Why is it so hard to cure the common cold?

817,582 views ・ 2022-10-20

TED-Ed


Videoyu oynatmak için lütfen aşağıdaki İngilizce altyazılara çift tıklayınız.

Çeviri: Aslı Narcı Gözden geçirme: Yiğit Yıldırım
00:06
In 2000, a company called ViroPharma ran clinical trials of pleconaril,
0
6961
4421
2000′lerde ViroPharma adında bir şirket soğuk algınlığını tedavisi için üretilmiş
00:11
a new pill designed to treat the common cold.
1
11382
2503
yeni bir hap olan plekonaril deneyleri yaptı.
00:13
In many patients, the pill helped.
2
13968
1794
Çoğu hastada ilaç işe yaradı.
00:15
But in 7 of them, just a few days into the treatment,
3
15845
2794
Ama 7 tanesinde tedaviden sadece birkaç gün sonra,
00:18
researchers found mutated virus variants that were almost completely resistant
4
18765
4296
araştırmacılar plekonarile neredeyse tamamen dirençli mutant virüs varyantları
00:23
to pleconaril.
5
23061
1042
buldular.
00:24
Viruses are always mutating, but this one mutated so quickly that it managed
6
24395
3879
Virüsler her zaman mutasyona uğrar ama bu o kadar hızlı mutasyona uğradı ki
00:28
to outmaneuver years of research and development in just a few days.
7
28274
4213
sadece birkaç gün içinde yıllarca sürem araştırma ve geliştirmeyi geride bıraktı.
00:33
If you didn't have an immune system and caught a cold,
8
33237
2545
Bağışıklık sisteminiz olmasaydı ve üşütseydiniz
00:35
the infection would quickly spread deep into your lungs.
9
35782
3003
enfeksiyon hızla ciğerlerinizin derinliklerine yayılırdı.
00:38
Rampant viral replication would destroy tissue there,
10
38785
3003
Yaygın viral replikasyon oradaki dokuyu yok ederdi.
00:41
until your lungs couldn’t supply your body with enough oxygen
11
41788
3086
Ciğerleriniz yeterli oksijenle vucüdunuzu destekleyemeyene
00:44
and you’d asphyxiate.
12
44874
1460
ve sizi boğana kadar.
00:46
Unfortunately, for millions of people around the world who live
13
46459
2961
Ne yazık ki, dünyadaki
00:49
with a less-than-fully-functional immune system
14
49420
2336
düşük bağışıklık sistemine sahip veya
00:51
or who are on immunosuppressant drugs,
15
51756
2085
bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç kullananlar için
00:53
this is a real risk:
16
53841
1460
bu büyük bir tehlike:
00:55
“minor” infections can turn serious or even deadly.
17
55426
4505
“küçük” enfeksiyonlar ciddi ve hatta ölümcül olabilirler.
01:00
But if you're fortunate enough to have a fully functional immune system,
18
60014
3420
Ama düzenli bir bağışıklık sistemine sahip olacak kadar şanslıysanız
01:03
a cold will probably give you a few relatively mild symptoms.
19
63434
3087
muhtemelen bu durumda hafif semptomlarla karşılaşırsınız.
01:07
On average, adults catch more than 150 colds throughout their lives.
20
67146
3587
Ortalama bir yetişkin, hayatı boyunca 150′den fazla soğuk algınlığı geçirir.
01:10
And despite the fact that the symptoms are similar,
21
70817
2460
Ve semptomların benzer olmasına rağmen
01:13
the cause could be different each time.
22
73277
2837
hastalığın nedeni her seferinde farklılık gösterebilir.
01:16
Common colds are caused by at least 8 different families of virus,
23
76614
4213
Soğuk algınlığı en az 8 farklı virüs ailesinden kaynaklanır
01:20
each of which can have its own species and subtypes.
24
80952
2878
bunların her birinin kendi türleri ve alt türleri vardır.
01:24
How can so many different viruses cause the same illness?
25
84413
3170
Nasıl bu kadar farklı virüsler aynı hastalığa neden olabiliyor?
01:27
Well, viruses can only invade our bodies in a few ways:
26
87834
3169
Çünkü virüsler sadece birkaç yolla vücudumuzu işgal edebiliyorlar.
01:31
one is to come in on a breath.
27
91087
1835
İlki nefesle içeri girmesidir.
01:32
We have to breathe, so our immune system sets up a bunch of frontline defenses
28
92922
4296
Nefes almak zorundayız, bu yüzden bağışıklık sistemimiz savunmaya geçer.
01:37
and these are actually what produce many of the symptoms of a cold.
29
97218
3795
Aslında soğuk algınlığı semptomlarını bu bağışıklık sistemi üretir.
01:41
Your mucus-y, dripping nose is your immune system trapping and flushing out virus.
