The pharaoh that wouldn't be forgotten - Kate Green

Translator: Solongo Chuluunkhuu Reviewer: Indra Ganzorig

Three and a half thousand years ago in Egypt,

Египетэд 3500-аад жилийн өмнө

a noble pharaoh was the victim of a violent attack.

нэгэн язгуурт фараон хэрцгий халдлагын хохирогч болжээ.

But the attack was not physical.

Гэвч уг халдлага бие махбодынх биш байв.

This royal had been dead for 20 years.

Энэхүү язгууртан нас бараад 20 жил болсон байж.

The attack was historical,

Халдлага түүхийн шинжтэй,

an act of damnatio memoriae, the damnation of memory.

damnatio memoriae буюу дурсамжаас устгах үйлдэл байв.

Somebody smashed the pharaoh's statues,

Хэн нэгэн фараоны хөшөөг эвдэж,

took a chisel and attempted to erase the pharaoh's name and image from history.

хасуур барин түүний нэр, дүр төрхийг түүхээс устгахыг оролджээ.

Who was this pharaoh, and what was behind the attack?

Энэхүү фараон хэн байв? Халдлагын ард юу байв?

Here's the key:

Энд л түлхүүр нь байна.

the pharaoh Hatshepsut was a woman.

Хатшепсут фараон эмэгтэй хүн байжээ.

In the normal course of things, she should never have been pharaoh.

Уг нь бүх зүйл ном ёсоороо бол тэр хэзээ ч фараон болох боломжгүй байжээ.

Although it was legal for a woman to be a monarch,

Эмэгтэй хүн эзэн хаан болох нь хууль ёсны дагуу хэдий ч

it disturbed some essential Egyptian beliefs.

Египетийн зарим чухал итгэл үнэмшилд нийцэхгүй байв.

Firstly, the pharaoh was known as the living embodiment

1-рт, фараон нь эрэгтэй бурхан Хорусын

of the male god Horus.

амьд биелэл хэмээгдэж байв.

Secondly, disturbance to the tradition of rule by men

2-рт, эрэгтэй хүнээр удирдуулсаар ирсэн уламжлалд харшлах нь

was a serious challenge to Maat,

Египетчүүдийн хувьд маш чухал "Маат"-д хүнд сорилт болж байлаа.

a word for "truth," expressing a belief in order and justice,

"Үнэн" гэсэн утгатай

дэг журам, шударга ёсны итгэл үнэмшлийн илэрхийлэл.

vital to the Egyptians.

Hatshepsut had perhaps tried to adapt

Хатшепсут өөрийн нэр төрөөр дамжуулан

дэг журам, эцгийн эрхт ёсны хоорондын холбооны

to this belief in the link between order and patriarchy through her titles.

энэхүү итгэл үнэмшлийг өөрчлөхийг оролджээ.

She took the name Maatkare,

Тэрээр Мааткаре хэмээх нэрийг авч,

and sometimes referred to herself

заримдаа өөрийгөө эр үгийн төгсгөл бүхий Хатшепсу хэмээх нэрээр нэрлэдэг байв.

as Hatshepsu, with a masculine word ending.

But apparently, these efforts didn't convince everyone,

Гэвч магадгүй энэхүү хүчин чармайлт нь хүн бүрийг итгүүлж чадсангүй бололтой.

and perhaps someone erased Hatshepsut's image

Хэн нэгэн түүний дүр төрхийг устган,

so that the world would forget the disturbance to Maat,

ингэснээр Маат-д харшилсан энэхүү явдлыг дэлхий дахинаа мартан

and Egypt could be balanced again.

улмаар Египет улс дахин тэнцвэрээ олно гэж боджээ.

Hatshepsut, moreover, was not the legitimate heir to the thrown,

Үүнээс гадна Хатшепсут нь хаан ширээний хууль ёсны өв залгамжлагч биш,

but a regent, a kind of stand-in co-monarch.

харин нэг төрлийн хаант засгийг хамтран орлох засаг баригч байжээ.

The Egyptian kingship traditionally passed from father to son.

Уламжлалаараа бол Египетийн хаанчлал нь эцгээс хүүд шилждэг.

It passed from Thutmose I to his son Thutmose II,

Хаанчлал нь Тутмос I-ээс түүний хүү, Хатшепсутын нөхөр

Hatshepsut's husband.

Тутмос II-т шилжжээ.

It should have passed from Thutmose II directly to his son Thutmose III,

Тэгээд Тутмос II-оос түүний хүү Тутмос III-т шууд шилжих байсан ч

but Thutmose III was a little boy when his father died.

аавыгаа өнгөрөхөд Тутмос III бяцхан хүү байв.

Hatshepsut, the dead pharaoh's chief wife and widow,

Нас барсан фараоны тэргүүн хатагтай, бэлэвсэн эхнэр Хатшепсут

stepped in to help as her stepson's regent

дагавар хүүгээ засаг барихад туслах болсон хэдий ч

but ended up ruling beside him as a fully fledged pharaoh.

