The mind behind Linux | Linus Torvalds | TED

Translator: Aynur Seyidova Reviewer: Ziyaddin Sadigov

Kris Anderson: Necə də qəribədir.

Chris Anderson: This is such a strange thing.

Your software, Linux, is in millions of computers,

Hazırladığınız proqram təminatı -- Linuks milyonlarla kompüterdədir,

it probably powers much of the Internet.

yəqin ki, internetin böyük hissəsini dəstəkləyir.

And I think that there are, like,

Məncə, təxminən,

a billion and a half active Android devices out there.

dünyada 1.5 milyard Android cihazı var.

Your software is in every single one of them.

Sizin proqram isə o cihazların hər birində var.

It's kind of amazing.

Bu, valehedicidir.

You must have some amazing software headquarters driving all this.

Yəqin bunların idarə olunduğu möhtəşəm mərkəzləriniz də var.

That's what I thought -- and I was shocked when I saw a picture of it.

Əvvəl belə düşünürdüm -- o şəkli görənə qədər.

I mean, this is --

Bu şəkli deyirəm --

this is the Linux world headquarters.

Linuks-un mərkəzi buradır.

(Laughter)

(Gülüş)

(Applause)

(Alqışlar)

Linus Torvalds: It really doesn't look like much.

Linus Torvalds: Əslində elə görünmür.

And I have to say,

Qeyd etməliyəm ki,

the most interesting part in this picture,

bu şəkildə insanların ən çox reaksiya verdiyi

that people mostly react to,

maraqlı məqam

is the walking desk.

gəzən stoldur.

It is the most interesting part in my office

Bu, ofisimin ən maraqlı bölməsidir

and I'm not actually using it anymore.

və onu daha istifadə etmirəm.

And I think the two things are related.

Məncə, bu iki məsələ bir-biri ilə əlaqəlidir.

The way I work is ...

İşləmə metodum odur ki ...

I want to not have external stimulation.

Fikrimin yayınmasını istəmirəm.

Divardakı yaşıl rəngə fikir verin.

You can kind of see, on the walls are this light green.

I'm told that at mental institutions they use that on the walls.

Bir dəfə dedilər ki, bu rəng ruhi dispanserlərdə istifadə olunur

(Laughter)

(Gülüş)

It's like a calming color,

Bu, sakitləşdirici bir rəngdir,

it's not something that really stimulates you.

əslində insanın fikrini yayındırmır.

What you can't see is the computer here, you only see the screen,

Burada görə bildiyimiz tək şey ekrandır, kompüteri görmürsünüz,

but the main thing I worry about in my computer is --

lakin kompüterimlə bağlı yeganə narahatlığım odur ki,

it doesn't have to be big and powerful, although I like that --

onun böyük və güclü olmasına ehtiyac yoxdur,

it really has to be completely silent.

o, tam səssiz olmalıdır.

I know people who work for Google

Google şirkətində işləyənlər tanıyıram.

and they have their own small data center at home,

Onların evində kiçik məlumat mərkəzi var,

and I don't do that.

mən isə belə etmirəm.

My office is the most boring office you'll ever see.

Mənim ofisim gördüyünüz ən darıxdırıcı ofisdir.

And I sit there alone in the quiet.

Orada sakitlikdə təkcə otururam.

If the cat comes up,

Pişiyim gəlib

it sits in my lap.

qucağımda oturur.

And I want to hear the cat purring,

Pişiyimin səsini eşitmək istəyirəm,

not the sound of the fans in the computer.

kompüterin ventilyator səsini yox.

CA: So this is astonishing,

KA: Bu, ecazkardır,

because working this way,

çünki bu qaydada işləyərək

you're able to run this vast technology empire --

siz belə böyük texnologiya imperiyasını idarə edə bilirsiniz.

it is an empire --

Bu, bir imperiyadır --

so that's an amazing testament to the power of open source.

açıq mənbə sisteminin uğurlu sübutudur.

Tell us how you got to understand open source

Necə oldu ki, açıq mənbə fikrinə gəlib çıxdınız və beləliklə

and how it lead to the development of Linux.

Linuks yarandı?

LT: I mean, I still work alone.

LT: Mən hələ də tək işləyirəm.

Really -- I work alone in my house,

Həqiqətən də -- çox vaxt hamam xalatımda, elə öz evimdə

often in my bathrobe.

tək işləyirəm.

When a photographer shows up, I dress up,

Fotoqraf gələndə əynimi geyinirəm, bu fotoda ona görə

so I have clothes on.

paltar geyinmişəm.

(Laughter)

(Gülüş)

And that's how I've always worked.

Mən həmişə belə işləmişəm.

I mean, this was how I started Linux, too.

Baxın, Linuks-a elə bu formada başladım.

I did not start Linux as a collaborative project.

Linuks əməkdaşlıq layihəsi deyildi.

