George Dyson: Let's take a nuclear-powered rocket to Saturn

Translator: Thanh Le Reviewer: Võ Hồng Quế

I'm a historian.

Tôi là một nhà sử học.

Steve told us about the future of little technology;

Steve đã kể cho chúng tôi về tương lai của tiểu công nghệ.

I'm going to show you some of the past of big technology.

Tôi sẽ cho bạn xem vài thành tựu về đại công nghệ ở quá khứ.

This was a project to build a 4,000-ton nuclear bomb-propelled spaceship

Đây là dự án xây dựng một tàu vũ trụ vận hành bằng bom hạt nhân nặng 4.000 tấn

and go to Saturn and Jupiter.

để lên Sao Thổ và Sao Mộc.

Chuyện này diễn ra lúc tôi còn nhỏ, năm 1957-65.

This took place in my childhood, 1957-65.

It was deeply classified.

Nó vô cùng được bảo mật.

Tôi sẽ cho các bạn biết vài điều không những chưa từng được tiết lộ,

I'm going to show you some stuff that not only has not been declassified,

mà giờ đây còn được tái phân loại.

but has now been reclassified.

(Laughter)

(Cười)

If all goes well, next year I'll be back,

Nếu mọi chuyện ổn, năm sau tôi sẽ quay lại,

and I'll have a lot more to show you, and if all doesn't go well,

và có nhiều thứ cho các bạn xem hơn, còn nếu có biến,

I'll be in jail, like Wen Ho Lee.

tôi sẽ vào tù, như Wen Ho Lee vậy.

(Laughter)

(Cười)

So, this ship was basically the size of the Marriott Hotel,

Và, tàu vũ trụ này về cơ bản bằng kích thước Khách sạn Marriott,

a little taller and a little bigger.

cao và to hơn một chút.

And one of the people who worked on it at the beginning

Và một trong những người đã chế tạo nó từ giai đoạn đầu

was my father, Freeman, there in the middle.

là bố tôi, Freeman, người ngồi giữa.

That's me and my sister, Esther, who's a frequent TEDster.

Đó là tôi và chị tôi, Esther, người ủng hộ TED thường xuyên.

I didn't like nuclear bomb-propelled spaceships.

Tôi thì không thích tàu vũ trụ vận hành bằng bom hạt nhân.

I mean, I thought it was a great idea, but I started building kayaks.

Ý tôi là, tôi từng nghĩ ý đó hay, nhưng tôi bắt đầu làm thuyền kayak.

So we had a few kayaks.

Nên chúng tôi có vài chiếc.

Chỉ để bạn biết tôi không phải Tiến sỹ Strangelove.

Just so you know that I am not Dr. Strangelove.

Nhưng mỗi khi ra ngoài rong ruổi những chuyến đi kỳ lạ trên kayak

But all the time I was out there doing these strange kayak voyages

in odd, beautiful parts of this planet,

ở những nơi kỳ thú, đẹp đẽ trên hành tinh,

I always thought in the back of my mind about Project Orion,

tôi luôn trăn trở về Dự án Orion,

and how my father and his friends were going to build these big ships.

và cách mà bố tôi và các bạn ông chế tạo những con tàu to lớn này.

They were actually going to go --

Thật sự họ sẽ đi --

Ted Taylor, who led the project, was going to take his children.

Ted Taylor, người dẫn đầu dự án, định đưa các con mình theo.

My father was not going to take his children,

Bố tôi thì không đưa các con ông theo.

Đó là một trong những lý do chúng tôi có mâu thuẫn trong vài năm.

that was one of the reasons we sort of had a falling out for a few years.

(Laughter)

(Cười)

The project began in '57 at General Atomics there,

Dự án bắt đầu năm 57 tại General Atomics,

that's right on the coast at La Jolla.

ngay bên bờ Vịnh La Jolla.

Look at that central building right in the middle of the picture.

Hãy nhìn toà nhà trung tâm ngay giữa ảnh.

Đó là thư viện có đường kính 130 foot.

That's the 130-foot diameter library.

That is exactly the size of the base of the spaceship.

Nó bằng đúng kích thước phần bệ tàu.

So put that library at the bottom of that ship --

Hãy đặt thư viện đó dưới con tàu --

that's how big the thing was going to be.

thứ đó sẽ to lớn thế đấy.

It would take two or three thousand bombs.

Sẽ cần đến hai hay ba nghìn quả bom.

The people who worked on it were a lot of the Los Alamos people

Trong số những người chế tạo có nhiều người đến từ Los Alamos.

who had done the hydrogen bomb work.

Họ từng chế tạo bom hy-đrô.

It was the first project funded by ARPA.

Đó là dự án đầu tiên do ARPA tài trợ.

