The art of the metaphor - Jane Hirshfield

Nghệ thuật của ẩn dụ - Jane Hirshfield

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: An Nguyen Hoang Reviewer: Thanh Nguyen Cong

When we talk, sometimes we say things directly.

Khi nói, có khi chúng ta nói thẳng:

"I'm going to the store, I'll be back in five minutes."

"Tôi đi ra cửa hàng, vài phút nữa sẽ về."

Other times though, we talk in a way that conjures up a small scene.

Có khi chúng ta lại nói theo cách

đầy hình ảnh.

"It's raining cats and dogs out," we say,

"Mưa nặng hạt"

or "I was waiting for the other shoe to drop."

hay: "Tôi đang chờ nó đến cho đủ đôi"

Metaphors are a way to talk about one thing

Ẩn dụ là cách nói về một điều này

by describing something else.

thông qua mô tả một điều kia.

That may seem roundabout, but it's not.

Nghe có vẻ lủng củng nhưng không phải thế.

Seeing and hearing and tasting are how we know anything first.

Chúng ta cảm nhận về một điều gì đó trước tiên qua thị giác, thính giác và vị giác,

The philosopher William James described the world of newborn infants

Nhà triết học William James đã mô tả thế giới của một bé sơ sinh:

as a "buzzing and blooming confusion."

như một "sự bối rối vo ve mà rực rỡ"

Abstract ideas are pale things

Ý tưởng trừu tượng là mờ nhạt khi đem so với con ong và bông hoa.

compared to those first bees and blossoms.

Metaphors think with the imagination and the senses.

Ẩn dụ tư duy bằng tưởng tượng và giác quan.

The hot chili peppers in them explode in the mouth and the mind.

Những viên hạt tiêu cay xè bung ra trong miệng và trong tâm trí.

They're also precise.

Chúng cũng rất hàm súc ngắn gọn.

We don't really stop to think about a raindrop

Chúng ta không phải dừng lại nghĩ xem hạt mưa nặng đến thế nào,

the size of an actual cat or dog,

but as soon as I do,

nhưng ngay khi bắt đầu nghĩ, tôi nhận ra rằng hạt mưa đâu có gì nặng lắm

I realize that I'm quite certain the dog has to be a small one --

a cocker spaniel, or a dachshund --

chỉ như hạt gạo, hạt bí, hạt đỗ

and not a golden Lab or Newfoundland.

hay hạt cải rồi kể như hạt bụi.

I think a beagle might be about right.

Một ẩn dụ là không đúng hoặc không thật trong bất kỳ nghĩa thông thường nào.

A metaphor isn't true or untrue in any ordinary sense.

Metaphors are art, not science,

Ẩn dụ là nghệ thuật, không khoa học, nhưng nó có thể để lại cảm giác đúng hay sai.

but they can still feel right or wrong.

A metaphor that isn't good leaves you confused.

Một ẩn dụ là kém hay nếu nó khiến cho bạn nhầm lẫn.

You know what it means to feel like a square wheel,

Bạn biết điều đó nghĩa là gì khi phải đẩy chiếc xe bò bánh vuông,

but not what it's like to be tired as a whale.

nhưng mệt như một con cá voi thì không phải là ai cũng hiểu.

There's a paradox to metaphors.

Có một nghịch lý ở trong ẩn dụ.

They almost always say things that aren't true.

Nó hầu như luôn luôn nói những điều không đúng sự thật.

If you say, "there's an elephant in the room,"

Nếu bạn nói, "có một con voi trong phòng"

there isn't an actual one,

thì không phải là một thực tế, khi tìm đĩa đậu phộng trên bàn.

looking for the peanut dish on the table.

Metaphors get under your skin by ghosting right past the logical mind.

Ẩn dụ nhận ra bằng trực giác dưới da khi ta bỏ qua tâm trí hợp lý.

Plus, we're used to thinking in images.

Thêm vào đó, chúng ta sử dụng tư duy hình tượng.

Every night we dream impossible things.

Mỗi đêm chúng ta mơ những điều không thể.

And when we wake up, that way of thinking's still in us.

Và khi tỉnh dậy cách nghĩ ấy vẫn còn lẩn quất trong ta.

We take off our dream shoes,

Chúng ta cất đi đôi cánh ước mơ,

and button ourselves into our lives.

và cài chặt chính mình vào cuộc sống thường nhật.

Some metaphors include the words "like" or "as."

Một số ẩn dụ bao gồm các từ "như" hoặc "tựa."

"Sweet as honey," "strong as a tree."

"Ngọt tựa mật ong," "mạnh như cây nỏ."

Those are called similes.

Những cái đó được gọi là ví von.

A simile is a metaphor that admits it's making a comparison.

Một ví von là một ẩn dụ, thừa nhận nó đang làm một so sánh.

Similes tend to make you think.

Ví von có xu hướng làm cho bạn nghĩ.

Metaphors let you feel things directly.

Ẩn dụ cho phép bạn cảm thấy trực tiếp sự vật.

Take Shakespeare's famous metaphor,

Hãy xem ẩn dụ nổi tiếng của Shakespeare,

"All the world's a stage."

"Cả thế giới đang ở trên sân khấu." "Thế giới này như một sân khấu"

"The world is like a stage" just seems thinner, and more boring.

chỉ có vẻ kém sức sống hơn, và nhàm chán hơn.

Metaphors can also live in verbs.

Ẩn dụ cũng có thể sống trong động từ.

