The princess who rewrote history - Leonora Neville

1,547,256 views ・ 2018-10-22

TED-Ed


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Besiana Zekaj Reviewer: Helena Bedalli
00:07
Alexios Komnenos,
0
7071
1920
Alexios Komnenos,
00:08
Byzantine emperor,
1
8991
1380
Perandor bizantin,
00:10
led his army to meet the Scythian hordes
2
10371
2675
udhëhoqi ushtrinë e tij
në një beteje kundër Scythianave.
00:13
in battle.
3
13046
1065
00:14
For good luck,
4
14111
1160
Për fat të mirë,
00:15
he carried one of the holiest relics
5
15271
1990
ai mori me vete reliket më të shenjta
00:17
in Christendom:
6
17261
1120
në Christendom:
00:18
the veil that had belonged
7
18381
1370
vellon që i takonte
00:19
to the Virgin Mary.
8
19751
1970
të Shenjtës Mari.
00:21
Unfortunately, it didn’t help.
9
21731
2300
Fatkeqësisht kjo nuk i ndihmoi.
00:24
Not only was his army defeated,
10
24031
2250
Ushtria e tij jo vetëm që humbi
00:26
but as they fled,
11
26281
1210
por ndërsa ata po iknin,
00:27
the Emperor was stabbed in the buttocks.
12
27491
2740
Perandori ishte qëlluar në prapanicë.
00:30
To make matters worse, a strong wind
13
30249
2380
Për të bërë gjërat edhe me keq, një erë e fortë
00:32
made the relic too heavy to carry,
14
32629
2270
bëri të vështirë bartjen e relikes,
00:34
so he stashed it in some bushes
15
34899
1750
kështu që ata e fshehën në shkurre
00:36
as he escaped.
16
36649
1356
gjatë ikjes.
00:38
But even as he fled,
17
38005
1410
Por edhe gjatë ikjes,
00:39
he managed to slay some Scythians
18
39415
2100
arritën të vrasin disa Scythian
00:41
and rescue a few comrades.
19
41515
2680
dhe të shpëtojnë disa nga luftëtarët e tyre.
00:44
At least, this is how Alexios' daughter
20
44195
2990
Të paktën kjo është mënyra se si vajza e Alexios
00:47
Anna recounted the story,
21
47185
1850
Anna e tregoi historinë,
00:49
writing nearly 60 years later.
22
49035
2740
duke e shkruar atë pas 60 vjetësh që kishte ndodhur.
00:51
She spent the last decade of her long life
23
51775
2990
Ajo kaloi dekadën e fundit të jetës
00:54
creating a 500-page history
24
54765
2500
duke shkruar 500 faqe histori
që tregonte për mbretërimin e babait të saj dhe e quajti librin"Alexiad".
00:57
of her father’s reign called The Alexiad.
25
57265
2880
01:00
Written in Greek, the book was modeled
26
60145
1920
Libri ishte shkruar në greqisht
01:02
after ancient Greek epics
27
62065
1650
në formën e shkrimeve epike
01:03
and historical writings.
28
63715
1700
dhe historike.
01:05
But Anna had a different, trickier task
29
65415
2450
Por Anna kishte një qasje tjetër,
01:07
than the writers in these traditions:
30
67865
2190
që dallonte nga shkrimtarët e asaj kohe:
01:10
as a princess writing
31
70055
1110
një shkrim princeshe
01:11
about her own family,
32
71165
1460
që fliste për familjen e saj,
01:12
she had to balance her loyalty to her kin
33
72625
2590
duhej të balanconte besnikërinë e saj ndaj të afërmve të saj mbretëror
01:15
with her obligation
34
75215
1240
dhe obligimin
01:16
to portray events accurately,
35
76455
2260
që të tregonte saktësisht se cfarë kishte ndodhur,
01:18
navigating issues like Alexios’s
36
78715
2440
duke treguar për histori sic ishte
01:21
embarrassing stab to the buttocks.
37
81155
2420
plagosja në prapanicë e Alexios.
01:23
A lifetime of study and participation
38
83575
2180
Një jetë kushtuar studimit dhe pjesëmarrjes
01:25
in her father’s government
39
85755
1350
së babait të saj në qeveri
01:27
prepared Anna for this undertaking.
40
87105
3000
përgatitën Annën për këtë gjë.
01:30
Anna was born in 1083,
41
90112
2520
Anna kishte lindur në vitin 1083,
01:32
shortly after her father seized control
42
92632
2280
kur babai i saj po shtrinte kontrollin
01:34
of the Roman Empire
43
94912
1400
e Perandorisë Romake
01:36
following a decade of brutal civil wars
44
96312
2660
që u percoll me një dekadë të luftërave brutale
01:38
and revolts.