I started it as one in a series of many projects

Həmin zamanlar özüm üçün etdiyim çoxsaylı layihələrimdən

I had done at the time for myself,

sadəcə biri idi.

partly because I needed the end result,

Bir tərəfdən, son nəticəni almalı idim,

but even more because I just enjoyed programming.

digər tərəfdən, sadəcə proqramlaşdırma aşiqi idim.

So it was about the end of the journey,

Artıq səyahətin sonu kimi bir şey idi,

which, 25 years later, we still have not reached.

hansı ki, 25 ildən sonra da gəlib o sona çatmamışıq.

But it was really about the fact that I was looking for a project on my own

Özümün bir layihəm üçün axtardığım bir şey var idi,

and there was no open source, really, on my radar at all.

əlimin altında isə, əslində, açıq mənbə yox idi.

And what happened is ...

Görün nə baş verir ...

the project grows and becomes something you want to show off to people.

layihə böyüyür və bir göstəriş vasitəsi olur.

Really, this is more of a, "Wow, look at what I did!"

"Əntiqə! Görün, nə etdim!"

And trust me -- it was not that great back then.

İnanın mənə -- təzə vaxtlar belə möhtəşəm deyildi.

I made it publicly available,

Bunu ictimailəşdirdim, açıq etdim,

and it wasn't even open source at that point.

həmin vaxt hətta açıq mənbə də deyildi.

At that point it was source that was open, but there was no intention

Həmin mənbə açıq idi, ancaq bu gün təkmilləşdirmək istədiyimiz

behind using the kind of open-source methodology that we think of today

açıq mənbə metodologiyası niyyətimiz,

to improve it.

demək olar ki, yox idi.

It was more like,

Daha çox buna bənzəyirdi:

"Look, I've been working on this for half a year,

"Baxın, bunun üzərində yarım ildir ki, çalışıram.

I'd love to have comments."

Rəylərinizi öyrənmək istəyirəm."

And other people approached me.

Ətrafıma başqaları cəmləşdi.

At the University of Helsinki,

Helsinki Universitetində

I had a friend who was one of the open source --

açıq mənbələrin birindən olan dostum var idi -- o zamanlar həmin mənbə

it was called mainly "free software" back then --

"ödənişsiz proqram təminatı" adlandırılırdı.

and he actually introduced me to the notion that, hey,

O adam mənə dedi ki, bu açıq-mənbə lisenziyalarını

you can use these open-source licenses that had been around.

istifadə edə bilərəm.

And I thought about it for a while.

Bu barədə bir qədər fikirləşdim.

I was actually worried about the whole commercial interests coming in.

Əslində gələcək kommersiya maraqları məni narahat edirdi.

I mean, that's one of the worries I think most people who start out have,

Yəni yeni işə başlamaq istəyənlər çox vaxt narahat olur ki,

is that they worry about somebody taking advantage of their work, right?

kimsə onların gördüyü işdən istifadə edə bilər, düzdür?

And I decided, "What the hell?"

Fikirləşdim: "Xeyir ola?"

And --

Sonra --

CA: And then at some point,

KA: Sonra isə kimsə,

someone contributed some code that you thought,

bəzi kodlarda kömək etdi və fikirləşdiniz ki:

"Wow, that really is interesting, I would not have thought of that.

"Necə də maraqlıdır, bunu heç fikirləşməmişdim.

This could actually improve this."

Bu, işimizi inkişaf etdirə bilər."

LT: It didn't even start by people contributing code,

LT: Bu, insanların kodlarla yox, daha çox ideyalarla

it was more that people started contributing ideas.

kömək etməsi ilə başladı.

And just the fact that somebody else takes a look at your project --

Düşünün ki, layihəyə başqa birisi baxır

and I'm sure it's true of other things, too,

və digər məsələlərdə olduğu kimi,

but it's definitely true in code --

kodlarda da belədir --

is that somebody else takes an interest in your code,

kimsə sizin koda maraq göstərəndə ona kifayət qədər diqqətlə,

looks at it enough to actually give you feedback

sizə müəyyən fikir bildirəcək qədər baxır

and give you ideas.

və elə öz ideyalarını da deyir.

That was a huge thing for me.

Bu mənim üçün böyük bir iş idi.

I was 21 at the time, so I was young,

Onda 21 yaşım vardı, gənc idim,

but I had already programmed for half my life, basically.

ancaq demək olar ki, həyatımın yarısını proqramlaşdırma ilə keçirmişdim.

And every project before that had been completely personal

Əvvəlki layihələrim tamamilə şəxsi idi.

and it was a revelation when people just started commenting,

İnsanların rəy bildirməyə başlaması,

started giving feedback on your code.

yazılan kodlara fikir bildirməyə başlaması mənim üçün bir yenilik idi.

And even before they started giving code back,

Hətta onlar kodları geri verməzdən əvvəl,

that was, I think, one of the big moments where I said,

ən böyük məqamlardan biri bu idi:

"I love other people!"

