The moon illusion - Andrew Vanden Heuvel

Iluzja księżycowa - Andrew Vanden Heuvel

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Natalia Suta

Have you ever noticed

Czy zauważyłeś kiedyś,

how the full moon looks bigger

że księżyc wydaje się większy nad horyzontem

when it's near the horizon

than when it's high over head?

niż wysoko na niebie?

If so, you're not alone.

Nie jesteś jedyny.

People have wondered about this strange effect

Zjawisko to zastanawia ludzkość

since ancient times,

już od starożytności

and surprisingly, we still don't have

i mimo wielu starań

pozostaje nie rozwikłane do dziś.

a great explanation,

but that's not for lack of trying.

Some of the greatest minds in history -

Wielkie umysły historii takie jak

Aristotle,

Arystoteles, Ptolemeusz, Da Vinci, Kartezjusz

Ptolemy,

Da Vinci,

Decartes

- have all wrestled with this problem

zmagały się z tym problemem,

and failed to generate an adequate explanation.

ale nie udało im się tego wyjaśnić.

One of the first ideas suggested

Według pierwszej teorii

was that the image of the moon in the sky

księżyc wydaje się większy

really is bigger near the horizon.

gdy zbliża się do horyzontu,

Perhaps the Earth's atmosphere acts like a giant lens,

bo atmosfera ziemska działa jak soczewka

magnifying the moon as it rises and sets.

i powiększa księżyc gdy wschodzi lub zachodzi.

But this explanation doesn't cut it.

Teoria ta jest jednak błędna.

If anything, the refraction of the atmosphere

W wyniku refrakcji atmosfery

would make the moon look slightly smaller.

księżyc wydawałby się raczej mniejszy.

Plus, if you actually measure

Rozmiar księżyca nie ulega zmianie

the size of the visible moon

at different positions,

bez względu na pozycję na niebie.

it doesn't change at all.

But then, why does it still seem bigger

Dlaczego wydaje się większy kiedy wschodzi?

when it's rising?

This must be some kind of optical illusion.

Musi to być związane z iluzją optyczną.

The question is, which one?

Którą dokładnie?

One explanation is the Ebbinghaus Illusion,

Jednym z wyjaśnień jest złudzenie Ebbinghausa,

where two identical objects look different

gdzie dwa identyczne obiekty wyglądają inaczej,

because of the relative size

of the objects they're surrounded by.

bo otaczają je figury różnej wielkości.

Here the two center circles are actually the same size.

Środkowe kółka są takie same.

Maybe the moon looks bigger near the horizon

Stąd księżyc wydaje się większy

because it's next to tiny trees,

w otoczeniu małych drzew, domów i wież

houses,

and towers in the distance.

widocznych na horyzoncie.

But when the moon is higher up,

Wysoko na niebie

it's surrounded by the vast darkness of the night sky

otacza go rozległa ciemność,

and looks tiny by comparison.

w porównaniu z którą zdaje się mniejszy.

Another possibility is the famous Ponzo Illusion.

Kolejne wytłumaczenie to złudzenie Ponza.

If you've ever tried to draw in perspective,

W rysunku w perspektywie

you know that the closer something is to the horizon,

obiekty blisko horyzontu

the smaller you should draw it.

są przedstawione jako mniejsze.

Our brain compensates automatically for this

Nasz mózg automatycznie to równoważy,

by perceiving objects near the horizon

postrzegając obiekty w dali

as larger than they actually appear.

jako większe, niż są w rzeczywistości.

The two yellow lines in this drawing

Dwie żółte linie są takie same,

are the same size,

but the upper one seems bigger

ale górna wydaje się większa,

because we interpret it as receding

bo w naszym wyobrażeniu

farther into the horizon.

oddala się w stronę horyzontu.

So, between Ponzo and Ebbinghaus,

Wydawałoby się,

it seems like we've solved the mystery

że rozwikłaliśmy zagadkę,

of the moon illusion,

but, unfortunately, there are a few details

ale jest kilka szczegółów,

that complicate things.

które wszystko komplikują.

For one thing, if this was just the Ebbinghaus effect,

Przy złudzieniu Ebbinghausa,

then we would expect the moon illusion

iluzja księżycowa

to disappear for pilots flying high above the clouds

nie powinna dotyczyć pilotów wysoko nad chmurami,

since there wouldn't be any other smaller objects

bo nie widzą żadnych obiektów na pierwszym planie.

near the horizon.

But in fact, pilots and sailors out on the ocean

Jednak, również piloci i żeglarze

still claim to see the moon illusion.

doświadczają iluzji księżycowej.

On the other hand, if it's just our brain's autocorrecting

Z drugiej strony,

jeśli mózg koryguje rozmiar obiektów na horyzoncie,

the size of objects near the horizon,

then we'd expect the moon illusion

iluzja powinna być widoczna także w planetarium,

to be visible inside a planetarium,

where the whole sky,

gdzie widoczne jest całe niebo wraz z horyzontem.

including the horizon,

is displayed on a spherical dome overhead.

Studies have shown, though,

Badania pokazują,

that this is not the case.

że tak się nie dzieje.

To make matters worse,

Co gorsza,

it seems the moon illusion disappears entirely

podobno iluzja księżycowa znika,

if you just bend over

gdy spojrzysz z pozycji "do góry nogami".

and look at the moon between your legs.

Now, this is just getting ridiculous!

Czy to nie absurdalne?

One of the most promising explanations today

Najlepsze znane nam dotąd wyjaśnienie

is known as Convergence Micropsia.

to mikropsja zbieżna.

Our brains judge the distance to objects

Dzięki postrzeganiu wzrokowemu

and their apparent size

mózg ocenia odległość i rozmiar obiektów.

by the focus of our eyes.

When looking at the horizon,

Jeśli skupiasz wzrok na czymś daleko,

your eyes focus far off into the distance

so your brain knows you're looking far away.

mózg wie, że patrzysz w dal.

The moon appears a certain size.

Księżyc ma pewien rozmiar,

Your brain thinks it's far away,

a skoro jest w oddali,

which it is,

so you naturally conclude the moon must be big.

wnioskujesz, że musi być duży.

But when looking up at the night sky,

Kiedy spoglądasz na niebo nocą,

there's nothing for your eyes to focus on,

oczy nie mają się na czym skupić

so they default to their rest focus,

i odpoczywają patrząc w punkt kilka metrów w dal.

which is a point just a few meters away.

Now your brain thinks the moon is much closer

Księżyc wydaje się bliżej niż naprawdę,

than it really is,

so you naturally conclude

i wnioskujemy, że nie jest tak duży jak nam się wydawało.

the moon's not as big as you thought it was.

Rather than explain why the moon

Zamiast wyjaśniać dlaczego księżyc wydaje się większy na horyzoncie,

looks so big near the horizon,

Convergence Microspia explains

mikropsja zbieżna wyjaśnia dlaczego wydaje się mniejszy nad głową.

why the moon looks so small when overhead.

Still not satisfied?

Nadal was to nie przekonuje?

Well, frankly, neither are many scientists,

Podobnie jak wielu naukowców.

so the debate over the moon illusion still rages on

Debata nad iluzją księżycową wciąż trwa

and may continue as long as we still see it

i będzie trwać tak długo,

jak długo księżyc będzie na niebie.

in the night sky.