45
98972
1550
dhe revoltave.
01:40
The empire was deep in decline
46
100522
1844
Perandoria ishte në rënie
01:42
when he came to power,
47
102366
1310
kur ai mori pushtetin,
01:43
and threatened from all sides:
48
103676
1940
dhe ishte i kërcënuar nga të gjitha anët:
01:45
by the Seljuk Turks in the East,
49
105616
2050
nga turqit Seljuk në Lindje,
01:47
the Normans in the West,
50
107666
1890
Normanët në Perëndim,
01:49
and Scythian raiders to the north.
51
109556
2320
dhe Scythianët në Veri.
01:51
Over the course of Anna’s childhood
52
111876
2040
Gjatë fëmijerisë
01:53
and adolescence,
53
113916
1130
dhe adoleshencës së Annës,
01:55
Alexios fought constant military campaigns
54
115046
2720
Alexio po luftonte vazhdimisht
01:57
to secure the frontiers of his empire,
55
117766
2540
për të ruajtur kufinjtë e perandorisë së tij,
02:00
even striking up an uneasy alliance
56
120306
2120
madje duke u përpjekur që të bënte aleanca
02:02
with the Crusaders.
57
122426
1940
me luftëtaret e Kryqëzatave.
02:04
Meanwhile in Constantinople,
58
124366
2224
Ndërkohë në Konstandinopojë,
02:06
Anna fought her own battle.
59
126590
2080
Anna po luftonte betejat e veta.
02:08
She was expected to study subjects
60
128670
2020
Nga ajo pritej që të studionte lëndë
që konsideroheshin të përshtatshme
02:10
considered proper
61
130690
1080
02:11
for a Byzantine princess,
62
131770
1870
për një princeshë bizantine,
02:13
like courtly etiquette and the Bible,
63
133640
2350
sic ishin Etika e sjelljes dhe Bibla,
02:15
but preferred classical myth
64
135990
1680
por ajo preferonte mitet klasike
02:17
and philosophy.
65
137670
1290
dhe filozofinë.
02:18
To access this material, she had to learn
66
138960
2523
Që të kishte qasje në këtë material,
02:21
to read and speak Ancient Greek,
67
141483
2470
ajo duhej të lexonte dhe fliste greqishten e vjetër,
02:23
by studying secretly at night.
68
143953
2460
që ajo e bënte fshehurazi gjatë natës.
02:26
Eventually her parents realized
69
146413
1520
Me kohë prindërit e saj e kuptuan
02:27
how serious she was,
70
147933
1290
sa seriozisht e kishte ajo,
02:29
and provided her with tutors.
71
149223
2180
dhe i mundësuan asaj mësues.
02:31
Anna expanded her studies
72
151403
1530
Anna i zgjeroi njohurite e saj
02:32
to classical literature, rhetoric,
73
152933
2260
në literaturën klasike, retorikë,
02:35
history, philosophy, mathematics,
74
155193
2900
histori, filozofi, matematikë,
02:38
astronomy, and medicine.
75
158093
2000
astronomi dhe mjekësi.
02:40
One scholar even complained
76
160093
1650
Një mësues madje u ankua
02:41
that her constant requests
77
161743
1250
që kërkesat e saj të vazhdueshme
02:42
for more Aristotle commentaries
78
162993
1800
për të ditur më shumë rreth mësimeve të Aristotelit
02:44
were wearing out his eyes.
79
164793
2360
po ia dëmtonin sytë atij.
02:47
At age fifteen,
80
167153
1040
Në moshën 15 vjecare,
02:48
Anna married Nikephoros Bryennios
81
168193
2590
Anna u martua me Nikephoros Bryennios
02:50
to quell old conflicts
82
170783
1500
që të përfundonin konfliktet e vjetra
02:52
between their families
83
172283
1080
mes familjeve të tyre
02:53
and strengthen Alexios’s reign.
84
173363
2430
dhe të fuqizonte pushtetin e Alexios.
02:55
Fortunately, Anna and Nikephoros ended up
85
175793
2810
Për fat të mirë, Anna dhe Nikephoros gjetën njëri-tjetrin për të ndarë
02:58
sharing many intellectual interests,
86
178603
2210
shumë interesa intelektuale,
03:00
hosting and debating
87
180813
1310
duke mirëpritur dhe duke u përballur
03:02
the leading scholars of the day.
88
182123
2420
me studiuesit më të mëdhenj të kohës.
