George Dyson: Let's take a nuclear-powered rocket to Saturn

Translator: Stéphane Brault Reviewer: Karine Breault

I'm a historian.

Mi estas historiisto.

Steve told us about the future of little technology;

Steve parolis pri la estonteco de malgranda tekniko,

I'm going to show you some of the past of big technology.

sed mi tuj montros al vi eron de la granda tekniko de la estinteco.

This was a project to build a 4,000-ton nuclear bomb-propelled spaceship

Temas pri la projekto konstrui 4000-tunan kosmoŝipon

and go to Saturn and Jupiter.

pelitan de nukleaj bomboj por atingi Jupiteron kaj Saturnon.

This took place in my childhood, 1957-65.

Tio disvolviĝis dum mia infaneco – de 1957 al 1965.

It was deeply classified.

Oni nepre sekretigis la projekton.

I'm going to show you some stuff that not only has not been declassified,

Kaj jen kelkaj detaloj, kiujn oni ne nur malsekretigis,

but has now been reclassified.

sed ankaŭ resekretigis.

(Laughter)

(Ridoj)

If all goes well, next year I'll be back,

Se ĉio glatas, venontjare mi revenos montri multe pli,

and I'll have a lot more to show you, and if all doesn't go well,

kaj se ne, mi estos enkarcerigita ĝuste kiel Wen Ho Lee.

I'll be in jail, like Wen Ho Lee.

(Laughter)

(Ridoj)

So, this ship was basically the size of the Marriott Hotel,

Esence, la ŝipo havis la dimensiojn de Hotelo Marriott,

a little taller and a little bigger.

aŭ iom pli alta kaj granda.

And one of the people who worked on it at the beginning

Kaj unu el tiuj, kiuj prilaboris la projekton dekomence

was my father, Freeman, there in the middle.

estis mia patro, Freeman, la viro en la mezo.

That's me and my sister, Esther, who's a frequent TEDster.

Jen mia fratino, Esther, TED-a fervorulino, kaj mi.

I didn't like nuclear bomb-propelled spaceships.

Mi ne ŝatis kosmoŝipojn pelitajn de nukleaj bomboj.

I mean, I thought it was a great idea, but I started building kayaks.

Ŝajnis kiel bonega ideo, sed mi preferis konstrui kajakojn.

So we had a few kayaks.

Do ni havis kelkajn kajakojn.

Just so you know that I am not Dr. Strangelove.

Do sciu, ke mi ne estas ia D-ro Strang-amo.

But all the time I was out there doing these strange kayak voyages

Sed dum mi kajakadis tien ĉi kaj tien,

in odd, beautiful parts of this planet,

al belegaj kaj strangaj lokoj de nia planedo

I always thought in the back of my mind about Project Orion,

mi ĉiam revenadis mense al Projekto Oriono,

and how my father and his friends were going to build these big ships.

kaj al mia patro kaj sia teamo, konstruantaj tiujn ŝipegojn.

They were actually going to go --

Ili volis flugi al Saturno, kaj estis ja irontaj.

Ted Taylor, who led the project, was going to take his children.

Ted Taylor, estro de la projekto, volis iri kun siaj geinfanoj.

My father was not going to take his children,

Kontraŭe, mia patro ne volis, kaj pro tio

ni pli-malpli ĉesis interparoli kelkajn jarojn.

that was one of the reasons we sort of had a falling out for a few years.

(Laughter)

(Ridoj)

La projekto ekis en 1957 ĉe General Atomics.

The project began in '57 at General Atomics there,

that's right on the coast at La Jolla.

Ĝi situas ĝuste marborde, ĉe La Jolla.

Look at that central building right in the middle of the picture.

Vidu la centra konstruaĵo, meze de la foto.

Estas la 130-funta diametra biblioteko

That's the 130-foot diameter library.

That is exactly the size of the base of the spaceship.

– ekzakte la dimensio de la kosmoŝipo.

So put that library at the bottom of that ship --

Metu tiun bibliotekon baze de la ŝipo

that's how big the thing was going to be.

– oni volis ĝin tiom granda.

It would take two or three thousand bombs.

de 2000 al 3000 bomboj estintus necesaj.

The people who worked on it were a lot of the Los Alamos people

Grandparte, tiuj kiuj prilaboris la projekton jam laboris ĉe Los Alamos

who had done the hydrogen bomb work.

kaj konstruis la hidrogenan bombon.

