Can other animals understand death? - Barbara J. King

Translator: Thu Song Reviewer: Xuân Nghi Vương

In 2018, an orca called Tahlequah gave birth.

Vào năm 2018, một chú cá hổ kình tên Tahlequah đã hạ sinh một đứa con.

But her daughter died within an hour.

Thế nhưng con gái của nó không may qua đời một giờ sau đó.

Tahlequah, however, didn’t leave her body.

Nhưng Tahlequah đã không hề rời bỏ xác con mình.

And over the next 17 days and 1,600 kilometers,

Trong 17 ngày sau, qua 1,600km

she kept it afloat atop her own,

Tahlequah luôn giữ xác của đứa con nổi trên đỉnh đầu của mình,

diving to retrieve the body whenever it slipped away,

khi nó trôi dạt, Tahlequah sẽ lặn xuống để đẩy đứa con nổi lên

even after it began deteriorating.

ngay cả sau khi xác bắt đầu thối rữa.

By altering her feeding and travel patterns,

Vì đã thay đổi thói quen ăn uống và di chuyển của mình,

Tahlequah’s behavior was certainly unusual.

hành vi của Tahlequah trở nên khác thường.

But was she mourning— or just confused?

Liệu nó đang đau buồn vì cái chết của con mình, hay chỉ là nhầm lẫn ?

Do non-human animals grieve?

Liệu động vật có biết khóc thương không?

This question is tricky.

Đây hẳn là một câu hỏi khó.

In 1871, Charles Darwin argued that other animals

Vào năm 1871, Charles Darwin tin rằng các loài động vật

experience a wide range of emotions, including grief.

cũng trải qua nhiều loại cung bậc cảm xúc, trong đó có sự buồn đau.

But, especially in the absence of a dependable bridge

Thế nhưng, vì thiếu một cầu nối tin cậy

between our minds and theirs,

giữa trí não con người và các loài động vật

many scientists have long been wary

các nhà khoa học đã rất thận trọng

of projecting human emotions onto other animals.

trong việc xác định cảm xúc động vật dựa trên con người

It’s also been thought that they might display irregular behaviors after a death

Cũng có ý kiến cho rằng chúng có thể cư xử khác thường khi chứng kiến cái chết

for other adaptive reasons.

để thích nghi với hoàn cảnh.

And, for a while, the paradigm was that humans were exceptional:

Và, trong một khoảng thời gian, chúng ta nghĩ rằng con người là ngoại lệ.

other animals were reacting and surviving,

Các loài khác chỉ đơn giản là phản ứng và tồn tại,

while we alone were thinking and feeling.

còn chúng ta thì biết suy nghĩ và cảm nhận

This conception was increasingly challenged during the 20th century.

Quan niệm này gặp nhiều thách thức trong thế kỉ 20.

In 1985, for example, a gorilla called Koko,

Ví dụ vào nào 1985, một chú khỉ đột tên Coco

who'd been trained to use some signs from American Sign Language,

được huấn luyện để sử dụng một vài kí hiệu trong Ngôn Ngữ Kí Hiệu của Mỹ,

was told that her kitten companion had died.

khi biết rằng chú mèo bạn của mình đã mất.

She made distress calls, and several weeks later,

Nó đã kêu cứu thảm thiết, và một vài tuần sau,

looking at a photo of another kitten signed “cry,” “sad,” and “frown.”

trông thấy bức ảnh của một chú mèo khác, Coco đã ra hiệu “khóc”, “buồn”, “nhăn mặt”

Now there’s a growing pool of data and observations

Giờ đây đã có nhiều nguồn dữ liệu và nghiên cứu

suggesting that some animals, including mammals and birds,

cho rằng một vài loài động vật, bao gồm loài có vú và loài chim,

might experience what we call grief.

có thể trải qua cảm giác mà chúng ta gọi là “buồn đau”

In 2003, Eleanor, an elephant matriarch, collapsed.

Vào năm 2003, Eleanor, một con voi chúa nữ ngã gục.

Within minutes, another matriarch called Grace neared and helped Eleanor stand,

Vài phút sau, một con voi khác tên Grace tiến đến và cố giúp Eleanor đứng lên,

only for her to fall again.

nhưng một lần nữa, cô ngã quỵ.

Grace vocalized, stayed by Eleanor’s side, and tried pushing her back up.

Grace cất tiếng gọi và đứng bên bạn của mình, cố đẩy Eleanor dậy.

When Eleanor died, a female named Maui approached,

Khi Eleanor qua đời, một chú voi cái tên Maui tiến đến

positioned herself over Eleanor’s body, and rocked back and forth.

đặt cơ thể lên xác của Eleanor và đẩy qua đẩy lại

Over the course of one week,

Một tuần trôi qua,

elephants from five different families visited Eleanor’s body.

đã có tổng cộng 5 gia đình voi đến thăm xác của Eleanor.

