Why I still have hope for coral reefs | Kristen Marhaver

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

The first time I cried underwater

ရေအောက်မှာ ကျွန်မ ပထမဆုံးအကြိမ် ငိုခဲ့ရတာက

was in 2008,

၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာပါ။

the island of Curaçao,

Curaçao ကျွန်း

way down in the southern Caribbean.

Caribbean တောင်ဘက်ပိုင်းမှာပါ။

It's beautiful there.

အဲဒီမှာ လှပပါတယ်။

I was studying these corals for my PhD,

ကျွန်မဟာ ပါရဂူဘွဲ့အတွက် သန္တာကောင်တွေကို လေ့လာနေပြီး

and after days and days of diving on the same reef,

နေ့များစွာ ကျောက်တန်းတစ်ခုတည်းမှာ ရေငုပ်ပြီးန​ောက်

I had gotten to know them as individuals.

၎င်းတို့ကို လူတွေကို သိကျွမ်းလာခဲ့တယ်။

I had made friends with coral colonies --

သန္တာကောင် အစုတွေနဲ့ မိတ်ဆွေဖွဲ့ထားတယ်၊

totally a normal thing to do.

လုံးဝကို သဘာဝကျတဲ့ လုပ်ရပါ။

Then, Hurricane Omar smashed them apart and ripped off their skin,

ဒီနောက် Omar လေမုန်တိုင်းကြီးက သူတို့ကို ရိုက်ခွဲလျက် အခွံကို ချွတ်ခွါပစ်လိုက်တယ်၊

leaving little bits of wounded tissue that would have a hard time healing,

ကုသဖို့ ခက်ခဲချိန်ဖြစ်မယ့် ဒဏ်ရာရနေတဲ့ တစ်ရှူးပိုင်းလေးတွေ ရေညှိကြောင့် ထွားမယ့်

and big patches of dead skeleton that would get overgrown by algae.

သေနေတဲ့ အရိုးစုရဲ့ အကွက်ကြီးတွေကို ချန်ထားရင်းပေါ့။

When I saw this damage for the first time,

ကျောက်တန်းအောက်တစ်လျှောက်လုံး ပြန့်နေတဲ့

stretching all the way down the reef,

ဒီပျက်စီးမှုကို ပထမဆုံးအကြိမ်တွေ့တော့

I sunk onto the sand in my scuba gear

သဲပေါ်ကို ပုံလျက်ကျကာ ရေငုပ်ဝတ်စုံနဲ့

and I cried.

ကျွန်မ ငိုခဲ့တယ်။

If a coral could die that fast,

သန္တာကောင်တစ်ကောင် ဒီလောက်မြန်မြန်သေရင်

how could a reef ever survive?

ကျောက်တန်းက ဘယ်လို ရှင်ကျန်နိုင်မှာလဲ။

And why was I making it my job to try to fight for them?

ဘာလို့ သူတို့အတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရေးကို ကိုယ့်တာဝန်လို မှတ်နေတာလဲ။

I never heard another scientist tell that kind of story

မနှစ်ကအထိ ဒီဖြစ်ရပ်မျိုး အခြားသော သိပ္ပံပညာရှင်က

until last year.

ပြောတာ မကြားဖူးခဲ့ဘူး။

A scientist in Guam wrote,

Guam မှာ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဦး ရေးထားတာက

"I cried right into my mask,"

"ကျောက်တန်းတွေပေါ် အပျက်အစီး

seeing the damage on the reefs.

တွေ့တော့ မျက်နှာဖုံးထဲမှာပဲ ငိုချလိုက်တယ်"

Then a scientist in Australia wrote,

နောက် Australia က သိပ္ပံပညာရှင် ရေးတာက

"I showed my students the results of our coral surveys,

"ကျောင်းသားတွေကို သန္တာကောင် လေ့လာမှု ရလဒ်တွေပြတော့

and we wept."

ငိုလိုက်မိတယ်"

Crying about corals is having a moment, guys.

သန္တာကောင်တွေအတွက် ငိုတာ အခု ခေတ်စားနေတယ်၊ ကိုယ့်လူတို့

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And that's because reefs in the Pacific

အကြောင်းကတော့ ပစိဖိတ်ထဲက ကျောက်တန်းတွေဟာ

are losing corals faster than we've ever seen before.

အရင်က မြင်ဖူးထာထက် သန္တာကောင်တွေ ပိုမြန်မြန် ဆုံးရှုံးနေတယ်

Because of climate change,

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်

the water is so hot for so long in the summers,

နွေရာသီတွေမှာ ရေဟာ ကြာမြင့်စွာ အရမ်းပူတာကြောင့်

that these animals can't function normally.

