The rise and fall of the Berlin Wall - Konrad H. Jarausch

Tłumaczenie: Adrian Bańcer Korekta: Ola Królikowska

["Pamiętaj o terrorze muru i umiłowaniu wolności,]

[które spowodowało jego upadek". - napis na murze]

In the early hours of August 13, 1961,

Wczesnym rankiem 13 sierpnia 1961roku

East German construction workers flanked by soldiers and police

wschodnioniemieccy budowlańcy w asyście służb mundurowych

began tearing up streets and erecting barriers throughout the city of Berlin

zaczęli rozkopywać ulice i budować zapory w Berlinie

and its surroundings.

i okolicach.

This night marked the beginning of one of history's most infamous dividing lines,

Był to początek jednej z najhaniebniejszych linii podziału,

the Berlin Wall.

muru berlińskiego.

Construction on the wall continued for the next decade

Prace kontynuowano przez następną dekadę,

as it cut through neighborhoods,

dzieląc osiedla,

separated families,

rozdzielając rodziny

and divided not just Germany, but the world.

i doprowadzając do podziału nie tylko Niemiec, ale i całego świata.

To understand how we got to this point,

Żeby zrozumieć, jak do tego doszło,

we have to go back to World War II.

musimy cofnąć się do II wojny światowej.

America, Britain, and France

USA, Wielka Brytania i Francja

joined forces with the Soviet Union against the Axis Powers.

ze Związkiem Radzieckim połączyły siły przeciwko państwom Osi.

After they defeated Nazi Germany,

Po pokonaniu nazistowskich Niemiec

each of the victorious nations occupied part of the country.

każdy ze zwycięzców rozpoczął okupację części kraju.

The division was meant to be temporary,

Podział miał być tylko tymczasowy,

but the former allies found themselves at odds

ale dawni sojusznicy mieli różne wizje powojennej Europy.

over their visions for post-war Europe.

While Western powers promoted liberal market economies,

Zachód promował gospodarkę wolnorynkową,

the Soviet Union sought to surround itself with obedient Communist nations,

a Związek Radziecki chciał otoczyć się posłusznymi krajami komunistycznymi,

including a weakened Germany.

w tym osłabionymi Niemcami.

As their relations deteriorated,

W miarę pogarszania się ich relacji

the Federal Republic of Germany was formed in the West

na zachodzie została utworzona Republika Federalna Niemiec,

while the Soviets established the German Democratic Republic in the East.

a na wschodzie Sowieci ustanowili Niemiecką Republikę Demokratyczną.

The Soviet satellite countries restricted Western trade and movement,

Kraje komunistyczne ograniczyły handel i komunikację z Zachodem,

so a virtually impassable border formed.

tworząc barierę prawie nie do przekroczenia,

It became known as the Iron Curtain.

znaną dziś jako żelazna kurtyna.

In the former German capital of Berlin, things were particularly complicated.

W Berlinie sprawy były bardziej skomplikowane,

Although the city lay fully within the East German territory of the GDR,

bo miasto leżało na terenie Niemiec Wschodnich,

the post-war agreement gave the allies joint administration.

a powojenne umowy zapewniały aliantom wspólną administrację.

So America, Britain, and France created a Democratic enclave

USA, Wielka Brytania i Francja utworzyły demokratyczną enklawę

in Berlin's western districts.

w zachodniej części Berlina.

While East Germans were officially banned from leaving the country,

Mieszkańcy Niemiec Wschodnich nie mogli opuszczać kraju,

in Berlin, it was simply a matter of walking,

w Berlinie była to kwestia spaceru,

or riding a subway, streetcar or bus,

przejażdżki metrem, tramwajem czy autobusem

to the Western half,

do zachodniej części miasta,

then traveling on to West Germany or beyond.

a potem do Niemiec Zachodnich albo dalej.

This open border posed a problem for the East German leadership.

Ta otwarta granica była problemem dla rządu Niemiec Wschodnich,

They had staked a claim to represent the Communist resistance against Hitler

który zaczął przedstawiać się jako reprezentant ruchu antyhitlerowskiego,

and portrayed Western Germany as a continuation of the Nazi regime.

a Niemcy Zachodnie jako kontynuację nazistowskich rządów.

While the U.S. and its allies poured money into West Germany's reconstruction,

Kiedy USA z sojusznikami inwestowały w odbudowę Niemiec Zachodnich,

the Soviet Union extracted resources from the East as war reparations,

Związek Radziecki pochłaniał zasoby jako reparacje wojenne,

making its planned economy even less competitive.

jeszcze bardziej osłabiając gospodarkę planową Niemiec Wschodnich.

Life in East Germany passed under the watchful eye of the Stasi,

Życie w Niemczech Wschodnich nadzorowało Stasi, policja polityczna,

the secret police whose wiretaps and informants monitored citizens

która przy pomocy podsłuchów i donosów

for any hint of disloyalty.

szukała oznak nielojalności.

While there was free health care and education in the East,

Wschód zapewniał darmową edukację i opiekę medyczną,

the West boasted higher salaries,

a Zachód szczycił się wyższymi zarobkami,

more consumer goods,

liczniejszymi dobrami konsumpcyjnymi

and greater personal freedom.

i większą swobodą osobistą.

By 1961, about 3.5 million people, nearly 20% of the East German population,

Do 1961 roku z Niemiec Wschodnich wyjechało około 3,5 miliona ludzi,

czyli prawie 20% populacji kraju, w tym wielu młodych specjalistów.

had left, including many young professionals.

To prevent further losses,

Żeby ograniczyć dalsze straty,

East Germany decided to close the border, and that's where the Berlin Wall came in.