That's the contract where ARPA gave the first million dollars

Đó là hợp đồng ARPA rót hàng triệu đô la đầu tiên

to get this thing started.

để khởi động dự án.

"Spaceship project officially begun. Job waiting for you. Dyson."

“Dự án Tàu vũ trụ đã chính thức bắt đầu. Công việc đang chờ các anh. Dyson.”

That's July '58.

Đó là tháng Bảy năm 58.

Hai ngày sau, tuyên ngôn du hành không gian giải thích vì sao --

Two days later, the space traveler's manifesto explaining why --

just like we heard yesterday -- why we need to go into space:

cứ như được nghe vào hôm qua -- vì sao ta cần vào không gian:

“... hành trình đến vệ tinh hành tinh khác.

"... trips to satellites of the outer planets.

August 20, 1958."

20/08/1958.”

Đây là số liệu thống kê những nơi phù hợp để đi và dừng chân.

These are the statistics of what would be the good places to go and stop.

Some of the sizes of the ships,

Vài kích thước tàu,

đủ loại kích thước đến tận con tàu khủng nặng 8 triệu tấn.

ranging all the way up to ship mass of 8 million tons.

So that was the outer extreme.

Và đó là mức to nhất ở ngoài.

Here was version two: 2,000 bombs.

Đây là phiên bản hai: 2.000 quả bom.

These are five-kiloton yield bombs, about the size of small Volkswagens;

Đây là bom có sức công phá năm kiloton, tầm kích thước chiếc Volkswagens cỡ nhỏ.

Sẽ cần 800 quả để bay vào quỹ đạo.

it would take 800 to get into orbit.

Here we see a 10,000-ton ship will deliver 1,300 tons

Ở đây ta thấy một tàu 10.000 tấn sẽ mang 1.300 tấn

to Saturn and back -- essentially, a five-year trip.

lên Sao Thổ và quay về -- về cơ bản, một chuyến đi năm năm.

Possible departure dates: October 1960 to February 1967.

Những ngày có thể khởi hành: 10/1960 đến 02/1967.

These are trajectories going to Mars.

Đây là quỹ đạo đến Sao Hỏa.

Tất cả được vẽ bằng tay, với thước lôga.

All this was done by hand, with slide rules.

The little Orion ship,

Tàu Orion bé nhỏ,

và số nguồn lực sẽ cần để vận hành Orion cùng hóa chất:

and what it would take to do what Orion does with chemicals:

you have a ship the size of the Empire State Building.

bạn có con tàu ngang kích thước Tòa nhà Empire State.

NASA had no interest; they tried to kill the project.

NASA không hề quan tâm. Họ muốn kết thúc dự án.

The people who supported it were the Air Force,

Những ai ủng hộ dự án đều đến từ Không lực.

Thế nghĩa là toàn bộ đều bí mật.

which meant that it was all secret.

And that's why when you get something declassified, that's what it looks like.

Và đó là lý do khi bạn có thứ gì không còn bí mật, nó trông thế này đây.

Military weapon versions that carried hydrogen bombs

Các phiên bản vũ khí quân sự mang lượng bom hy-đrô

đủ sức hủy diệt một nửa hành tinh.

that could destroy half the planet.

There's another version there that sends retaliatory strikes at the Soviet Union.

Còn phiên bản khác thực hiện đợt công kích trả đũa nhằm vào Liên Xô.

This is the really secret stuff:

Đây là điều vô cùng bí mật:

cách tạo ra vụ nổ năng lượng có điều khiển.

how to get directed energy explosions.

So you're sending the energy of a nuclear explosion --

Nghĩa là bạn truyền năng lượng một vụ nổ hạt nhân --

not like just a stick of dynamite, but you're directing it at the ship.

không chỉ như thỏi thuốc nổ, nhưng bạn nhắm nó vào tàu.

And this is still a very active subject.

Và đây là chủ thể đang hoạt động.

It's quite dangerous,

Nó khá nguy hiểm,

but I believe it's better to have dangerous things in the open

nhưng tôi tin sẽ tốt hơn nếu công khai những thứ nguy hiểm

than think you're going to keep them secret.

hơn là nghĩ rằng bạn sẽ giữ bí mật.

This is what happened at 600 microseconds.

Đây là điều xảy ra ở 600 micrô giây.

Không lực bắt đầu xây dựng những mô hình nhỏ hơn

The Air Force started to build smaller models

and actually started doing this.

và thật sự bắt đầu chế tạo.

The guys in La Jolla said, "We've got to get started now."

Một thành viên ở La Jolla nói: “Ta phải bắt đầu ngay.”

Họ xây dựng mô hình vận hành dựa vào sức nổ lớn.

They built a high-explosive propelled model.

