History vs. Cleopatra - Alex Gendler

Historia kontra Kleopatra - Alex Gendler

Tłumaczenie: Sara Czekała Korekta: Ola Królikowska

"Order, order.

"Proszę o ciszę.

So who do we have here?"

Kogo my tu mamy?".

"Your Honor, this is Cleopatra,

"Wysoki Sądzie, oto Kleopatra,

the Egyptian queen whose lurid affairs destroyed two of Rome's finest generals

egipska królowa, której romanse

doprowadziły do upadku dwóch największych generałów Rzymu

and brought the end of the Republic."

i przyniosły kres Republice".

"Your Honor, this is Cleopatra,

"Wysoki Sądzie, oto Kleopatra,

one of the most powerful women in history

jedna z najbardziej wpływowych kobiet w historii,

whose reign brought Egypt nearly 22 years of stability and prosperity."

której panowanie przyniosło Egiptowi prawie 22 lata stabilizacji i dostatku".

"Uh, why don't we even know what she looked like?"

"Czemu nawet nie wiemy, jak wyglądała?".

"Most of the art and descriptions came long after her lifetime

"Większość obrazów i opisów powstała długo po jej śmierci,

in the first century BCE,

w I wieku p.n.e.,

just like most of the things written about her."

jak większość przekazów pisemnych, które jej dotyczą".

"So what do we actually know?

"Co właściwie wiemy?".

Cleopatra VII was the last of the Ptolemaic dynasty,

"Kleopatra VII była ostatnią z dynastii Ptolemeuszy,

a Macedonian Greek family that governed Egypt

grecko-macedońskiego rodu, władającego Egiptem

after its conquest by Alexander the Great.

po podbiciu go przez Aleksandra Wielkiego.

She ruled jointly in Alexandria with her brother-

Rządziła w Aleksandrii wspólnie z bratem

to whom she was also married-

i jednocześnie mężem,

until he had her exiled."

dopóki ten nie skazał jej na wygnanie".

"But what does all this have to do with Rome?"

"Co to ma wspólnego z Rzymem?".

"Egypt had long been a Roman client state,

"Egipt od dawna był państwem satelickim Rzymu,

and Cleopatra's father incurred large debts to the Republic.

a ojciec Kleopatry miał w Republice potężne długi.

After being defeated by Julius Caesar in Rome's civil war,

Po przegranej z Cezarem w wojnie domowej

the General Pompey sought refuge in Egypt

Pompejusz szukał w Egipcie schronienia,

but was executed by Cleopatra's brother instead."

ale został stracony przez brata Kleopatry".

"Caesar must have liked that."

"Cezar musiał być zachwycony".

"Actually, he found the murder unseemly and demanded repayment of Egypt's debt.

"Potępił to zabójstwo i zażądał od Egiptu spłaty długu.

He could have annexed Egypt,

Mógł zaatakować Egipt,

but Cleopatra convinced him to restore her to the throne instead."

lecz Kleopatra przekonała Cezara, by przywrócił ją na tron".

"We hear she was quite convincing."

"Musiała być dość przekonująca".

"And why not? Cleopatra was a fascinating woman.

"Co w tym złego? Kleopatra była fascynującą kobietą.

She commanded armies at 21,

W wieku 21 lat dowodziła armią,

spoke several languages,

władała kilkoma językami,

and was educated in a city with the world's finest library

zdobyła wykształcenie w mieście, dysponującym najlepszą biblioteką świata

and some of the greatest scholars of the time."

i najwybitniejszymi uczonymi epoki".

"Hmm."

"Hmm".

"She kept Caesar lounging in Egypt for months when Rome needed him."

"To z nią Cezar próżnował w Egipcie, choć był potrzebny w Rzymie".

"Caesar did more than lounge.

"Cezar nie tylko próżnował.

He was fascinated by Egypt's culture and knowledge,

Był zafascynowany egipską kulturą i nauką.

and he learned much during his time there.

Podczas swego pobytu tam dużo się nauczył.

