Jacqueline Woodson: What reading slowly taught me about writing | TED

Translator: Nga Ha Le Thu Reviewer: Nhị Khánh Trần

A long time ago, there lived a Giant,

Ngày xưa, có một gã Khổng Lồ ích kỷ,

a Selfish Giant, whose stunning garden was the most beautiful in all the land.

sở hữu một khu vườn đẹp nhất trong vùng đất nọ.

One evening, this Giant came home

Một buổi tối, gã Khổng Lồ về nhà

and found all these children playing in his garden,

và thấy một lũ trẻ đang chơi trong vườn nhà mình,

and he became enraged.

hắn ta nổi giận.

"My own garden is my own garden!"

"Vườn của ta là vườn của ta!"

the Giant said.

Gã Khổng Lồ nói.

And he built this high wall around it.

Rồi hắn xây một bức tường cao bao quanh khu vườn.

The author Oscar Wilde wrote the story of "The Selfish Giant" in 1888.

Tác giả Oscar Wilde đã viết câu chuyện "Gã Khổng Lồ ích kỷ" vào năm 1888.

Almost a hundred years later, that Giant moved into my Brooklyn childhood

Gần một trăm năm sau, gã Khổng Lồ đó đã in sâu vào thời thơ ấu Brooklyn của tôi

and never left.

và không bao giờ rời đi.

I was raised in a religious family,

Tôi được lớn lên trong một gia đình có đạo,

and I grew up reading both the Bible and the Quran.

và tôi lớn lên để đọc cả Kinh thánh và Kinh Cô-ran.

The hours of reading, both religious and recreational,

Giờ đọc sách, cả về tôn giáo và giải trí,

far outnumbered the hours of television-watching.

vượt xa số giờ xem truyền hình.

Now, on any given day, you could find my siblings and I

Bất cứ ngày nào, bạn cũng có thể tìm thấy anh chị em tôi và tôi

curled up in some part of our apartment reading,

cuộn tròn trong góc nào đó trong căn hộ mà đọc sách,

sometimes unhappily,

đôi khi không được vui vẻ,

because on summer days in New York City, the fire hydrant blasted,

bởi vào những ngày hè ở New York, cột nước cứu hoả sẽ phun ra,

and to our immense jealousy, we could hear our friends down there

và chúng tôi ghen tị vô cùng, khi nghe thấy lũ bạn dưới đường

playing in the gushing water,

đang chơi trong làn nước bắn tung toé,

their absolute joy making its way up through our open windows.

niềm vui của chúng lan lên tới các cửa sổ đang mở nơi căn hộ.

But I learned that the deeper I went into my books,

Nhưng tôi học được rằng càng đắm mình vào những cuốn sách,

the more time I took with each sentence,

và càng cố hiểu từng câu chữ,

the less I heard the noise of the outside world.

tôi càng ít nghe thấy tiếng ồn của thế giới bên ngoài.

And so, unlike my siblings, who were racing through books,

Vì vậy, khác với anh chị em mình,

lướt vèo vèo qua những cuốn sách,

I read slowly --

thì tôi lại đọc chậm -

very, very slowly.

rất, rất chậm.

I was that child with her finger running beneath the words,

Tôi là đứa trẻ với ngón tay lần dưới từng con chữ,

until I was untaught to do this; told big kids don't use their fingers.

đến khi được bảo không nên làm vậy nữa; vì trẻ lớn thì không dùng tay khi đọc.

In third grade, we were made to sit with our hands folded on our desk,

Năm lớp ba, chúng tôi bị bắt phải ngồi khoanh tay trên bàn,

unclasping them only to turn the pages, then returning them to that position.

mở tay ra chỉ để lật trang, sau đó khoanh tay trở lại.

Our teacher wasn't being cruel.

Không phải là giáo viên của chúng tôi dữ dằn.

It was the 1970s,

Đó là vào những năm 1970,

and her goal was to get us reading not just on grade level

và mục tiêu của cô là dạy chúng tôi đọc không chỉ ở độ tuổi đó,

but far above it.

mà còn cao hơn nữa.

And we were always being pushed to read faster.

