The moon illusion - Andrew Vanden Heuvel

ภาพลวงตาของดวงจันทร์ - แอนดรูว์ แวนดัน ฮิววัล (Andrew Vanden Heuvel)

Translator: Kanawat Senanan Reviewer: Tisa Tontiwatkul

Have you ever noticed

คุณเคยสังเกตไหม

how the full moon looks bigger

ว่าดวงจันทร์นั้นดูใหญ่ขึ้น

when it's near the horizon

เมื่ออยู่ใกล้ขอบฟ้า

than when it's high over head?

ใหญ่กว่าตอนที่มันอยู่สูงเหนือหัว

If so, you're not alone.

คุณไม่ใช่แค่คนเดียวที่รู้สึกเช่นนั้น

People have wondered about this strange effect

ผู้คนต่างสงสัยเกี่ยวกับปรากฎการณ์ประหลาดนี้

since ancient times,

ตั้งแต่ยุคโบราณ

and surprisingly, we still don't have

และที่น่าประหลาดใจ คือเรายังไม่มี

a great explanation,

คำอธิบายดีๆ

but that's not for lack of trying.

แต่ไม่ใช่เพราะเราไม่พยายามอธิบายมัน

Some of the greatest minds in history -

นักคิดผู้ยิ่งใหญ่หลายๆ คนในประวัติศาสตร์

Aristotle,

เช่น อริสโตเติล

Ptolemy,

พโตเลมี

Da Vinci,

Decartes

ดาวินชี่

เดคาร์ท

- have all wrestled with this problem

ล้วนต่างใคร่ครวญปัญหานี้มาแล้ว

and failed to generate an adequate explanation.

แต่ก็ไม่สามารถหาคำอธิบายที่ดีพอ

One of the first ideas suggested

แนวคิดแรกๆ เสนอว่า

was that the image of the moon in the sky

ภาพของดวงจันทร์บนท้องฟ้า

really is bigger near the horizon.

นั้นใหญ่ขึ้นจริงๆ ตอนมันอยู่ที่ขอบฟ้า

Perhaps the Earth's atmosphere acts like a giant lens,

บางทีชั้นบรรยากาศโลกอาจทำตัวเป็นเหมือนเลนส์ยักษ์

magnifying the moon as it rises and sets.

ที่ขยายภาพดวงจันทร์ในขณะที่มันขึ้นหรือตก

But this explanation doesn't cut it.

แต่คำอธิบายนั้นเหลวไหล

If anything, the refraction of the atmosphere

ถ้าเป็นจริง การหักเหแสงของชั้นบรรยากาศโลก

would make the moon look slightly smaller.

จะทำให้ดวงจันทร์เล็กลงนิดหน่อยด้วยซ้ำ

Plus, if you actually measure

อีกทั้ง ถ้าคุณวัดขนาด

the size of the visible moon

ของดวงจันทร์ที่คุณเห็น

at different positions,

ที่ตำแหน่งต่างๆ

it doesn't change at all.

ขนาดนั้นจะเท่าเดิมตลอด

But then, why does it still seem bigger

แต่กระนั้น ทำไมมันจึงดูเหมือนใหญ่กว่า

when it's rising?

เมื่อตอนมันขึ้นมาหล่ะ?

This must be some kind of optical illusion.

นี่คงเป็นรูปแบบหนึ่งของภาพลวงตา

The question is, which one?

คำถามก็คือ ภาพลวงตาแบบไหน

One explanation is the Ebbinghaus Illusion,

คำอธิบายหนึ่งคือ ปรากฎการณ์ เอ็บบิงเฮาล์ (Ebbinghaus Illusion)

where two identical objects look different

คือเมื่อวัตุที่เหมือนกันสองชิ้นถูกมองว่าต่างกัน

because of the relative size

เพราะขนาดเปรียบเทียบ

of the objects they're surrounded by.

กับวัตถุที่ล้อมรอบ

Here the two center circles are actually the same size.

