What do dumplings look like around the world?- Miranda Brown

Translator: Chi Nguyễn Phương Reviewer: Cao Tú Bùi

As archaeologists pored over ancient tombs in Turfan in western China,

Khi nghiên cứu những ngôi mộ cổ tại Turfan miền Tây Trung Quốc,

các nhà khảo cổ khám phá ra một số di tích quen thuộc

they discovered some surprisingly well-preserved and familiar relics.

được bảo tồn tốt một cách đáng ngạc nhiên.

Dù đã cứng lại sau hơn 1.000 năm,

Though hardened from over 1,000 years,

nó vẫn mang hình dạng dumpling (tạm dịch: bánh bao nhỏ) lưỡi liềm.

there sat little crescent-shaped dumplings.

Ai là người đã phát minh ra dumpling vẫn là một bí ẩn.

Exactly who invented dumplings remains a mystery.

Nhưng một số học giả đã nghi ngờ chúng lần đầu tiên được lan rộng

But some scholars suspect they were first spread

around parts the ancient world by nomadic Turkic peoples

khắp thế giới cổ đại nhờ những người Thổ du mục

living in western China and Central Asia.

sống ở miền tây Trung Quốc và Trung Á.

This is thought to be the case because “manti,”

Điều này được cho là đúng bởi “manti”,

meaning “dumpling” or “steamed bun” in many Turkic languages,

nghĩa là “bánh bao” hoặc “bánh bao hấp” trong nhiều ngôn ngữ Thổ Nhĩ Kỳ,

appears to be the root word for dumpling in several other languages.

dường như là từ gốc của dumpling trong một số ngôn ngữ khác.

Ancient Turkic people probably stuffed their dumplings with meat.

Người Thổ Nhĩ Kỳ cổ đại có lẽ đã nhồi thịt vào dumpling của mình.

But it’s unclear when this practice began,

Nhưng không rõ truyền thống bắt đầu từ khi nào,

or whether they learned the art of dumpling-making from others.

hoặc liệu họ đã học nghệ thuật làm dumpling từ người khác hay không.

However this happened, dumplings certainly gathered steam in ancient China.

Thế nào đi nữa, dumpling chắc chắn đã được củng cố ở Trung Quốc cổ đại.

That’s where they first appear in the written record:

Đó là nơi chúng lần đầu xuất hiện trong sử sách:

more than 1,700 years ago,

hơn 1.700 năm trước,

in a mouthwatering rhapsody by scholar Shu Xi.

trong một bài ngâm thơ “chảy nước miếng” của học giả Shu Xi.

In his poem, Shu alludes to certain cooking methods coming from alien lands.

Trong thơ, Shu ám chỉ một vài phương pháp nấu ăn đến từ vùng đất xa lạ.

He describes a steamed wheat product as “mantou.”

Ông mô tả sản phẩm làm từ lúa mì hấp là “mantou”,

And he reverentially chronicles the preparation of kneaded dough balls

trịnh trọng ghi lại việc chuẩn bị những viên bột đã được nhào nặn.

called “lao wan.”

được gọi là “lao wan.”

They’re packed with pork, mutton and aromatics,

Chúng được gói với thịt lợn, thịt cừu và lá thơm,

dipped in black meat sauce, then quickly gobbled up,

chấm vào nước sốt thịt đen, sau đó, nhanh chóng được đánh chén,

leaving people downwind to drool and fantasy-feast.

đưa người ăn vào một bữa tiệc vị giác hấp dẫn.

Dumplings continued to take off and diversify in China

Dumpling tiếp tục trở nên nổi tiếng và đa dạng hơn tại Trung Quốc.

over the next thousand years.

trong hàng nghìn năm tiếp theo.

Instead of the traditional meat filling,

Thay vì nhân thịt truyền thống,

some communities opted for vegetarian dumplings.

một số vùng đã chuyển sang dumpling chay.

People developed new cooking methods.

Mọi người phát triển các phương pháp nấu ăn mới.

And because wheat was harder to cultivate outside of northern China,

Và vì lúa mì khó trồng hơn bên ngoài miền Bắc Trung Quốc,

người ở các khu vực khác đã bắt đầu làm dumpling

those in other regions began making dumplings

using rice, tapioca, and sweet potato.

bằng gạo, bột sắn và khoai lang.

The relationship between Chinese dumplings and those in other areas

Rất khó để lần theo

mối quan hệ giữa dumpling Trung Quốc và các khu vực khác,

is tricky to trace,

but food historians have made their best guesses based on available clues.

các sử gia thực phẩm đã rất cố gắng phỏng đoán dựa trên các manh mối có sẵn.

Turkic tribes spread and eventually established

Các bộ lạc Thổ Nhĩ Kỳ đã lan truyền và cuối cùng thành lập

the Ottoman Empire around 1300 CE,

Đế chế Ottoman vào khoảng năm 1.300 CN,

bringing wrapped morsels west with them.

mang theo những viên thức ăn nhỏ được bọc lại về phía Tây cùng với họ.

Ở Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay, hầu hết mọi người sẽ không nhồi thịt lợn vào dumpling

In what’s now Turkey, most people wouldn’t have stuffed dumplings with pork

due to Islamic restrictions.

do những hạn chế của Hồi giáo.

