What makes tuberculosis (TB) the world's most infectious killer? - Melvin Sanicas

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Berna Partal

In 2008, archeologists uncovered two 9,000-year old skeletons.

2008'de arkeologlar dokuz bin yıllık iki iskelet buldular.

There’s no definitive way of knowing what killed these ancient people,

Bu eski insanları neyin öldürdüğünü bilmenin kesin bir yolu yok

but we do know their bones were infected by an all too familiar bacterium.

ancak kemiklerinin çok tanıdık bir bakteri tarafından enfeksiyon kaptığını biliyoruz.

The ancient Greeks knew its consumptive effects as phthisis;

Antik Yunanlılar veremli etkileri "phthisis" olarak bilirken;

the Incans called it chaky oncay; and the English called it tuberculosis.

İnkalılar buna "chaky oncay" diyorlardı

ve İngilizler ise "tüberküloz" olarak adlandırıyordu.

Today, tuberculosis, or TB,

Günümüzde tüberküloz veya TB

is still one of the world’s biggest infectious killers,

hala dünyadaki en bulaşıcı katillerden biri,

causing more deaths than malaria or even HIV and AIDS.

sıtmadan veya hatta HIV ve AIDS'ten daha fazla ölüme neden oluyor.

But what exactly is this disease, and how has this pathogen persisted for so long?

Fakat bu hastalık tam olarak nedir

ve bu patojen nasıl bu kadar uzun süredir var?

Typically, TB bacteria called mycobacterium tuberculosis, are airborne.

Genellikle mikobakteri tüberküloz denen TB bakterisi havadadır.

They travel into our airways and infect our lungs.

Solunum yolumuza girerler ve akciğerlerimize hastalık bulaştırırlar.

Here, immune cells called macrophages rush to the infection site,

Burada makrofaj denen bağışıklık hücreleri enfeksiyonlu alana akın ederler,

attempting to absorb and break down the bacterial invaders.

istilacı bakterileri emmeye ve yok etmeye çalışırlar.

In many cases, this response is enough to remove the bacteria.

Birçok durumda bu karşılık bakteriyi gidermek için yeterlidir.

But in individuals with other medical conditions–

Ancak diğer sağlık durumu olan bireylerde–

ranging from malnutrition and HIV to diabetes and pregnancy

dengesiz beslenme ve HIV'den şeker hastalığına ve hamileliğe kadar–

–the immune response may not be strong enough to destroy the intruder.

bağışıklığın tepkisi istilacıyı yok etmek için yeterince güçlü olmayabilir.

If so, mycobacterium tuberculosis will reproduce inside those macrophages,

Eğer öyleyse mikobakteri tüberküloz bu makrofajlar içinde çoğalacaktır

and form colonies in the surrounding lung tissue.

ve akciğer dokusunun çevresinde koloniler oluşturacaktır.

As they infect more cells,

Daha fazla hücreye hastalığı bulaştırdıkça

the bacteria employ cell-degrading enzymes that destroy the infected tissue,

bakteriler, enfeksiyonlu dokuyu yok eden hücre küçültücü enzimler sağlar,

triggering chest pain, and causing patients to cough up blood.

göğüs ağrısını tetikler ve hastaların kan öksürmesine neden olur.

The damage to the lungs leads to oxygen deprivation.

Akciğerlerdeki hasar oksijen yetmezliğine yol açar.

This begins a flood of hormonal changes–

Bu, iştahta ve demir üretiminde bir artış da dahil olmak üzere

including a decrease in appetite and iron production.

hormonal değişimleri başlatır.

From here, microbes can spread to the skeletal system,

Buradan itibaren mikroorganizmalar iskelet sistemine yayılabilir,

causing back pain and difficulty moving;

sırt ağrısına ve hareket etmede zorluğa neden olur;

to the kidneys and intestines, causing abdominal pain;

böbreklere ve bağırsaklara yayılır, karın ağrısına neden olur;

and to the brain, causing headaches and even impaired consciousness.

ve beyine yayılır, baş ağrılarına ve hatta bilinç bozukluğuna neden olur.

These symptoms produce the classic image of TB:

Bu semptomlar klasik TB görüntüsünü oluşturuyor:

weight loss, a hacking, bloody cough, and ashen skin.

kilo kaybı, kanlı öksürme ve solgun ten.

This ghostly appearance earned TB the title of the ‘White Plague’

Bu hayaletimsi görünüm TB'ye Victoria Dönemi İngiltere'sinde

in Victorian-era England.

"Beyaz Salgın" ismini kazandırdı.