03:04
Meanwhile, Alexios’s military excursions
89
184543
3130
Ndërkohë, fushatat ushtarake të Alexios
03:07
began to pay off,
90
187673
1390
filluan të japin fryte,
03:09
restoring many of the empire’s
91
189063
1830
duke rifituar shumë nga territoret
03:10
former territories.
92
190893
1680
e lashta të perandorisë.
03:12
As her father aged,
93
192573
1410
Me plakjen e babait të saj,
03:13
Anna and her husband helped her parents
94
193983
2370
Anna dhe bashkeshorti i saj ndihmuan prindërit e saj
03:16
with their imperial duties.
95
196353
2070
me detyrat e tyre mbretërore.
03:18
During this time,
96
198423
1150
Gjatë kësaj kohe,
03:19
Anna reportedly advocated for
97
199573
1590
thuhet se Anna ishte zëdhënëse
03:21
just treatment of the people
98
201163
1650
për një trajtim të drejtë të njerëzve
03:22
in their disputes with the government.
99
202813
2420
në mosmarrveshje me qeverinë.
03:25
After Alexios’s death,
100
205233
2040
Pas vdekjes së Alexios,
03:27
Anna’s brother John ascended to the throne
101
207273
2400
vëllai i Anna, John mori fronin
03:29
and Anna turned back
102
209673
1250
dhe Anna iu rikthye
03:30
to philosophy and scholarship.
103
210923
2010
filozofisë dhe shkencave tjera.
03:32
Her husband had written a history
104
212933
1850
Burri i saj kishte shkruar një histori
03:34
arguing that his grandfather
105
214783
1760
që fliste se si gjyshi i tij
03:36
would have made a better emperor
106
216543
1640
do të ishte perandor më i mirë
03:38
than Alexios,
107
218183
1240
se Alexios,
03:39
but Anna disagreed.
108
219423
1910
por Anna nuk pajtohet me këtë.
03:41
She began working on the Alexiad,
109
221333
1970
Ajo filloi të punonte në Alexiad,
03:43
which made the case for her father's
110
223303
1760
që fliste për babain e saj
03:45
merits as emperor.
111
225063
1990
dhe meritat e tij si perandor.
03:47
Spanning the late 11th and early 12th
112
227053
2429
Fundshekulli i 11, dhe fillimi i shekullit të 12
03:49
centuries of Byzantine history,
113
229482
1850
ishin shekujt e historisë Bizantine,
03:51
the Alexiad recounts
114
231332
1320
"Alexiad" tregon
03:52
the tumultuous events of Alexios’s reign,
115
232652
3090
ngjarjet gjatë regjimit të Alexios,
03:55
and Anna’s own reactions to those events,
116
235742
2970
dhe Anna tregon reaksionin e vet në këto ngjarje,
03:58
like bursting into tears at the thought
117
238712
1900
si shpërthimi në vaj vetëm kur mendon në vdekjen
04:00
of the deaths of her parents and husband.
118
240612
2980
e prindërve dhe burrit të saj.
04:03
She may have included these emotional passages
119
243592
2200
Ajo i përfshiu këto pjesë emocionale në shkrimet e saj
04:05
in hopes that they would make her writing
120
245792
1980
me shpresën se shkrimet do të ishin më të kapshme
04:07
more palatable to a society
121
247772
1760
për shoqërinë e atëhershme
04:09
that believed women shouldn't
122
249532
1380
që besonin se femrat nuk duhet të shkruajnë
04:10
write about battles and empires.
123
250912
2600
për luftëra dhe perandori.
04:13
While her loyalty to her father
124
253512
1702
Besnikëria e saj ndaj të atit
04:15
was evident in her favorable account
125
255214
1850
shfaqej gjithmonë në shkrimet e saj,
04:17
of his reign, she also included criticism
126
257064
2640
ajo aty përfshiu edhe kritika
04:19
and her opinions of events.
127
259704
2580
dhe opinionin e saj për ngjarjet e atëhershme.
04:22
In the centuries after her death,
128
262284
1896
Shumë shekuj pas vdekjes së saj,
04:24
Anna’s Alexiad was copied over and over,
129
264180
2730
"Alexiad" i shkruar nga Anna ështe kopjuar shumë e shumë herë,
04:26
and remains an invaluable
130
266910
1740
dhe mbetet një dëshmi e pacmueshme
04:28
eyewitness account
131
268650
1150
nga një dëshmitare okulare
04:29
of Alexios’s reign today.
132
269800
2630
e regjimit të Alexios.
04:32
And through her epic historical narrative,
133
272430
2490
Dhe përmes përshkrimeve të saj epiko-historike
04:34
Anna Komnene secured
134
274920
1570
Anna Komnene siguroi
04:36
her own place in history.
135
276490
2750
vendin e vet në hisori.
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7