Và chúng tôi luôn được hối thúc để đọc nhanh hơn.

But in the quiet of my apartment, outside of my teacher's gaze,

Nhưng khi được yên tĩnh ở nhà, thoát khỏi ánh mắt của giáo viên,

I let my finger run beneath those words.

tôi lại để ngón tay lần theo từng con chữ.

And that Selfish Giant again told me his story,

Và gã Khổng Lồ ích kỷ lại kể tôi nghe câu chuyện của ông ta,

how he had felt betrayed by the kids sneaking into his garden,

về việc ông ta cảm thấy bị phản bội thế nào khi bọn trẻ lẻn vào vườn,

how he had built this high wall,

ông ta đã xây bức tường cao như thế nào,

and it did keep the children out,

để ngăn lũ trẻ vào,

but a grey winter fell over his garden

nhưng một mùa đông xám xịt phủ xuống khu vườn

and just stayed and stayed.

và ở mãi tại đó.

With each rereading, I learned something new

Mỗi lần đọc lại, tôi lại học được một điều mới

about the hard stones of the roads that the kids were forced to play on

về những viên đá cứng trên con đường mà bọn trẻ buộc phải chơi

when they got expelled from the garden,

khi chúng bị đuổi khỏi khu vườn,

about the gentleness of a small boy that appeared one day,

về sự dịu dàng của một cậu bé xuất hiện vào một ngày nọ,

and even about the Giant himself.

và thậm chí là chính gã Khổng Lồ.

Maybe his words weren't rageful after all.

Có lẽ lời nói của ông ta không phải là giận dữ,

Maybe they were a plea for empathy,

mà có lẽ là lời cầu xin sự đồng cảm,

for understanding.

và thấu hiểu.

"My own garden is my own garden."

"Khu vườn của ta là khu vườn của ta"

Years later, I would learn of a writer named John Gardner

Nhiều năm sau, tôi biết được một nhà văn tên John Gardner,

who referred to this as the "fictive dream,"

người gọi đây là "giấc mơ hư cấu"

or the "dream of fiction,"

hay "giấc mơ viễn tưởng",

and I would realize that this was where I was inside that book,

và tôi nhận ra đó là nơi tôi đã từng ở trong cuốn sách đó,

spending time with the characters and the world that the author had created

dành thời gian cho các nhân vật và thế giới mà tác giả đã tạo ra

and invited me into.

và mời tôi vào.

As a child, I knew that stories were meant to be savored,

Là một đứa trẻ, tôi biết những câu chuyện muốn được thưởng thức,

that stories wanted to be slow,

rằng những câu chuyện muốn được đọc chậm lại,

and that some author had spent months, maybe years, writing them.

vì một số tác giả đã dành nhiều tháng, có thể nhiều năm để viết ra chúng.

And my job as the reader --

Và việc của một người đọc như tôi -

especially as the reader who wanted to one day become a writer --

đặc biệt là người đọc muốn một ngày nào đó trở thành nhà văn -

was to respect that narrative.

là tôn trọng câu chuyện được kể đó.

Long before there was cable or the internet or even the telephone,

Rất lâu trước khi có cáp, internet hoặc thậm chí là điện thoại,

there were people sharing ideas and information and memory through story.

đã có người chia sẻ ý tưởng, thông tin và kỉ niệm thông qua các câu chuyện.

It's one of our earliest forms of connective technology.

Đó là một trong những công nghệ kết nối đầu tiên của chúng ta.

It was the story of something better down the Nile

Đó là câu chuyện về điều tốt đẹp hơn là xuôi theo sông Nile

that sent the Egyptians moving along it,

đã khiến người Ai Cập di chuyển dọc theo nó,

the story of a better way to preserve the dead

câu chuyện về cách bảo quản xác chết

that brought King Tut's remains into the 21st century.

đã giữ được hài cốt của vua Tut đến tận thế kỷ 21.

And more than two million years ago,

Và hơn hai triệu năm trước,

when the first humans began making tools from stone,

khi những con người đầu tiên bắt đầu chế tạo công cụ từ đá,

someone must have said, "What if?"

chắc hẳn ai đó đã hỏi: "Sẽ thế nào nếu?"