When he returned to Rome, he reformed the calendar,

Po powrocie do Rzymu zreformował kalendarz,

commissioned a census,

zarządził spis ludności,

made plans for a public library,

stworzył plany utworzenia publicznej biblioteki

and proposed many new infrastructure projects."

i zaproponował nowe rozwiązania w infrastrukturze".

"Yes, all very ambitious, exactly what got him assassinated."

"Bardzo ambitnie, właśnie dlatego go zamordowano".

"Don't blame the Queen for Rome's strange politics.

"Nie wiń królowej o dziwną politykę Rzymu.

Her job was ruling Egypt, and she did it well.

Jej zadaniem było rządzenie Egiptem i robiła to dobrze.

She stabilized the economy,

Ustabilizowała gospodarkę,

managed the vast bureaucracy,

ograniczyła rozbudowaną biurokrację

and curbed corruption by priests and officials.

i ukróciła korupcję wśród urzędników i kapłanów.

When drought hit, she opened the granaries to the public

W trakcie suszy otworzyła dla ludu spichlerze

and passed a tax amnesty,

i wprowadziła amnestię podatkową,

all while preserving her kingdom's stability and independence

utrzymując stabilność i niezależność własnego królestwa

with no revolts during the rest of her reign."

bez żadnych buntów w trakcie rządów".

"So what went wrong?"

"Co więc poszło nie tak?".

"After Caesar's death, this foreign Queen couldn't stop meddling in Roman matters."

"Po śmierci Cezara królowa wciąż mieszała się w sprawy Rzymu".

"Actually, it was the Roman factions who came demanding her aid.

"Właściwie to Rzymianie zwrócili się do niej po pomoc.

And of course she had no choice but to support Octavian and Marc Antony

Nie miała innego wyboru, jak poprzeć Oktawiana i Marka Antoniusza

in avenging Caesar, if only for the sake of their son."

w chęci pomszczenia Cezara, choćby ze względu na ich syna".

"And again, she provided her particular kind of support to Marc Antony."

"Znów okazała szczególny rodzaj wsparcia Markowi Antoniuszowi".

"Why does that matter?

"Jakie to ma znaczenie?

Why doesn't anyone seem to care about

Dlaczego nikt nie zwraca uwagi

Caesar or Antony's countless other affairs?

na Cezara lub Antoniusza i ich niezliczone romanse?

Why do we assume she instigated the relationships?

Dlaczego zakładamy, że to ona inicjowała związki?

And why are only powerful women defined by their sexuality?"

Dlaczego kobiety u władzy są postrzegane poprzez swoją seksualność?".

"Order."

"Spokój".

"Cleopatra and Antony were a disaster.

"Sojusz Kleopatry i Antoniusza był katastrofą.

They offended the Republic with their ridiculous celebrations

Oboje rozgniewali Republikę absurdalnymi celebracjami,

sitting on golden thrones

zasiadaniem na złotych tronach

and dressing up as gods

i przebieraniem się za bogów,

until Octavian had all of Rome convinced of their megalomania."

aż Oktawian zdołał przekonać cały Rzym, że są megalomanami".

"And yet Octavian was the one who attacked Antony,

"Oktawian zaatakował Antoniusza,

annexed Egypt,

zajął Egipt

and declared himself Emperor.

i ogłosił się cesarzem.

It was the Roman's fear of a woman in power that ended their Republic,

To strach Rzymu przed kobietami u władzy przyniósł kres Republice,

not the woman herself."

nie sama kobieta".

"How ironic."

"Co za ironia".

Cleopatra's story survived mainly in the accounts of her enemies in Rome,

Pamięć o Kleopatrze przetrwała głównie w relacjach jej rzymskich wrogów,

and later writers filled the gaps with rumors and stereotypes.

a później pisarze wypełnili luki plotkami i stereotypami.

We may never know the full truth of her life and her reign,

Być może nigdy nie poznamy prawdy o życiu i rządach Kleopatry,

but we can separate fact from rumor by putting history on trial.

ale dzięki sądowi nad historią możemy oddzielić fakty od pogłosek.