What makes tuberculosis (TB) the world's most infectious killer? - Melvin Sanicas

Tłumaczenie: Magdalena Bojarczuk Korekta: Agnieszka Fijałkowska

In 2008, archeologists uncovered two 9,000-year old skeletons.

W 2008 roku archeolodzy znaleźli dwa 9000-letnie szkielety.

There’s no definitive way of knowing what killed these ancient people,

Nie można jednoznacznie stwierdzić, co zabiło tych pradawnych ludzi,

but we do know their bones were infected by an all too familiar bacterium.

ale wiemy, że ich kości zarażone były pewną nazbyt znajomą bakterią.

The ancient Greeks knew its consumptive effects as phthisis;

Starożytni Grecy określali jej wyniszczające skutki jako phthisis,

the Incans called it chaky oncay; and the English called it tuberculosis.

Inkowie nazywali ją chaky oncay, a Anglicy nadali jej miano tuberkulozy.

Today, tuberculosis, or TB,

Dziś tuberkuloza, czyli gruźlica,

is still one of the world’s biggest infectious killers,

nadal jest jedną z najczęstszych śmiertelnych chorób zakaźnych na świecie,

causing more deaths than malaria or even HIV and AIDS.

powodując więcej zgonów niż malaria, HIV i AIDS.

But what exactly is this disease, and how has this pathogen persisted for so long?

Czym dokładnie jest ta choroba i jak jej patogen przetrwał tak długo?

Typically, TB bacteria called mycobacterium tuberculosis, are airborne.

Zwykle prątki gruźlicy nazywane mycobacterium tuberculosis,

są przenoszone drogą kropelkową.

They travel into our airways and infect our lungs.

Przechodzą przez drogi oddechowe i atakują płuca.

Here, immune cells called macrophages rush to the infection site,

Tam krwinki zwane makrofagami spieszą na miejsce infekcji,

attempting to absorb and break down the bacterial invaders.

próbując wchłonąć i zniszczyć bakteryjnych najeźdźców.

In many cases, this response is enough to remove the bacteria.

W wielu przypadkach to wystarczy żeby usunąć bakterie.

But in individuals with other medical conditions–

Ale u osób obciążonych innymi czynnikami zdrowotnymi,

ranging from malnutrition and HIV to diabetes and pregnancy

od niedożywienia i HIV po cukrzycę i ciążę,

–the immune response may not be strong enough to destroy the intruder.

obrona może nie być na tyle silna, żeby zniszczyć intruza.

If so, mycobacterium tuberculosis will reproduce inside those macrophages,

Wtedy mycobacterium tuberculosis będzie się mnożyć w makrofagach

and form colonies in the surrounding lung tissue.

i tworzyć kolonie w otaczającej je tkance płucnej.

As they infect more cells,

W miarę zakażania komórek,

the bacteria employ cell-degrading enzymes that destroy the infected tissue,

bakteria wydziela enzym rozkładający chore tkanki,

triggering chest pain, and causing patients to cough up blood.

powodując ból w klatce piersiowej i krwawy kaszel.

The damage to the lungs leads to oxygen deprivation.

Uszkodzenie płuc prowadzi do niedotlenienia.

This begins a flood of hormonal changes–

To daje początek kaskadzie zmian hormonalnych,

including a decrease in appetite and iron production.

obejmujących spadek apetytu i produkcji żelaza.

From here, microbes can spread to the skeletal system,

Wtedy mikroby mogą rozszerzyć się na układ szkieletowy,

causing back pain and difficulty moving;

powodując ból pleców i trudności w poruszaniu.

to the kidneys and intestines, causing abdominal pain;

W nerkach i jelitach objawia się bólem brzucha,

and to the brain, causing headaches and even impaired consciousness.

a w mózgu powoduje bóle głowy lub nawet upośledzenie świadomości.

These symptoms produce the classic image of TB:

Te objawy to podstawa klasycznego obrazu gruźlicy:

weight loss, a hacking, bloody cough, and ashen skin.

utrata wagi,

suchy, krwawy kaszel i ziemista skóra.

This ghostly appearance earned TB the title of the ‘White Plague’

Chorzy przypominający duchy sprawili, że gruźlicę w wiktoriańskiej Anglii

in Victorian-era England.

określano mianem "Białej plagi".