And someone else remembered the story.

Và một người khác nhớ câu chuyện.

And whether they told it through words or gestures or drawings,

Cho dù họ có kể nó thông qua lời nói, cử chỉ hay hình vẽ,

it was passed down; remembered:

nó đã được truyền lại và được nhớ:

hit a hammer and hear its story.

hãy đập búa xuống và nghe câu chuyện.

The world is getting noisier.

Thế giới đang trở nên ồn ào.

We've gone from boomboxes

Ta đã chuyển từ máy cát-xét

to Walkmen to portable CD players

sang máy nghe băng cầm tay (Walkmen) đến đầu đĩa CD di động,

to iPods

rồi iPod

to any song we want, whenever we want it.

bất kỳ bài hát nào và bất cứ khi nào ta muốn.

We've gone from the four television channels of my childhood

Ta đã đi từ bốn kênh truyền hình thời thơ ấu của tôi

to the seeming infinity of cable and streaming.

đến sự vô tận của truyền hình cáp và việc phát trực tuyến.

As technology moves us faster and faster through time and space,

Khi công nghệ ngày càng khiến ta vụt nhanh qua thời gian và không gian,

it seems to feel like story is getting pushed out of the way,

thì dường như câu chuyện đang bị gạt sang một bên,

I mean, literally pushed out of the narrative.

hay không còn được kể theo lối kể chuyện.

But even as our engagement with stories change,

Nhưng ngay cả việc ta hứng thú vơi những câu chuyện thay đổi,

or the trappings around it morph from book to audio to Instagram to Snapchat,

hoặc hình thức của nó chuyển từ sách sang âm thanh, Instagram hay Snapchat,

we must remember our finger beneath the words.

ta phải nhớ ngón tay mình đặt bên dưới các từ.

Remember that story, regardless of the format,

Hãy nhớ rằng câu chuyện dù ở định dạng nào,

has always taken us to places we never thought we'd go,

luôn đưa ta đến những nơi mà ta không bao giờ nghĩ mình sẽ đến,

introduced us to people we never thought we'd meet

cho ta gặp những người, ta chưa từng nghĩ sẽ gặp,

and shown us worlds that we might have missed.

và cho ta thấy những thế giới mà ta có thể đã bỏ lỡ.

So as technology keeps moving faster and faster,

Vì vậy, khi công nghệ ngày càng phát triển,

I am good with something slower.

tôi lại muốn trải nghiệm thứ gì đó chậm lại.

My finger beneath the words has led me to a life of writing books

Việc chạy ngón tay phía dưới đã khiến tôi quyết tâm dành cả đời

để viết sách cho tất cả mọi người.

for people of all ages,

books meant to be read slowly,

Những cuốn sách nên được đọc chậm lại,

to be savored.

được thưởng thức.

My love for looking deeply and closely at the world,

Tình yêu của tôi bằng cách nhìn sâu vào thế giới,

for putting my whole self into it, and by doing so,

đặt toàn bộ bản thân mình vào đó,

seeing the many, many possibilities of a narrative,

nhìn thấy nhiều tính khả thi của một câu chuyện,

turned out to be a gift,

hóa ra lại là một món quà,

because taking my sweet time

Bởi biết dành những giây phút hạnh phút trong đời,

taught me everything I needed to know about writing.

đã dạy cho tôi mọi điều cần biết về viết lách.

And writing taught me everything I needed to know about creating worlds

Và viết đã dạy tôi mọi thứ tôi cần biết về việc tạo ra những thế giới

where people could be seen and heard,

nơi mọi người có thể được nhìn và nghe thấy,

where their experiences could be legitimized,

nơi những trải nghiệm của họ có thể được hợp thức hóa,

and where my story, read or heard by another person,

và nơi câu chuyện của tôi, được đọc hoặc nghe bởi mọi người,

inspired something in them that became a connection between us,

và truyền cảm hứng cho họ, nhằm giúp chúng tôi kết nối với nhau

a conversation.

thông qua cuộc trò chuyện.