"Mən insanları sevirəm!" demişdim.

Don't get me wrong --

Səhv başa düşməyin --

I'm actually not a people person.

O qədər də insansevər biri deyiləm.

(Laughter)

(Gülüş)

I don't really love other people --

Əslində insanları sevmirəm --

(Laughter)

(Gülüş)

But I love computers,

Kompüterləri isə sevirəm,

I love interacting with other people on email,

elektron poçtla ünsiyyət qurmağı sevirəm.

because it kind of gives you that buffer.

Çünki ortada bir sərhəd olur.

But I do love other people who comment and get involved in my project.

Lakin rəy bildirərək layihəmə qoşulan insanları sevirəm.

And it made it so much more.

Onlar mənim layihəmə çox kömək etdilər.

CA: So was there a moment when you saw what was being built

KA: Heç elə bir an oldumu ki, qurulmaqda olan,

and it suddenly started taking off,

getdikcə uğur qazanan işinizə baxıb:

and you thought, "Wait a sec, this actually could be something huge,

"Bir dəqiqə! Daha yaxşısını edə bilərik --

not just a personal project that I'm getting nice feedback on,

kənardan fikir bildirilən şəxsi layihə yox,

but a kind of explosive development in the whole technology world"?

dünya texnologiyaları üçün partlayış ola biləcək bir layihə" dediniz?

LT: Not really.

LT: Əslində, yox.

I mean, the big point for me, really, was not when it was becoming huge,

Yəni mənim üçün əsas məsələ işin böyüklüyündə deyildi,

it was when it was becoming little.

məhz kiçikliyində idi.

The big point for me was not being alone

Mənim üçün tək olmamağım vacib idi,

and having 10, maybe 100 people being involved --

ətrafımda 10, hətta 100 nəfər olsun --

that was a big point.

bax, əsas məsələ bu idi.

Then everything else was very gradual.

Sonra hər şey tədricən baş verdi.

Going from 100 people to a million people is not a big deal -- to me.

Mənim üçün 100 nəfərdən bir milyon nəfərə qədər artmaq elə də böyük bir iş deyil.

Well, I mean, maybe it is if you're --

Yəni bəlkə də, elədir, əgər --

(Laughter)

(Gülüş)

If you want to sell your result then it's a huge deal --

əgər hazırladığınızı satacaqsınızsa, bu, böyük bir işdir.

don't get me wrong.

Səhv başa düşməyin.

But if you're interested in the technology

Texnologiyaya maraq göstərirsinizsə

and you're interested in the project,

və layihə sizə maraqlıdırsa,

the big part was getting the community.

cəmiyyət ən böyük hədəfdir.

Then the community grew gradually.

Sonra cəmiyyət də tədricən böyüyür.

And there's actually not a single point where I went like,

"Bəh-bəh, uğurumuza bir bax!" -

"Wow, that just took off!" because it --

dediyim vaxtlar da olmayıb.

I mean -- it took a long time, relatively.

Demək istəyirəm ki, bunun üçün çox uzun zaman keçdi.

CA: So all the technologists that I talk to really credit you

KA: Bütün mütəxəssislər deyir ki,

with massively changing their work.

siz onların iş metodunu dəyişdiniz.

And it's not just Linux,

Təkcə Linuks deyil,

it's this thing called Git,

proqram təminatı üçün

which is this management system for software development.

Git adlı idarəetmə sistemini misal çəkmək olar.

Tell us briefly about that and your role in that.

Bir az Git və oradakı rolunuz barədə danışın.

LT: So one of the issues we had,

LT: Deməli, bir problemimiz var idi,

and this took a while to start to appear,

üzə çıxması çox vaxt apardı.

is when you ...

Siz ...

When you grow from having 10 people or 100 people working on a project

Düşünün, layihə üzərində işləyənlərin sayı 10 və ya 100 nəfərdən

to having 10,000 people, which --

10,000 nəfərə qədər artanda --

I mean, right now we're in the situation where just on the kernel,

qeyd edim ki, hər istehsal məhsulu üzrə 1,000 nəfər əməkdaşımız çalışır --

we have 1,000 people involved in every single release

hər iki aydan, yaxud

and that's every two months, roughly two or three months.

üç aydan bir.

Some of those people don't do a lot.

O insanların bəziləri çox iş görmür.

There's a lot of people who make small, small changes.

Sadəcə xırda düzəlişlər edən insanların sayı çoxdur.

But to maintain this,

Bunu gəlişdirmək üçün isə dəstək sistemini

the scale changes how you have to maintain it.

genişləndirmək lazımdır.

And we went through a lot of pain.

Bu bizim üçün çox gərgin proses oldu.

And there are whole projects that do only source-code maintenance.

Yalnız mənbə kodlarını idarə edən bir çox layihə var.

