The princess who rewrote history - Leonora Neville

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

Alexios Komnenos,

Aleksy I Komnen,

Byzantine emperor,

cesarz bizantyjski,

led his army to meet the Scythian hordes

poprowadził armię do bitwy

z hordami scytyjskimi.

in battle.

For good luck,

Miał ze sobą na szczęście

he carried one of the holiest relics

jedną z najświętszych relikwii

in Christendom:

w chrześcijaństwie:

the veil that had belonged

welon należący

to the Virgin Mary.

do Maryi Dziewicy.

Unfortunately, it didn’t help.

Niestety to nie pomogło.

Not only was his army defeated,

Nie tylko jego armia została pokonana,

but as they fled,

ale w trakcie odwrotu

the Emperor was stabbed in the buttocks.

cesarz został dźgnięty w pośladek.

To make matters worse, a strong wind

Sytuację pogorszył silny wiatr,

made the relic too heavy to carry,

przez co trudno było nieść relikwię,

so he stashed it in some bushes

więc podczas ucieczki

as he escaped.

Aleksy ukrył go w krzakach.

But even as he fled,

Ale nawet wycofując się,

he managed to slay some Scythians

zabił kilku Scytów

and rescue a few comrades.

i uratował kilku towarzyszy broni.

At least, this is how Alexios' daughter

Przynajmniej tak córka Aleksego

Anna recounted the story,

Anna opisuje tę historię

writing nearly 60 years later.

w swoich zapiskach 60 lat później.

She spent the last decade of her long life

Ostatnią dekadę długiego życia

creating a 500-page history

spędziła na pisaniu "Aleksjady",

of her father’s reign called The Alexiad.

500-stronicowej historii panowania jej ojca.

Written in Greek, the book was modeled

Napisana greką książka była wzorowana

after ancient Greek epics

na starożytnych greckich eposach

and historical writings.

i dziełach historycznych.

But Anna had a different, trickier task

Ale Anna miała trudniejsze zadanie

than the writers in these traditions:

niż inni autorzy.

as a princess writing

Jako księżniczka

about her own family,

pisząca o własnej rodzinie

she had to balance her loyalty to her kin

musiała pogodzić lojalność wobec krewnych

with her obligation

z obowiązkiem

to portray events accurately,

dokładnego przedstawiania wydarzeń,

navigating issues like Alexios’s

jak opis krępującego

dźgnięcia Aleksego w pupę.

embarrassing stab to the buttocks.

A lifetime of study and participation

Lata nauki i udziału

in her father’s government

w rządach ojca

prepared Anna for this undertaking.

przygotowały Annę do tego zadania.

Anna was born in 1083,

Anna urodziła się w 1083 roku,

shortly after her father seized control

wkrótce po przejęciu przez jej ojca władzy

of the Roman Empire

nad Bizancjum

following a decade of brutal civil wars

w następstwie brutalnych wojen domowych

and revolts.

i buntów.

The empire was deep in decline

Kiedy Aleksy wstępował na tron,

Imperium było w stanie rozkładu

when he came to power,

and threatened from all sides:

i ze wszystkich stron otaczali je wrogowie,

by the Seljuk Turks in the East,

Turkowie seldżuccy na wschodzie,

the Normans in the West,

Normanowie na zachodzie

and Scythian raiders to the north.

i scytyjscy najeźdźcy na północy.

Over the course of Anna’s childhood

W czasach dzieciństwa

and adolescence,

i młodości Anny

Alexios fought constant military campaigns

Aleksy prowadził ciągłe kampanie wojskowe,

to secure the frontiers of his empire,

żeby zabezpieczyć granice Imperium.

even striking up an uneasy alliance

Zawarł nawet trudny sojusz

with the Crusaders.

z krzyżowcami.

Meanwhile in Constantinople,

Tymczasem w Konstantynopolu

Anna fought her own battle.

Anna stoczyła własną bitwę.

She was expected to study subjects

Miała się uczyć przedmiotów

considered proper

uważanych za odpowiednie

for a Byzantine princess,

dla bizantyjskiej księżniczki,

like courtly etiquette and the Bible,

jak etykieta dworska i Biblia,

but preferred classical myth

ale wolała klasyczną mitologię

and philosophy.

i filozofię.

To access this material, she had to learn

Żeby zrozumieć źródła,

uczyła się czytać i mówić w starożytnej grece

to read and speak Ancient Greek,

by studying secretly at night.

potajemnie nocą.

