The art of the metaphor - Jane Hirshfield

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Marta Roter Korekta: Łukasz Izmaiłowski

When we talk, sometimes we say things directly.

Podczas rozmowy, czasami mówimy coś bezpośrednio.

"I'm going to the store, I'll be back in five minutes."

“Idę do sklepu, będę za pięć minut”.

Other times though, we talk in a way that conjures up a small scene.

Nieraz zdarza się jednak, że wypowiadamy się bardziej obrazowo.

"It's raining cats and dogs out," we say,

Mówimy na przykład “pogoda pod psem”, albo “czarno to widzę”.

or "I was waiting for the other shoe to drop."

Metafor używamy, gdy mówimy o czymś, opisując coś zupełnie innego.

Metaphors are a way to talk about one thing

by describing something else.

That may seem roundabout, but it's not.

Wydaje się to dość skomplikowane, ale wcale takie nie jest.

Seeing and hearing and tasting are how we know anything first.

Jako dzieci poznajemy świat za pomocą zmysłów wzroku, słuchu i smaku.

The philosopher William James described the world of newborn infants

Filozof William James opisał świat noworodków

as a "buzzing and blooming confusion."

jako “brzęczący i rozkwitający chaos”.

Abstract ideas are pale things

Abstrakcyjne pojęcia nie mogą się równać

compared to those first bees and blossoms.

z brzęczącymi pszczołami i rozkwitającymi kwiatami.

Metaphors think with the imagination and the senses.

Metafory każą nam używać do myślenia wyobraźni i zmysłów.

The hot chili peppers in them explode in the mouth and the mind.

Zawarte w nich ostre papryczki eksplodują w ustach i umysłach.

They're also precise.

Metafory są też dokładne.

We don't really stop to think about a raindrop

Gdy mówię o pogodzie pod psem, zwykle nie myślę o tym, jakiej jest rasy.

the size of an actual cat or dog,

but as soon as I do,

Ale jak już zacznę,

I realize that I'm quite certain the dog has to be a small one --

to potrafię z przekonaniem powiedzieć, że jest to raczej mniejszy pies.

a cocker spaniel, or a dachshund --

Może cocker spaniel albo jamnik, ale nie labrador czy nowofundland.

and not a golden Lab or Newfoundland.

I think a beagle might be about right.

Najprawdopodobniej jest to beagle.

A metaphor isn't true or untrue in any ordinary sense.

Nie da się stwierdzić, czy metafora jest prawdziwa lub nie.

Metaphors are art, not science,

Używanie metafor to sztuka, a nie nauka.

but they can still feel right or wrong.

Ale niektóre metafory bywają nietrafione.

A metaphor that isn't good leaves you confused.

Złe metafory są niejasne i wywołują dezorientację.

You know what it means to feel like a square wheel,

Rozumiemy, o co chodzi w “byciu piątym kołem u wozu”,

but not what it's like to be tired as a whale.

ale nie wiemy, co oznacza “być zmęczonym jak wieloryb”.

There's a paradox to metaphors.

Metafory są w pewnym sensie paradoksem.

They almost always say things that aren't true.

Rzadko kiedy zawierają prawdziwe stwierdzenia.

If you say, "there's an elephant in the room,"

Gdy mówimy “jak słoń w składzie porcelany”,

there isn't an actual one,

nie sugerujemy, że ktoś jest słoniem, który zaraz zrzuci ze stołu zastawę.

looking for the peanut dish on the table.

Metaphors get under your skin by ghosting right past the logical mind.

Metafory docierają do głębi, nie zważając na logikę.

Plus, we're used to thinking in images.

My, ludzie, myślimy za pomocą obrazów. Co noc śnimy o tym, co niemożliwe.

Every night we dream impossible things.

And when we wake up, that way of thinking's still in us.

Ten sposób myślenia nie znika po przebudzeniu.

We take off our dream shoes,

Opuszczamy krainę snów i wracamy do codziennego życia.

and button ourselves into our lives.

Some metaphors include the words "like" or "as."

Niektóre metafory zawierają słowo “jak”: “słodki jak miód”, ”silny jak byk”.

"Sweet as honey," "strong as a tree."

Those are called similes.

Nazywamy je porównaniami.

A simile is a metaphor that admits it's making a comparison.

Są to metafory, które nie ukrywają, że porównują coś z czymś innym.

Similes tend to make you think.

Porównania zachęcają do zastanowienia.

Metaphors let you feel things directly.

Metafory pozwalają nam odczuć to, co przekazują.

Take Shakespeare's famous metaphor,

Na przykład słynna metafora Szekspira: “Świat jest teatrem”.

"All the world's a stage."

"The world is like a stage" just seems thinner, and more boring.

Stwierdzenie “świat jest jak teatr” jest o wiele mniej dosadne i nudniejsze.

Metaphors can also live in verbs.

Metafory mogą też przyjąć formę czasownika.