CVS is the one that used to be the most commonly used,

CVS həmin vaxtlar ən geniş yayılmış layihə idi,

and I hated CVS with a passion and refused to touch it

mən isə CVS-i əslində sevmirdim, onunla işləməkdən imtina etdim,

and tried something else that was radical and interesting

bir qədər fərqli və maraqlı işi,

and everybody else hated.

digərlərinin sevmədiyi bir işi görməyə çalışdım.

CA: (Laughs)

KA: (Gülür)

LT: And we were in this bad spot,

LT: Sonda elə bir nöqtəyə gəlib çatdıq ki,

where we had thousands of people who wanted to participate,

layihədə minlərlə insan iştirak etmək istədi, lakin bu,

but in many ways, I was the kind of break point,

sırf mənim üçün dönüş nöqtəsi idi,

where I could not scale to the point

mən başa düşməmişdim ki,

where I could work with thousands of people.

bu qədər insanla işləməyi bacara bilərəm.

So Git is my second big project,

Git yalnız birinci layihəmi dəstəkləyən

which was only created for me to maintain my first big project.

ikinci böyük layihəm oldu.

And this is literally how I work.

Bax, mən belə işləyirəm.

I don't code for --

Kodu ona görə yazmıram ki --

well, I do code for fun --

yəni kodu əyləncə üçün yazıram --

but I want to code for something meaningful

lakin hansısa vacib bir işə kod yazmaq istəyirəm,

so every single project I've ever done has been something I needed

reallaşdırdığım hər bir layihə mənim ehtiyacım olan

and --

bir işə çevrilsin və --

CA: So really, both Linux and Git kind of arose

KA: Əslində həm Linuks, həm də Git

almost as an unintended consequence

sizin çoxlu insanla işləməmək istəyinizdən

of your desire not to have to work with too many people.

meydana gəldi.

LT: Absolutely. Yes.

LT: Bəli, tamamilə.

(Laughter)

(Gülüş)

CA: That's amazing. LT: Yeah.

KA: Heyrətamizdir! LT: Bəli.

(Applause)

(Alqış)

And yet, you're the man who's transformed technology

Siz texnologiyanı bir dəfə deyil,

not just once but twice,

iki dəfə dəyişən birisiniz,

and we have to try and understand why it is.

bunu başa düşməyə çalışmalıyıq.

You've given us some clues, but ...

Bir neçə açar sözünü dediniz, lakin ...

Here's a picture of you as a kid, with a Rubik's Cube.

Bax bu şəkildə uşaqsınız, Rubik kubunu yığırsınız.

You mentioned that you've been programming since you were like 10 or 11,

Dediniz ki, 10-11 yaşından proqramlaşdırırsınız,

half your life.

həyatınızın az qala yarısını.

Were you this sort of computer genius, you know, übernerd,

Kompüter dahisi idinizmi?

were you the star at school who could do everything?

Məktəbdə hər şeyi bacaran ulduz idinizmi?

What were you like as a kid?

Necə bir uşaq olmusunuz?

LT: Yeah, I think I was the prototypical nerd.

LT: Məncə, uşaqlıqda kompüter fanatı idim.

I mean, I was ...

Yəni həmin dövrlərdə də

I was not a people person back then.

insanlarla ünsiyyəti sevmirdim.

That's my younger brother.

Şəkildə gördüyünüz kiçik qardaşımdır.

I was clearly more interested in the Rubik's Cube

Rubik kubu mənə qardaşımdan

than my younger brother.

daha maraqlı gəlirdi.

(Laughter)

(Gülüş)

My younger sister, who's not in the picture,

Kiçik bacım isə (şəkildə yoxdur)

when we had family meetings --

ailə yığıncaqlarımız olanda --

and it's not a huge family, but I have, like, a couple of cousins --

bizim ailə böyük deyildi, bir neçə yaxın qohum uşaqları

she would prep me beforehand.

var idi -- kiçik bacım məni əvvəlcədən hazırlayardı.

Like, before I stepped into the room she would say,

Mən otağa girməzdən əvvəl deyərdi:

"OK. That's so-and-so ..."

"Bax, belə, belə ..."

Because I was not --

Çünki mən --

I was a geek.

mən sıxıcı idim.

I was into computers,

Mənim marağım kompüterlərə,

I was into math,

riyaziyyata,

I was into physics.

fizikaya idi.

I was good at that.

Mən bunu bacarırdım.

I don't think I was particularly exceptional.

Tamamilə fərqli uşaq olduğumu deyə bilmərəm.

Apparently, my sister said

Əslində bacım deyirdi ki,

that my biggest exceptional quality was that I would not let go.

ən böyük fərqli cəhətim ruhdan düşməməyimdir.

CA: OK, so let's go there, because that's interesting.

KA: Gəlin elə bundan danışaq, çox maraqlıdır.

You would not let go.

Ruhdan düşmürsünüz.

