The pharaoh that wouldn't be forgotten - Kate Green

Çeviri: Gizem Sırma Gözden geçirme: Selda Yener

Three and a half thousand years ago in Egypt,

Mısır'da üç bin beş yüz yıl önce

a noble pharaoh was the victim of a violent attack.

soylu bir firavun vahşi bir saldırının kurbanı oldu.

But the attack was not physical.

Fakat fiziksel saldırı değildi.

This royal had been dead for 20 years.

Bu soylunun ölümünün üzerinden 20 yıl geçmişti.

The attack was historical,

Tarihi bir saldırıydı,

an act of damnatio memoriae, the damnation of memory.

"damnatio memoriae" yani "hatıranın lanetlenmesi" idi.

Somebody smashed the pharaoh's statues,

Birisi eline bir iskarpela alıp heykelini paramparça ederek

took a chisel and attempted to erase the pharaoh's name and image from history.

firavunun ismini ve suretini tarihten silmeye teşebbüs etti.

Who was this pharaoh, and what was behind the attack?

Peki bu firavun kimdi ve saldırının arkasındaki sebep neydi?

Here's the key:

İşte size bir ipucu:

the pharaoh Hatshepsut was a woman.

firavun Hatshepsut bir kadındı.

In the normal course of things, she should never have been pharaoh.

Usulen asla firavun olmamalıydı.

Although it was legal for a woman to be a monarch,

Bir kadının hükümdar olması yasal olmasına rağmen

it disturbed some essential Egyptian beliefs.

Mısır'a özgü bazı temel inançları rahatsız etti.

Firstly, the pharaoh was known as the living embodiment

İlk olarak, firavun eril tanrı Horus'un

of the male god Horus.

somut hali olarak görürülürdü.

Secondly, disturbance to the tradition of rule by men

İkinci olarak, erkekler tarafından yönetilme geleneğinin bozulması

was a serious challenge to Maat,

bir "doğruluk" temsili, düzene ve adalete olan inancın ifadesi,

a word for "truth," expressing a belief in order and justice,

Mısırlılar için büyük öneme sahip olan Maat'a karşı

vital to the Egyptians.

ciddi bir başkaldırıydı.

Hatshepsut had perhaps tried to adapt

Hatshepsut belki de ünvanları vasıtasıyla

to this belief in the link between order and patriarchy through her titles.

bu düzen ve ataerkil arasındaki ilişkiye olan inanca uyum sağlamaya çalışmıştı.

She took the name Maatkare,

Maatkare ismini almış

and sometimes referred to herself

ve kimi zaman kendine eril sonla biten

as Hatshepsu, with a masculine word ending.

Hatshepsu ismiyle hitap etmişti.

But apparently, these efforts didn't convince everyone,

Fakat görünen o ki bu girişimler herkesi ikna etmemiş

and perhaps someone erased Hatshepsut's image

ve belki de birisi Hatshepsut'un heykelini

so that the world would forget the disturbance to Maat,

dünya Maat'ın rahatsız edilmesini unutsun

and Egypt could be balanced again.

ve Mısır'daki dengeler rayına otursun diye yok etmişti.

Hatshepsut, moreover, was not the legitimate heir to the thrown,

Zaten Hatshepsut tahtın meşru varisi değildi

but a regent, a kind of stand-in co-monarch.

sadece bir saltanat vekili gibi bir tür eş kraldı.

The Egyptian kingship traditionally passed from father to son.

Mısır krallığı geleneksel olarak babadan oğula geçiyordu.

It passed from Thutmose I to his son Thutmose II,

I.Thutmose'dan Hatshepsut'un eşi olan

Hatshepsut's husband.

oğlu II.Thutmose'a geçmişti.

It should have passed from Thutmose II directly to his son Thutmose III,

Taht II. Thutmose'dan sonra oğlu III.Thutmose 'a geçmeliydi

but Thutmose III was a little boy when his father died.

fakat III.Thutmose babası öldüğünde küçük bir çocuktu.

Hatshepsut, the dead pharaoh's chief wife and widow,

Ölen firavunun baş kadını ve dul eşi Hatshepsut,

stepped in to help as her stepson's regent

üvey oğlunun vekili olarak yardıma koştu ancak

but ended up ruling beside him as a fully fledged pharaoh.

sonunda onun yanında tam yetkili firavun olarak hüküm sürdü.

