Ben Kacyra: Ancient wonders captured in 3D

Translator: Khanum Garaieva Reviewer: Zhala Najafova

I'd like to start with a short story.

Qısa bir hekayə ilə başlamaq istərdim.

It's about a little boy

O, düşərgələrinin ətrafında olan

whose father was a history buff

qədim metropolisin qalıqlarını

and who used to take him by the hand

izləmək üçün tarixsevər atasının

to visit the ruins of an ancient metropolis

əlindən tutub apardığı

on the outskirts of their camp.

bir oğlan haqqındadır.

They would always stop by to visit

Onlar həmişə bu qədim metropolisin

these huge winged bulls that used to guard

qapılarını qoruyan qanadlı nəhəng öküzə

the gates of that ancient metropolis,

baxmaq üçün oraya baş çəkər

and the boy used to be scared

və uşaq bu qanadlı öküzdən qorxsa da,

of these winged bulls,

ona baxanda

but at the same time they excited him.

daim həyəcanlanardı.

And the dad used to use those bulls

Ata bu öküzlərdən istifadə edərək

to tell the boy stories about

həmin mədəniyyətlər və onların nümunələri barədə

that civilization and their work.

oğluna hekayələr danışardı.

Let's fast-forward to the

İndi isə gəlin sürətlə

San Francisco Bay Area many decades later,

bir neçə onilliklər sonra

where I started a technology company

dünyaya ilk 3D lazer skan sistemimi

that brought the world its first

təqdim etdiyim San Fransiskonun

3D laser scanning system.

körfəz ərazisinə gedək.

Let me show you how it works.

İcazə verin sizə onun necə işlədiyini göstərim.

Female Voice: Long range laser scanning

Qadın Səsi: Uzun məsafəli lazer işıq şüaları göndərərək

by sending out a pulse that's a laser beam of light.

skan əməliyyatını həyata keçirir.

The system measures the beam's time of flight,

Sistem, işığın səthə toxunub

recording the time it takes for the light

geri qayıtmasını yazaraq

to hit a surface and make its return.

şüanın uçuş müddətini ölçür.

With two mirrors, the scanner calculates

İki güzgü vasitəsilə skanner

the beam's horizontal and vertical angles,

x, y və z-in dəqiq koordinantlarını verərək

giving accurate x, y, and z coordinates.

şüanın şaquli və üfüqi bucaqlarını ölçür.

The point is then recorded

Sonradan bu nöqtələr

into a 3D visualization program.

3D vizual proqramına yazılır.

All of this happens in seconds.

Bütün bunlar saniyələr ərzində baş verir.

Ben Kacyra: You can see here,

Ben Kasira: Buradan bu sistemlərin

these systems are extremely fast.

həddindən artıq sürətli olduğunu görə bilərsiniz.

They collect millions of points at a time

Onlar eyni vaxtda milyonlarla nöqtələri

with very high accuracy

yüksək dəqiqlik və keyfiyyətlə

and very high resolution.

toplayırlar.

A surveyor with traditional survey tools

Bir nəfərin ənənəvi sorğu vasitələri ilə

would be hard-pressed to produce

bir gün ərzində 500 nöqtə toplaması

maybe 500 points in a whole day.

həddindən artıq çətin olardı.

These babies would be producing

Bu cihazlar isə bir saniyə ərzində

something like ten thousand points a second.

təxminən on minə qədər nöqtə toplamağa qadirdilər.

So, as you can imagine,

Beləliklə, təsəvvür etdiyiniz kimi

this was a paradigm shift

bu həqiqi fotoçəkmə sənayesində olduğu kimi

in the survey and construction

sorğu və tikili arasında

as well as in reality capture industry.

paradiqmanın köçürülməsi idi.

Approximately ten years ago,

Təxminən, 10 il əvvəl

my wife and I started a foundation to do good,

həyat yoldaşımla xeyriyyə fondu yaratdıq

and right about that time,

və həmin vaxt

the magnificent Bamiyan Buddhas,

Əfqanıstanda yerləşən və

hundred and eighty foot tall in Afghanistan,

180 fut hündürlüyündə olan Bamiyan Buddaları

were blown up by the Taliban.

Taliban tərəfindən dağıdıldı.

They were gone in an instant.

Onlar bir anda yox oldular.

And unfortunately, there was

Təəssüflər olsun ki,

no detailed documentation of these Buddhas.

bu Buddalar haqda heç bir sənəd qalmadı.

This clearly devastated me,

Bu məni tamamilə məhv etdi,

and I couldn't help but wonder about

köhnə dostlarım olan qanadlı öküzlərin

the fate of my old friends, the winged bulls,

və dünyadakı başqa tarixi mirasların

and the fate of the many, many

taleyini düşünməkdən başqa

heritage sites all over the world.