ဒီသတ္တဝါတွေဟာ ပုံမှန် မလုပ်ဆောင်နိုင်ဘူး။

They're spitting out the colored algae that lives in their skin,

သူတို့ရဲ့ အခွံထဲမှာနေတဲ့ အရောင်ရှိတဲ့ ရေညှိကို ထွေးထုတ်ကြပြီး

and the clear bleached tissue that's left usually starves to death

ကြည့်လင်ပြီး အရောင်ကျွတ်နေတဲ့ တစ်ရှူးဟာ အမြဲတစေ အစာငတ်သေကာ ကျန်ခဲ့ပြီး

and then rots away.

ဆွေးမြေ့သွားပါတယ်။

Then the skeletons are overgrown by algae.

ဒီနောက် အရိုးစုတွေဟာ ရေညှိတွေကြောင့် တောထနေတယ်။

This is happening over an unbelievable scale.

ဒါဟာ မယုံနိုင်တဲ့ ပမာဏကို ကျော်ပြီး ဖြစ်နေတယ်။

The Northern Great Barrier Reef lost two-thirds of its corals last year

Northern Great Barrier Reef ဟာ မနှစ်က သန္တာကောင် သုံးပုံနှစ်ပုံ ဆုံးခဲ့တယ်။

over a distance of hundreds of miles,

မိုင်ရာချီတဲ့ အကွာအဝေးတစ်ခုကျော်ပြီး

then bleached again this year,

ဒီနှစ်ထပ်ပြီး အရောင်ကျွတ်ကာ

and the bleaching stretched further south.

အရောင်ကျွတ်တာဟာ တောင်ဖက်ကို တိုးသွားတယ်။

Reefs in the Pacific are in a nosedive right now,

ပစိဖိတ်ထဲက ကျောက်တန်းတွေဟာ အခုဆို ထိုးဆင်းနေကာ

and no one knows how bad it's going to get,

ဒါက ဘယ်လိုဆိုးသွားမယ်ဆိုတာ ဘယ်သူမှမသိပါဘူး၊

except ...

ခြွင်းချက်က...

over in the Caribbean where I work,

ကျွန်မ အလုပ်လုပ်တဲ့ Caribbean မှာတော့

we've already been through the nosedive.

ထိုးဆင်းကျတာ ကြုံခဲ့ရပါပြီ။

Reefs there have suffered through centuries of intense human abuse.

အဲဒီက ကျောက်တန်းတွေဟာ လူသားတွေ အလွဲသုံးစား ပြုတာကို ရာစုနှစ်ချီပြီး ခံထားရတာပါ။

We kind of already know how the story goes.

ဒီအဖြစ်ဘယ်လိုဆိုတာ ကျွန်မတို့ သိပြီးသလိုပါ။

And we might be able to help predict what happens next.

နောက် ဘာဖြစ်မယ်ဆိုတာ ကူပြီး ဟောကိန်းထုတ်နိုင်လောက်ပါတယ်။

Let's consult a graph.

ဂရပ်တစ်ခုကို ဆွေးနွေးကြည့်ရအောင်။

Since the invention of scuba,

ရေငုပ်ကရိယာ ထွင်ပြီးကတည်းက

scientists have measured the amount of coral on the seafloor,

သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်က ကျောက်တန်းပမာဏ၊တစ်ချိန်လုံး

and how it's changed through time.

ပြောင်းလဲပုံကို တိုင်းတာခဲ့တယ်။

And after centuries of ratcheting human pressure,

လူသားဖိအားကို အတိုးအလျှော့လုပ်တဲ့ ရာစုနှစ်ချီပြီး

Caribbean reefs met one of three fates.

Caribbean ကျောက်တန်းတွေဟာ ကြမ္မာ သုံးခုထဲက တစ်ခုကြုံတယ်

Some reefs lost their corals very quickly.

တချို့ကျောက်တန်းတွေဟာ သန္တာကောင်တွေ မြန်မြန်၊

Some reefs lost their corals more slowly,

တစ်ချို့က ဆုံးရှုံးမှု ပိုနှေးပေမဲ့

but kind of ended up in the same place.

တစ်ရနရာတည်းမှာပဲ အဆုံးသတ်တာမျိုးပါ။

OK, so far this is not going very well.

