The pharaoh that wouldn't be forgotten - Kate Green

The pharaoh that wouldn't be forgotten - Kate Narev

Translator: Thủy Võ Reviewer: Dieu Dang NguyenTran

Three and a half thousand years ago in Egypt,

Khoảng 3500 năm trước ở Ai Cập,

a noble pharaoh was the victim of a violent attack.

một vị Pharaoh là nạn nhân của một cuộc tấn công tàn bạo.

But the attack was not physical.

Nhưng không phải là cuộc tấn công vật lí.

This royal had been dead for 20 years.

Vị vua này đã chết hai mươi năm.

The attack was historical,

Một cuộc tấn công vào lịch sử,

an act of damnatio memoriae, the damnation of memory.

một hành động đáng nguyền rủa.

Somebody smashed the pharaoh's statues,

Kẻ nào đó đã phá hủy các bức tượng của vị vua này,

took a chisel and attempted to erase the pharaoh's name and image from history.

bằng cách dùng một cái đục, cố gắng xóa tên và hình ảnh cả vị vua khỏi lịch sử.

Who was this pharaoh, and what was behind the attack?

Vị vua đó là ai, và điều gì ẩn giấu sau vụ tấn công này?

Here's the key:

Đây là then chốt:

the pharaoh Hatshepsut was a woman.

vua Hatshepsut là phụ nữ.

In the normal course of things, she should never have been pharaoh.

Theo lẽ thường tình, bà ấy không bao giờ nên trở thành vua.

Although it was legal for a woman to be a monarch,

Mặc dù phụ nữ giữ ngôi vua là hợp pháp,

it disturbed some essential Egyptian beliefs.

nhưng nó đã làm xáo trộn một số niềm tin cốt yếu của người Ai Cập.

Firstly, the pharaoh was known as the living embodiment

Đầu tiên, vua được xem là hiện thân sống

of the male god Horus.

của nam thần Horus.

Secondly, disturbance to the tradition of rule by men

Thứ hai, sự xáo trộn luật lệ truyền thống của nam giới

was a serious challenge to Maat,

là một thử thách đáng gờm với Maat,

a word for "truth," expressing a belief in order and justice,

có nghĩa là "chân lý", biểu thị một niềm tin vào thứ bậc và sự công bằng,

vital to the Egyptians.

mang tính sống còn với người Ai Cập.

Hatshepsut had perhaps tried to adapt

Hatshepsut có lẽ đã cố gắng để thích ứng

to this belief in the link between order and patriarchy through her titles.

với niềm tin ấy trong sự kết nối thứ bậc và sự gia trưởng thông qua chức vị của bà.

She took the name Maatkare,

Bà lấy tên là Maatkare,

and sometimes referred to herself

và đôi khi ám chỉ bản thân

as Hatshepsu, with a masculine word ending.

như là Hatshepsu, với chữ cuối thuộc về đàn ông.

But apparently, these efforts didn't convince everyone,

Nhưng dường như, những nỗ lực ấy đã không thuyết phục được mọi người.

and perhaps someone erased Hatshepsut's image

và kẻ nào đó có lẽ đã xóa đi hình ảnh của Hatshepsut.

so that the world would forget the disturbance to Maat,

Vì vậy thế giới có thể quên đi sự xáo động đối với Maat,

and Egypt could be balanced again.

và Ai Cập có thể cân bằng trở lại.

Hatshepsut, moreover, was not the legitimate heir to the thrown,

Hơn nữa, Hatshepsut không phải là người thừa kế hợp pháp của ngai vàng,

but a regent, a kind of stand-in co-monarch.

mà là một nhiếp chính, một vị đồng quốc vương thay thế.

The Egyptian kingship traditionally passed from father to son.

Vương quyền của Ai Cập theo truyền thống là cha truyền con nối.

It passed from Thutmose I to his son Thutmose II,

Từ vua Thutmose I đến con trai Thusmose II,

Hatshepsut's husband.

chồng của Hatshepsut.

It should have passed from Thutmose II directly to his son Thutmose III,

Đúng ra vương vị sẽ truyền từ Thutmose II trực tiếp cho con trai Thutmose III,

but Thutmose III was a little boy when his father died.

nhưng Thutmose III chỉ là một cậu bé khi cha cậu qua đời.

Hatshepsut, the dead pharaoh's chief wife and widow,

Hatshepsut, vợ cả của vua và giờ là góa phụ,

stepped in to help as her stepson's regent

vào cuộc để giúp đỡ với vai trò nhiếp chính cho con chồng.

but ended up ruling beside him as a fully fledged pharaoh.

nhưng cuối cùng lại cầm quyền bên cạnh cậu như một vị vua thực thụ.