So that's not about being a geek and being smart,

Əsas məsələ dahi və ağıllı olmaqda yox,

that's about being ... stubborn?

inadkar olmaqdadır, düzdür?

LT: That's about being stubborn.

LT: Bəli, inadkarlıqdadır.

That's about, like,

Hansısa bir işə başlayırsan

just starting something

və demirsən ki,

and not saying, "OK, I'm done, let's do something else --

"Hə, bunu etdim, keçim başqa bir işə" --

Look: shiny!"

Baxın: "Günəş çıxıb!"

And I notice that in many other parts in my life, too.

Bunu həyatımın digər sahələrində də görürəm.

I lived in Silicon Valley for seven years.

Yeddi il Silikon vadisində yaşadım.

And I worked for the same company, in Silicon Valley,

Orada bir şirkətdə işlədim --

for the whole time.

bütün o vaxtı.

That is unheard of.

Kim görüb belə bir şey?!

That's not how Silicon Valley works.

Silikon vadisində isə belə deyil.

The whole point of Silicon Valley is that people jump between jobs

Orada insanlar yeni şeylər yoxlamaq üçün

to kind of mix up the pot.

bu işdən o işə keçir.

And that's not the kind of person I am.

Mən isə belə insanlardan deyiləm.

CA: But during the actual development of Linux itself,

KA: Lakin Linuks-u ilk vaxtlar yaradarkən

that stubbornness sometimes brought you in conflict with other people.

sizin inadkarlığınız bəzən digərləri ilə mübahisəyə səbəb olurdu.

Talk about that a bit.

Bir az bu barədə danışın.

Was that essential to sort of maintain the quality of what was being built?

İşin keyfiyyətli olması üçün inadkarlıq lazım idimi?

How would you describe what happened?

Baş verənləri necə təsvir edərdiniz?

LT: I don't know if it's essential.

LT: Düşünmürəm ki, bu, vacibdir.

Going back to the "I'm not a people person," --

"Sosial insan deyiləm" fikrinə qayıtsaq,

sometimes I'm also ...

mən bəzən də ...

shall we say,

insan hislərinə gəldikdə,

"myopic" when it comes to other people's feelings,

"uzaqgörən" deyiləm, bəzən elə bir şey deyirəm ki,

and that sometimes makes you say things that hurt other people.

digərlərinin xətrinə dəyir.

And I'm not proud of that.

Mən bununla heç də fəxr etmirəm.

(Applause)

(Alqış)

But, at the same time, it's --

Lakin bəziləri deyirlər ki,

I get people who tell me that I should be nice.

insanlarla nəzakətli davranmalısan.

And then when I try to explain to them that maybe you're nice,

Onlara başa salmağa çalışıram ki, əslində sən nəzakətlisən,

maybe you should be more aggressive,

bəlkə də, bir az aqressiv olmalısan,

they see that as me being not nice.

o zaman məni nəzakətsiz qəbul edirlər.

(Laughter)

(Gülüş)

What I'm trying to say is we are different.

Demək istəyirəm ki, hamımız fərqliyik.

I'm not a people person;

Sosial birisi deyiləm;

it's not something I'm particularly proud of,

bununla fəxr də etmirəm,

but it's part of me.

ancaq mən beləyəm.

And one of the things I really like about open source

Açıq mənbələri ona görə sevirəm ki,

is it really allows different people to work together.

fərqli insanlara birlikdə işləmək imkanı verir.

We don't have to like each other --

Bir-birimizi bəyənməyə məcbur deyilik --

and sometimes we really don't like each other.

bir-birimizi, həqiqətən, heç sevmirik də.

Really -- I mean, there are very, very heated arguments.

Yəni bəzən çox qızğın mübahisələr də olur.

But you can, actually, you can find things that --

Lakin elə məsələlər olur ki,

you don't even agree to disagree,

sadəcə öz fikrinizdə qalmırsınız,

it's just that you're interested in really different things.

tamamilə başqa mövzularla maraqlanırsınız.

And coming back to the point where I said earlier

Əvvəl dediyimə qayıtsaq,

that I was afraid of commercial people taking advantage of your work,

kommersiya məqsədi güdənlərin sui-istifadəsindən qorxuram,

it turned out, and very quickly turned out,

tez bir zamanda aydın oldu ki,

that those commercial people were lovely, lovely people.

əslində həmin insanlar olduqca yaxşıdır.

And they did all the things that I was not at all interested in doing,

Onlar elə işlər görürdü ki, mənə tamamilə maraqsız idi,

and they had completely different goals.

onların hədəfi də tam fərqli idi.

And they used open source in ways that I just did not want to go.

Onlar açıq mənbələrdən mənə maraqsız olan yerlərdə istifadə edirdilər.

But because it was open source they could do it,

Məhz açıq mənbə olduğundan onlar belə edə bilirdi.

and it actually works really beautifully together.

Nəticə də möhtəşəm olurdu.

And I actually think it works the same way.