It was the first project funded by ARPA.

Estis la unua projekto financiita de ARPA.

That's the contract where ARPA gave the first million dollars

Jen la kontrakto per kiu ARPA donacis la unuan milionon da dolaroj

to get this thing started.

por lanĉi la projekton.

"Spaceship project officially begun. Job waiting for you. Dyson."

«Priŝipa projekto oficiale lanĉita. Posteno atendas vin. Dyson.»

That's July '58.

Estis en julio 1958.

Two days later, the space traveler's manifesto explaining why --

Du tagojn poste, la kosmovojaĝanta manifesto, klarigante

– ni aŭdis prie hieraŭ – kiel nepras vojaĝi tra spaco:

just like we heard yesterday -- why we need to go into space:

"... trips to satellites of the outer planets.

«Vojaĝoj al foraj planedoj. 20ª aŭgusto 1958».

August 20, 1958."

These are the statistics of what would be the good places to go and stop.

Statistikoj pri vizitindaj lokoj. (Ridoj)

Some of the sizes of the ships,

Kelkaj ŝipaj dimensioj;

ranging all the way up to ship mass of 8 million tons.

por la plej granda, oni celis 8-miliontunan mason;

estis la ekstrema versio.

So that was the outer extreme.

Here was version two: 2,000 bombs.

Jen la dua versio: 2000 bomboj. Ili estas 5-kilotunaj bomboj,

These are five-kiloton yield bombs, about the size of small Volkswagens;

kun proksimume la dimensio de malgranda Volkswagen.

800 da ili estus necesaj por enorbitigi la ŝipon.

it would take 800 to get into orbit.

Here we see a 10,000-ton ship will deliver 1,300 tons

Jen 10 000-tuna alsaturna ŝipo

por iro kaj reveno de 1300 tunojn;

to Saturn and back -- essentially, a five-year trip.

temas pri 5-jara vojaĝo.

Possible departure dates: October 1960 to February 1967.

Eblaj elirdatoj: de oktobro 1960 al februaro 1967. (Ridoj)

These are trajectories going to Mars.

Jen la trajektorioj al Marso,

All this was done by hand, with slide rules.

kalkulitaj senkomputile, per kalkulrektiloj.

The little Orion ship,

La eta Oriono ŝipo

kaj la konvenciaj materialoj bezonataj kompare.

and what it would take to do what Orion does with chemicals:

you have a ship the size of the Empire State Building.

Temas pri ŝipo granda kiel la Empire State Building.

La projekto ne interesis NASA, kiu provis ĉesigi ĝin.

NASA had no interest; they tried to kill the project.

Ĝi estis subtenita de la Aerarmeo,

The people who supported it were the Air Force,

kaj do estis nepre sekreta.

which meant that it was all secret.

Jen kial la malsekretigitaj dokumentoj,

And that's why when you get something declassified, that's what it looks like.

kiujn oni havigas al si aspektas tiel. (Ridoj)

Military weapon versions that carried hydrogen bombs

Jen militaj versioj, kiuj povas transporti

hidrogenajn bombojn por detrui la duonon de la planedo.

that could destroy half the planet.

There's another version there that sends retaliatory strikes at the Soviet Union.

Alia versio, kiu sendas redonaj frapoj al Sovetunio.

This is the really secret stuff:

Jen vere sekreta informo: kiel ekhavi eksplodojn

how to get directed energy explosions.

So you're sending the energy of a nuclear explosion --

kies energio oni povas direkti

not like just a stick of dynamite, but you're directing it at the ship.

al la ŝipo, kontraŭe al la energio

de dinamita bastono.

And this is still a very active subject.

La temo estas ankoraŭ tre aktuala.

It's quite dangerous,

Estas danĝere, sed laŭ mi

but I believe it's better to have dangerous things in the open

pli bonas diskonigi danĝerajn temojn,

than think you're going to keep them secret.

ol pensi ke oni povos daŭre kaŝi ilin.

This is what happened at 600 microseconds.

Jen tio, kio okazas je 600 mikrosekundoj.

La Aerarmeo konstruis maketojn kaj komencis fari tion.

The Air Force started to build smaller models

and actually started doing this.

The guys in La Jolla said, "We've got to get started now."

Ĉe La Jolla, oni diris: «Oni devas fari la unuan paŝon».

They built a high-explosive propelled model.

Oni konstruis maketon pelitan de potenca eksplodaĵo.

