Is there a disease that makes us love cats? - Jaap de Roode

Czy miłość do kotów może być wywołana chorobą? - Jaap de Roode

Tłumaczenie: Agnieszka Cabanes Korekta: Marta Grochowalska

Is there a disease that makes us love cats,

Czy miłość do kotów może być wywołana chorobą

and do you have it?

i czy ją mamy?

Maybe,

Możliwe.

and it's more likely than you'd think.

To bardziej prawdopodobne niż myślicie.

We're talking about toxoplasmosis,

Chodzi o toksoplazmozę,

a disease caused by toxoplasma gondii.

wywoływaną przez pierwotniaka o nazwie Toxoplasma gondii.

Like all parasites, toxoplasma lives at the expense of its host,

Jak wszystkie pasożyty żyje on kosztem żywiciela

and needs its host to produce offspring.

i potrzebuje go do rozmnażania się.

To do that, toxo orchestrates a brain manipulation scheme

W tym celu manipuluje mózgami

involving cats,

kotów,

their rodent prey,

gryzoni, na które polują,

and virtually all other birds and mammals,

i praktycznie wszystkich ptaków i ssaków,

including humans.

w tym ludzi.

Documented human infections go as far back as ancient Egypt.

Udokumentowane przypadki choroby znamy już ze starożytnego Egiptu.

We found samples in mummies.

Jej ślady znaleziono w mumiach.

Today, about a third of the world's population is infected,

Dziś około jedna trzecia ludzi na świecie jest zarażona,

and most of them never even know it.

a większość z nich nawet o tym nie wie.

In healthy people, symptoms often don't show up at all.

Zdrowe osoby często nie mają objawów,

When they do, they're mild and flu-like.

a kiedy te się pojawiają, są łagodne i przypominają grypę.

But those are just the physical symptoms.

Ale dotyczy to tylko objawów fizycznych.

Toxoplasma also nestles into our brains

Toxoplasma wnika także do mózgu,

and meddles with our behavior behind the scenes.

skąd dyskretnie manipuluje naszym zachowaniem.

To understand why, let's take a look at the parasite's life cycle.

Żeby zrozumieć, jak to się dzieje, spójrzmy na cykl rozwojowy pasożyta.

While the parasite can multiply in practically any host,

Może on się namnażać w organizmie dowolnego żywiciela,

it can only reproduce sexually in the intestines of cats.

ale do rozmnażania płciowego dochodzi tylko w jelitach kota.

The offspring, called oocysts, are shed in the cat's feces.

Powstają wtedy oocysty, które są wydalane wraz z kałem.

A single cat can shed up to a hundred million oocysts.

Jeden kot może wydalić nawet sto milionów oocyst.

If another animal, like a mouse, accidentally ingests them,

Jeśli inne zwierzę, jak mysz, przypadkowo je zje,

they'll invade the mouse's tissues and mature to form tissue cysts.

atakują one jego tkanki i przekształcają się w cysty tkankowe.

If the mouse gets eaten by a cat,

Jeśli taką mysz zje kot,

the tissue cysts become active and release offspring

cysty tkankowe aktywują się i uwalniają komórki potomne,

that mate to form new oocysts,

które łączą się, tworząc nowe oocysty,

completing the cycle.

co zamyka cykl rozwojowy.

But there's a problem.

Ale jest jeden problem.

A mouse's natural desire to avoid a cat makes it tough to close this loop.

Naturalne dążenie do unikania kotów przez mysz może przerwać ten cykl.

Toxoplasma has a solution for that.

Toxoplasma znalazła na to sposób.

The parasites invade white blood cells to hitch a ride to the brain

Pasożyty wnikają do białych krwinek i przedostają się wraz z nimi do mózgu,

where they seem to override the innate fear of predators.

gdzie pokonują wrodzony strach przed drapieżnikami.

Infected rodents are more reckless and have slower reaction times.

Zakażone gryzonie są mniej ostrożne i wolniej reagują na zagrożenia.