วงกลมตรงกลางทั้งสองวงนั้น จริงๆ แล้วมีขนาดเท่ากัน

Maybe the moon looks bigger near the horizon

บางทีดวงจันทร์ดูใหญ่ขึ้นเมื่ออยู่ใกล้ขอบฟ้า

because it's next to tiny trees,

เพราะว่าใกล้ๆ มัน มีต้นไม้เล็กๆ,

houses,

and towers in the distance.

บ้านเรือน,

และตึกระฟ้าไกลๆ.

But when the moon is higher up,

แต่เมื่อดวงจันทร์ลอยสูงขึ้น

it's surrounded by the vast darkness of the night sky

มันถูกห้อมล้อมด้วยความมืดอันกว้างใหญ่ของท้องฟ้า

and looks tiny by comparison.

จึงทำให้มันดูเล็กลง

Another possibility is the famous Ponzo Illusion.

ความเป็นไปได้อีกอย่างหนึ่งคือ ปรากฎการณ์ พอนโซ (Ponzo Illusion) ที่โด่งดัง

If you've ever tried to draw in perspective,

ถ้าคุณเคยพยายามวาดภาพทิวทัศน์

you know that the closer something is to the horizon,

คุณจะรู้ว่าถ้าบางอย่างอยู่ใกล้เส้นขอบฟ้ามากเท่าไร

the smaller you should draw it.

คุณควรเขียนให้มันมีขนาดเล็กลงมากเท่านั้น

Our brain compensates automatically for this

สมองของเราชดเชยโดยอัตโนมัติ

by perceiving objects near the horizon

โดยการรับรู้สิ่งที่อยู่ใกล้ขอบฟ้า

as larger than they actually appear.

ว่ามันใหญ่กว่าที่มันปรากฎ

The two yellow lines in this drawing

เส้นสีเหลือง 2 เส้นในรูปวาดนี้

are the same size,

มีขนาดเท่ากัน

but the upper one seems bigger

แต่อันบนนั้นดูใหญ่กว่า

because we interpret it as receding

เพราะเราตีความมันว่ามันถอยห่าง

farther into the horizon.

ออกไปในเส้นขอบฟ้า

So, between Ponzo and Ebbinghaus,

ดังนั้น ระหว่างพอนโซ และเอ็บบิงเฮาส์

it seems like we've solved the mystery

ดูราวกับว่าเราได้ไขปริศนา

of the moon illusion,

แห่งภาพลวงตาของดวงจันทร์แล้ว

but, unfortunately, there are a few details

แต่โชคร้าย ที่ยังมีรายละเอียดอีกสองสามอย่าง

that complicate things.

ที่ยังเป็นเรื่องซับซ้อนอยู่

For one thing, if this was just the Ebbinghaus effect,

อย่างแรก ถ้านี่เป็นแค่ปรากฎการณ์เอบบิงเฮาส์

then we would expect the moon illusion

เราก็ควรคาดว่า ภาพลวงตาของดวงจันทร์

to disappear for pilots flying high above the clouds

จะหายไปสำหรับเหล่านักบินที่บินสูงเหนือเมฆ

since there wouldn't be any other smaller objects

เพราะคงไม่มีสิ่งเล็กๆ อื่นๆ

near the horizon.

ใกล้เส้นขอบฟ้า

But in fact, pilots and sailors out on the ocean

แต่ในความเป็นจริง นักบิน กะลาสีเรือ ที่อยู่กลางทะเล

still claim to see the moon illusion.

ก็ยังอ้างว่าเห็นภาพลวงตาของดวงจันทร์

On the other hand, if it's just our brain's autocorrecting

ในอีกแง่หนึ่ง ถ้านั่นเป็นแค่การ ที่สมองของเราปรับแก้ขนาดโดยอัตโนมัติ

the size of objects near the horizon,

สำหรับวัตถุที่อยู่ใกล้เส้นขอบฟ้า

then we'd expect the moon illusion

เราน่าจะต้องเห็นภาพลวงของดวงจันทร์

to be visible inside a planetarium,

ในท้องฟ้าจำลองด้วยเช่นกัน

where the whole sky,

ที่ซึ่งทั้งท้องฟ้า

including the horizon,

รวมถึงเส้นขอบฟ้า

is displayed on a spherical dome overhead.