Perhaps Thutmose III was angry about this.

Có lẽ Thutmose III đã giận dữ vì điều đó.

Perhaps he was the one who erased her images.

Có lẽ cậu ta là kẻ đã xóa đi hình ảnh của bà.

It's also possible that someone wanted to dishonor Hatshepsut

Cũng có thể là ai đó muốn làm ô danh Hatshepsut

because she was a bad pharaoh.

bởi vì bà là một vị vua tồi.

But the evidence suggests she was actually pretty good.

Nhưng các bằng chứng đã chỉ ra bà thật sự là vị vua giỏi.

She competently fulfilled the traditional roles of the office.

Bà thành thạo hoàn thành vai trò truyền thống của chức vụ.

She was a great builder.

Một nhà xây dựng tuyệt vời.

Her mortuary temple, Djeser-Djeseru,

Đền thờ của bà, Djeser-Djeseru,

was an architectural phenomenon at the time

là một hiện tượng kiến trúc thời điểm đó

and is still admired today.

và được ngưỡng mộ tận ngày nay.

She enhanced the economy of Egypt,

Bà đã phát triển kinh tế của Ai Cập,

conducting a very successful trade mission to the distant land of Punt.

điều khiển một sứ mệnh thành công đến vùng đất xa xôi bằng thuyền thúng.

She had strong religious connections.

Bà ấy có mối liên hệ tôn giáo rất mạnh.

She even claimed to be the daughter of the state god, Amun.

Bà được mệnh danh là con gái thần Amun.

And she had a successful military career, with a Nubian campaign,

Và bà giỏi quân sự vớichiến dịch Nubian

and claims she fought alongside her soldiers in battle.

và bà đã cùng chiến đấu với binh lính trong trận chiến.

Of course, we have to be careful when we assess the success

Tất nhiên, chúng ta cần cẩn thận khi đánh gia sự thành công

of Hatshepsut's career,

sự nghiệp của Hatshepsut,

since most of the evidence was written by Hatshepsut herself.

vì có nhiều bằng chứng được viết bởi chính Hatshepsut.

She tells her own story in pictures and writing

Bà kể câu chuyện của chính mình bằng hình ảnh và chữ viết

on the walls of her mortuary temple

trên tường trong đền thờ của mình

and the red chapel she built for Amun.

và trong nhà thờ nhỏ bà xây để thờ Amun.

So who committed the crimes against Hatshepsut's memory?

Vậy kẻ nào đã phạm tội chống lại kí ức về Hatshepsut?

The most popular suspect is her stepson, nephew and co-ruler, Thutmose III.

Mối nghi ngờ lớn nhất là con trai chồng và người đồng vị của bà, Thutmose III.

Did he do it out of anger because she stole his throne?

Cậu ta làm vậy vì tức giận bà cướp đi vương vị của mình?

This is unlikely since the damage wasn't done

Dường như sự phá hủy này chưa được thực hiện

until 20 years after Hatshepsut died.

cho tới 20 năm sau khi Hatshepsut qua đời.

That's a long time to hang onto anger and then act in a rage.

Đó là quãng thời gian dài để ôm mối giận và hành động trong cơn thịnh nộ.

Maybe Thutmose III did it to make his own reign look stronger.

Có lẽ Thutmose III làm vậy để khiến thế lực của mình trông mạnh hơn.

But it is most likely that he or someone else erased the images

Nhưng hầu như cậu ta hay kẻ nào đó có xóa đi những hình ảnh

so that people would forget that a woman ever sat on Egypt's throne.

thì người ta vẫn không quên vị nữ vương ngồi trên ngai vàng của Ai Cập.

This gender anomaly was simply too much of a threat to Maat

Sự bất thường về giới này chỉ đơn giản quá đe dọa đến Maat

and had to be obliterated from history.

và phải được xóa sạch khỏi lịch sử.

Happily, the ancient censors were not quite thorough enough.

May mắn thay, những nhà kiểm duyệt xưa cũng không đủ thấu đáo.

Enough evidence survived for us to piece together what happened,

Đủ bằng chứng sót lại để chúng ta chắp nối xem điều gì đã xảy ra,

so the story of this unique powerful woman can now be told.

nên câu chuyện vô song về người phụ nữ quyền lực ấy bây giờ có thể được kể lại.