30
101514
4504
Akan sümüğünüz virüsü yakalayıp temizleyen bağışıklık sisteminizdir.
01:46
Your fever is your immune system raising your body temperature
31
106018
3129
Vücut ısınızı yükselten ateş sizin bağışıklık sisteminizdir.
01:49
to slow down viral replication.
32
109147
2002
Virüsün yayılımını yavaşlatır.
01:51
And your inflamed, well, everything,
33
111149
2585
Veya iltihaplanmalar, bunların hepsi
01:53
that’s your immune system widening your blood vessels
34
113734
2503
bağışıklık sisteminizdir. Kan damarlarını genişletir
01:56
and recruiting its white blood cell army to help kill the virus.
35
116237
3712
ve virüsü öldürmesi için beyaz kan hücrelerinizi çalıştırır.
02:00
So, if the common cold is caused by many different viruses,
36
120283
3420
Yani eğer soğuk algınlığı farklı virüslerden kaynaklanıyorsa
02:03
is a cure even possible?
37
123911
1752
bir tedavi mümkün mü?
02:06
Here’s one fact in our favor:
38
126122
1585
İşte lehimize bir gerçek:
02:07
a single family of viruses causes 30 to 50% of all colds:
39
127790
4671
Tek bir virüs ailesi, %30 ila %50 soğuk algınlığına neden olur:
02:12
rhinovirus.
40
132545
1126
Rinovirüs.
02:13
If we could eliminate all rhinovirus infections,
41
133754
2628
Rinovirüs enfeksiyonlarının hepsini yok edebilseydik
02:16
we’d be a long way towards curing the common cold.
42
136382
2586
soğuk algınlığı tedavisinde uzun bir yol almış olurduk.
02:19
There are two main ways to fight a virus: vaccines and antiviral drugs.
43
139468
4463
Virüsle savaşmanın başlıca iki yolu var: Aşılar ve antiviral ilaçlar.
02:24
The first attempt to create a rhinovirus vaccine was a success—
44
144390
4004
İlk rinovirüs aşısı üretimi başarılıydı
02:28
but a short-lived one.
45
148394
1251
ama kısa ömürlü oldu.
02:29
In 1957, William Price vaccinated 50 kids with inactivated rhinovirus
46
149729
5130
1957′de William Price aktive olmamış rinovirüsü 50 çocuğa enjekte etti
02:34
and gave 50 others a placebo.
47
154859
2127
ve diğer 50 çocuğa teselli ilacı verdi.
02:37
Soon afterwards, a rhinovirus outbreak spread throughout the kids.
48
157069
3254
Sonrasında çocuklara rinovirüs salgını yayıldı.
02:40
In the vaccinated group, only 3 got sick.
49
160323
2794
Aşı olmuş grupta sadece 3 çocuk hastalık kaptı.
02:43
In the placebo group, 23 did— almost 8 times as many.
50
163242
4171
Placebo grubunda ise 23′ü yani neredeyse 8 katı fazlası.
02:47
And despite the small numbers, this was promising:
51
167538
2753
Küçük sayılara rağmen bu umut vericiydi.
02:50
the immune systems of vaccinated kids were successfully
52
170291
2711
Aşılanmış çocukların bağışıklık sistemleri
rinovirüsü tanımakta ve cevap vermek de başarılı oldu.
02:53
recognizing and responding to rhinovirus.
53
173002
2544
02:55
But later trials of the vaccine showed no protection at all— none.
54
175671
4129
Ancak sonraki aşı denemeleri hiçbir koruma göstermedi.
02:59
This wasn’t Price’s fault—
55
179884
1543
Bu Price’ın hatası değildi.
03:01
no one at the time knew that rhinovirus had multiple subtypes.
56
181427
3504
O dönemde kimse rinovirüsünün çok fazla alt türü olduğunu bilemezdi.
03:06
Price’s vaccine, for reasons we don’t fully understand,
57
186057
2961
Price’ın aşısı bizim anlayamayacağımız nedenlerden dolayı
03:09
didn't provide broad protection,
58
189018
2169
geniş bir koruma sağlamadı
03:11
meaning it was only effective against one or maybe a few subtypes of rhinovirus—
59
191187
4713
yani sadece bir rinovirüse veya birkaç alt türüne karşı etkiliydi,
03:15
out of 169 subtypes and counting.
60
195900
3170
geri kalan 169’dan fazla alt türüne etkili değildi.
03:19
Sometimes, when we make a vaccine, we get lucky.
61
199779
2669
Bazen, bir aşı yaptığımızda şanslı oluyoruz.
03:22
The mRNA COVID vaccines, for example,
62
202448
1877
Örneğin mRNA COVID aşısı
03:24
effectively protect us against severe disease and death
63
204325
3378
bizi çoğu hastalığa ve ölüme karşı korudu.
03:27
across the original virus and variants too.
64
207703
2753
Orijinal virüste de varyantlarında da işe yaradı.
03:30