Eventually her parents realized

W końcu rodzice zrozumieli

how serious she was,

powagę jej zainteresowań

and provided her with tutors.

i zapewnili jej nauczycieli.

Anna expanded her studies

Anna uczyła się też

to classical literature, rhetoric,

literatury klasycznej, retoryki,

history, philosophy, mathematics,

historii, filozofii, matematyki,

astronomy, and medicine.

astronomii i medycyny.

One scholar even complained

Jeden uczony nawet narzekał,

that her constant requests

że jej ciągłe prośby

for more Aristotle commentaries

o więcej informacji o Arystotelesie

were wearing out his eyes.

nadwerężają mu wzrok.

At age fifteen,

W wieku 15 lat

Anna married Nikephoros Bryennios

Anna poślubiła Nicefora Bryenniosa,

to quell old conflicts

co miało złagodzić dawne konflikty

between their families

między rodami

and strengthen Alexios’s reign.

i wzmocnić panowanie Aleksego.

Fortunately, Anna and Nikephoros ended up

Na szczęście Anna i Nicefor

sharing many intellectual interests,

mieli wiele wspólnych zainteresowań intelektualnych,

hosting and debating

gościli wybitnych naukowców

the leading scholars of the day.

i prowadzili z nimi dyskusje.

Meanwhile, Alexios’s military excursions

Tymczasem wyprawy wojskowe Aleksego

began to pay off,

zaczęły przynosić korzyści,

restoring many of the empire’s

przywracając Imperium

former territories.

wiele utraconych terytoriów.

As her father aged,

Kiedy jej ojciec się zestarzał,

Anna and her husband helped her parents

Anna z mężem pomagali jej rodzicom

with their imperial duties.

w oficjalnych obowiązkach.

During this time,

W tym czasie

Anna reportedly advocated for

Anna podobno opowiadała się

just treatment of the people

za sprawiedliwym traktowaniem ludzi

in their disputes with the government.

w sporach z rządem.

After Alexios’s death,

Po śmierci Aleksego

Anna’s brother John ascended to the throne

na tron wstąpił brat Anny - Jan,

and Anna turned back

a ona sama wróciła

to philosophy and scholarship.

do filozofii i nauki.

Her husband had written a history

Jej mąż napisał historię,

arguing that his grandfather

w której twierdził, że jego dziadek

would have made a better emperor

byłby lepszym cesarzem

than Alexios,

niż Aleksy,

but Anna disagreed.

ale Anna z tym się nie zgadzała.

She began working on the Alexiad,

Zaczęła pracować nad "Aleksjadą",

which made the case for her father's

w której przedstawiła zalety

swego ojca jako cesarza.

merits as emperor.

Spanning the late 11th and early 12th

Obejmująca przełom

XI i XII wieku historii Bizancjum

centuries of Byzantine history,

the Alexiad recounts

"Aleksjada" przedstawia

the tumultuous events of Alexios’s reign,

burzliwe wydarzenia panowania Aleksego

and Anna’s own reactions to those events,

i osobiste reakcje Anny na te wydarzenia,

like bursting into tears at the thought

jak płacz na myśl

of the deaths of her parents and husband.

o śmierci rodziców i męża.

She may have included these emotional passages

Być może emocjonalne fragmenty miały pomóc

in hopes that they would make her writing

w zaakceptowaniu dzieła Anny

more palatable to a society

przez społeczeństwo uznające,

that believed women shouldn't

że kobiety nie powinny

write about battles and empires.

pisać o bitwach i imperiach.

While her loyalty to her father

Chociaż lojalność Anny wobec ojca

was evident in her favorable account

jest widoczna w pozytywnej relacji jego panowania,

of his reign, she also included criticism

książka zawiera także krytykę

and her opinions of events.

i osobiste opinie o wydarzeniach.

In the centuries after her death,

Przez setki lat od śmierci Anny

Anna’s Alexiad was copied over and over,

"Aleksjada" była ciągle kopiowana

and remains an invaluable

i pozostaje bezcenną

eyewitness account

relacją naocznego świadka

of Alexios’s reign today.

panowania Aleksego.

And through her epic historical narrative,

Dzięki historycznemu dziełu

Anna Komnene secured

Anna Komnena zapewniła sobie

her own place in history.

własne miejsce w historii.