These are stills from film footage that was saved

Đây là những bức ảnh từ thước phim còn được giữ

by someone who was supposed to destroy it but didn't,

bởi người mà lẽ ra phải hủy nó, nhưng không làm thế,

và được lưu giữ trong tầng hầm của họ suốt 40 năm.

and kept it in their basement for the last 40 years.

So, these are three-pound charges of C4;

Cho nên, đây là lượng C4 nặng ba pound,

that's about 10 times what the guy had in his shoes.

bằng khoảng 10 lần lượng anh ấy để trong giày mình.

(Cười)

(Laughter)

Đây là Ed Day, đang đặt --

This is Ed Day putting --

So each of these coffee cans has three pounds of C4 in it.

Mỗi hộp cà phê này chứa ba pound C4.

Họ đang chế tạo hệ thống để phóng chúng trong khoảng thời gian một phần tư giây.

They're building a system that ejects these at quarter-second intervals.

Người mặc áo khoác thể thao đang cầm cặp tài liệu là bố tôi.

That's my dad in the sport coat there, holding the briefcase.

So, they had a lot of fun doing this.

Họ rất vui khi làm điều này.

But no children were allowed;

Nhưng con nít không được biết.

Bố có thể cho tôi biết ông đang chế tạo một tàu vũ trụ và sẽ lên Sao Thổ,

my dad could tell me he was building a spaceship and going to go to Saturn,

but he could not say anything more about it.

nhưng ông không thể tiết lộ gì thêm.

So all my life I have wanted to find this stuff out,

Nên cả đời tôi luôn muốn tìm hiểu điều đó,

and spent the last four years tracking these old guys down.

và dành bốn năm qua theo dấu những nhà lão luyện này.

These are stills from the video.

Đây là những ảnh trong video.

Hôm qua, Jeff Bezos nói sẽ đưa video này

Jeff Bezos kindly, yesterday, said he'll put this video up

on the Amazon site -- some little clip of it.

lên trang của Amazon -- vài trích đoạn trong đó.

(Vỗ tay)

(Applause)

So, thanks to him.

Vì vậy, hãy cảm ơn ông ấy.

They got quite serious about the engineering of this.

Họ khá nghiêm túc về việc thiết kế thứ này.

Kích thước con tàu đó, đối với chúng ta,

The size of that mass, for us,

là một đại công nghệ theo cách mà ta sẽ không bao giờ quay lại.

is really large technology in a way we're never going to go back to.

Nếu bạn thấy vào năm 1959 --

If you saw the 1959 --

đây là cảm giác khi ngồi trong khoang hành khách.

this is what it would feel like in the passenger compartment;

that's acceleration profile.

Đó là hồ sơ gia tốc.

(Cười)

(Laughter)

And pulse-system yield: we're looking at 20-kiloton yield

Và năng lượng hệ thống xung: Ta đang nhìn vào mức năng lượng 20 kiloton

đủ để tạo sức ép 10 triệu newton.

for an effective thrust of 10 million newtons.

Well, here we have a little problem, the radiation doses at the crew station:

Chà, ở đây ta có vấn đề nhỏ. Liều bức xạ ở khoang phi hành đoàn:

700 rad mỗi đợt phóng.

700 rads per shot.

(Laughter)

(Cười)

Fission yields during development:

Năng lượng phân hạch trong khi phóng:

they were hoping to get clean bombs; they didn't.

họ hy vọng tạo được bom sạch, nhưng không được.

Eyeburn: this is what happens to the people in Miami who are looking up.

Bỏng mắt: đây là sự cố với người dân Miami nào nhìn lên.

(Cười)

(Laughter)

Personnel compartment noise: that's not too bad; it's very low frequencies,

Tiếng ồn khoang nhân viên: không tồi. Tần số rất thấp,

cơ bản giống mấy cái loa siêu trầm.

it's basically like these sub-woofers.

And now we have ground-hazard assessments when you have a blow-up on the pad.

Và bây giờ ta có đánh giá rủi ro mặt đất khi bệ phóng phát nổ.

Finally, at the very end in 1964, NASA steps in and says,

Cuối cùng, vào cuối năm 1964, NASA vào cuộc và nói:

"OK, we'll support a feasibility study for a small version

“Được rồi, chúng tôi sẽ hỗ trợ nghiên cứu khả thi đối với phiên bản nhỏ

có thể phóng với tên lửa Saturn V theo từng bộ phận rồi ráp lại với nhau."

that could be launched with Saturn Vs in sections and pieced together."

Vậy nên đây là điều NASA làm:

So this is what NASA did,

getting an eight-man version that would go to Mars.

tạo ra phiên bản tám người sẽ lên Sao Hỏa.