These are stills from film footage that was saved

Jen bildoj el kinaĵo konservita de iu,

by someone who was supposed to destroy it but didn't,

kiu devis detrui ĝin, sed anstataŭ

kaŝis ĝin en sia kelo dum 40 jaroj.

and kept it in their basement for the last 40 years.

Jen 3-funtaj ŝarĝaĵoj de C4, proksimume

So, these are three-pound charges of C4;

that's about 10 times what the guy had in his shoes.

dekoble pli ol tiun, kiun entenis la ŝuoj de tiu teroristo… (Ridoj)

(Laughter)

This is Ed Day putting --

Jen Ed Day metante… Ĉiu el tiuj ujoj entenas tri funtojn de C4.

So each of these coffee cans has three pounds of C4 in it.

They're building a system that ejects these at quarter-second intervals.

Ili konstruis sistemon, kiu elĵetas ilin ĉiu kvaronsekundo.

That's my dad in the sport coat there, holding the briefcase.

Jen mia patro, kun la sporta vesto, tenante tekon.

So, they had a lot of fun doing this.

Ili ege amuzis sin farante tion. Sed oni malpermesis al infanoj ĉeesti.

But no children were allowed;

Mia patro povis diri, ke li konstruas

my dad could tell me he was building a spaceship and going to go to Saturn,

saturnirantan ŝipon,

but he could not say anything more about it.

sed nenion pli.

So all my life I have wanted to find this stuff out,

Dum mia tuta vivo, mi scivolis pri tiu projekto, kaj

and spent the last four years tracking these old guys down.

pasigis la lastajn kvar jarojn serĉante tiujn maljunulojn.

Kelkaj bildoj el la video.

These are stills from the video.

Jeff Bezos afable akceptis, hieraŭ, alsendi

Jeff Bezos kindly, yesterday, said he'll put this video up

on the Amazon site -- some little clip of it.

la videon al la retpaĝaro de Amazon – kelkajn bildojn. (Aplaŭdoj)

(Applause)

Do mi dankas lin.

So, thanks to him.

They got quite serious about the engineering of this.

Ili faris interesan inĝenierartan verkon tiurilate.

La amplekso de tiu projekto… ja granda tekniko tio estas,

The size of that mass, for us,

is really large technology in a way we're never going to go back to.

kaj ni neniam refaros ion similan.

If you saw the 1959 --

Se vi vidus la 1959-an… Jen tion, kion estus sentintaj pasaĝeroj;

this is what it would feel like in the passenger compartment;

that's acceleration profile.

jen priakcela grafiko. (Ridoj)

(Laughter)

And pulse-system yield: we're looking at 20-kiloton yield

Kaj la rendimento de la impulsosistemo:

20-kilotuna rendimento kaj 10-milion-nutona efiko por ni.

for an effective thrust of 10 million newtons.

Well, here we have a little problem, the radiation doses at the crew station:

Nu, kaj jen problemeto,

radiada dozo en la ŝipanarujo: 700 radiadunuoj po eksplodo. (Ridoj)

700 rads per shot.

(Laughter)

Fission yields during development:

Fisia rendimento dum la disvolviĝo.

they were hoping to get clean bombs; they didn't.

Oni esperis disvolvigi senradiadajn bombojn – vane.

Eyeburn: this is what happens to the people in Miami who are looking up.

Okulbrulvundoj: jen tion, kion riskas la spektantoj en Miami. (Ridoj)

Jen la enŝipanareja bruo: ne tro malbone,

(Laughter)

Personnel compartment noise: that's not too bad; it's very low frequencies,

tre malaltaj frekvencoj, kiel el tiuj malaltbojiloj.

it's basically like these sub-woofers.

And now we have ground-hazard assessments when you have a blow-up on the pad.

Kaj nun, taksoj de la lokaj danĝeroj

se eksplodas la ŝipo sur la lanĉejo.

Finally, at the very end in 1964, NASA steps in and says,

Fine, je le fino de 1964, NASA diris:

"OK, we'll support a feasibility study for a small version

«Bone, ni apogos priefektivigeblecan esploron por eta versio,

kiun oni povus lanĉi eron post ero kun raketo Saturn V, kaj munti enorbite».

that could be launched with Saturn Vs in sections and pieced together."

NASA mendis 8-homan version

So this is what NASA did,

getting an eight-man version that would go to Mars.

por iri al Marso. Ĝi ŝatis la ideon,

They liked it because the guys could kind of live there and be like,

ĉar la ŝipanaro estus loĝinta en ĝi

«ĝuste kiel en submarŝipo».