əlimdən heç nə gəlmirdi.

Both my wife and I

Arvadımla mən

were so touched by this

bundan o qədər kədərlənmişdik ki,

that we decided to

dünyadakı tarixi mədəniyyətlərin

expand the mission of our foundation

rəqəmsal mirasını qoruyaraq

to include digital heritage preservation

fondumuzun missiyasını

of world sites.

genişləndirmək qərarına gəldik.

We called the project CyArk,

Layihəmizi CyArk adlandırdıq,

which stands for Cyber Archive.

mənası Siber Arxiv deməkdir.

To date, with the help of

Global həmkar şəbəkəmizin

a global network of partners,

köməyi ilə 50-ə yaxın

we've completed close to fifty projects.

layihə toplamışıq.

Let me show you some of them:

İcazə verin, bir neçəsini sizə göstərim:

Chichen Itza,

Çiçen İtza,

Rapa Nui --

Rapa Nui --

and what you're seeing here

burda gördükləriniz isə

are the cloud of points --

bulud nöqtələridir --

Babylon,

Babil,

Rosslyn Chapel,

Roslin kilsəsi,

Pompeii,

Pompey

and our latest project, Mt. Rushmore,

və son ən çətin

which happened to be one of

layihələrimizdən biri olan

our most challenging projects.

Raşmor dağı.

As you see here, we had to develop

Gördüyünüz kimi

a special rig to bring the scanner

skaneri yaxınlaşdırmaq və fərdiləşdirmək üçün

up close and personal.

xüsusi qurğular hazırlamaq məcburiyyətində idik.

The results of our work in the field

Sahədəki işimizin nəticələri

are used to produce

media və təqdimatlar formasında

media and deliverables to be used

kolleksioner və tədqiqatçılar

by conservators and researchers.

tərəfindən istifadə olunur.

We also produce media for

Biz həmçinin

dissemination to the public --

CyArk internet saytı vasitəsilə

free through the CyArk website.

ictimaiyyət üçün yayınlar edirik.

These would be used for education,

Bunlar təhsil,

cultural tourism, etc.

mədəni turizm və s. üçün istifadə oluna bilərlər.

What you're looking at in here

Hal-hazırda siz qarşınızda tərəfimizdən hazırlanan,

is a 3D viewer that we developed

həqiqi zamanda nöqtələr buludunu

that would allow the display

hissələrə ayıran və

and manipulation of [the] cloud of points

aralarındakı boşluqları kənarlaşdıraraq

in real time, cutting sections through them

nümayiş və dəyişiklik edilməsinə imkan verən

and extracting dimensions.

3D oxuyucunu görürsünüz.

This happens to be the cloud of points

Bu Tikal üçün olan

for Tikal.

nöqtələr bulududur.

In here you see a traditional 2D

Burada siz qorunma üçün istifadə olunan

architectural engineering drawing

ənənəvi 2D memari mühəndislik təsvirlərini görürsünüz

that's used for preservation, and of course

və əlbəttə, biz uçuş xətləri vasitəsilə

we tell the stories through fly-throughs.

hekayələr danışırıq.

And here, this is a fly-through

Bu da uçuş xəttidir,

the cloud of points of Tikal,

Tikalın nöqtələr buludu,

and here you see it rendered

burada siz bizim onun formaya salnımış və

and photo-textured with the photography

ərazidə çəkdiyimiz foto əsasında hazırladığımız

that we take of the site.

görünüşünü görürsünüz.

And so this is not a video.

Və bu video deyil.

This is actual 3D points with

Bu 2-3 millimetr dəqiqliklə çəkilən

two to three millimeter accuracy.

3D nöqtələrdir.

And of course the data can be used

Əlbəttə ki, bu məlumatlar əsasında

to develop 3D models that are

daha dəqiq və bütün detalları özündə əks etdirən

very accurate and very detailed.

3D modellər hazırlamaq olar.

And here you're looking at a model

Burada siz Sterlinq qalasının

that's extracted from the cloud of points

nöqtələr buludundan hazırlanmış

for Stirling Castle.

modeli görürsünüz.

It's used for studies, for visualization,

Bundan təhsillə yanaşı

as well as for education.

müəyyən tədqiqatlarda və vizuallaşdırmalarda istifadə olunub.

And finally, we produce mobile apps

Son olaraq, biz virtual alətləri özündə əks etdirən

that include narrated virtual tools.

mobil proqramlar hazırladıq.

The more I got involved

Miras əraziləri ilə

in the heritage field,

daha çox maraqlandıqca,

the more it became clear to me

bu əraziləri və onların hekayələrini

that we are losing the sites

fiziki cəhətdən qorumaq əvəzinə

and the stories faster than we can

onları itirdiyimizi

physically preserve them.

daha aydın anladım.