Họ thích thế vì phi hành đoàn có thể sống ở đó kiểu:

They liked it because the guys could kind of live there and be like,

"It's like living in a submarine."

“Cứ như sống trong tàu ngầm ấy.”

Khoang phi hành đoàn.

This is crew compartment.

It switches, so what's upside down is right side up

Nó đổi chiều, nên phần lộn ngược sẽ hướng lên trên

when you go to artificial gravity mode.

khi ở chế độ trọng lực nhân tạo.

The scientists were still going to go along;

Các nhà khoa học vẫn còn có những bước tiến.

they would take seven astronauts and seven scientists.

Họ sẽ cần bảy phi hành gia và bảy nhà khoa học.

This is a 20-man version for going to Jupiter:

Đây là phiên bản 20 người để lên Sao Mộc:

bunks, storm cellars, exercise room.

giường tầng, hầm tránh bão, phòng tập.

You know, it was going to be a nice, long trip.

Bạn biết đấy, đó sẽ là chuyến đi dài ngày, dễ chịu.

Phiên bản của Không lực: ở đây ta có phiên bản quân đội.

The Air Force version: here we have a military version.

Đây là thứ chưa được tiết lộ,

This is the kind of stuff that's not been declassified,

just that people managed to sneak home and after, you know,

chỉ là những người cố lẻn về nhà và sau đó, bạn biết đấy,

on their deathbed, basically, gave me that.

trước phút lâm chung, về cơ bản là thế, đã đưa cho tôi.

Kiểu dụng ý nghệ sỹ.

The sort of artist conceptions.

These are basically PowerPoint presentations

Cơ bản đó là mấy bài thuyết trình PowerPoint

given to the Air Force 40 years ago.

trình bày với Không lực cách đây 40 năm.

Hãy nhìn những người bạn nhỏ bé bên ngoài con tàu.

Look at the little guys there outside the vehicle.

And one part of NASA was interested in it,

Và một bộ phận phía NASA đã quan tâm đến nó,

but the headquarters in NASA, they killed the project.

nhưng các chỉ huy NASA, họ đã kết thúc dự án.

So finally, at the end,

Vậy nên cuối cùng,

ta có thể thấy thông tin tiếp theo về hướng thiết kế cho đến năm 1965,

we can see the thing followed its sort of design path right up to 1965,

and then all those paths came to a halt.

và rồi các hướng đó kết thúc.

Results: none.

Kết quả: công cốc.

This project is hereby terminated.

Do đó dự án này bị chấm dứt.

So that's the end.

Và đó là cái kết.

All I can say in closing is:

Cuối cùng toàn bộ điều tôi nói là

we heard yesterday that one of the 10 bad things that could happen to us

hôm qua ta nghe rằng một trong 10 điều tồi tệ có thể xảy đến với ta

is an asteroid with our name on it.

là một tiểu hành tinh mang tên ta.

And one of the bad things that could happen to NASA

Một trong những điều tồi tệ có thể xảy đến với NASA

is if that asteroid shows up with our name on it nine months out,

là nếu tiểu hành tinh đó xuất hiện mang tên ta chín tháng sau,

and everybody says,

và mọi người nói:

"Well, what are we going to do?"

“Chà, chúng ta sẽ làm gì đây?”

Và Orion đúng là một trong số các công nghệ có sẵn duy nhất,

And Orion is really one of the only, if not the only,

nếu không muốn nói là duy nhất có thể làm điều gì đó.

off-the-shelf technologies that could do something.

(Cười)

(Laughter)

Vậy nên tôi sẽ cho các bạn biết tin tốt và tin xấu.

So I'm going to tell you the good news and the bad news.

The good news is that NASA has a small, secret contingency-plan division

Tin tốt là NASA có một bộ phận kế hoạch dự phòng nhỏ, bí mật

that is looking at this, trying to keep knowledge of Orion preserved

quan tâm đến vấn đề này, cố gắng lưu giữ các tin tức về Orion

phòng khi rủi ro xảy đến.

in the event of such a misfortune.

Có lẽ để dành vài quả bom plutonium.

Maybe keep a few little bombs of plutonium on the side.

Đó là tin tốt.

That's the good news.

The bad news is, when I got in contact with these people

Con tin xấu là, khi tôi liên hệ được với những người này

để cố lấy vài tài liệu từ phía họ, họ nổi điên

to try and get some documents from them, they went crazy

vì tôi có những thứ mà họ không có,

because I had all this stuff that they don't have,

and NASA purchased 1,759 pages of this stuff from me.

và NASA mua 1.759 trang tài liệu này từ tôi.

So that's the state we're at; it's not very good.

Và đó là tình hình hiện tại của ta. Không sáng sủa mấy.

(Cười)

(Laughter)

(Applause)

(Vỗ tay)