The moon illusion - Andrew Vanden Heuvel

Vertaald door: Alex Van Haren Nagekeken door: Dick Stada

Have you ever noticed

Is het je ooit opgevallen dat de maan groter lijkt

how the full moon looks bigger

when it's near the horizon

als hij aan de horizon staat dan als hoog boven je staat?

than when it's high over head?

If so, you're not alone.

Als dat zo is, ben je niet de enige.

People have wondered about this strange effect

Men heeft zich sinds de oudheid verbaasd over dat vreemde effect,

since ancient times,

and surprisingly, we still don't have

en gek genoeg hebben we nog steeds geen goede verklaring,

a great explanation,

but that's not for lack of trying.

maar niet omdat men die niet zoekt.

Some of the greatest minds in history -

Enkele van de grootste denkers in de geschiedenis:

Aristotle,

Aristoteles, Ptolemaeus, Da Vinci, Decartes,

Ptolemy,

Da Vinci,

Decartes

- have all wrestled with this problem

hebben er allemaal mee geworsteld

and failed to generate an adequate explanation.

zonder een goede verklaring te kunnen bedenken.

One of the first ideas suggested

Een van de eerste ideeën die werd geopperd,

was that the image of the moon in the sky

was dat het beeld van de maan echt groter is dichtbij de horizon.

really is bigger near the horizon.

Perhaps the Earth's atmosphere acts like a giant lens,

Misschien werkt onze atmosfeer als een gigantische lens,

magnifying the moon as it rises and sets.

die de maan vergroot als hij opkomt en ondergaat.

But this explanation doesn't cut it.

Maar deze uitleg gaat niet op.

If anything, the refraction of the atmosphere

Als dat zo was, zou de breking van de atmosfeer

would make the moon look slightly smaller.

de maan iets kleiner doen lijken.

Plus, if you actually measure

En als je de grootte van de zichtbare maan op verschillende posities meet,

the size of the visible moon

at different positions,

it doesn't change at all.

verandert er helemaal niets.

But then, why does it still seem bigger

Waarom lijkt hij dan toch groter als hij opkomt?

when it's rising?

This must be some kind of optical illusion.

Het moet een soort optische illusie zijn.

The question is, which one?

De vraag is, welke dan?

One explanation is the Ebbinghaus Illusion,

Een verklaring is de Ebbinghaus-illusie, waarbij twee dezelfde objecten

where two identical objects look different

verschillend lijken vanwege de relatieve grootte

because of the relative size

of the objects they're surrounded by.

van de objecten die eromheen staan.

Here the two center circles are actually the same size.

Hier zijn de twee middencirkels eigenlijk even groot.

Maybe the moon looks bigger near the horizon

Misschien lijkt de maan groter aan de horizon

because it's next to tiny trees,

omdat hij bij boompjes, huizen en torens in de verte staat.

houses,

and towers in the distance.

But when the moon is higher up,

Als de maan hoger staat,

it's surrounded by the vast darkness of the night sky

staat hij in de donkere nachtelijke hemel

and looks tiny by comparison.

en ziet ze er naar verhouding klein uit.

Another possibility is the famous Ponzo Illusion.

Een andere mogelijkheid is de bekende Ponzo-illusie.

If you've ever tried to draw in perspective,

Als je weleens in perspectief hebt getekend,

you know that the closer something is to the horizon,

dan weet je dat hoe dichter bij de horizon hoe kleiner je het moet tekenen.

the smaller you should draw it.

Our brain compensates automatically for this

Je brein compenseert dit vanzelf door objecten dichtbij de horizon

by perceiving objects near the horizon

as larger than they actually appear.

als groter waar te nemen dan in werkelijkheid.

The two yellow lines in this drawing

De twee gele lijnen in deze tekening zijn even groot,

are the same size,

but the upper one seems bigger

maar de bovenste lijkt groter omdat je die interpreteert

because we interpret it as receding

als verder terugwijkend in de horizon.

farther into the horizon.

