The rise and fall of the Berlin Wall - Konrad H. Jarausch

Translator: Uyanga Gantulga Reviewer: Sundari Enkhtugs

In the early hours of August 13, 1961,

1961 оны 8 сарын 13-ны үүрээр

East German construction workers flanked by soldiers and police

цагдаа болон цэргүүдээр хүрээлүүлсэн Зүүн Германы барилгын ажилчид

began tearing up streets and erecting barriers throughout the city of Berlin

Берлин хотын гудамж, эргэн тойрныг сүйтгэж,

and its surroundings.

хашлагууд босгож эхэлсэн.

This night marked the beginning of one of history's most infamous dividing lines,

Тэр үдэш түүхэн дэх хамгийн гутамшигт тусгаарлах шугамын эхлэл болсон нь

the Berlin Wall.

Берлиний хана юм.

Construction on the wall continued for the next decade

Ханын гүйцэтгэл бүтэн 10 жил үргэлжлэхдээ

as it cut through neighborhoods,

дүүрэг, хороодыг хувааж,

separated families,

өрх гэрийг салгаж,

and divided not just Germany, but the world.

Герман төдийгүй дэлхийг хоёр хэсэгт хуваасан юм.

To understand how we got to this point,

Үүний эхлэлийг ойлгохын тулд

we have to go back to World War II.

бид Дэлхийн II Дайн луу эргэж очих хэрэгтэй.

America, Britain, and France

Америк, Англи, Франц улсууд

joined forces with the Soviet Union against the Axis Powers.

ЗХУ-тай хүчээ нэгтгэн Тэнхлэгийн Эрх Баригчидтай тэмцэх болсон.

After they defeated Nazi Germany,

Нацист Германыг ялсныхаа дараа

each of the victorious nations occupied part of the country.

ялалт байгуулсан гүрнүүд Германыг хэсэг хэсгээр нь эзэлсэн.

The division was meant to be temporary,

Энэ хуваагдал нь түр зуурынх байх ёстой байсан ч

but the former allies found themselves at odds

урьдын холбоот улсууд дайны дараах Европыг хэрхэн байгуулах тал дээр

over their visions for post-war Europe.

санал зөрөлджээ.

While Western powers promoted liberal market economies,

Барууны хүч либерал эдийн засгийн системийг дэмжиж байхад

the Soviet Union sought to surround itself with obedient Communist nations,

ЗХУ нь хүчгүй болсон Германыг нэгтгэсэн

дуулгавартай коммунист гүрнүүдийг бүтээхийг хүссэн.

including a weakened Germany.

As their relations deteriorated,

Тэдний харилцаа муудсаар, энэ хооронд

the Federal Republic of Germany was formed in the West

Германы баруун нутагт ХБНГУ үүсч,

while the Soviets established the German Democratic Republic in the East.

зүүнд ЗХУ Бүгд найрамдах Ардчилсан Герман Улсыг байгуулсан байлаа.

The Soviet satellite countries restricted Western trade and movement,

ЗХУ-ын дагуул улсууд барууны бүх худалдаа болон хөдөлгөөнийг хязгаарласнаар

so a virtually impassable border formed.

нэвтрэх боломжгүй хана аяндаа үүсч,

It became known as the Iron Curtain.

Төмөр Хөшиг гэж нэрлэгдэх болсон.

In the former German capital of Berlin, things were particularly complicated.

Германы хуучин нийслэл Берлинд байдал тун ярвигтай болж байлаа.

Although the city lay fully within the East German territory of the GDR,

Берлин нь БНАГУ-н газар нутагт байсан ч

the post-war agreement gave the allies joint administration.

дайны дараах гэрээнд холбоот улсууд нэгдмэл удирдлагатай гэж заасан.

So America, Britain, and France created a Democratic enclave

Ингээд Америк, Англи мөн Францууд Берлин хотын баруун хэсгүүдэд

in Berlin's western districts.

Ардчилсан бүлэглэл үүсгэсэн.

While East Germans were officially banned from leaving the country,

Зүүн Германчууд хил давах хориотой байсан хэдий ч,

in Berlin, it was simply a matter of walking,

Берлинд бол алхаад, эсвэл метро, машин, автобусанд суун

or riding a subway, streetcar or bus,

хотын баруун хэсэгт нэвтрэн орж,

to the Western half,

then traveling on to West Germany or beyond.

Баруун Герман, эсвэл бүр цааш явах бүрэн боломжтой байжээ.

This open border posed a problem for the East German leadership.

