Your smartphone is a civil rights issue | Christopher Soghoian

Translator: Jeyhun Babashov Reviewer: Bəhruz Aydınlı

In the spring of 2016,

2016-cı ilin baharında

Apple və Federal Tədqiqatlar Bürosu (FBI) arasındakı məhkəmə davası

a legal battle between Apple and the Federal Bureau of Investigation

captured the world's attention.

bütün dünyanın diqqətini özünə çəkmişdi.

Apple has built security features into its mobile products

Apple mobil cihazlarına içindəki məlumatları sahibindən başqa

which protect data on its devices from everyone but the owner.

hər kəsdən qoruyan təhlükəsizlik özəllikləri gətirdi.

That means that criminals, hackers and yes, even governments

Bu o deməkdi ki, cinayətkarlar, xakerlər, və hətta hökümətlər belə

are all locked out.

bu şifrələr qarşısında əlacsız qalırlar.

For Apple's customers, this is a great thing.

Apple müştəriləri üçün bu əla şeydir.

But governments are not so happy.

Amma hökümətlər elə də razı görsənmir.

Gördüyünüz kimi Apple şirkəti bu izlənmələrdən

You see, Apple has made a conscious decision

to get out of the surveillance business.

kənarda qalmaq üçün ağıılı qərar veribdi.

Apple izlənməni hökümətlər və istənilən başqa biri üçün

Apple has tried to make surveillance as difficult as possible

for governments and any other actors.

bacardığı qədər əlçatmaz etməyə çalışdı.

There are really two smartphone operating systems

Qlobal smartfon bazarında

2 əsas smartfon işlətmə sistemi var:

in the global smartphone market:

iOS and Android.

iOS və Android.

iOS is made by Apple. Android is made by Google.

iOS Apple tərəfindən düzəldilir, Android isə Google tərəfindən.

Apple has spent a lot of time and money

Apple öz məhsullarının mümkün qədər təhlükəsiz olduğundan

to make sure that its products are as secure as possible.

əmin olmaq üçün çoxlu pul və zaman sərf edib.

Apple encrypts all data stored on iPhones by default,

Apple iPhone'larda olan bütün informasiyaları avtomatik olaraq

and text messages sent from one Apple customer to another Apple customer

şifrələyir, və bir Apple müştərisindən digərinə göndərilmiş ismarıclar

are encrypted by default

istifadəçinin bir şey etməsinə

without the user having to take any actions.

ehtiyac qalmadan öz-özünə şifrələnir.

What this means is that,

Bu o deməkdir ki,

if the police seize an iPhone and it has a password,

əgər polis şifrəsi olan bir iPhone ələ keçirirsə

they'll have a difficult time getting any data off of it,

ondan hər hansı məlumatı çıxarmaqları çox çətin məsələdi,

if they can do it at all.

onu da hələ bacarsalar.

In contrast, the security of Android just really isn't as good.

Əksinə, Android qurğularının təhlükəsizlik sistemi isə elə də yaxşı deyil.

Android phones, or at least most of the Android phones

Android telefonları, ən azından alıcılara satılmış

that have been sold to consumers,

Android'lərin əksəriyyəti

do not encrypt data stored on the device by default,

yaddaşda saxlanılmış məlumatları öz-özünə şifrələmir,

və telefonlardakı mesajlaşma proqramı da şifrələmədən istifadə etmir.

and the built-in text messaging app in Android does not use encryption.

So if the police seize an Android phone,

Deməli, əgər polis Android telefonu ələ keçirsə

chances are, they'll be able to get all the data they want

böyük ehtimalla, istədiyi bütün informasiyaları o cihazdan

off of that device.

götürə biləcək.

Two smartphones

Dünyanın iki ən böyük şirkətindən

from two of the biggest companies in the world;

iki smartfon;

one that protects data by default,

biri məlumatları avtomatik qoruyur,

and one that doesn't.

digəri isə yox.

Apple is a seller of luxury goods.

Apple dəbdəbəli məhsulların satıcısıdı.

Bazarın yuxarı təbəqəsində hökmranlıq edir.

It dominates the high end of the market.

And we would expect a manufacturer of luxury goods to have products

Belə cihazlar satan istehsalçının məhsullarında normal olaraq daha çox

funksiya olmağını gözləyərdik.

that include more features.

But not everyone can afford an iPhone.

Amma hər kəsin iPhone'a gücü çatmır.

That's where Android really, really dominates:

Bu hissədə Android həqiqətən də hökmranlıq edir:

at the middle and low end of the market,

bazarın orta və aşağı təbəqəsində,

smartphones for the billion and a half people

telefon üçün 600 dollar xərcləyə bilməyən

və ya xərcləməyən bir milyard yarım

who cannot or will not spend

600 dollars on a phone.

insan üçün smartfonlar.