So, between Ponzo and Ebbinghaus,

Dus tussen Ponzo en Ebbinghaus lijkt het of we de maanillusie hebben opgelost

it seems like we've solved the mystery

of the moon illusion,

but, unfortunately, there are a few details

maar helaas zijn er een paar dingetjes

that complicate things.

die het ingewikkelder maken.

For one thing, if this was just the Ebbinghaus effect,

Om te beginnen: als dit alleen het Ebbinghaus-effect zou zijn,

then we would expect the moon illusion

zou je verwachten dat de maanillusie verdwijnt

to disappear for pilots flying high above the clouds

voor piloten die hoog boven de wolken vliegen,

since there wouldn't be any other smaller objects

omdat er geen andere kleinere objecten vlakbij de horizon zijn.

near the horizon.

But in fact, pilots and sailors out on the ocean

Toch beweren piloten en zeelui nog steeds

still claim to see the moon illusion.

dat ze de maanillusie zien.

On the other hand, if it's just our brain's autocorrecting

Maar als ons brein automatisch

the size of objects near the horizon,

de grootte van objecten bij de horizon corrigeert,

then we'd expect the moon illusion

dan zou je verwachten de maanillusie te zien

to be visible inside a planetarium,

in een planetarium, waar de hele hemel en de horizon

where the whole sky,

including the horizon,

is displayed on a spherical dome overhead.

wordt weergegeven in een bolvormige koepel.

Studies have shown, though,

Studies tonen echter aan dat dat niet het geval is.

that this is not the case.

To make matters worse,

Om het nog erger te maken, lijkt het alsof de maanillusie helemaal verdwijnt

it seems the moon illusion disappears entirely

if you just bend over

als je bukt en tussen je benen door naar de maan kijkt.

and look at the moon between your legs.

Now, this is just getting ridiculous!

Nu wordt het gewoon belachelijk!

One of the most promising explanations today

Een van de veelbelovendste verklaringen staat bekend als convergence micropsia.

is known as Convergence Micropsia.

Our brains judge the distance to objects

Je hersenen schatten de afstand tot objecten en hun schijnbare grootte

and their apparent size

by the focus of our eyes.

door de focus van je ogen.

When looking at the horizon,

Als je naar de horizon kijkt, stellen je ogen zich scherp in de verte,

your eyes focus far off into the distance

so your brain knows you're looking far away.

zodat je hersenen weten dat je ver weg kijkt.

The moon appears a certain size.

De maan lijkt een bepaalde grootte.

Your brain thinks it's far away,

Je hersenen denken dat hij ver weg is, wat hij ook is,

which it is,

so you naturally conclude the moon must be big.

dus je concludeert dat de maan groot moet zijn.

But when looking up at the night sky,

Als je 's nachts naar de hemel kijkt,

there's nothing for your eyes to focus on,

kunnen je ogen nergens op focussen, dus gaan ze naar hun rustfocus,

so they default to their rest focus,

which is a point just a few meters away.

een punt op slechts een paar meter afstand.

Now your brain thinks the moon is much closer

Nu denken je hersenen dat de maan veel dichterbij is dan hij is,

than it really is,

so you naturally conclude

dus je concludeert vanzelf dat de maan niet zo groot is als je dacht.

the moon's not as big as you thought it was.

Rather than explain why the moon

In plaats van uit te leggen waarom de maan zo groot lijkt aan de horizon,

looks so big near the horizon,

Convergence Microspia explains

verklaart convergence microspia waarom de maan er zo klein uitziet

why the moon looks so small when overhead.

als hij hoog staat.

Still not satisfied?

Nog steeds niet tevreden?

Well, frankly, neither are many scientists,

Veel wetenschappers eerlijk gezegd ook niet,

so the debate over the moon illusion still rages on

dus de discussie over de maanillusie gaat nog steeds voort

and may continue as long as we still see it

en kan doorgaan zolang we hem nog steeds aan de nachtelijke hemel zien.

in the night sky.