Of course, earthquakes

Əlbəttə ki, bunda zəlzələlər

and all the natural phenomena --

və digər təbii fəlakətlər --

floods, tornadoes, etc. --

daşqınlar, tornadolar və s. -- də

take their toll.

öz rollarını oynayırlar.

However, what occurred to me was

Hər halda, mənə aydın oldu ki,

human-caused destruction, which was

insanlar tərəfindən törədilənlər

not only causing a significant portion

bu mirasların əhəmiyyətli hissələrini

of the destruction, but actually

dağıtmasa da, onların

it was accelerating.

dağılmalarını sürətləndirir.

This includes arson,

Bu törədilənlərə qəsdli yanğınlar,

urban sprawl,

şəhərlərin genişlənməsi,

acid rain, not to mention

turşu yağışları daxildir,

terrorism and wars.

terrorizm və müharibələri xatırlatmıram belə.

It was getting more and more apparent

Getdikcə daha da aydın olurdu ki,

that we're fighting a losing battle.

biz uduzacağımız müharibədə vururşuruq.

We're losing our sites

Ərazilərimizi və

and the stories,

hekayələrimizi itiririk

and basically we're losing

və ən əsası, kollektiv yaddaşımızın

a piece -- and a significant piece --

bir hissəsini -- əhəmiyyətli bir hissəsini -

of our collective memory.

itiririk.

Imagine us as a human race

Özümüzü mənşəyinin haradan gəldiyini bilməyən

not knowing where we came from.

insan irqi kimi təsəvvür edək.

Luckily, in the last two or three decades,

Xoşbəxtlikdən, son 2 və ya 3 onillik ərzində

digital technologies have been developing

bizə rəqəmsal qoruq qurmaqda istifadə etdiyimiz

that have helped us to develop tools

alətlər hazırlamağımıza yardımçı olan

that we've brought to bear

rəqəmsal texnologiyaların inkişafı

in the digital preservation,

rəqəmsal mühafizə müharibəmizdə

in our digital preservation war.

bizə çox kömək edir.

This includes, for example,

Məsələn, buraya

the 3D laser scanning systems,

3D lazer skan sistemləri,

ever more powerful personal computers,

daha güclü şəxsi komputerlər,

3D graphics,

3D grafiklər,

high-definition digital photography,

yüksək dəqiqlikli rəqəmsal fotolar daxildir,

not to mention the Internet.

interneti heç xatırlatmıram.

Because of this accelerated

Uzanmaqda davam edən bu

pace of destruction,

dağıdıcı cığır səbəbindən

it became clear to us that we needed

anladıq ki, həmkarlarımızla bərabər

to challenge ourselves and our partners

bu işlərimizi sürətləndirməyə

to accelerate our work.

ehtiyacımız var.

And we created a project

Və CyArk 500 Challenge adlandırdığımız

we call the CyArk 500 Challenge --

yeni bir layihə hazırladıq --

and that is to digitally preserve

5 il ərzində

500 World Heritage Sites

500 ədəd Dünya Mirasınının

in five years.

rəqəmsal qoruğunu yaratmaq.

We do have the technology

Bizim geniş miqyasda

that's scaleable,

texnologiyamız var və

and our network of global partners

global həmkar şəbəkəmiz daim genişlənir

has been expanding and can be expanded

və sayımız qısa vaxtda daha da çoxala bilər,

at a rapid rate,

odur ki,

so we're comfortable

bu məqsədimizi

that this task can be accomplished.

vaxtında həyata keçirəcəyimizə əminik.

However, to me, the 500 is

Hər halda, mənim üçün 500

really just the first 500.

ilk 500 deməkdir.

In order to sustain our work into the future,

İşimizi gələcəkdə də davam etdirmək üçün

we use technology centers

yerli universitet və kolleclərlə

where we partner with

əməkdaşlıq edərək

local universities and colleges

texnologiyalarımızı onlara verib

to take the technology to them,

texnoloji mərkəzlərdən istifadə edirik,

whereby they then can help us

belə yerlərdə onlar da bizə öz ərazilərindəki mirasların

with digital preservation of their heritage sites,

rəqəmsal qoruğunu yaratmaqda kömək edirlər,

and at the same time, it gives them

eyni zamanda, bu onlara bizim texnologiyamızdan

the technology to benefit from in the future.

gələcəkdə də istifadə etmək üstünlüyü verir.

Let me close with another short story.

Daha bir hekayə ilə nitqimi bitirmək istərdim.