Emily Dickinson zaczyna swój wiersz słowami:

Emily Dickinson begins a poem,

"I saw no way -- the heavens were stitched --"

“Nie widziałam dla siebie drogi, niebiosa były zaszyte”

and we know instantly

i od razu rozumiemy,

what it would feel like if the sky were a fabric sewn shut.

jakie emocje wywołałoby w nas niebo będące zaszytym materiałem.

They can live in adjectives, too.

Metafory mogą być także przymiotnikami.

"Still waters run deep," we say of someone quiet and thoughtful.

Mówimy “cicha woda brzegi rwie” o kimś skromnym, kto potrafi zaskoczyć.

And the deep matters as much as the stillness and the water do.

Cisza wody jest równie ważna co rwanie przez nią brzegów.

Prawdziwą skarbnicą dobrych metafor są oczywiście wiersze.

One of the clearest places to find good metaphors is in poems.

Take this haiku by the 18th-century Japanese poet Issa.

Przyjrzyjmy się haiku z XVIII wieku autorstwa japońskiego poety Issy.

"On a branch floating downriver, a cricket singing."

“Przez las w dół rzeki na gałęzi płynie świerszcz,

słychać jego śpiewanie.”

The first way to meet a metaphor is just to see the world through its eyes:

Na pierwszy rzut oka metafora przedstawia nam po prostu pewien obraz:

an insect sings from a branch passing by in the middle of the river.

na płynącej rzeką gałęzi siedzi cykający owad.

Even as you see that though,

Ale gdy już go sobie wyobrazimy, zauważamy, że to tak naprawdę

some part of you recognizes in the image

miniaturka naszego życia, pełnego zmian i przemijania.

a small portrait of what it's like to live in this world of change and time,

our human fate is to vanish, as surely as that small cricket will,

Wiemy, że kiedyś nas tu nie będzie, tak samo jak małego świerszcza.

and still, we do what it does.

Mimo to robimy to co on: żyjemy, śpiewamy.

We live, we sing.

Sometimes a poem takes a metaphor and extends it,

Czasami poeta pogłębia metaforę, rozbudowuje ją na różne sposoby.

building on one idea in many ways.

Here's the beginning of Langston Hughes' famous poem

Jak na przykład w słynnym wierszu Langstona Hughesa

"Mother to Son."

pod tytułem “Matka do syna”.

"Well, son, I'll tell you.

“Muszę ci powiedzieć, synu, moje życie to nie kryształowe schody.

Life for me ain't been no crystal stair.

It's had tacks in it, and splinters,

Jest pełne gwoździ i drzazg, brakujących stopni

and boards torn up,

and places with no carpet on the floor."

i gołych desek na podłodze.”

Langston Hughes is making a metaphor that compares

Langston Hughes używa metafory, za pomocą której porównuje

a hard life to a wrecked house you still have to live in.

trudy życia do zniszczonego domu, z którego nie możesz się wynieść.

Those splinters and tacks feel real,

Drzazgi i gwoździe wydają się prawdziwe, ranią zarówno stopy, jak i serce.

they hurt your own feet and your own heart,

Matka tak naprawdę opisuje swoje życie, a nie dom, w którym mieszka.

but the mother is describing her life here,

not her actual house.

And hunger, and cold, exhausting work and poverty

Głód, zimno, wyczerpująca praca i ubóstwo są jak drzazgi w schodach.

are what's also inside those splinters.

Metaphors aren't always about our human lives and feelings.

Metafory nie zawsze opisują ludzkie życie i emocje.

The Chicago poet Carl Sandburg wrote,

Carl Sandburg, poeta z Chicago, napisał

"The fog comes on little cat feet.

“Mgła nadchodzi kocimi krokami.

It sits looking over harbor and city on silent haunches,

Cichutko przysiada, obserwuje port i miasto,

and then moves on."

a potem rusza w dalszą drogę.”

The comparison here is simple.

To proste porównanie. Autor używa obrazu kota, by opisać mgłę.

Fog is being described as a cat.

But a good metaphor isn't a puzzle,

Dobra metafora nie ma być łamigłówką. Nie musi przekazywać ukrytego znaczenia.

or a way to convey hidden meanings,

it's a way to let you feel and know something differently.

Ma pozwolić nam spojrzeć na coś z innej strony.

No one who's heard this poem forgets it.

Po poznaniu tego wiersza nie da się go zapomnieć.

You see fog,

Za każdym razem gdy widzisz mgłę, wyobrażasz sobie też małego, szarego kota.

and there's a small grey cat nearby.

Metaphors give words a way to go beyond their own meaning.

Dzięki metaforom słowa wykraczają poza swoje podstawowe znaczenia.

They're handles on the door of what we can know,

To klamki drzwi, które skrywają to, co możemy poznać i sobie wyobrazić.

and of what we can imagine.

Each door leads to some new house,

Każde drzwi prowadzą do innego domu.

and some new world that only that one handle can open.

Do nowego świata, który możemy odwiedzić, tylko jeśli posiadamy odpowiednią klamkę.

What's amazing is this:

W tym tkwi magia metafor:

by making a handle,

tworząc nową klamkę, tworzysz nowy świat.

you can make a world.