အခုထိတော့ ဒါက သိပ်အဆင်မချောပါဘူး။

But some reefs in the Caribbean --

Caribbean က တစ်ချို့ကျောက်တန်းတွေဟာ

the ones best protected

အကောင်းဆုံး ကာကွယ်ထားတာတွေနဲ့

and the ones a little further from humans --

လူသားတေွကနေ နည်းနည်း ဝေးကွာတာတွေဟာ

they managed to hold onto their corals.

၎င်းတို့ရဲ့ ကျောက်တန်းတွေကို ထိန်းနိုင်တယ်။

Give us a challenge.

ကျွန်မတို့ကို စိန်ခေါ်လိုက်တယ်။

And, we almost never saw a reef hit zero.

ကျောက်တန်းတစ်ခု လုံးဝပျောက်တာ တစ်ခါမှ မမြင်ခဲ့သလောက်ပါ။

The second time I cried underwater

ဒုတိယအကြိမ် ရေအောက်မှာ ငိုခဲ့တာက

was on the north shore of Curaçao, 2011.

၂၀၁၁ Curaçao မြောက်ဘက် ကမ်းခြေမှာပါ။

It was the calmest day of the year,

တစ်နှစ်ရဲ့ အငြိမ်သက်ဆုံးနေ့ဆိုပေမဲ့

but it's always pretty sketchy diving there.

အမြဲတမ်း အဲဒီမှာ ရေငုပ်တာဟာ အတော်လေး အပေါ်ယံပါ။

My boyfriend and I swam against the waves.

ကျွန်မရည်းစားနဲ့ လှိုင်းတွေကိုဆန်ကူးတယ်။

I watched my compass so we could find our way back out,

ပြန်လမ်းရှာဖို့ ကျွန်မက သံလိုက်အိမ်မြှောင်ကို ကြည့်ကာ

and he watched for sharks,

သူက ငါးမန်းတွေကို သတိထားမိပြီး

and after 20 minutes of swimming that felt like an hour,

မိနစ် ၂၀ လောက်ကူးအပြီးမှာ တစ်နာရီလို ခံစားရတယ်။

we finally dropped down to the reef,

အဆုံးမှာ ကျောက်တန်းတွေအထိ ငုပ်တော့

and I was so shocked,

ကျွန်မ လန့်သွားတယ်၊

and I was so happy

ပြီးတော့ မျက်လုံးတွေမှာ

that my eyes filled with tears.

မျက်ရည်တွေ ပြည့်လောက်အောင် ပျော်သွားတယ်။

There were corals 1,000 years old lined up one after another.

အဲဒီမှာ နှစ် ၁၀၀၀ သက်တမ်းရှိတဲ့ သန္တာကောင်တွေ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု စီတန်းနေတယ်။

They had survived the entire history of European colonialism in the Caribbean,

၎င်းတို့ဟာ Caribbean မှာ ဥရောပ ကိုလိုနီ စနစ်ရဲ့သမိုင်းတစ်ခုလုံးမှာ ရှင်ကျန်ခဲ့ပြီး

and for centuries before that.

ဒါမတိုင်မီ ရာစုနှစ်ချီပြီးပေါ့။

I never knew what a coral could do when it was given a chance to thrive.

ကျောက်တန်းတစ်ခုကို တိုးပွားခွင့်ပေးရင် ၎င်းက ဘာလုပ်နိုင်တာ ကျွန်မ လုံးဝမသိခဲ့ဘူး။

The truth is that even as we lose so many corals,

အမှန်တရားက ကျောက်တန်းများစွာ ကျွန်မတို့ ဆုံးရှုံးပြီး

even as we go through this massive coral die-off,

အစုလိုက် သန္တာကောင်တွေ သေကုန်တောင်

some reefs will survive.

တစ်ချို့ကျောက်တန်းတွေ ရှင်ကျန်မယ်။

Some will be ragged on the edge,

တစ်ချို့က အစွန်းမှာ ရွဲ့စောင်းမယ်၊

some will be beautiful.

တစ်ချို့က လှနေမယ်။

And by protecting shorelines and giving us food to eat

ကမ်းရိုးတွေကို ကာကွယ်ပြီး ကျွန်မတို့ကို စားစရာပေးကာ

and supporting tourism,

ခရီသွားလုပ်ငန်းကို ထောက်ပံ့နေတဲ့

they will still be worth billions and billions of dollars a year.

၎င်းတို့ဟာ တစ်နှစ်ကို ဒေါ်လာဘီလီယံချီ တန်နေပါလိမ့်မယ်။

The best time to protect a reef was 50 years ago,

ကျောက်တန်းတစ်ခု ကာကွယ်ဖို့ အကောင်းဆုံး အချိန်က

but the second-best time is right now.