Emily Dickinson begins a poem,

"I saw no way -- the heavens were stitched --"

Emily Dickinson mở đầu một bài thơ "Tôi chẳng thấy gì, bầu trời đã bị khâu,"

and we know instantly

chúng ta cảm nhận ngay lập tức bầu trời như một miếng vải đã bị khâu lại.

what it would feel like if the sky were a fabric sewn shut.

Ẩn dụ cũng có thể sống trong tính từ.

They can live in adjectives, too.

"Sông sâu nước chảy lững lờ," chúng ta ví ai đó

"Still waters run deep," we say of someone quiet and thoughtful.

trầm mặc và chu đáo. Và sự sâu sắc có quan hệ

And the deep matters as much as the stillness and the water do.

đến sự trầm mặc, như chính dòng nước vậy.

One of the clearest places to find good metaphors is in poems.

Nơi rõ nhất để tìm các ẩn dụ tốt là thơ ca.

Take this haiku by the 18th-century Japanese poet Issa.

bài thơ haiku này là của Issa, nhà thơ Nhật bản thế kỷ 18.

"On a branch floating downriver, a cricket singing."

"Trên một cành khô lạc cuối dòng, một chú dế đang ca hát."

The first way to meet a metaphor is just to see the world through its eyes:

Cách đầu tiên để hiểu một ẩn dụ là xem thế giới qua đôi mắt của nó:

an insect sings from a branch passing by in the middle of the river.

Chú dế hát trên một cành khô trôi ở giữa sông.

Even as you see that though,

Trong hình ảnh này bạn nhận thấy

some part of you recognizes in the image

một bức tranh nhỏ của cuộc đời trong thế giới đổi dời với thời gian,

a small portrait of what it's like to live in this world of change and time,

our human fate is to vanish, as surely as that small cricket will,

số phận con người chúng ta là biến mất, cũng chắc như con dế nhỏ đó,

and still, we do what it does.

dầu vậy, chúng ta vẫn làm như con dế. Chúng ta sống, chúng ta hát.

We live, we sing.

Sometimes a poem takes a metaphor and extends it,

Đôi khi một bài thơ lấy một ẩn dụ và mở rộng nó,

building on one idea in many ways.

xây dựng trên một ý tưởng trong nhiều cách.

Here's the beginning of Langston Hughes' famous poem

Đây là đoạn mở đầu bài thơ nổi tiếng của Langston Hughes "Mẹ nói với con trai."

"Mother to Son."

"Well, son, I'll tell you.

"Con trai, mẹ sẽ nói con nghe. Đời mẹ không trong nhung lụa.

Life for me ain't been no crystal stair.

It's had tacks in it, and splinters,

Chỉ có than củi và lam lũ,

and boards torn up,

giữa những bức tường long vữa, làm gì có thảm trên sàn."

and places with no carpet on the floor."

Langston Hughes is making a metaphor that compares

Langston Hughes làm một ẩn dụ so sánh

a hard life to a wrecked house you still have to live in.

một cuộc sống khó khăn trong căn nhà tồi tàn mà bạn vẫn buộc phải sống.

Those splinters and tacks feel real,

Than củi và bức tường long vữa cho cảm giác rất thật,

they hurt your own feet and your own heart,

nó làm đau bàn chân và thương tổn trái tim bạn,

but the mother is describing her life here,

nhưng bà mẹ mô tả đời bà ở đây trên trái đất này,

not her actual house.

chứ không hẳn là ngôi nhà thực tế.

And hunger, and cold, exhausting work and poverty

Và đói, lạnh, công việc đến kiệt sức, và đói nghèo là những gì là bên trong bức tường long vữa.

are what's also inside those splinters.

Metaphors aren't always about our human lives and feelings.

Ẩn dụ không phải luôn luôn nói về cuộc sống và cảm xúc của con người.

The Chicago poet Carl Sandburg wrote,

Nhà thơ Chicago Carl Sandburg đã viết

"The fog comes on little cat feet.

"Sương mù quấn vào đôi chân chú mèo. Nó ngồi im lặng nhìn ra cảng và thành phố , rồi lại đi."

It sits looking over harbor and city on silent haunches,

and then moves on."

The comparison here is simple.

So sánh ở đây là đơn giản.

Fog is being described as a cat.

Sương mù được mô tả như một con mèo.

But a good metaphor isn't a puzzle,

Nhưng một ẩn dụ tốt không phải là một câu đố,

or a way to convey hidden meanings,

hoặc một cách để truyền đạt ý nghĩa ẩn,

it's a way to let you feel and know something differently.

đó là cách cho phép bạn cảm và biết điều gì đó theo một cách khác.

No one who's heard this poem forgets it.

Không ai từng nghe bài thơ này quên được nó.

You see fog,

Bạn thấy sương mù, và có một con mèo xám nhỏ gần đó.

and there's a small grey cat nearby.

Metaphors give words a way to go beyond their own meaning.

Ẩn dụ mang đến cho từ một cách để vượt qua ý nghĩa riêng của nó.

Chúng là tay nắm trên cánh cửa của những gì chúng ta có thể biết,

They're handles on the door of what we can know,

and of what we can imagine.

và những gì chúng ta có thể tưởng tượng.

Each door leads to some new house,

Mỗi cánh cửa dẫn đến một ngôi nhà mới,

and some new world that only that one handle can open.

và một thế giới mới chỉ có thể mở nhờ một tay nắm.

What's amazing is this:

Cái tuyệt vời là thế này:

by making a handle,

Bằng cách làm một tay nắm, bạn có thể tạo ra một thế giới.

you can make a world.