During this period, tuberculosis was considered a ‘romantic disease,'

Bu dönemde tüberküloz bir "romantik hastalık" olarak nitelendiriliyordu

because it tended to affect poverty- stricken artists and poets–

çünkü yoksul üzgün ressamları ve şairleri etkilemeye meyilliydi–

those with weaker immune systems.

daha zayıf bağışıklık sistemi olanları.

TB’s outward symptoms even helped fuel the popular myth of vampirism.

TB'nin görünen semptomları

popüler vampir efsanelerini güçlendirmeye bile yardım etti.

In spite of– or perhaps because of these less than scientific concerns,

Bu hiç de bilimsel kaygı taşımayanlara rağmen -- veya belki de bunlar yüzünden

this period also marked the first strides toward curing TB.

bu dönem aynı zamanda TB'yi tedavi etmek için ilk harekete geçenleri gösterdi.

In 1882, the German physician Robert Koch

1882'de Alman doktor Robert Koch

identified the disease’s bacterial origins.

hastalığın bakteri kökenlerini tanımladı.

13 years later, physicist Wilhelm Roentgen  discovered the X-ray,

Fizikçi Wilhelm Roentgen 13 yıl sonra X ışınını keşfetti,

enabling physicians to diagnose and track its progression through the body.

doktorların teşhis etmesini ve vücutta ilerleyişini takip etmesini sağladı.

These techniques allowed researchers to develop reliable and effective vaccines–

Bu teknikler,

araştırmacılara etkili ve güvenli aşılar geliştirmelerine izin verdi–

first for smallpox, and again in 1921,

ilk önce çiçek hastalığı için ve tekrar 1921 yılında

when scientists developed the BCG vaccine to battle TB.

bilim insanlar TB ile savaşmak için BCG aşısını geliştirdiklerinde.

These developments laid the groundwork for the modern field of antibiotics–

Bu gelişmeler antibiyotiklerin modern bilim alanı için temeli oluşturdu–

currently home to our most effective TB treatments.

şu anki en etkili TB tedavisinin evine.

But, antibiotics fail to address a major diagnostic complication:

Ancak antibiyotikler büyük bir teşhis sorununu ele almada başarısız oluyor:

about 90% of people infected with TB don’t show any symptoms.

TB'ye yakalanan yaklaşık %90 insan hiçbir semptom göstermiyor.

In these latent infections, the TB bacterium may be dormant,

Bu belirti göstermeyen enfeksiyonlarda TB bakterisi uykuda olabilir,

only activating when someone’s immune system is too weak to mount a defense.

sadece birisinin bağışıklık sistemi bir savunma yapmak için

çok zayıf olduğunda aktive olabilir.

This makes TB much harder to diagnose.

Bu, TB'yi teşhis etmek için daha da zorlaştırıyor.

And even when properly identified,

Düzgün bir şekilde teşhis edildiğinde bile

traditional treatments can take up to 9 months,

geleneksel tedaviler 9 aya kadar sürmesinin yanında

requiring multiple drugs and a high potential for side effects.

çeşitli ilaçları ve yan etkiler için yüksek bir güç gerektirmektedir.

This discourages people from finishing the full course,

Bu, insanları tüm süreci tamamlamaktan vazgeçirir

and partial treatment enables bacteria to develop resistance to these drugs.

ve kısmi tedavi bakterinin bu ilaçlara karşı direnç göstermesini sağlar.

Today, the disease is still prevalent in 30 countries,

Günümüzde hastalık hala 30 ülkede yaygın durumda,

most of which face other health crises

birçoğu TB'yi kötüleştiren ve belirtileri gizleyen davaları tetikleyen

that exacerbate TB and trigger latent cases.

diğer sağlık krizleriyle yüzleşmekte.

Worse still, accessing treatment can be difficult in many of these countries,

Daha da kötüsü, tedaviye ulaşmak bu ülkelerin birçoğunda zor olabilir

and the stigma towards TB can discourage people from getting the help they need.

ve TB'ye karşı olan utanç

insanları ihtiyaçları olan yardımı almalarından vazgeçirebilir.

Health experts agree we need to develop better diagnostics,

Sağlık uzmanları daha iyi teşhisi geliştirmeye,

antibiyotiklerde daha hızlı davranmayı

faster acting antibiotics, and more effective vaccines.

ve daha etkili aşılara ihtiyacımız olduğu konusunda hemfikir.

Researchers have already developed a urine test that yields results in 12 hours,

Araştırmacılar çoktan 12 saat içinde sonuçları veren bir idrar testi ile

as well as a new oral treatment that could cut treatment time by 75%.

tedavi zamanını %75 azaltan yeni bir oral tedavi geliştirdiler.

Hopefully, with advancements like these,

Umutla, bunlar gibi gelişmelerle birlikte

we’ll finally be able to make TB exclusively a thing of the past.

TB'yi sadece tarihin bir parçası yapabileceğiz.