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ ဆိုပေမဲ့ ဒုတိယ အကောင်းဆုံးအချိန်က အခုပါ။

Even as we go through bleaching events,

အရောင်ကျွတ်တဲ့ဖြစ်ရပ်တွေ သုံးသပ်ရင်တောင်

more frequent and in more places,

ပိုအဖြစ်များပြီး ပိုများတဲ့နေရာတွေမှာ

some corals will be able to recover.

သန္တာကောင်တစ်ချို့ဟာ ပြန်လည်နလံထူ နိုင်ပါမယ်။

We had a bleaching event in 2010 in the Caribbean

Caribbean မှာ ၂၀၁၀ က အရောင်ကျွတ်တဲ့ ဖြစ်ရပ်တစ်ခုက

that took off big patches of skin on boulder corals like these.

ကျောက်တုံးတွေလို သန္တာကောင်တွေပေါ်က အခွံရဲ့ အကွက်ကြီးတွေကို ချွတ်လိုက်တယ်။

This coral lost half of its skin.

ဒီသန္တာကောင်ဟာ ၎င်းရဲ့ အခွံတစ်ဝက် ပျောက်ခဲ့တယ်။

But if you look at the side of this coral a few years later,

ဒါပေမဲ့ နှစ်အနည်းငယ်ကြာလို့ သန္တာကောင်ရဲ့ အတွင်းဘက်ကို ကြည်လိုက်ရင်

this coral is actually healthy again.

ဒီသန္တာကောင်က တကယ်ပဲ ပြန်ကျန်းမာနေတယ်။

It's doing what a healthy coral does.

ဒါက ကျန်းမာတဲ့ သန္တာကောင်တစ်ကောင်လုပ်တာပါ။

It's making copies of its polyps,

ဒါက ၎င်းရဲ့ ပေါလစ်တွေကို ပွားနေတာပါ။

it's fighting back the algae

ရေညှိကို ပြန်တိုက်ခိုက်ပြီး

and it's reclaiming its territory.

၎င်းရဲ့ ပိုင်နက်ကို ပြန်သိမ်းနေတာပါ။

If a few polyps survive,

ပေါလစ်အချို့ ရှင်ကျန်ရင်

a coral can regrow;

သန္တာကောင် ကြီးနိုင်တယ်၊

it just needs time and protection and a reasonable temperature.

အချိန်၊ ကာကွယ်မှုနဲ့ သင့်တင့်တဲ့ အပူချိန်ပဲလိုတာပါ။

Some corals can regrow in 10 years --

တစ်ချို့ သန္တာကောင်တွေဟာ ၁၀ နှစ်အတွင်း

others take a lot longer.

ပြန်ထွားနိုင်ကာ တစ်ချို့က ပိုကြာတယ်။

But the more stresses we take off them locally --

ဒါပေမဲ့ ငါးဖမ်းလွန်တာ၊ မိလ္လာနဲ့၊ မြေဩဇာညစ်ညမ်းမှု၊

things like overfishing, sewage pollution, fertilizer pollution,

သောင်တူးခြင်း၊ကမ်းရိုးတန်း တည်ဆောက် ရေးတို့လို ဖိအားတွေကို

dredging, coastal construction --

ဒေသအလိုက် ကျွန်မတို့ ပိုဖယ်ရှားလေ

the better they can hang on as we stabilize the climate,

ပိုကောင်းကောင်း မြဲနိုင်လေလေ၊ ရာသီဥတုကို တည်ငြိမ်ပေးလျှင်

and the faster they can regrow.

ပိုမြန်မြန် ပြန်ကြီးထွားနိုင်တယ်။

And as we go through the long, tough and necessary process

ကမ္ဘာဂြိုဟ် ရာသီဥတုတည်ငြိမ်းရေးရဲ့ ရှည်လျား၊ ခက်ခဲပြီး

of stabilizing the climate of planet Earth,

လိုအပ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို သုံးသပ်ကြည့်တော့

some new corals will still be born.

သန္တာကောင်အသစ်တစ်ချို့ မွေးဖွားနေဦးမယ်။

This is what I study in my research.

ဒါက သုတေသနမှာ ကျွန်မလေ့လာတာပါ။

We try to understand how corals make babies,

သန္တာကောင်တွေ ကလေးတွေဖန်တီးပုံနဲ့ ဒီအကောင်လေးတွေ

and how those babies find their way to the reef,

ကျောက်တန်းဆီ လမ်းရှာပုံကို နားလည်ဖို့ ကြိုးစားတယ်၊

and we invent new methods to help them survive

၎င်းတို့ အစောပိုင်း နုတဲ့အဆင့်တွေမှာ ရှင်ကျန်ဖို့

those early, fragile life stages.

