်ဟာ ကျွန်မဖြစ်ခဲ့ဖူးမှာထက် ပိုကြီးမား၊ ပို ရှေးကျပြီး

than I would ever be.

ပိုနက်ရှိုင်းတာ သိရှိခဲ့တယ်။

And because of that, it will continue.

ဒါကြောင့်ပဲဒါဟာ ဆက်နေပါလိမ့်မယ်။

Among these almost-silenced people

ဒီလုံးဝနီးပါး နှုတ်ဆိတ်ခံရတဲ့ လူတွေကြားမှာ

there were the ones who never learned to read.

တစ်ခါမှာ စာဖတ်တာ မသင်ဘူးတဲ့ လူတွေရှိတယ်။

Their descendants, now generations out of enslavement,

သူတို့ရဲ့ သားစဉ်မျိုးဆက်ဟာ ကျွန်ပြုခြင်းက လွတ်တဲ့ အခု မျိုးဆက်တွေဟာ

if well-off enough,

အတန်အသင့် ချမ်းသာရင်တော့

had gone on to college, grad school, beyond.

ကောလိပ်၊ ဘွဲ့လွန်သင်တန်းနဲ့ ဒီထက် လွန်တာကို တက်ခဲ့ကြတာပေါ့။

Some, like my grandmother and my siblings, seemed to be born reading,

တချို့က အဖွားနဲ့ ကျွန်မရဲ့ မောင်နှမတွေလို စာဖတ်ရင်း မွေးလာပုံရတဲ့သူတွေပါ၊

as though history stepped out of their way.

သမိုင်းက သူ့တို့ရဲ့လမ်းကနေ သွေဖည် သွားတာမျိုးပေါ့။

Some, like my mother, hitched onto the Great Migration wagon --

တချို့က ကျွန်မရဲ့ အမေလို Great Migration ကားကို ကားကြုံစီးခဲ့တာပေါ့။

which was not actually a wagon --

တကယ်တော့ ကားတစ်စီး မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။

and kissed the South goodbye.

ပြီးတော့ South ကို အပြီး နှုတ်ဆက်ခဲ့တယ်။

But here is the story within that story:

ဒါပေမဲ့ ဒီဟာက ပုံပြင်ထဲက ပုံပြင်ပါ။

those who left and those who stayed

ထွက်သွားခဲ့တဲ့ လူတွေနဲ့ ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ရဲ့သမိုင်းကို

carried with them the history of a narrative,

သူတို့နဲ့အတူ ဆက်လက် သယ်ဆောင်ခဲ့သူတွေဟာ

knew deeply that writing it down wasn't the only way they could hold on to it,

ဒါကို ရေးချတာဟာသူတို့ ဆုပ်ကိုင်နိုင်ရုံ မဟုတ်ဘူးဆိုတာ အလေးအနက်သိခဲ့တယ်၊

knew they could sit on their porches or their stoops at the end of a long day

နေ့တာရှည်ကြီး အဆုံးမှာ ဆင်ဝင်တွေမှာ ထိုင်တာ (သို့) ကိုယ်တွေ ကိုင်းနေပြီး

and spin a slow tale for their children.

ကလေးတွအတွက် ပုံပြင် အနှေးတစ်ပုဒ် ဖွဲနိုင်တာ သိခဲ့တယ်။

They knew they could sing their stories through the thick heat of picking cotton

ဝါကောက်ခြင်း၊ ဆေးရွက်ကြီးခူးခြင်းရဲ အပူထူထူကနေ သူတို့ရဲ့ ပုံပြင်တွေကို

and harvesting tobacco,

ဆိုပြနိုင်တာ သိခဲ့တယ်၊

knew they could preach their stories and sew them into quilts,

သူတို့ရဲ့ ပုံပြင်တွေကို ဟောပြော၊ ဒါတွေကို အိပ်ရာလွှမ်းအဖြစ် ချုပ်ပြီး

turn the most painful ones into something laughable,

အနာကျင်ဆုံး အရာတွေကို ရယ်မောစရာ တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းကာ

and through that laughter, exhale the history a country

ဒီရယ်မောစရာကနေ သူတို့ ခန္ဓာကိုယ်တေွ၊စိတ်ဓာတ်နဲ့

that tried again and again and again

သူတို့ရဲ့ ပုံပြင်ကို ခိုးယူဖို့

to steal their bodies,

ထပ်ကာထပ်ကာ ကြိုးစားခဲ့တဲ့

their spirit

သမိုင်း၊ နိုင်ငံတစ်ခုကို

and their story.