Two years ago, we were approached

İki il əvvəl həmkərlarımız

by a partner of ours to digitally preserve

önəmli miraslardan birinin - UNESCO-nun Uqandadakı

an important heritage site,

mirası Kasubi Kral Sərdabələrinin

a UNESCO heritage site in Uganda,

rəqəmsal qoruğunu

the Royal Kasubi Tombs.

hazırlamaq üçün bizə yaxınlaşdılar.

The work was done successfully in the field,

Ərazidə işimiz uğurla bitdi,

and the data was archived

məlumatları arxivləşdirdik və

and publicly disseminated

CyArk saytı vasitəsilə

through the CyArk website.

ictimaiyyətə bildirdik.

Last March,

Keçən Mart ayında

we received very sad news.

çox kədərli bir xəbər aldıq.

The Royal Tombs had been destroyed

Kral Sərdabələri qəsdən törədildiyi güman edilən

by suspected arson.

yanğın tərəfindən dağıdılıb.

A few days later, we received a call:

Bir neçə gün sonra bir zəng gəldi:

"Is the data available

"Məlumatları əldə etmək və

and can it be used for reconstruction?"

rekonstruksiyada istifadə etmək mümkündürmü?"

Our answer, of course, was yes.

Bizim cavabımız, əlbəttə ki, mümkündür idi.

Let me leave you with a final thought.

İcazə verin son fikrimi deyərək sizi tərk edim.

Our heritage is much more than

Bizim mirasımız

our collective memory --

ümumi yaddaşımızdan daha artıqdır --

it's our collective treasure.

o bizim ümumi xəzinəmizdir.

We owe it to our children,

Biz bunu övladlarımıza, nəvələrimizə

our grandchildren and the generations

və görməyəcəyimiz

we will never meet

gələcək nəsillərə

to keep it safe

borcluyuq, onları qorumalı və

and to pass it along.

irəliyə ötürməliyik.

Thank you.

Sağ olun.

(Applause)

(Alqışlar)

Thank you.

Sağ olun.

Thank you.

Sağ olun.

Thank you.

Sağ olun.

Well, I'm staying here because

Mən hələ də burada dayanmışam

we wanted to demonstrate to you

çünki istəyirik sizə

the power of this technology

texnologiyanın gücünü göstərək, beləliklə,

and so, while I've been speaking,

danışdığım müddət ərzində

you have been scanned.

siz skan olunurdunuz.

(Laughter)

(Gülüş)

The two wizards that I have

Pərdə arxasında

that are behind the curtain

olan iki sehirbazım

will help me bring

nəticələri ekrana gətirmək üçün

the results on the screen.

mənə kömək edəcəklər.

(Applause)

(Alqışlar)

This is all in 3D and of course

Bütün bunlar 3D-dədir və əlbəttə ki,

you can fly through the cloud of points.

siz nöqtə buludları arasında uça bilərsiniz.

You can look at it from on top,

Buraya yuxarıdan,

from the ceiling.

tavandan baxa bilərsiniz.

You can look from different vantage points,

Müxtəlif mümkün bucaqlardan baxa bilərsiniz,

but I'm going to ask Doug to zoom in

amma Dougdan xahiş edəcəm ki,

on an individual in the crowd,

sadəcə əldə etdiyimiz dəqiqliyi ölçmək üçün

just to show the amount of detail

görüntünü burada toplananlardan

that we can create.

birinin üzərinə yaxınlaşdırsın.

So you have been digitally preserved

Beləliklə, siz bir neçə dəqiqə ərzində

in about four minutes.

rəqəmsal qorunmada oldunuz.

(Laughter)

(Gülüş)

I'd like to thank the wizards here.

Burada olan sehrbazlarıma təşəkkür etmək istəyirəm.

We were very lucky to have

Bu işdə bizə kömək etmək üçün iki həmkarımızın

two of our partners participate in this:

burada olmasına çox şadıq:

the Historic Scotland,

Tarixi Şotlandiya Agentliyi və

and the Glasgow School of Art.

Qlazqo İncəsənət Məktəbi.

I'd like to also thank personally

Şəxsən, Tarixi Şotlandiya Agentliyində

the efforts of David Mitchell,

Qorunma üzrə Direktor

who is the Director of Conservation

David Mitchellə əvəzolunmaz səylərinə görə

at Historic Scotland.

minnətdaram.

David.

David.

(Applause)

(Alqışlar)

And Doug Pritchard, who's the Head of

Və Qlazqo İncəsənət Məktəbinin Vizuallaşdırma

Visualization at the Glasgow School of Art.

bölməsinin Direktoru Doug Pritchard.

Let's give them a hand.

Gəlin onları alqışlayaq.

(Applause)

(Alqışlar)

Thank you.

Sağ olun.