ကူညီရန် နည်းသစ်တွေတီထွင်ပေးတယ်။

One of my favorite coral babies of all time

ကျွန်မ တစ်ချိန်လုံး အနှစ်သက်ဆုံး သန္တာကောင်ပေါက်လေးတွေဟာ

showed up right after Hurricane Omar.

လေမုန်တိုင်း Omar နောက်မှာ ပေါ်လာခဲ့တယ်။

It's the same species I was studying before the storm,

မုန်တိုင်းမတိုင်မီ ကျွန်မလေ့လာခဲ့တဲ့ မျိုးစိတ်တူဆိုပေမဲ့

but you almost never see babies of this species --

ဒီမျိုးစိတ်ရဲ့ အကာင်ပေါက်တွေကို မမြင်ရသလာက်ပါ၊

it's really rare.

တကယ် ရှားပါတယ်။

This is actually an endangered species.

ဒါဟာ တကယ်ပဲ ဘေးသင့်နေတဲ့ မျိုးစိတ်တစ်ခုပါ။

In this photo, this little baby coral, this little circle of polyps,

ဒီဓာတ်ပုံမှာ ဒီသန္တာကောင်ပေါက်လေး၊ ဒီပေါလစ်ရဲ့ စက်ဝန်းလေးဟာ

is a few years old.

နှစ်အနည်းငယ် သက်တမ်းရှိတယ်။

Like its cousins that bleach,

အရာင်ကျွတ်တဲ့ သူ့ဝမ်းကွဲတွေလို

it's fighting back the algae.

ရေညှိကို တိုက်ခိုက်နေတာပါ။

And like its cousins on the north shore,

၎င်းရဲ့ဝမ်းကွဲတွေလို မြောက်ဘက်ကမ်းမှာပါ၊

it's aiming to live for 1,000 years.

သက်တမ်း နှစ် ၁၀၀၀ နေဖို့ ရည်မှန်းပါတယ်။

What's happening in the world and in the ocean

ကမ္ဘာကြီးနဲ့ သမုဒ္ဒရာထဲမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာက ကျွန်မတို့ အချိန်

has changed our time horizon.

မိုးကုတ်စက်ဝိုင်းကို ပြောင်းလိုက်ပြီ။

We can be incredibly pessimistic on the short term,

ရေတိုမှာ ကျွန်မတို့ မယုံနိုင်အောင် အဆိုးမြင်နိုင်ပြီး

and mourn what we lost

ကျွန်မတို့ ဆုံးရှုံးတာနဲ့

and what we really took for granted.

တရားသေမှတ်ယူတာအတွက် ပူဆွေးကြတယ်။

But we can still be optimistic on the long term,

ဒါပေမဲ့ ရေရှည်မှာ အကောင်းမြင်နိုင်သေးကာ

and we can still be ambitious about what we fight for

ကျွန်မတို့ တိုက်ပွဲဝင်တာ၊ အစိုးရတွေဆီက၊

and what we expect from our governments,

ကမ္ဘာဂြိုဟ်​ဆီ​က မျှော်လင့်တာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရည်မှန်းချက်

from our planet.

ကြီးနိုင်ပါသေးတယ်။

Corals have been living on planet Earth for hundreds of millions of years.

သန္တာကောင်တွေ ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ ရှင်သန်နေတာ နှစ်သန်း ရာချီနေပါပြီ။

They survived the extinction of the dinosaurs.

ဒိုင်နိုဆောတွေ မျိုးသုဉ်းတာမှာ ရှင်ကျန်ခဲ့တယ်။

They're badasses.

ဒီကောင်တွေက အသက်ပြင်းတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

An individual coral can go through tremendous trauma and fully recover

သန္တာကောင်တစ်ကောင်ချင်းဟာ အခွင့်အလမ်းနဲ့ ကာကွယ်မှုသာပေးရင်

if it's given a chance and it's given protection.

ဧရာမ ဒဏ်ချက်ကို ကျော်လွန်ကာ အပြည့်အဝ နာလန်ပြန်ထူလာနိုင်တယ်။

Corals have always been playing the long game,

သန္တာကောင်တွေဟာ ​ရေရှည်ကစားပွဲကို အမြဲ ကစားလာခဲ့ကြတယ်၊

and now so are we.

ကျွန်မတို့ရောပါ။

Thanks very much.

ကျေးဇူးအများကြီးပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)