But the dominance of Android has led to what I call

Amma Android'in hökmranlığı "rəqəmsal təhlükəsizlik bölgüsü"

dediyim yerə gətirib çıxarıb.

the "digital security divide."

That is, there is now increasingly a gap

Yəni ki, informasiyaları avtomatik qoruyan cihazları ala bilən varlılar ilə,

between the privacy and security of the rich,

cihazları informasiyaları öz-özünə qorumaq baxımından çox az

who can afford devices that secure their data by default,

iş görən kasıbların təhlükəsizliyi və gizliliyi arasında

and of the poor,

böyüyən

whose devices do very little to protect them by default.

bir fərq mövcuddur.

So, think of the average Apple customer:

Adi bir Apple müştərisi düşünün:

bankir, hüquqşünas, həkim, siyasətçi.

a banker, a lawyer, a doctor, a politician.

These individuals now increasingly have smartphones in their pockets

Bu adamların indi, get-gedə daha da çox, ciblərində onların zənglərini,

that encrypt their calls, their text messages,

ismarıclarını, cihazdakı bütün məlumatlarını

özləri heç bir şey etməmiş

all the data on the device,

without them doing really anything to secure their information.

şifrələyən smartfonları var.

In contrast, the poor and the most vulnerable in our societies

Bunun əksinə, kasıblar və cəmiyyətdəki ən zəif təbəqələr

are using devices that leave them completely vulnerable to surveillance.

onları üstün nəzarətə qarşı tamam məğlub buraxacaq cihazlardan istifadə edirlər.

Birləşmiş Ştatlarda, yaşadığım yerdə,

In the United States, where I live,

Afrikan Amerikanlarının şübhəli, təhdid kimi görünməkləri ehtimalı, və ya

African-Americans are more likely to be seen as suspicious

hökümət müşahidəsində hədəfə tuş gəlməkləri

or more likely to be profiled,

and are more likely to be targeted by the state with surveillance.

ehtimalı daha çoxdu.

Elə adətən bu Afrikan Amerikanlarıdır ki, da onları

But African-Americans are also disproportionately likely

to use Android devices that do nothing at all

bu nəzarətdən qorumaq üçün heç bir şey etməyən

to protect them from that surveillance.

Android cihazlarını istifadə edirlər.

This is a problem.

Bu problemdir.

We must remember that surveillance is a tool.

Bu nəzarətin bir alət olduğunu unutmamalıyıq.

It's a tool used by those in power

Əlində güc olanların gücsüzlərə qarşı istifadə etdiyi

against those who have no power.

bir alətdir bu.

Baxmayaraq ki, Apple kimi şirkətlərin şifrələməni insanlar üçün asanlaşdırması

And while I think it's absolutely great

that companies like Apple are making it easy for people to encrypt,

mənim fikrimcə çox əla bir şeydir,

if the only people who can protect themselves

əgər özlərini hökümətin nəzərindən qoruya bilən insanlar ancaq

from the gaze of the government

varlı və güclülərdirsə,

are the rich and powerful,

onda

that's a problem.

bu problemdir.

And it's not just a privacy or a cybersecurity problem.

Və təkcə gizlilik və ya kibertəhlükəsizlik problemi deyil.

It's a civil rights problem.

Bu vətəndaş haqları məsələsidi.

So the lack of default security in Android

Yəni ki, Android qurğularındakı bu yetərsiz təhlükəsizlik

is not just a problem for the poor and vulnerable users

təkcə bu cihazlardan asılı olan kasıb və zəif təbəqə istifadəçiləri üçün

problem deyil.

who are depending on these devices.

This is actually a problem for our democracy.

Bu əslində bizim demokratiya üçün problemdir.

I'll explain what I mean.

İzah edəcəm nə demək istədiyimi.

Modern social movements rely on technology --

Müasir sosial hərəkatlar texnologiyaya etibar edirlər --

from Black Lives Matter to the Arab Spring to Occupy Wall Street.

"Black Lives Matter"dən, Ərəb Baharı'dan tutmuş "Occupy Wall Street"ə qədər.

The organizers of these movements and the members of these movements

Bu hərəkatların təşkilatçıları və iştirakçıları get-gedə daha da çox

increasingly communicate and coordinate with smartphones.

smartfonlarla əlaqə qurur və bir araya toplaşırlar.

And so, naturally governments that feel threatened by these movements

Təbii olaraq bu hərəkatlardan çəkinən hökümətlər də təşkilatçıları

will also target the organizers and their smartphones.

və onların smartfonlarını hədəf altına alacaqlar.