ရှူထုတ်နိုင်တာ သိခဲ့တယ်။

So as a child, I learned to imagine an invisible finger

ဒီတော့ ကလေးတစ်ယောက်အနေနဲ့ စကားလုံး တစ်လုံးချင်း၊ စာတစ်ကြောင်းချင်း

taking me from word to word,

မသိမှုကနေ နားလည်မှုအထိ ကျွန်မကို ခေါ်သွားတဲ့

from sentence to sentence,

မမြင်ရတဲ့ လက်ချောင်းတစ်ချောင်းကို

from ignorance to understanding.

မြင်ယောင်ဖို့ သိလာခဲ့တယ်။

So as technology continues to speed ahead,

ဒီတော့ နည်းပညာက ရှေ့ကိုတိုးပြီး ဆက်အရှိန်မြင့်သလို

I continue to read slowly,

ကျွန်မဟာ ဖြည်းဖြည်းလေး ဆက်ဖတ်တယ်၊

knowing that I am respecting the author's work

စာရေးဆရာရဲ့ လက်ရာနဲ့ ပုံပြင်ရဲ့ ရေရှည်ခံတဲ့ အစွမ်းကို

and the story's lasting power.

လေးစားနေတာကို သိရင်းနဲ့ပါ။

And I read slowly to drown out the noise

ဆူညံသံကို ဖုံးလွှမ်းပြီး ကျွန်မရှေ့မှာ ရောက်လာသူတွေကို

and remember those who came before me,

မှတ်မိဖို့ ဖြေးဖြေးလေး ကျွန်မဖတ်တယ်။

who were probably the first people who finally learned to control fire

ဒီလူတွေက နောက်ဆုံးမှာ မီးကို ထိန်းချုပ်ကာ သူတို့ရဲ့မီးလျံ၊ အလင်းနဲ့အပူ

and circled their new power

စွမ်းအားသစ်ကို လည်ပတ်ဖို့

of flame and light and heat.

ပထမဆုံး သိရှိသူတွေဖြစ်လောက်တယ်။

And I read slowly to remember the Selfish Giant,

အတ္တကြီးတဲ့ ဘီလူးကြီးနဲ့ နောက်ဆုံးမှာ သူ့တံတိုင်းတွေကို ဖြိုချပြီး

how he finally tore that wall down

သူ့ဥယျာဉ်ထဲမှာ ကလေးတွေ လွတ်လပ်စွာ

and let the children run free through his garden.

ပြေးဆော့စေပုံကို မှတ်မိဖို့ ဖြေးဖြေးလေး ဖတ်တယ်။

And I read slowly to pay homage to my ancestors,

စာဖတ်ခွင့် လုံးဝ မရှိခဲ့ကြတဲ့ ကျွန်မရဲ့ ဘိုးဘွားတွေကို ဂါရဝပြုဖို့

who were not allowed to read at all.

ဖြည်းဖြည်းလေး ဖတ်တယ်။

They, too, must have circled fires,

သူတို့တွေလည်း မီးကို လည်ပတ်ခဲ့ကြမှာပဲ၊

speaking softly of their dreams,

သူတို့ရဲ့အိပ်မက်တွေ၊ မျှော်လင့်ချက်တွေ၊

their hopes, their futures.

အနာဂတ်တွေကို တိုးတိုးလေးပြောရင်းပေါ့။

Each time we read, write or tell a story,

ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ရေးတိုင်း၊ ဖတ်တိုင်း၊ ပြောတိုင်း

we step inside their circle,

သူတို့ရဲ့စက်ဝိုင်းထဲ ကျွန်မတို့လှမ်းဝင်တယ်

and it remains unbroken.

ဒါက မကျိုးမပျက် ရှိနေတယ်။

And the power of story lives on.

ဒါနဲ့ ပုံပြင်ရဲ့စွမ်းအားဟာ ဆက်ရှင်သန်နေတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)