On separate occasions,

Vào từng dịp khác nhau,

elephants have been observed carrying the remains of family members,

người ta thấy những con voi này mang đi phần còn lại của cái xác

including jawbones and tusks.

bao gồm xương hàm và ngà.

In 2010, a giraffe was born with a deformed foot and had trouble walking.

Vào năm 2010, một chú hưu cao cổ được sinh ra với một bàn chân biến dạng.

The calf lived just four weeks.

Do việc đi lại khó khăn, nó mất chỉ sau 4 tuần.

On the day the calf died, 22 other females and four juveniles

Vào ngày nó lìa đời, 22 chú hưu cao cổ cái và 4 chú hưu cao cổ con khác

closely attended and occasionally nuzzled the body.

đã đến thăm và thi thoảng rúc vào xác của chú hươu quá cố.

On the third morning, the mother was alone and still not eating,

Sáng ngày thứ 3, hươu cao cổ mẹ bỏ ăn và cô đơn một mình,

which giraffes usually do constantly.

điều này khá phổ biến ở hươu cao cổ.

Instead, she stayed by her dead calf, even after hyenas ate away at the body.

Thay vào đó, cô ấy ở bên xác con mình, thậm chí sau khi nó đã bị bầy linh cẩu ăn.

Scientists have also begun quantitatively assessing other animals’

Các nhà nghiên cứu cũng quan sát cách các loài động vật khác

responses to death.

phản ứng trước cái chết.

In 2006, researchers analyzed baboon fecal samples for glucocorticoids,

Năm 2006, các nhà nghiên cứu đã phân tích các mẫu phân của khỉ đầu chó

stress hormones that spike when humans are bereaved.

để tìm glucocorticoid - hóc môn căng thẳng xuất hiện khi con người mất đi người thân.

They compared the samples from females who had lost a close relative

Họ lấy các mẫu từ những con khỉ cái khi bị mất đi thành viên trong gia đình

in a predator attack with those who hadn’t.

khi bị tấn công bởi thú săn mồi và so sánh với những con còn lại

And they found that the glucocorticoid levels of baboons who had

Và họ phát hiện ra rằng mức độ glucocorticoid của những con khỉ ấy

were significantly higher the month following the death.

cao dần từng tháng sau khi chứng kiến cái chết.

Those baboons then increased their grooming behavior

Chúng sau đó cũng đã chải chuốt nhiều hơn

and the number of their grooming partners,

với số lượng ngày càng tăng,

broadening and strengthening their social networks.

mở rộng và tạo ra một mạng lưới xã hội mạnh mẽ.

Within two months, their glucocorticoid levels returned to the baseline.

Chỉ trong vòng 2 tháng, mức glucocorticoid của chúng trở về bình thường.

Researchers have also observed primate mothers engaging in apparently

Các nhà nghiên cứu cũng quan sát thấy các linh trưởng mẹ có các hành vi mâu thuẫn

contradictory behaviors while carrying their dead children.

khi bế những đứa con đã chết của mình.

Like switching between cannibalizing or dragging their child’s corpse

Ví dụ như việc biến đổi từ ăn thịt đồng loại và kéo lê xác đứa con

and carefully carrying or grooming it,

sang cẩn thận bế chúng và chải chuốt,

suggesting that the mothers were experiencing conflicting impulses

Có thể thấy linh trưởng mẹ đang cảm thấy bối rối

towards the bodies.

với cái xác của con mình.

Our current understanding of the emotional landscapes

Hiểu biết hiện tại của chúng ta về bức tranh cảm xúc

of other animals is severely limited.

của các loài động vật khác vẫn còn ở mức rất hạn chế.

To get a better grasp on mourning in the animal kingdom,

Để hiểu rõ hơn về hành vi “buồn đau” ở vương quốc động vật,

we need a lot more research.

chúng ta cần thực hiện nhiều nghiên cứu hơn.

But where does this leave us for now?

Nhưng chúng ta đã biết được đến đâu?

Conversations around whether non-human animals experience emotions, like grief,

Các cuộc hội thoại về việc liệu các loài động vật có trải qua cảm xúc như đau buồn

can be emotional,

có thể trở nên khá xúc động,

in part because their outcomes have very real implications—

một phần là do các kết quả cho thấy nhiều khúc mắc

like determining if orcas should be isolated and kept in captivity,

Như việc quyết định xem cá kình có nên bị nuôi nhốt và cô lập,

or whether dairy cows should be separated from their newborn calves.

hay liệu bò sữa có nên bị tách khỏi những chú bê con mới sinh?

Until we do have more data on the subject,

Cho đến khi chúng ta có nhiều dữ liệu hơn về vấn đề này,

should we treat non-human animals like they may have the capacity to grieve?

thì liệu chúng ta có nên đối xử với động vật như thể chúng biết buồn đau?

Or assume they don’t?

Hay vẫn cho rằng chúng chẳng có cảm xúc?

Which belief could cause more harm?

Niềm tin nào là sai lệch?