Энэ нээлттэй хил нь Зүүн Германы удирдлагад асуудал үүсгэсэн.

They had staked a claim to represent the Communist resistance against Hitler

Тэд Коммунизм бол Хитлерийн эсрэг хүч хэмээн итгүүлэхийн сацуу

and portrayed Western Germany as a continuation of the Nazi regime.

Баруун Германыг Нацист дэглэмтэй хэвээр гэж иргэддээ итгүүлж байсан юм.

While the U.S. and its allies poured money into West Germany's reconstruction,

Америк болон холбоот улсууд Баруун Германы сэргээн босголтонд мөнгө урсгаж байхад

the Soviet Union extracted resources from the East as war reparations,

ЗХУ нь Зүүн Германы нөөц баялгийг дайны нөхөн төлбөр болгон авч,

making its planned economy even less competitive.

төвлөрсөн эдийн засгийг улам гүн хямралд оруулж байлаа.

Life in East Germany passed under the watchful eye of the Stasi,

Зүүн Германчуудын амьдрал иргэдийн үнэнч байдлыг тогтмол хянах

the secret police whose wiretaps and informants monitored citizens

чагнагч болон мэдээлэгч нараас бүрдсэн

Стаси хэмээн нууц цагдаа нарын бүрэн хяналтанд орсон юм.

for any hint of disloyalty.

While there was free health care and education in the East,

Зүүн Германд эрүүл мэндийн үйлчилгээ болон боловсрол үнэгүй байсан ч

the West boasted higher salaries,

Баруунд цалин нэмэгдэж,

more consumer goods,

өргөн хэрэглээний бараа ихэсч,

and greater personal freedom.

мөн хувь хүний эрх чөлөө илүү байлаа.

By 1961, about 3.5 million people, nearly 20% of the East German population,

1961 он гэхэд 3.5 сая залуу мэргэжилтнүүд

Зүүн Германыг орхисон нь

had left, including many young professionals.

нийт иргэдийн бараг 20% байлаа.

To prevent further losses,

Илүү алдагдал хүлээхгүйн тулд

East Germany decided to close the border, and that's where the Berlin Wall came in.

Зүүн Герман хилээ бүр мөсөн хаахыг шийдсэн нь Берлиний Ханы эхлэл болсон.

Extending for 43 kilometers through Berlin,

Берлин хотын дундуур 43 км,

and a further 112 through East Germany,

Зүүн Германд цаашлаад 112 км үргэлжлэх

the initial barrier consisted of barbed wire and mesh fencing.

анхны хаалт нь өргөст тор болон банзан хашаанаас бүтсэн байсан.

Some Berliners escaped by jumping over the wire

Зарим Берлинчүүд торон дээгүүр үсэрч эсвэл цонхоор

or leaving from windows,

зугтааж байсан.

but as the wall expanded, this became more difficult.

Гэхдээ хана өргөсөх тусам зугтахад бэрх болсон.

By 1965, 106 kilometers of 3.6-meter-high concrete barricades had been added

1965 он гэхэд 106 км урт 3,6 м өндөр

авирахаас сэргийлсэн гөлгөр хоолой бүхий бетон хана нэмэгдсэн юм.

topped with a smooth pipe to prevent climbing.

Over the coming years, the barrier was strengthened with spike strips,

Дараагийн жилүүдэд хананд хадаасан талбай,

guard dogs,

хамгаалах ноход,

and even landmines,

газрын тэсрэх бөмбөг,

along with 302 watchtowers and 20 bunkers.

302 харуулын цамхаг, 20 шуудуй нэмэгдсэн.

A parallel fence in the rear set off a 100-meter area called the death strip.

Зэргэлдээ орших хашаанаас 100 метр зайнд байх талбайг

Үхлийн Зураас гэх ба

There, all buildings were demolished and the ground covered with sand

тэнд байсан бүх барилгыг нурааж, оронд нь зуу зуун цэргүүдэд

to provide a clear line of sight for the hundreds of guards

асуудалгүй харагдах элсэн талбай бий болгосон юм.

ordered to shoot anyone attempting to cross.

Ингэснээр давах гэсэн хүнийг шууд буудах боломжтой болж.

Nevertheless, nearly 5,000 people in total managed to flee East Germany

Гэсэн ч 1961-1989 оны хооронд нийт 5000 орчим хүн

between 1961 and 1989.

Зүүн Германаас зугтаж чадсан.