Məncə, elə bu cür də işləməlidir.

You need to have the people-people, the communicators,

Bizə ünsiyyətcil, kommunikator, gülərüz

the warm and friendly people

və mehriban insanlar lazımdır.

who like --

Hansı ki --

(Laughter)

(Gülüş)

really want to hug you and get you into the community.

sizi qucaqlamaq və komandaya daxil olmağınızı istəyirlər.

But that's not everybody.

Amma hamı belə deyil.

And that's not me.

Məsələn, mən belə deyiləm.

I care about the technology.

Mənim dərdim texnologiyadır.

There are people who care about the UI.

Bəzilərinin işi istifadəçi interfeysidir.

I can't do UI to save my life.

Həyatımı xilas etmək üçün belə interfeys dizaynı etmərəm.

I mean, if I was stranded on an island

Yəni kimsəsiz bir adada qalsaydım

and the only way to get off that island was the make a pretty UI,

və tək çıxış yolum yaxşı bir interfeys dizaynı etmək olsa idi,

I'd die there.

elə oradaca ölərdim.

(Laughter)

(Gülüş)

So there's different kinds of people,

Demək istəyirəm ki, insanlar fərqlidir.

and I'm not making excuses, I'm trying to explain.

Özümə haqq qazandırmıram, izah etməyə çalışıram.

CA: Now, when we talked last week,

KA: Ötən həftə danışdıqda siz

you talked about some other trait that you have,

digər xüsusi bir cəhətinizi qeyd etdiniz

which I found really interesting.

və mənə çox maraqlı gəldi.

It's this idea called taste.

Kod yazma stili.

And I've just got a couple of images here.

Bir neçə şəkil hazırlamışam.

I think this is an example of not particularly good taste in code,

Bu gördüyünüz o qədər də yaxşı stili olmayan kod nümunəsidir,

and this one is better taste,

bax burda isə yaxşı kod stili var,

which one can immediately see.

o dəqiqə görünür.

What is the difference between these two?

Bu ikisinin fərqi nədir?

LT: So this is --

LT: Bu --

How many people here actually have coded?

Bu zalda oturanlardan neçə nəfər nə vaxtsa kod yazıb?

CA: Oh my goodness.

KA: Aman Allahım!

LT: So I guarantee you,

LT: Sizi əmin edirəm,

everybody who raised their hand,

əl qaldıranların hər biri

they have done what's called a singly-linked list.

biristiqamətli əlaqəli siyahı ilə qarşılaşıb.

And it's taught --

Burada öyrənirik ki, birinci nümunə

This, the first not very good taste approach,

yaxşı kod stili deyil, proqramlaşdırmaya başladığımız

is basically how it's taught to be done when you start out coding.

ilk vaxtlarda bunu bizə öyrədirlər.

And you don't have to understand the code.

Həmin kodu başa düşməyə məcbur deyilsiniz.

The most interesting part to me

Mənim üçün ən maraqlısı,

is the last if statement.

sonuncu if operatorudur.

Because what happens in a singly-linked list --

Biristiqamətli əlaqəli siyahıda nə olur --

this is trying to remove an existing entry from a list --

siyahıdan mövcud qeydi silməyə çalışır --

and there's a difference between if it's the first entry

onun birinci qeyd olması,

or whether it's an entry in the middle.

yaxud orta qeyd olması arasında fərq var.

Because if it's the first entry,

Çünki birinci qeyd olarsa,

you have to change the pointer to the first entry.

göstəricini birini qeydə dəyişməlisiniz.

If it's in the middle,

Ortadadırsa,

you have to change the pointer of a previous entry.

əvvəlki qeydin göstəricisini dəyişməli olacaqsınız.

So they're two completely different cases.

Beləliklə, iki tam fərqli hal var.

CA: And that's better.

KA: Bu daha yaxşıdır.

LT: And this is better.

LT: Bəli.

It does not have the if statement.

Burada if operatoru yoxdur.

And it doesn't really matter --

Əslində, heç vacib də deyil --

I don't want you understand why it doesn't have the if statement,

orada if-in niyə olmadığını başa düşməyinizi istəmirəm,

but I want you to understand

istəyirəm başa düşəsiniz ki,

that sometimes you can see a problem in a different way

bəzən problemə fərqli yanaşmaq

and rewrite it so that a special case goes away

və elə kod yazmaq olar ki, xüsusi hal aradan qalxsın

and becomes the normal case.

və normal hala çevrilsin.

And that's good code.

Bax bu, yaxşı koddur.

But this is simple code.

Amma sadə koddur.

This is CS 101.

Bu, CS 101-dir.

This is not important -- although, details are important.

Detalları vacib olsa da, bu, özü-özlüyündə vacib deyil.

To me, the sign of people I really want to work with

Mənim üçün birlikdə işlədiyim insanların ən vacib xüsusiyyəti

is that they have good taste, which is how ...

onların kod stilləridir, hansı ki ...