ถูกแสดงในโดมทรงกลมเหนือหัวของเรา

Studies have shown, though,

กระนั้น การศึกษาได้เผยให้เห็นว่า

that this is not the case.

มันไม่ได้เป็นเช่นนั้น

To make matters worse,

ที่แย่กว่านั้น

it seems the moon illusion disappears entirely

ภาพลวงตาของดวงจันทร์จะหายไปโดยสิ้นเชิง

if you just bend over

ถ้าคุณแค่ก้มลง

and look at the moon between your legs.

และมองดวงจันทร์ลอดใต้หว่างขา

Now, this is just getting ridiculous!

นี่มันตลกสิ้นดี

One of the most promising explanations today

หนึ่งในคำอธิบายที่ดีที่สุดตอนนี้

is known as Convergence Micropsia.

เป็นที่รู้จักกันในชื่อ คอนเวอร์ชัน ไมครอปเซีย (Convergence Micropsia)

Our brains judge the distance to objects

สมองของเรา ตัดสินระยะถึงวัตถุต่างๆ

and their apparent size

และขนาดที่เห็นได้ของมัน

by the focus of our eyes.

โดยการปรับโฟกัสของดวงตา

When looking at the horizon,

เมื่อดูที่เส้นขอบฟ้า

your eyes focus far off into the distance

ตาของคุณต้องปรับโฟกัสไปไกลๆ

so your brain knows you're looking far away.

ดังนั้นสมองคุณจึงรู้ว่าคุณกำลังมองไปที่ไกลๆ

The moon appears a certain size.

ดวงจันทร์จึงถูกเห็นว่ามีขนาดหนึ่ง

Your brain thinks it's far away,

สองคุณคิดว่ามันไกล

which it is,

ซึ่งจริงๆ ก็เป็นเช่นนั้น

so you naturally conclude the moon must be big.

ดังนั้น โดยสัญชาติญาณ คุณจึงสรุปว่าดวงจันทร์จะต้องใหญ่

But when looking up at the night sky,

แต่เมื่อมองขึ้นไปในท้องฟ้าสูงขึ้น

there's nothing for your eyes to focus on,

ไม่มีอะไรให้ตาของคุณโฟกัส

so they default to their rest focus,

ดังนั้น ตาเราจึงปรับไปที่ค่าโฟกัสปกติเวลาพัก

which is a point just a few meters away.

ซึ่งเป็นระยะทางไม่กี่เมตร

Now your brain thinks the moon is much closer

ทีนี้สมองของคุณก็คิดว่าดวงจันทร์นั้นอยู่ใกล้มาก

than it really is,

กว่าในความเป็นจริง

so you naturally conclude

ดังนั้น คุณจึงสรุปเอา

the moon's not as big as you thought it was.

ว่าดวงจันทร์นั้นไม่ได้ใหญ่อย่างที่คุณคิด

Rather than explain why the moon

มากกว่าที่จะอธิบายว่าทำไมดวงจันทร์

looks so big near the horizon,

จึงดูใหญ่มากเมื่ออยู่ใกล้เส้นขอบฟ้า

Convergence Microspia explains

คอนเวอร์เจนซ์ ไมครอปเซีย อธิบายว่า

why the moon looks so small when overhead.

ทำไมดวงจันทร์จึงดูเล็กมากเมื่ออยู่สูง

Still not satisfied?

ยังไม่พอใจหรือ?

Well, frankly, neither are many scientists,

จริงๆ แล้ว นักวิทยาศาสตร์หลายๆ คนก็ไม่พอใจเช่นกัน

so the debate over the moon illusion still rages on

ดังนั้นการโต้แย่งเกี่ยวกับภาพลวงตาของดวงจันทร์ก็ยังดำเนินต่อ

and may continue as long as we still see it

และต่อไปเรื่อยๆ ตราบใดที่เรายังมองเห็นมัน

in the night sky.

อยู่บนท้องฟ้ายามค่ำคืน