And isn't that what this is all about --

Chẳng phải đó là toàn bộ mục đích sao -

finding a way, at the end of the day, to not feel alone in this world,

tìm cách để không cảm thấy đơn độc trong thế giới này vào cuối ngày

and a way to feel like we've changed it before we leave?

và là cách để ta cảm thấy đã thay đổi nó trước khi ta rời đi?

Stone to hammer, man to mummy,

Đá đến búa, con người đến xác ướp,

idea to story -- and all of it, remembered.

ý tưởng đến câu chuyện - và tất cả điều đó, đều được nhớ đến.

Sometimes we read to understand the future.

Đôi khi ta đọc để hiểu tương lai.

Sometimes we read to understand the past.

Đôi khi ta đọc để hiểu quá khứ.

We read to get lost, to forget the hard times we're living in,

Ta đọc để bị lạc, nhằm quên đi thời đại khó khăn mà ta đang sống

and we read to remember those who came before us,

và đọc để nhớ về những người đi trước ta,

who lived through something harder.

những người đã trải qua thời kỳ khó khăn hơn.

I write for those same reasons.

Tôi viết vì những lý do tương tự.

Before coming to Brooklyn, my family lived in Greenville, South Carolina,

Trước khi đến Brooklyn, gia đình tôi sống ở Greenville, Nam Carolina,

in a segregated neighborhood called Nicholtown.

trong một khu phố phân biệt màu da mang tên Nicholtown.

All of us there were the descendants of a people

Tất cả chúng tôi đều là hậu duệ của một dân tộc

who had not been allowed to learn to read or write.

không được phép học đọc hay viết.

Imagine that:

Hãy tưởng tượng:

the danger of understanding how letters form words,

sự nguy hiểm của việc hiểu cách các chữ cái tạo thành các từ ngữ,

the danger of words themselves,

sự nguy hiểm của chính các từ đó,

the danger of a literate people and their stories.

sự nguy hiểm của một dân tộc trí thức và câu chuyện của họ.

But against this backdrop of being threatened with death

Nhưng trong bối cảnh bị đe dọa bởi cái chết

for holding onto a narrative,

nhằm giữ một câu chuyện kể,

our stories didn't die,

những câu chuyện của chúng tôi đã không chết,

because there is yet another story beneath that one.

bởi vẫn còn một câu chuyện khác phía sau câu chuyện đó.

And this is how it has always worked.

Và đây là cách nó luôn hoạt động.

For as long as we've been communicating,

Từ khi ta bắt đầu giao tiếp,

there's been the layering to the narrative,

đã có những phiên bản chuyện kể,

the stories beneath the stories and the ones beneath those.

những câu chuyện trong chuyện và những câu chuyện trong những câu chuyện đó.

This is how story has and will continue to survive.

Đây là cách câu chuyện đã và sẽ tiếp tục tồn tại.

As I began to connect the dots that connected the way I learned to write

Khi tôi bắt đầu kết nối những dấu chấm, cách đã giúp tôi kết nối việc học viết

and the way I learned to read

và học đọc

to an almost silenced people,

với một dân tộc gần như không có tiếng nói,

I realized that my story was bigger and older and deeper

tôi nhận ra rằng câu chuyện của mình có ý nghĩa hơn,

than I would ever be.

lâu đời hơn và sâu sắc hơn tôi nữa.

And because of that, it will continue.

Vì vậy, câu chuyện sẽ được tiếp tục.

Among these almost-silenced people

Trong dân tộc gần như không có tiếng nói này,

there were the ones who never learned to read.

có những người không bao giờ học đọc.

Their descendants, now generations out of enslavement,

Con cháu họ giờ đây đã thoát khỏi ách nô lệ qua nhiều thế hệ,

if well-off enough,

nếu đủ khá giả,

had gone on to college, grad school, beyond.

cũng đã đi học cao đẳng, đại học, và cao hơn nữa rồi.

Some, like my grandmother and my siblings, seemed to be born reading,

Một số người, như bà và anh chị em tôi, dường như được sinh ra để đọc,

as though history stepped out of their way.

như thể lịch sử bước ra khỏi con đường của họ.