Strangest of all, they're actually attracted to feline urine,

Co najdziwniejsze, przyciąga je koci mocz,

which probably makes them more likely to cross paths with a cat

przez co prawdopodobnie częściej napotykają na swojej drodze koty,

and help the parasite complete its life cycle.

pomagając pasożytowi zamknąć cykl życiowy.

How does the parasite pull this off?

W jaki sposób pasożyty tego dokonują?

Although the exact mechanism isn't known, toxo appears to increase dopamine,

Choć dokładny mechanizm nie jest znany, prawdopodobne podnoszą poziom dopaminy,

a brain neurotransmitter that is involved in novelty-seeking behavior.

neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za ryzykowne zachowania.

Thus, one idea is that toxo tinkers with neurotransmitters,

Możliwe więc, że Toxoplasma majstruje przy neuroprzekaźnikach,

the chemical signals that modulate emotions.

substancjach chemicznych wpływających na emocje.

The result?

Skutek?

Fatal attraction.

Śmiertelne zauroczenie.

But mice aren't the only animals that end up with these parasites,

Ale nie tylko myszy mogą zarazić się tymi pasożytami.

and that's where humans, and all of toxo's other hosts, come in.

Dochodzimy tutaj do ludzi i wszystkich innych żywicieli.

We can accidentally ingest oocysts in contaminated water,

Można przypadkowo spożyć oocysty pijąc zakażoną wodę,

or unwashed produce,

jedząc nieumyte produkty spożywcze,

or from playing in sandboxes,

bawiąc się w piaskownicy

or cleaning out litter boxes.

czy czyszcząc kuwetę.

This is behind the common recommendation that pregnant women not change cat litter.

Z tego powodu zaleca się, żeby kobiety w ciąży nie zmieniały żwirku dla kota.

Toxo can cause serious birth defects.

Toksoplazmoza może spowodować poważne wady wrodzone.

We can also get toxo from eating undercooked meat

Można też nabawić się jej jedząc niedogotowane mięso

from other animals that picked up some oocysts.

zwierząt zakażonych oocystami.

And it turns out that toxo can mess with our brains, too.

Okazuje się, że Toxoplasma manipuluje też naszymi mózgami.

Studies have found connections between toxo and schizophrenia,

Naukowcy odkryli związek ze schizofrenią,

biopolar disorder,

chorobą afektywną dwubiegunową,

obsessive compulsive disorder,

zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi

and aggression.

i agresją.

It also slows reactions and decreases concentration,

Wydłuża też czas reakcji i zmniejsza koncentrację.

which may be why one study found that people involved in traffic accidents

Być może z tego powodu uczestnicy wypadków drogowych

were almost three times more likely to have toxoplasma.

trzy razy częściej są zarażeni Toxoplasmą.

So is toxo manipulating our brains as an evolutionary strategy

Czy manipulacja naszymi mózgami to strategia ewolucyjna,

to get predatory cats to eat us?

mająca doprowadzić do zjedzenia nas przez drapieżne koty?

Or are our brains just similar enough to a rodent's

A może mózgi nasze i gryzoni są tak do siebie podobne,

that the same neurological tricks that lure them in catch us in the net, too?

że dajemy się złapać na te same sztuczki neurologiczne?

And is toxo the reason so many people love cats and keep them as pets?

Czy to przez toksoplazmozę tak wiele osób kocha i trzyma w domu koty?

Well, the jury's still out on that one.

Nie mamy jeszcze pewności.

Some recent studies even contradict the idea.

Niektóre z nowych badań nawet zaprzeczają tej hipotezie.

Regardless, toxoplasma has definitely benefited from humans

Tak czy owak, dzięki ludziom

to become one of the world's most successful parasites.

Toxoplasma stała się jednym z najczęstszych pasożytów na świecie.

It's not just our willingness to let cats on our dining room tables

Nie tylko dlatego, że pozwalamy kotom wchodzić na stoły w jadalni

or in our beds.

i do łóżek.

Raising livestock and building cities which attract rodents

Hodowla zwierząt i budowa przyciągających gryzonie miast

has provided billions of new hosts,

stworzyły miliardy nowych żywicieli,

and you and your cat may be two of them.

a dwojgiem z nich możecie być wy i wasz kot.