Niemcy Wschodnie zamknęły granice i tak powstał mur berliński.

Extending for 43 kilometers through Berlin,

Mur liczący 43 kilometry w Berlinie

and a further 112 through East Germany,

i 112 kilometry w Niemczech Wschodnich

the initial barrier consisted of barbed wire and mesh fencing.

początkowo składał się z ogrodzenia z drutem kolczastym.

Some Berliners escaped by jumping over the wire

Berlińczycy pokonywali je, przeskakując nad drutem

or leaving from windows,

albo skacząc z okien,

but as the wall expanded, this became more difficult.

ale rozbudowa muru znacznie to utrudniła.

By 1965, 106 kilometers of 3.6-meter-high concrete barricades had been added

Do 1965 roku powstało 106 kilometrów 3,6-metrowych zapór.

topped with a smooth pipe to prevent climbing.

Na szczycie każdej z nich była gładka rura utrudniająca wspinaczkę.

Over the coming years, the barrier was strengthened with spike strips,

Potem pojawiły się kolczatki,

guard dogs,

psy patrolowe,

and even landmines,

a nawet pola minowe

along with 302 watchtowers and 20 bunkers.

oraz 302 wieże obserwacyjne i 20 bunkrów.

A parallel fence in the rear set off a 100-meter area called the death strip.

Przed murem powstała stumetrowa strefa śmierci.

There, all buildings were demolished and the ground covered with sand

Zburzono wszystkie budynki, a ziemię pokryto piaskiem,

to provide a clear line of sight for the hundreds of guards

żeby zapewnić jak najlepsze pole widzenia strażnikom,

ordered to shoot anyone attempting to cross.

którzy mieli strzelać do każdego, kto będzie próbował przekroczyć granicę.

Nevertheless, nearly 5,000 people in total managed to flee East Germany

Mimo to prawie pięciu tysiącom osób udało się dostać do Niemiec Zachodnich

między 1961 a 1989 rokiem.

between 1961 and 1989.

Some were diplomats or athletes who defected while abroad,

Niektórzy, jak dyplomaci i sportowcy, odmawiali powrotu do Niemiec Wschodnich.

but others were ordinary citizens who dug tunnels,

Inni byli zwykłymi ludźmi, którzy drążyli tunele,

swam across canals,

przepływali kanały,

flew hot air balloons,

przelatywali balonami,

or even crashed a stolen tank through the wall.

a nawet przebijali się skradzionym czołgiem przez mur.

Yet the risk was great.

Ryzyko było ogromne.

Over 138 people died while attempting escape.

Ponad 138 osób poniosło w trakcie ucieczki śmierć.

Some shot in full view of West Germans powerless to help them.

Niektórzy zginęli na oczach bezsilnych mieszkańców Niemiec Zachodnich.

The wall stabilized East Germany's economy by preventing its work force from leaving,

Mur ustabilizował wschodnią gospodarkę, uniemożliwiając wyjazd siły roboczej,

but tarnished its reputation,

ale zszargał reputację kraju,

becoming a global symbol of Communist repression.

stając się światowym symbolem komunistycznych represji.

As part of reconciliation with the East,

W ramach pojednania ze Wschodem

the Basic Treaty of 1972 recognized East Germany pragmatically

na mocy układu z 1972 roku uznano Niemcy Wschodnie,

while West Germany retained its hope for eventual reunification.

ale Zachodnie zachowały nadzieję na zjednoczenie.

Although the Eastern regime gradually allowed family visits,

Choć wschodni reżim z czasem zezwolił na wizyty rodzinne,

it tried to discourage people from exercising these rights

zniechęcał do nich ludzi

with an arduous bureaucratic process and high fees.

biurokracją i wysokimi opłatami.

Nonetheless, it was still overwhelmed by applications.

Mimo to ilość wniosków była przytłaczająca.

By the end of the 1980's,

Pod koniec lat 80.

the liberalization of other Eastern Bloc regimes

liberalizacja bloku wschodniego

caused mass demonstrations for free travel and demands for democracy.

spowodowała masowe demonstracje na rzecz swobody komunikacji i demokracji.

On the evening of November 9, 1989,

Wieczorem 9 listopada 1989 roku

East Germany tried to defuse tension by making travel permits easier to obtain.

Wschód próbował rozładować napięcie, ułatwiając uzyskanie zgody na podróż.

But the announcement brought thousands of East Berliners

Ta decyzja przywiodła tysiące mieszkańców wschodniego Berlina

to the border crossing points in the wall,

pod przejścia graniczne w murze,

forcing the surprised guards to open the gates immediately.

zaskoczonych strażników zmuszając do otwarcia bram.

Rejoicing crowds poured into West Berlin

Uradowany tłum napływał do Berlina Zachodniego,

as people from both sides danced atop the wall.

a ludzie z obu stron tańczyli na murze.

And others began to demolish it with whatever tools they could find.

Inni zaczęli burzyć mur za pomocą tego, co mieli pod ręką.

Although the border guards initially tried to maintain order,

Strażnicy próbowali utrzymać porządek,

it was soon clear that the years of division were at an end.

ale wkrótce stało się jasne, że lata podziału dobiegły końca.

After four decades, Germany was officially reunified in October 1990.

Po 40 latach Niemcy zjednoczyły się w październiku 1990 roku.

And the Soviet Union fell soon after.

Wkrótce potem upadł Związek Radziecki.

Today, parts of the wall still stand as a reminder

Dziś pozostałości muru przypominają,

that any barriers we put up to impede freedom,

że każdą barierę, jaką ustawimy, żeby ograniczyć wolność,

we can also break down.

możemy równie dobrze zniszczyć.