Some, like my mother, hitched onto the Great Migration wagon --

Một số người như mẹ tôi, đã nhảy lên chiếc xe ngựa trong Cuộc di cư Vĩ đại -

which was not actually a wagon --

dù nó không phải một chiếc xe ngựa thực sự -

and kissed the South goodbye.

và tạm biệt miền Nam.

But here is the story within that story:

Nhưng đây là câu chuyện trong câu chuyện đó:

those who left and those who stayed

những người rời đi và những người ở lại

carried with them the history of a narrative,

đều mang theo lịch sử của một câu chuyện,

knew deeply that writing it down wasn't the only way they could hold on to it,

biết rằng viết nó xuống không phải là cách duy nhất để giữ lấy nó,

knew they could sit on their porches or their stoops at the end of a long day

biết rằng họ có thể ngồi ở hiên nhà hay bậc thềm trước cửa sau một ngày dài

and spin a slow tale for their children.

và chầm chậm kể câu chuyện cho con cái họ.

They knew they could sing their stories through the thick heat of picking cotton

Họ biết rằng họ có thể hát câu chuyện của mình dưới ánh nắng khi hái bông

and harvesting tobacco,

và thu hoạch thuốc lá ngoài đồng,

knew they could preach their stories and sew them into quilts,

biết rằng họ có thể thuyết giảng câu chuyện của họ và may chúng thành mền,

turn the most painful ones into something laughable,

biến những điều đau đớn nhất thành những điều buồn cười,

and through that laughter, exhale the history a country

và qua tiếng cười đó, thổi vào lịch sử của một đất nước

that tried again and again and again

lần này đến lần khác

to steal their bodies,

nhằm bảo vệ cơ thể,

their spirit

tinh thần

and their story.

và câu chuyện của họ.

So as a child, I learned to imagine an invisible finger

Lúc nhỏ tôi đã học cách tưởng tượng một ngón tay vô hình

taking me from word to word,

đưa tôi từ từ này sang từ khác,

from sentence to sentence,

từ câu này sang câu khác,

from ignorance to understanding.

từ sự thiếu hiểu biết đến sự hiểu biết.

So as technology continues to speed ahead,

Vì vậy, khi công nghệ không ngừng tăng tốc,

I continue to read slowly,

tôi lại dần đọc chậm lại,

knowing that I am respecting the author's work

để biết rằng tôi đang tôn trọng tác phẩm của tác giả

and the story's lasting power.

và sức mạnh lâu dài của câu chuyện.

And I read slowly to drown out the noise

Tôi đọc chậm để nhấn chìm tiếng ồn

and remember those who came before me,

và tưởng nhớ những người đi trước tôi,

who were probably the first people who finally learned to control fire

những người có lẽ là đầu tiên đã học cách kiểm soát lửa

and circled their new power

và vây quanh sức mạnh mới của họ

of flame and light and heat.

là ngọn lửa, ánh sáng và sức nóng.

And I read slowly to remember the Selfish Giant,

Tôi đọc chậm để nhớ về gã Khổng Lồ ích kỷ,

how he finally tore that wall down

người cuối cùng đã đập vỡ bức tường

and let the children run free through his garden.

và để lũ trẻ chạy tự do chạy nhảy trong khu vườn của mình.

And I read slowly to pay homage to my ancestors,

Và đọc chậm để tỏ lòng tôn kính với tổ tiên tôi,

who were not allowed to read at all.

người không được phép đọc trong suốt cuộc đời.

They, too, must have circled fires,

Họ cũng đã phải có những lúc quây quần bên đống lửa,

speaking softly of their dreams,

thủ thỉ về ước mơ,

their hopes, their futures.

hy vọng và tương lai của họ.

Each time we read, write or tell a story,

Mỗi lần đọc, viết hay kể một câu chuyện,

we step inside their circle,

ta lại được bước vào vòng tròn của họ,

and it remains unbroken.

và nó vẫn không bị phá vỡ.

And the power of story lives on.

Sức mạnh của câu chuyện vẫn sống mãi.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)