I sent you this stupid example

Sizə bu axmaq nümunəni göndərmişəm,

that is not relevant because it's too small.

uyğun deyil, çünki hədsiz kiçikdir.

Good taste is much bigger than this.

Yaxşı kod stili isə bundan daha genişdir.

Good taste is about really seeing the big patterns

Yaxşı kod stili böyük qanunauyğunluqları görmək

and kind of instinctively knowing what's the right way to do things.

və nəyin doğru olacağını instinktiv şəkildə bilməkdir.

CA: OK, so we're putting the pieces together here now.

You have taste,

Proqramçılara lazım olan

in a way that's meaningful to software people.

fərqli bir kod stiliniz var.

You're --

Siz --

(Laughter)

(Gülüş)

LT: I think it was meaningful to some people here.

LT: Məncə, elə bu zaldakıların bəzilərinə də lazımdır.

CA: You're a very smart computer coder,

KA: Çox ağıllı kod ustasısınız

and you're hellish stubborn.

və son dərəcə inadkarsınız.

But there must be something else.

Yenə də başqa bir şey olmalıdır.

I mean, you've changed the future.

Yəni, gələcəyi dəyişmisiniz.

You must have the ability of these grand visions of the future.

İnanıram ki, uzaqgörən düşüncəyə sahibsiniz.

You're a visionary, right?

Elədir?

LT: I've actually felt slightly uncomfortable at TED

LT: Sözün düzü, son iki gündür,

for the last two days,

TED-də özümü narahat hiss edirəm.

because there's a lot of vision going on, right?

çünki gələcək barədə o qədər danışılır ki ... Düzdür?

And I am not a visionary.

Uzaqgörən birisi deyiləm.

I do not have a five-year plan.

Beşillik planım da yoxdur.

I'm an engineer.

Sadəcə mühəndisəm.

And I think it's really --

Mənim, həqiqətən də,

I mean -- I'm perfectly happy with all the people

ətrafda gəzişərək səmaya və ulduzlara baxıb

who are walking around and just staring at the clouds

"ora getmək istəyirəm," - deyən insanlarla

and looking at the stars and saying, "I want to go there."

heç bir problemim yoxdur.

But I'm looking at the ground,

Mən sadəcə yerə baxıram

and I want to fix the pothole that's right in front of me

və yıxılmadan əvvəl önümdəki çuxuru

before I fall in.

təmir edirəm.

This is the kind of person I am.

Mən bu cür insanam.

(Cheers)

(Təsdiqləyici alqış)

(Applause)

(Alqış)

CA: So you spoke to me last week about these two guys.

KA: Ötən həftə siz bu iki şəxs barədə mənimlə danışdınız.

Who are they and how do you relate to them?

Onlar kimdir, onlarla bağlılığınız nədir?

LT: Well, so this is kind of cliché in technology,

LT: Bu, bir növ texnoloji klişedir:

the whole Tesla versus Edison,

Tesla və Edison arasındakı müqayisəni deyirəm,

where Tesla is seen as the visionary scientist and crazy idea man.

Teslaya uzaqgörən və ideyalarla dolu elm adamı kimi baxırlar.

And people love Tesla.

Buna görə insanlar Teslanı sevirlər.

I mean, there are people who name their companies after him.

Öz şirkətinin adını "Tesla" qoyanlar var.

(Laughter)

(Gülüş)

The other person there is Edison,

O biri şəxs Edisondur,

who is actually often vilified for being kind of pedestrian

onu çox vaxt sıxıcı olduğu üçün günahlandırırlar

and is --

və --

I mean, his most famous quote is,

Onun ən məşhur deyimi belədir:

"Genius is one percent inspiration and 99 percent perspiration."

"Dahiliyin bir faizi ilhamdırsa, 99 faizi zəhmətdir".

And I'm in the Edison camp,

İnsanlar onu sevməsə də,

even if people don't always like him.

mən Edisonun tərəfindəyəm.

Because if you actually compare the two,

Çünki, əgər ikisini də müqayisə etsək,

Tesla has kind of this mind grab these days,

indi Tesla məşhurdur, sevilir,

but who actually changed the world?

ancaq onlardan hansı dünyanı dəyişib?

Edison may not have been a nice person,

Ola bilsin ki, Edison nəzakətsiz olub,

he did a lot of things --

o, çox şey edib --

he was maybe not so intellectual,

ola bilsin ki, çox da intellektual

not so visionary.

və ya uzaqgörən deyildi.

But I think I'm more of an Edison than a Tesla.

Ancaq düşünürəm ki, mən daha çox Edisonun tərəfindəyəm.

CA: So our theme at TED this week is dreams --

KA: Bu həftə TED-də mövzumuz arzulardır --

big, bold, audacious dreams.

böyük, dərin və məğrur arzular.

You're really the antidote to that.

Siz həqiqətən də padzəhərsiniz.