But we have yet to create a broadly protective vaccine against rhinovirus,
65
210706
3963
Ama henüz rinovirüse karşı geniş korumalı bir aşı üretemedik.
03:34
or any other virus that causes the common cold.
66
214669
2961
Diğer soğuk algınlığı virüslerine karşı da bir aşı üretemedik.
03:38
Okay, what about antiviral drugs?
67
218172
2002
Peki, antiviral ilaçlar?
03:40
Viruses hijack human cellular machinery to replicate and spread,
68
220258
4212
Virüsler yayılmak ve çoğalmak için insan makine hücrelerini ele geçirir.
03:44
so it’s hard to make a molecule that’s toxic to the virus
69
224637
3086
Yani insanları zehirlemeden virüsleri zehirleyecek
03:47
without also being toxic to the human.
70
227723
2378
bir molekül üretmek oldukça zor.
03:50
And even if you manage to do that,
71
230309
1710
Zehirlenmeseniz bile
03:52
the virus could mutate out of reach of the drug.
72
232019
2753
virüs ilacın ulaşamayacağı yerde mutasyona uğrayabilir.
03:55
Viruses are slippery beasts.
73
235439
1752
Virüsler hilekar yaratıklardır.
03:57
We have, though, had some incredible successes:
74
237316
2419
Buna rağmen inanılmaz başarılara imza attık:
03:59
we eradicated smallpox thanks to an effective vaccine,
75
239735
3420
Etkili bir aşı sayesinde su çiçeğini alt ettik.
04:03
the fact that it can’t hide out in other species,
76
243155
2336
Ama bu diğer türlerde ortaya çıkmayacak
04:05
and its relatively low mutation rate.
77
245491
2085
veya düşük mutasyon oranı yok demek değil.
04:07
HIV, on the other hand, mutates so quickly that in an untreated individual,
78
247743
4463
Birr diğeri yandan, HIV tedavi olmayan bireylerde çok hızlı mutasyona uğruyor
04:12
every possible single-letter mutation in the virus’s genetic code
79
252206
3879
virüsün genetik kodundaki her olası tek harfli mutasyon
04:16
could, in theory, be produced in a single day.
80
256085
2878
teoride tek bir günde gerçekleşebiliyor.
04:19
Despite trying for decades, we still don’t have a vaccine.
81
259088
3462
On yıllarca denemelere rağmen hala aşı üretilmedi.
04:22
But we do have an effective cocktail of HIV drugs
82
262550
2919
Ama virüsün kolayca mutasyona uğramasını engelleyen
04:25
that the virus can’t easily mutate away from.
83
265469
2419
etkili HIV ilaç karışımlarımız var.
04:28
Unfortunately, we are stuck with colds for now.
84
268306
2544
Ne yazık ki şimdilik soğuk algınlığı için çare yok.
04:30
But the last few decades have featured some entirely game-changing
85
270850
3128
Ama son on yılda oyunun kuralları tamamen değişti.
04:33
medical breakthroughs, like mRNA vaccines and CRISPR.
86
273978
2919
mRNA aşıları ve CRISPR gibi tıbbi buluşlar gerçekleşti.
04:37
CRISPR could be particularly promising as an antiviral agent,
87
277189
3295
CRISPR bir antiviral ajan olarak oldukça umut verici olabilir.
04:40
because it originally evolved in bacteria as an immune defense against viruses.
88
280484
4797
Çünkü başta bakterilerde virüslere karşı bir bağışıklık savunması olarak gelişti.
04:45
In fact, early in the COVID-19 pandemic,
89
285448
2335
Aslında COVID-19 pandemisinin başlarında
04:47
a research team showed that a CRISPR system could degrade
90
287783
2795
bir araştırma ekibi CRISPR sisteminin akciğerlerimizdeki
04:50
coronavirus and influenza genomes in our lung cells.
91
290578
3086
koronavirüs ve grip genomlarını bozabileceğini gösterdi.
04:53
They called their system prophylactic antiviral CRISPR in human cells.
92
293831
4463
Sistemlerini hücrelerdeki profilaktik antiviral CRISPR olarak adlandırdılar.
04:58
Or, for short, PAC-MAN.
93
298419
2044
Veya kısaca PAC-MAN.
Bu web sitesi hakkında

Bu site size İngilizce öğrenmek için yararlı olan YouTube videolarını tanıtacaktır. Dünyanın dört bir yanından birinci sınıf öğretmenler tarafından verilen İngilizce derslerini göreceksiniz. Videoyu oradan oynatmak için her video sayfasında görüntülenen İngilizce altyazılara çift tıklayın. Altyazılar video oynatımı ile senkronize olarak kayar. Herhangi bir yorumunuz veya isteğiniz varsa, lütfen bu iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime geçin.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7