Now, it's quite possible

Tamamilə mümkündü ki, gələcək Martin Luther King,

that a future Martin Luther King or a Mandela or a Gandhi

Mandela və ya Gandhi'nin iPhone'u olacaq və bununla hökümət nəzarətindən

will have an iPhone and be protected from government surveillance.

qoruna biləcək.

But chances are,

Amma yəqin ki,

they'll probably have a cheap, $20 Android phone in their pocket.

ciblərində ucuz 20 dollarlıq Android telefonları olacaq. Elə buna görə

And so if we do nothing to address the digital security divide,

əgər biz rəqəmsal təhlükəsizlik bölgüsünü həll edəcək bir şey etməsək,

if we do nothing to ensure that everyone in our society

cəmiyyətimizdəki hər kəsin şifrələmədən eyni cür faydalandığından və özlərini

dövlətin nəzarətindən eyni qədər qoruya

gets the same benefits of encryption

and is equally able to protect themselves from surveillance by the state,

bildiklərindən əmin olmaq üçün heç bir şey etməsək,

təkcə kasıb və zəif təbəqələr dövlətin hədəfinə tuş gəlməyəcək,

not only will the poor and vulnerable be exposed to surveillance,

but future civil rights movements may be crushed

həm də gələcək insan haqları hərəkatları tam güclərini

before they ever reach their full potential.

əldə etməmişdən öncə məhv edilə bilərlər.

Thank you.

Təşəkkürlər.

(Alqış)

(Applause)

Helen Walters: Chris, thank you so much.

Helen Walters: Chris, çox sağol.

I have a question for you.

Sənə bir sualım var.

We saw recently in the press

Son zamanlar mətbuatda Facebook'dan

that Mark Zuckerberg from Facebook covers over his camera

Mark Zuckerberg'in kamerasının üzərini örtdüyünü və qulaqcığının mikrofon başlığı

and does something with his headphone mic jack.

ilə nəsə etdiyini gördük.

So I wanted to ask you a personal question, which is:

Mən də səndən bir şəxsi sual soruşmaq istəyirdim,

Do you do that?

Sən də bunu edirsən?

And, on behalf of everyone here, particularly myself,

Burdakı hər kəsin əvəzinə, xüsusilə özümçün, soruşuram

Should we be doing that?

Bunu biz də etməliyikmi?

Should we be covering these things?

Biz də bu şeyləri örtməliyikmi?

Christopher Soghoian: Putting a sticker -- actually, I like Band-Aids,

Christopher Soghoian: yapışqan yapışdırmaq -- əslində mən yara bandlarını xoşlayıram,

because you can remove them and put them back on

çünki adi zəng və ya Skype zəngi etmək istəyəndə

onları çıxarıb təzədən geriyə taxa bilərsən.

whenever you want to make a call or a Skype call.

Putting a sticker over your web cam

Web kameranızın üzərinə yapışqan

is probably the best thing you can do for your privacy

vurmaq gizliliyiniz üçün edə biləcəyiniz, yəqin ki

in terms of bang for buck.

ən yaxşı şeydi, etməyə dəyər.

There really is malware, malicious software out there

Həqiqətən də web kameranızı ələ keçirə biləcək pis məqsədli,

that can take over your web cam,

bədniyyətli proqramlar mövcuddur,

even without the light turning on.

hətta işığı sönülü olanda belə.

Cinayətkarlar tərəfindən,sizi izləyənlər tərəfindən istifadə olunur

This is used by criminals. This is used by stalkers.

You can buy $19.99 "spy on your ex-girlfriend" software online.

"Köhnə sevgilini pusmaq" proqramını təkcə 19.99 dollara onlayn almaq mümkündü.

It's really terrifying.

Bu həqiqətən dəhşətlidi.

And then, of course, it's used by governments.

Və bu əlbəttə ki, hökümətlər tərəfindən istifadə olunur.

Burda təbii ki, cinsi təcavüz məsələsi də var,

And there's obviously a sexual violence component to this,

which is that this kind of surveillance can be used most effectively

ən çox da qadınlara və cəmiyyətimizdə utandırıla bilən insanlara qarşı

against women and other people who can be shamed in our society.

istifadə olunan növ müşahidə sistemidi.

Hətta düşünürsünüz ki, gizlətməyə bir şeyiniz yoxdur,

Even if you think you have nothing to hide,

at the very least, if you have children, teenagers in your lives,

ən azından uşağınız varsa, yeniyetmə gənclər varsa həyatınızda,

onların kameralarının üzərinə yapışqan vurub onları qoruduğunuzdan əmin olun.

make sure you put a sticker on their camera and protect them.

HW: Wow. Çox təşəkkürlər. CS: Sağolun.

HW: Wow. Thank you so much. CS: Thank you.

HW: Thanks, Chris.

HW: Təşəkkürlər, Chris.

(Applause)

(Alqış) Tərcümə - Ceyhun Babaşov