"It's like living in a submarine."

Jen la ŝipanarejo. Ĝi turnas kiel centrifugilo

This is crew compartment.

It switches, so what's upside down is right side up

por krei artefaritan pezoforton.

when you go to artificial gravity mode.

Sciencistoj estis ankoraŭ parto de la ŝipanaro;

The scientists were still going to go along;

oni pensis pri sep kosmonaŭtoj kaj sep sciencistoj.

they would take seven astronauts and seven scientists.

Jen la 20-homa versio por flugi al Jupitero:

This is a 20-man version for going to Jupiter:

litoj, refuĝejoj, ekzercejo.

bunks, storm cellars, exercise room.

You know, it was going to be a nice, long trip.

Nu, la vojaĝo estintus longa kaj komforta.

The Air Force version: here we have a military version.

La Aerarmea versio: tio estas, la milita versio.

Aferoj tiaj oni ne malsekretigis,

This is the kind of stuff that's not been declassified,

just that people managed to sneak home and after, you know,

sed kelkaj homoj sukcesis kaŝe forpreni ilin.

on their deathbed, basically, gave me that.

Ili konservis ilin kaj transdonis ilin al mi kiam ili estis mortontaj.

Artistaj desegnaĵoj: fundamente,

The sort of artist conceptions.

These are basically PowerPoint presentations

la PowerPoint prezentadoj

given to the Air Force 40 years ago.

al la Aerarmeo antaŭ 40 jaroj.

Look at the little guys there outside the vehicle.

Vidu la hometojn apud la vehiklo.

And one part of NASA was interested in it,

Unu parto de NASA interesiĝis pri la projekto,

but the headquarters in NASA, they killed the project.

sed la estrejo de la organizaĵo haltigis ĝin.

So finally, at the end,

Ĉio konsiderinte, oni precizigis

we can see the thing followed its sort of design path right up to 1965,

la projekton ĝis 1965,

kiam ĉia movo ĉesis abrupte.

and then all those paths came to a halt.

Results: none.

Kia rezulto? Nenia.

This project is hereby terminated.

Tiu projekto estas interrompita.

So that's the end.

Fina punkto. Ĉion, kion mi povas diri konklude

All I can say in closing is:

we heard yesterday that one of the 10 bad things that could happen to us

estas, ke hieraŭ ni aŭdis ke unu el la dek katastrofoj,

is an asteroid with our name on it.

kiuj povus trafi nin estas giganta asteroido.

Kaj tiam, vera katastrofo por NASA estus,

And one of the bad things that could happen to NASA

is if that asteroid shows up with our name on it nine months out,

ke se oni anoncas, ke post naŭ monatoj asteroido trafos nin,

and everybody says,

kaj se ĉiuj demandas: «Be… kion faru ni?»,

"Well, what are we going to do?"

la Projekto Oriono estas unu el la solaj

And Orion is really one of the only, if not the only,

off-the-shelf technologies that could do something.

se ne la ununura, kiu ebligus nin kontraŭagi. (Ridoj)

(Laughter)

So I'm going to tell you the good news and the bad news.

Do, jen bona kaj malbona novaĵoj.

The good news is that NASA has a small, secret contingency-plan division

La bona estas, ke NASA entenas etan sekretan

sekcion pri planoj enokaze de urĝaj eventualaĵoj.

that is looking at this, trying to keep knowledge of Orion preserved

Ĝi provas konservi la sciaĵojn pri Oriono enokaze de malbonŝanco tia.

in the event of such a misfortune.

Maybe keep a few little bombs of plutonium on the side.

Eble konservi kelkajn plutoniajn bombojn.

That's the good news.

Tio estas la bona novaĵo. La malbona:

The bad news is, when I got in contact with these people

kiam mi kontaktis tiun sekcion,

to try and get some documents from them, they went crazy

por peti dokumentojn pri la projekto

oni tie freneziĝis ĉar mi havis multajn aĵojn, kiuj mankis al ĝi,

because I had all this stuff that they don't have,

and NASA purchased 1,759 pages of this stuff from me.

kaj NASA aĉetis 1759 paĝojn de mi. (Ridoj)

So that's the state we're at; it's not very good.

Jen do kiel statas la afero: ne tre bone.

(Laughter)

(Applause)

(Aplaŭdoj)