LT: I'm trying to dial it down a bit, yes.

LT: Bir az azaltmağa çalışıram, bəli.

CA: That's good.

KA: Əla.

(Laughter)

(Gülüş)

We embrace you, we embrace you.

Razıyıq, əlbəttə ki.

Google və digər bir çox şirkət sizin proqram təminatınızdan

Companies like Google and many others have made, arguably,

like, billions of dollars out of your software.

milyardlarla dollar vəsait qazanıb.

Does that piss you off?

Bu, sizi qıcıqlandırır?

LT: No.

LT: Əsla.

No, it doesn't piss me off for several reasons.

Bir neçə səbəbə görə məni qıcıqlandırmır.

And one of them is, I'm doing fine.

Əvvəla, mən yaxşıyam.

I'm really doing fine.

Hər şeyim var.

But the other reason is --

Ancaq başqa bir səbəb odur ki --

I mean, without doing the whole open source and really letting go thing,

açıq mənbələr və bütün bunlar olmadan

Linux would never have been what it is.

Linuks hazırkı vəziyyətə gələ bilməzdi.

And it's brought experiences I don't really enjoy, public talking,

Bu həm ictimai nitq kimi həzz almadığım təcrübələr verdi,

but at the same time, this is an experience.

həm də təcrübədir.

Trust me.

İnanın mənə.

So there's a lot of things going on that make me a very happy man

Mən bir çox şeylə xoşbəxt ola bilirəm

and thinking I did the right choices.

və düzgün seçimlər etdiyimi düşünürəm.

CA: Is the open source idea --

KA: Açıq mənbə ideyası --

this is, I think we'll end here --

bununla da yekunlaşdırırıq --

is the open source idea fully realized now in the world,

bu ideya hazırda dünyada tam reallaşdırılırmı?

or is there more that it could go,

Yoxsa düşünürsünüz ki,

are there more things that it could do?

daha böyük işlər görülə bilər?

LT: So, I'm of two minds there.

LT: Əslində, bu mövzuda iki fikrim var.

I think one reason open source works so well in code

Açıq mənbənin kodda belə yaxşı işləməsinin bir səbəbi odur ki,

is that at the end of the day,

ən son nəticə kimi,

code tends to be somewhat black and white.

kod ya ağdır, ya da qara -- ya düzdür, ya da səhv.

There's often a fairly good way to decide,

Çox vaxt qərar vermək asan olur,

this is done correctly and this is not done well.

düzgün etmisən, yoxsa səhv etmisən.

Code either works or it doesn't,

Kod ya işləyir, ya da işləmir,

which means that there's less room for arguments.

yəni cəfəngiyata yer qalmır.

And we have arguments despite this, right?

Buna baxmayaraq, biz hələ də mübahisə edirik.

In many other areas --

Digər sahələrdə --

I mean, people have talked about open politics and things like that --

məsələn, insanlar açıq siyasət və ya başqa şey barədə danışır --

and it's really hard sometimes to say

və bəzən deyə bilmirik ki, bəli,

that, yes, you can apply the same principles in some other areas

həmin o prinsipləri digər sahələrdə də tətbiq etmək olar.

just because the black and white turns into not just gray,

Çünki qara və ağ sadəcə boza deyil,

but different colors.

digər rənglərə də çevrilir.

So, obviously open source in science is making a comeback.

Hazırda açıq mənbə elmdə geri dönüş edir.

Science was there first.

Elm ondan əvvəl meydana gəlib.

But then science ended up being pretty closed,

Lakin elm çox bahalı jurnallar və başqa vasitələrlə

with very expensive journals and some of that going on.

bağlı bir sahəyə çevrilmişdir.

And open source is making a comeback in science,

Açıq mənbə isə elmi arxiv və açıq jurnallar kimi vasitələrlə

with things like arXiv and open journals.

yenə açıq elan edir,

Wikipedia changed the world, too.

Vikipediya da dünyanı dəyişdi.

So there are other examples,

Başqa nümunələr də var,

I'm sure there are more to come.

əminəm ki, yeniləri də olacaq.

CA: But you're not a visionary,

KA: Amma uzaqgörən deyilsiniz,

and so it's not up to you to name them.

onların adını çəkə bilməzsiniz.

LT: No.

LT: Xeyr.

(Laughter)

(Gülüş)

It's up to you guys to make them, right?

Bu, sizin işinizdir, dostlar, düzdür?

CA: Exactly.

KA: Haqlısınız.

Linus Torvalds,

Linus Torvalds,

thank you for Linux, thank you for the Internet,

Linuks-a, İnternetə,

thank you for all those Android phones.

Android telefonlara görə sağ olun.

Thank you for coming here to TED and revealing so much of yourself.

TED-ə gəlib səmimi danışdığınıza görə sizə minnətdaram.

LT: Thank you.

LT: Təşəkkür edirəm.

(Applause)

(Alqış)