Perhaps Thutmose III was angry about this.

Belki de III.Thutmose buna bozulmuştu.

Perhaps he was the one who erased her images.

Belki de Hatshepsut'un heykelini yıkan oydu.

It's also possible that someone wanted to dishonor Hatshepsut

Hatshepsut'un kötü bir firavun olmasından dolayı birinin onu

because she was a bad pharaoh.

lekelemek istemiş oması da muhtemeldir.

But the evidence suggests she was actually pretty good.

Fakat deliller aslında onun oldukça iyi bir firavun olduğunu gösteriyor.

She competently fulfilled the traditional roles of the office.

Makamının geleneksel görevlerini beceriyle yerine getirmişti.

She was a great builder.

Hatshepsut harika bir mimardı.

Her mortuary temple, Djeser-Djeseru,

Kabir tapınağı Djeser-Djeresu,

was an architectural phenomenon at the time

zamanında mimari bir fenomendi

and is still admired today.

ve bugün hâlâ daha takdir edilir.

She enhanced the economy of Egypt,

Punt'un uzak bölgelerine

conducting a very successful trade mission to the distant land of Punt.

oldukça başarılı ticaret heyeti yürüterek Mısır'ın ekonomisini büyütmüştü.

She had strong religious connections.

Güçlü dinsel bağları da vardı.

She even claimed to be the daughter of the state god, Amun.

Hatta kendisinin resmi tanrı Amun'un kızı olduğunu ileri sürmüştü.

And she had a successful military career, with a Nubian campaign,

Üstelik Nubian seferinde başarılı bir askeri kariyer edinmişti

and claims she fought alongside her soldiers in battle.

ve savaş meydanında askerleriyle birlikte savaştığını iddia ederdi.

Of course, we have to be careful when we assess the success

Tabii ki Hatsepsut'un kariyerindeki başarıyı değerlendirirken

of Hatshepsut's career,

dikkatli olmalıyız

since most of the evidence was written by Hatshepsut herself.

çünkü delillerin çoğu bizzat kendisi tarafından yazılmıştır.

She tells her own story in pictures and writing

Hikayesini kabir tapınağının duvarlarındaki

on the walls of her mortuary temple

yazıtlarda ve resimlerde

and the red chapel she built for Amun.

ve Amun için yaptırdığı kızıl şapelde anlatır.

So who committed the crimes against Hatshepsut's memory?

O zaman Hatshepsut'un hatırasına karşı kim suç işledi?

The most popular suspect is her stepson, nephew and co-ruler, Thutmose III.

En yaygın şüpheli üvey oğlu, yeğeni ve eş hükümdarı III.Thutmose'dır.

Did he do it out of anger because she stole his throne?

Tahtını çaldığından dolayı kızgınlığından mı yapmıştı?

This is unlikely since the damage wasn't done

Bu pek olası değildir çünkü Hatshepsut öldükten

until 20 years after Hatshepsut died.

20 yıl sonrasına kadar zarar verilmemişti.

That's a long time to hang onto anger and then act in a rage.

Bu öfkeye tutunmak ve galeyana gelip hareket etmek için uzun bir zaman.

Maybe Thutmose III did it to make his own reign look stronger.

Belki de III.Thutmose saltanatını daha güçlü göstermek için yapmıştır.

But it is most likely that he or someone else erased the images

Fakat büyük ihtimalle o ya da bir başkası, insanlar Mısır tahtında

so that people would forget that a woman ever sat on Egypt's throne.

bir kadının oturduğunu unutsun diye Hatshepsut'un heykelini yıkmıştır.

This gender anomaly was simply too much of a threat to Maat

Bu cinsiyet aykırılığı adeta, Maat'a haddinden fazla bir tehditti

and had to be obliterated from history.

ve tarihten silinmesi gerekiyordu.

Happily, the ancient censors were not quite thorough enough.

Neyse ki, antik sansürler yeterince kapsamlı değilmiş.

Enough evidence survived for us to piece together what happened,

Bu eşsiz, kudretli kadının hikayesi bugün anlatılabilsin diye

so the story of this unique powerful woman can now be told.

yeteri kadar delil olayları bir araya getirmemiz için bize kadar ulaşmış.