During this period, tuberculosis was considered a ‘romantic disease,'

W tym okresie gruźlica uchodziła za "chorobę romantyczną",

because it tended to affect poverty- stricken artists and poets–

bo często dotykała ubogich artystów i poetów,

those with weaker immune systems.

tych o słabszej odporności.

TB’s outward symptoms even helped fuel the popular myth of vampirism.

Zewnętrzne objawy gruźlicy umocniły popularny mit wampira.

In spite of– or perhaps because of these less than scientific concerns,

Mimo albo właśnie dzięki istnieniu tych niekoniecznie naukowych trosk,

this period also marked the first strides toward curing TB.

w tamtym czasie zaczęto próbować leczyć gruźlicę.

In 1882, the German physician Robert Koch

W 1882 roku niemiecki lekarz Robert Koch

identified the disease’s bacterial origins.

stwierdził bakteryjne podłoże choroby.

13 years later, physicist Wilhelm Roentgen  discovered the X-ray,

13 lat później fizyk Wilhelm Roentgen odkrył promieniowanie X,

enabling physicians to diagnose and track its progression through the body.

pozwalając lekarzom diagnozować i śledzić postęp choroby w organizmie.

These techniques allowed researchers to develop reliable and effective vaccines–

Te techniki umożliwiły badaczom rozwój pewnych i efektywnych szczepień,

first for smallpox, and again in 1921,

najpierw na ospę prawdziwą, a następnie w 1921 roku

when scientists developed the BCG vaccine to battle TB.

stworzono szczepionkę BCG do walki z gruźlicą.

These developments laid the groundwork for the modern field of antibiotics–

To podwaliny nowoczesnych antybiotyków,

currently home to our most effective TB treatments.

będących dziś nieodzowną częścią najefektywniejszych terapii gruźlicy.

But, antibiotics fail to address a major diagnostic complication:

Antybiotyki nie pozwalają jednak rozwiązać głównego problemu diagnozy:

about 90% of people infected with TB don’t show any symptoms.

około 90% osób zarażonych gruźlicą nie wykazuje żadnych objawów.

In these latent infections, the TB bacterium may be dormant,

Przy infekcjach utajonych bakteria gruźlicy może pozostawać uśpiona,

only activating when someone’s immune system is too weak to mount a defense.

aktywując się, gdy układ odpornościowy jest zbyt słaby żeby się obronić.

This makes TB much harder to diagnose.

To sprawia, że tak ciężko wykryć gruźlicę.

And even when properly identified,

Nawet jeśli się ją prawidłowo zidentyfikuje,

traditional treatments can take up to 9 months,

tradycyjna terapia może zająć do dziewięciu miesięcy

requiring multiple drugs and a high potential for side effects.

oraz wymagać wielu leków z potencjalnymi efektami ubocznymi.

This discourages people from finishing the full course,

To zniechęca chorych do odbycia pełnego leczenia,

and partial treatment enables bacteria to develop resistance to these drugs.

podczas gdy częściowe pozwala bakteriom nabrać odporności na zastosowane leki.

Today, the disease is still prevalent in 30 countries,

Dziś ta choroba wciąż jest powszechna w trzydziestu państwach,

most of which face other health crises

z których większość stawia czoła innym kryzysom zdrowotnym,

that exacerbate TB and trigger latent cases.

a to zaostrza przebieg gruźlicy i powoduje zachorowania utajone.

Worse still, accessing treatment can be difficult in many of these countries,

Co gorsza, dostęp do leczenia może być trudny w wielu z tych krajów,

and the stigma towards TB can discourage people from getting the help they need.

a piętno gruźlicy zniechęca ludzi do sięgania po potrzebną pomoc.

Health experts agree we need to develop better diagnostics,

Eksperci są zgodni w tym, że trzeba rozwinąć lepszą diagnostykę,

faster acting antibiotics, and more effective vaccines.

szybciej działające antybiotyki i wydajniejsze szczepienia.

Researchers have already developed a urine test that yields results in 12 hours,

Badacze odkryli już test moczu, na którego wyniki czeka się 12 godzin

as well as a new oral treatment that could cut treatment time by 75%.

oraz nową terapię doustną, która może skrócić czas leczenia o 75%.

Hopefully, with advancements like these,

Miejmy nadzieję, że dzięki tym odkryciom

we’ll finally be able to make TB exclusively a thing of the past.

gruźlica zostanie wyłącznie reliktem przeszłości.