Is there a disease that makes us love cats? - Jaap de Roode

Da li postoji bolest koja čini da volimo mačke - Jap de Rod (Jaap de Roode)

Prevodilac: Ivana Krivokuća Lektor: Tijana Mihajlović

Is there a disease that makes us love cats,

Da li postoji bolest koja čini da volimo mačke

and do you have it?

i da li je vi imate?

Maybe,

Može biti,

and it's more likely than you'd think.

a to je verovatnije nego što mislite.

Radi se o toksoplazmozi,

We're talking about toxoplasmosis,

a disease caused by toxoplasma gondii.

oboljenju koje izaziva Toxoplasma gondii.

Like all parasites, toxoplasma lives at the expense of its host,

Kao i svi paraziti, toksoplazmoza živi na račun svog domaćina

and needs its host to produce offspring.

i potreban joj je domaćin da bi stvorila potomstvo.

To do that, toxo orchestrates a brain manipulation scheme

Da bi to postigla, toksoplazma orkestrira manipulatinom šemom u mozgu

involving cats,

koja podrazumeva mačke,

their rodent prey,

njihov plen, glodare,

and virtually all other birds and mammals,

kao i gotovo sve druge ptice i sisare,

including humans.

uključujući ljude.

Zabeležene ljudske infekcije potiču čak iz Starog Egipta.

Documented human infections go as far back as ancient Egypt.

We found samples in mummies.

Pronaši smo uzorke kod mumija.

Today, about a third of the world's population is infected,

Danas je inficirano oko trećine svetske populacije,

and most of them never even know it.

a većina njih nikada to ne sazna.

In healthy people, symptoms often don't show up at all.

Kod zdravih ljudi, simptomi se često uopšte ne javljaju.

When they do, they're mild and flu-like.

Kada se pojave, blagi su i slični gripu.

But those are just the physical symptoms.

Međutim, to su samo fizički simptomi.

Toxoplasma also nestles into our brains

Toksoplazma se takođe ugnezdi u našem mozgu

and meddles with our behavior behind the scenes.

i upliće se u naše ponašanje iza kulisa.

To understand why, let's take a look at the parasite's life cycle.

Da bismo razumeli zašto je to tako, pogledajmo životni ciklus ovog parazita.

While the parasite can multiply in practically any host,

Mada se parazit može umnožavati u praktično bilo kom domaćinu,

it can only reproduce sexually in the intestines of cats.

mogu se seksualno razmnožavati samo u crevima mačaka.

The offspring, called oocysts, are shed in the cat's feces.

Potomci zvani oociste izbacuju se kroz izmet mačke.

A single cat can shed up to a hundred million oocysts.

Jedna mačka može izbaciti i do stotine miliona oocista.

If another animal, like a mouse, accidentally ingests them,

Ako ih druga životinja, kao što je miš, slučajno proguta,

they'll invade the mouse's tissues and mature to form tissue cysts.

napašće tkiva miša i sazreti tako da formiraju tkivne ciste.

If the mouse gets eaten by a cat,

Ako miša pojede mačka,

the tissue cysts become active and release offspring

tkivne ciste postaju aktivne i oslobađaju potomke

that mate to form new oocysts,

koji se pare da bi formirali nove oociste,

dovršavajući ciklus.

completing the cycle.

But there's a problem.

Međutim, postoji problem.

A mouse's natural desire to avoid a cat makes it tough to close this loop.

Prirodna potreba miša da izbegne mačku otežava zatvaranje ove petlje.

Toxoplasma has a solution for that.

Toksoplazma ima rešenje za to.

The parasites invade white blood cells to hitch a ride to the brain

Paraziti prodiru u bele krvne ćelije da bi uhvatili prevoz do mozga,

where they seem to override the innate fear of predators.

gde izgleda poništavaju urođeni strah od predatora.

Infected rodents are more reckless and have slower reaction times.

Inficirani glodari su više nesmotreni i imaju sporije vreme reakcije.

Strangest of all, they're actually attracted to feline urine,

Što je najčudnije, zapravo ih privlači mačji urin,

which probably makes them more likely to cross paths with a cat

zbog čega je verovatno veća šansa da im se ukrsti put sa mačkom

and help the parasite complete its life cycle.

i da će pomoći parazitu da završi svoj životni ciklus.