Some were diplomats or athletes who defected while abroad,

Зарим нь гадаадад байхдаа зугтсан дипломатууд эсвэл тамирчид байсан бол

but others were ordinary citizens who dug tunnels,

бусад нь нүхэн гарц ухаж, бохирын хоолойгоор сэлж,

swam across canals,

эсвэл агаарт хөөрөх шаар нисгэн оргосон

flew hot air balloons,

энгийн иргэд байсан юм.

or even crashed a stolen tank through the wall.

Бүр хулгайн танкаар хана мөргөж зугтах тохиолдол ч гарч.

Yet the risk was great.

Гэсэн ч эрсдэл маш өндөр.

Over 138 people died while attempting escape.

138 гаруй хүмүүс оргох гэж оролдоод амиа алдсан.

Some shot in full view of West Germans powerless to help them.

Зарим нь тэдэнд туслах хүчгүй Баруун Германчуудын нүдэн дээр буудуулсан.

The wall stabilized East Germany's economy by preventing its work force from leaving,

Хана нь Зүүн Германы ажиллах хүчийг тогтоон барих аргаар

эдийн засгийг тогтворжуулсан ч,

but tarnished its reputation,

нэр төрийг нь үгүй хийж,

becoming a global symbol of Communist repression.

Коммунист дарангуйллын билэг тэмдэг болгосон.

As part of reconciliation with the East,

Зүүнтэй эвлэрэхийн тулд 1972 оны Үндсэн Хэлэлцээр дээр

the Basic Treaty of 1972 recognized East Germany pragmatically

Зүүн Германы бодлогыг хүлээн зөвшөөрсөн ч

Баруун Герман ирээдүйд эргэн нэгдэх найдлага тээсээр байсан.

while West Germany retained its hope for eventual reunification.

Although the Eastern regime gradually allowed family visits,

Зүүн Герман яваандаа гэр бүлийн уулзалт хийхийг зөвшөөрсөн ч

it tried to discourage people from exercising these rights

энэ уулзалтыг хүнд суртал, өндөр төлбөртэй зохион байгуулж,

with an arduous bureaucratic process and high fees.

хүмүүсийг энэ эрхээ эдлэхээс сэргийлж байлаа.

Nonetheless, it was still overwhelmed by applications.

Гэсэн ч оролдож хүсэлт гаргасан хүмүүс олон байсан.

By the end of the 1980's,

1980-д оны сүүлээр

the liberalization of other Eastern Bloc regimes

бусад Зүүний Бүлгүүдийн бодлого чөлөөлөгдснөөр

caused mass demonstrations for free travel and demands for democracy.

ардчилал ба чөлөөтэй аялах эрхийн төлөө олны жагсаал гарч эхэлжээ.

On the evening of November 9, 1989,

1989 оны 11 сарын 9-ны орой

East Germany tried to defuse tension by making travel permits easier to obtain.

Зүүн Герман иргэдийн түгшүүрийг дарахын тулд зорчих эрхийг илүү амархан болгосон.

But the announcement brought thousands of East Berliners

Гэтэл энэ мэдэгдэлээс үүдэн хэдэн мянган Зүүн Берлинчүүд

to the border crossing points in the wall,

хил давах цэг дээр цугларч,

forcing the surprised guards to open the gates immediately.

хамгаалагчдыг түргэн хаалгыг онгойлохыг шаардахад хүргэсэн.

Rejoicing crowds poured into West Berlin

Хөөрсөн иргэд Баруун Берлин руу урсан орж

as people from both sides danced atop the wall.

2 талын хүмүүс бүгд хананы дээр бүжиглэж байжээ.

And others began to demolish it with whatever tools they could find.

Мөн зарим нь олдсон багаж зэвсгээр ханыг нурааж эхэлсэн.

Although the border guards initially tried to maintain order,

Хилийн цэргүүд эхэндээ дэг журам тогтоохыг оролдсон ч

it was soon clear that the years of division were at an end.

удалгүй хэдэн жил үргэлжилсэн хуваагдал төгсгөл болох нь тодорхой болов.

After four decades, Germany was officially reunified in October 1990.

40 жилийн дараа буюу 1990 оны 10 сард Герман улс албан ёсоор нэгдсэн.

And the Soviet Union fell soon after.

ЗХУ ч удалгүй мөхсөн.

Today, parts of the wall still stand as a reminder

Ханын зарим хэсгүүд өнөө хүртэл Берлин хотод хэвээр байдаг нь

that any barriers we put up to impede freedom,

эрх чөлөөг боймолсон хаалт бүрийг бид нурааж чадна гэдгийг

we can also break down.

сануулах зорилготой.