түүний дэргэд бүрэн эрхт фараон болон удирдсаар

насыг эцэслэжээ.

Perhaps Thutmose III was angry about this.

Магадгүй Тутмос III хилэгнэж байсан байх.

Perhaps he was the one who erased her images.

Тэр түүний дүр төрхийг устгасан хүн байж магадгүй юм.

It's also possible that someone wanted to dishonor Hatshepsut

Мөн Хатшепсутыг муу фараон байсны улмаас

because she was a bad pharaoh.

гутаахыг хүссэн хэн нэгэн ч байж болох юм.

But the evidence suggests she was actually pretty good.

Гэхдээ баримтуудад өгүүлснээр тэр үнэхээр сайн байжээ.

She competently fulfilled the traditional roles of the office.

Тэр уламжлалт албан үүргийг чадварлаг биелүүлсэн.

She was a great builder.

Тэр маш сайн гүйцэтгэгч байсан.

Her mortuary temple, Djeser-Djeseru,

Түүний оршуулгын сүм болох Джесер Джесеру нь

was an architectural phenomenon at the time

тухайн үедээ архитектурын гоц үзэгдэл байсан төдийгүй

and is still admired today.

өдгөө ч шагшин гайхагдсаар байгаа юм.

She enhanced the economy of Egypt,

Тэр Египетийн эдийн засгийг өсгөж,

conducting a very successful trade mission to the distant land of Punt.

алс холын Пунт нутагтай маш амжилттай худалдаа хийж байжээ.

She had strong religious connections.

Тэрээр шашны бат итгэл үнэмшилтэй байсан.

She even claimed to be the daughter of the state god, Amun.

Мөн тэрээр өөрийгөө төрийн бурхан Амуны охин гэж мэдэгджээ.

And she had a successful military career, with a Nubian campaign,

Мөн Нубийн аянд нэгдэж цэргийн карьер нь амжилттай байсан ба

and claims she fought alongside her soldiers in battle.

дайнд өөрийн цэргүүдтэй хамт тулалдаж байсан гэж нотолж байв.

Of course, we have to be careful when we assess the success

Гэхдээ бид Хатшепсутын карьерын амжилтыг тодорхойлохдоо

of Hatshepsut's career,

болгоомжтой байх хэрэгтэй юм.

since most of the evidence was written by Hatshepsut herself.

Учир нь ихэнх баримтуудыг Хатшепсут өөрөө бичиж үлдээсэн.

She tells her own story in pictures and writing

Тэр өөрийн түүхийг зураг болон бичээсийн хамт

on the walls of her mortuary temple

өөрийн оршуулгын сүм болон

and the red chapel she built for Amun.

Амунд зориулж барьсан улаан бунхны ханан дээр өгүүлсэн байдаг.

So who committed the crimes against Hatshepsut's memory?

Гэвч Хатшепсутын талаарх дурсамжийн эсрэг гэмт хэргийг хэн үйлдэв?

The most popular suspect is her stepson, nephew and co-ruler, Thutmose III.

Хамгийн түгээмэл яригддаг сэжигтэн бол

түүний дагавар хүү, үеэл, хамтран удирдагч Тутмос III юм.

Did he do it out of anger because she stole his throne?

Хатшепсут түүний хаан ширээг булаасан учир тэр дургүйцэн үйлдэв үү?

This is unlikely since the damage wasn't done

Гэвч үүнд үнэмшихэд бэрх юм.

Учир нь Хатшепсутыг нас барснаас хойших 20 жилд хохирол учирч байгаагүй юм.

until 20 years after Hatshepsut died.

That's a long time to hang onto anger and then act in a rage.

Энэ бол уур хилэнгээ тэвчиж бариад, түүнийгээ гаргахад тун урт хугацаа.

Магадгүй Тутмос III хаанчлал илүү хүчирхэг харагдах тул

Maybe Thutmose III did it to make his own reign look stronger.

үүнийг хийсэн байх.

But it is most likely that he or someone else erased the images

Гэхдээ тэр эсвэл хэн нэгэн дүр төрхийг устгаснаар

so that people would forget that a woman ever sat on Egypt's throne.

хүмүүс Египетийн хаан ширээнд

эмэгтэй хүн сууж байсныг мартана гэдэг таамаглал хамгийн үнэмшилтэй нь.

This gender anomaly was simply too much of a threat to Maat

Энэхүү хүйсийн хэвийн бус байдал нь Маат-д их аюултай байсан бөгөөд

and had to be obliterated from history.

түүхээс арчигдах ёстой байсан байх.

Happily, the ancient censors were not quite thorough enough.

Азаар эртний хяналт нь хангалттай нарийн нягт байсангүй.

Enough evidence survived for us to piece together what happened,

Хэсэг хэсгээр холбогдон, юу болсныг хэлэх хангалттай баримт бидэнд үлдэж,

so the story of this unique powerful woman can now be told.

улмаар онцгой, хүчирхэг эмэгтэйн түүхийг одоо ярьж болохоор болжээ.