Instead, manti would come to be filled with ingredients like lamb,

Thay vào đó, manti sẽ được nhồi đầy với các thành phần như thịt cừu,

drizzled with garlic, yogurt, and melted butter,

trộn với tỏi, sữa chua, và bơ tan chảy,

then topped with herbs and spices.

sau đó, phủ lên trên với các loại thảo mộc và gia vị.

Some scholars believe that the Mongol Empire also helped disseminate dumplings,

Một số học giả tin rằng đế chế Mông Cổ cũng giúp dumpling trở nên phổ biến

perhaps introducing them to parts of Eastern Europe.

có lẽ trong việc giới thiệu chúng đến các vùng của Đông Âu.

These dumplings could have come by way of China

Những chiếc dumpling này có thể đến bằng đường Trung Quốc

or directly from some of the Turkic peoples the Mongols hired

hoặc trực tiếp từ một số người Thổ Nhĩ Kỳ mà người Mông Cổ đã thuê

to run their empire.

để điều hành đế chế của họ.

One theory is that this gave rise to dumplings like Russian pelmeni,

Một giả thuyết cho rằng đây cũng là nguồn gốc của patemeni của Nga,

and the larger pierogi and vareniki, eaten in Poland and Ukraine,

pierogi và vareniki lớn hơn, được ăn ở Ba Lan và Ukraine,

stuffed with things like potato, cabbage, cheese, and cherries.

nhồi với những thứ như khoai tây, bắp cải, pho mát và anh đào.

The Mongol Empire also controlled Korea

Đế chế Mông Cổ cũng kiểm soát Triều Tiên

and might have likewise introduced dumplings there,

và cũng có thể đã giới thiệu dumpling tới đây.

where “mandu” may be eaten with regional ingredients like kimchi.

nơi “mandu” có thể được ăn với các thực phẩm địa phương như kim chi.

Later, after Chinese dumpling varieties were introduced to more countries,

Sau đó, khi các loại bánh bao Trung Quốc đã được giới thiệu đến nhiều quốc gia hơn,

English speakers began calling them dumplings.

những người nói tiếng Anh đã bắt đầu gọi chúng là “dumpling”.

The term means “little lumps”

Thuật ngữ này có nghĩa là “viên nhỏ”

and is thought to have been first used in 16th century England

và được cho là được sử dụng lần đầu tiên ở Anh thế kỷ 16

to describe dough balls dropped in liquid.

để mô tả các viên bột nhào được thả vào trong chất lỏng.

Like knödel and matzo balls, they would’ve had no filling.

Giống như món knödel và matzo, chúng sẽ không có nhân.

So, the word was actually confusingly imprecise,

Nên từ này là không chính xác và gây hiểu lầm,

but it stuck, nonetheless.

nhưng vẫn tồn tại đến hôm nay.

When Japan occupied China during the Second World War,

Khi Nhật Bản chiếm đóng Trung Quốc trong Thế chiến Thứ hai,

Chinese “jiaozi” were brought to Japan,

“Jiaozi” của Trung Quốc đã được đưa đến Nhật Bản,

where they in turn became known as “gyoza” and were more typically pan-fried.

nơi chúng được gọi là “gyoza” và thường được áp chảo.

So what about the fact that every region in Italy has its own variety

Vậy thực tế rằng mọi vùng ở Ý đều có những loại pasta có nhân

of dumpling-like stuffed pasta?

có hình dạng giống dumpling thì sao?

Some historians think that Arab conquerors brought dumplings

Một số sử gia cho rằng những kẻ chinh phục Ả Rập đã mang dumpling tới

when they reigned over Sicily between the 9th and 11th centuries.

khi trị vì Sicily giữa thế kỷ 9 và 11.

But the jury's still out.

Nhưng mọi chuyện vẫn chưa ngã ngũ.

It’s unlikely that all dumpling-esque dishes came from the same root tradition.

Không chắc rằng tất cả các món giống dumpling đều có chung nguồn gốc.

In many cases, it may simply be that culinary visionaries

Có thể đó chỉ đơn giản là sự đa dạng của nền ẩm thực

from different cultures shared a similar revelation:

từ các nền văn hóa khác nhau đã tìm thấy chung một khám phá,

that cooking fillings encased in dough would be delightful.

rằng bọc nhân trong bột rồi đem nấu sẽ tạo ra một món ngon.

Either way, we can appreciate these plump pockets of perfection—

Dù thế nào, ta vẫn đánh giá cao những chiếc bánh bao đầy đặn, hoàn hảo này

and the tangled, mysterious historical web

và mạng lưới lịch sự phức tạp và bí ẩn

that’s made dumplings so diverse and divine.

đã khiến nó trở nên đa dạng và thần thánh.

This video was made possible with support from Marriott Hotels.

Video này đã được thực hiện với sự hỗ trợ từ Khách sạn Marriott.

Với hơn 590 khách sạn và khu nghỉ dưỡng trên toàn cầu,

With over 590 hotels and resorts across the globe,

khách sạn Marriott tôn vinh sự tò mò - điều thúc đẩy chúng ta đi du lịch.

Marriott Hotels celebrates the curiosity that propels us to travel.

Hãy xem thử một số cộng tác thú vị của TED-Ed và Marriott

Check out some of the exciting ways TED-Ed and Marriott are working together

và đặt hành trình tiếp theo của bạn tại khách sạn Marriott.

and book your next journey at Marriott Hotels.