How does the parasite pull this off?

Kako parazitu to uspeva?

Although the exact mechanism isn't known, toxo appears to increase dopamine,

Mada mehanizam nije tačno poznat, izgleda da toksoplazma povećava dopamin,

a brain neurotransmitter that is involved in novelty-seeking behavior.

moždani neurotransmiter koji je uključen u ponašanje traganja za novinama.

Thus, one idea is that toxo tinkers with neurotransmitters,

Stoga je jedna ideja da toksoplazma petlja sa neurotransmiterima,

the chemical signals that modulate emotions.

hemijskim signalima koji podešavaju emocije.

Rezultat?

The result?

Fatal attraction.

Fatalna privlačnost.

Međutim, miševi nisu jedine životinje koje završe sa ovim parazitima,

But mice aren't the only animals that end up with these parasites,

and that's where humans, and all of toxo's other hosts, come in.

a tu stupamo na scenu mi ljudi i svi drugi domaćini toksoplazme.

We can accidentally ingest oocysts in contaminated water,

Možemo slučajno uneti oociste kroz kontaminiranu vodu

or unwashed produce,

ili neoprane poljoprivredne proizvode,

or from playing in sandboxes,

ili igrajući se u kutijama sa peskom,

or cleaning out litter boxes.

ili čisteći posude za vršenje nužde.

This is behind the common recommendation that pregnant women not change cat litter.

Iz tog razloga je uobičajena preporuka da trudne žene ne menjaju posude mačaka.

Toxo can cause serious birth defects.

Toksoplazma može izazvati ozbiljne defekte na rođenju.

We can also get toxo from eating undercooked meat

Takođe možemo dobiti toksplazmu tako što pojedemo nedovoljno kuvano meso

from other animals that picked up some oocysts.

drugih životinja koje su pokupile oociste.

And it turns out that toxo can mess with our brains, too.

Ispostavilo se da toksoplazma može da poremeti i naš mozak.

Studies have found connections between toxo and schizophrenia,

Istraživanja su pokazala povezanost između toksoplazme i šizofrenije,

biopolar disorder,

bipolarnog poremećaja,

obsessive compulsive disorder,

opsesivno-kompulzivnog poremećaja

and aggression.

i agresije.

It also slows reactions and decreases concentration,

Takođe usporava reakcije i snižava koncentraciju,

which may be why one study found that people involved in traffic accidents

a moguće je, kao što jedna studija otkriva,

da ljudi uključeni u saobraćajne nesreće

were almost three times more likely to have toxoplasma.

imaju skoro tri puta veće šanse da imaju toksoplazmu.

So is toxo manipulating our brains as an evolutionary strategy

Dakle, da li je manipulacija našim mozgom toksoplazme evolutivna strategija

to get predatory cats to eat us?

da navede mačke grabljivice da nas pojedu?

Or are our brains just similar enough to a rodent's

Ili je jednostavno naš mozak dovoljno sličan glodarovom

that the same neurological tricks that lure them in catch us in the net, too?

tako da isti neurološki trikovi koji mame njih hvataju i nas u mreže?

Da li je toksoplazma razlog

And is toxo the reason so many people love cats and keep them as pets?

zbog kojeg toliko ljudi voli mačke i čuva ih kao ljubimce?

Pa, porota još razmatra to pitanje.

Well, the jury's still out on that one.

Some recent studies even contradict the idea.

Neka skorija istraživanja čak protivreče toj ideji.

Regardless, toxoplasma has definitely benefited from humans

U svakom slučaju, toksoplazma je definitivno imala korist od ljudi

to become one of the world's most successful parasites.

i postala jedan od najuspešnijih parazita na svetu.

It's not just our willingness to let cats on our dining room tables

Ne radi se samo o našoj spremnosti da pustimo mačke na trpezarijske stolove

or in our beds.

ili u naše krevete.

Raising livestock and building cities which attract rodents

Gajenje stoke i izgradnja gradova koji privlače glodare

has provided billions of new hosts,

obezbedilo je milijarde novih domaćina,

and you and your cat may be two of them.

a vi i vaša mačka ste možda dva među njima.