The moon illusion - Andrew Vanden Heuvel

Η ψευδαίσθηση του φεγγαριού - Άντριου Βάντεν Χόιβελ

Μετάφραση: Katerina Triantaphyllou Επιμέλεια: Stefanos Reppas

Have you ever noticed

Έχετε παρατηρήσει ποτέ

how the full moon looks bigger

ότι η πανσέληνος φαίνεται μεγαλύτερη

when it's near the horizon

όταν είναι κοντά στον ορίζοντα

than when it's high over head?

απ' ό,τι όταν είναι ψηλά στον ουρανό;

If so, you're not alone.

Αν ναι, δεν είστε οι μόνοι.

People have wondered about this strange effect

Οι άνθρωποι αναρωτιούνται γι' αυτό το παράξενο φαινόμενο

since ancient times,

από τα αρχαία χρόνια

and surprisingly, we still don't have

και, παραδόξως, ακόμα δεν έχουμε μια καλή εξήγηση,

a great explanation,

but that's not for lack of trying.

αν και έχουμε ψάξει πολύ.

Some of the greatest minds in history -

Μερικά από τα μεγαλύτερα μυαλά της ιστορίας,

Aristotle,

ο Αριστοτέλης,

Ptolemy,

ο Πτολεμαίος,

Da Vinci,

Decartes

ο ντα Βίντσι

και ο Ντεκάρτ,

- have all wrestled with this problem

όλοι τους καταπιάστηκαν με αυτό το πρόβλημα

and failed to generate an adequate explanation.

χωρίς να καταφέρουν να βρουν μια επαρκή εξήγηση.

One of the first ideas suggested

Μία από τις πρώτες ιδέες που προτάθηκε

was that the image of the moon in the sky

ήταν ότι η εικόνα του φεγγαριού στον ουρανό

really is bigger near the horizon.

είναι όντως πιο μεγάλη κοντά στον ορίζοντα.

Perhaps the Earth's atmosphere acts like a giant lens,

Ίσως, η ατμόσφαιρα της Γης λειτουργεί σαν ένας γιγάντιος φακός

magnifying the moon as it rises and sets.

μεγεθύνοντας το φεγγάρι καθώς δύει και ανατέλλει.

But this explanation doesn't cut it.

Όμως αυτή η εξήγηση δεν είναι αρκετή.

If anything, the refraction of the atmosphere

Αντίθετα, η διάθλαση της ατμόσφαιρας

would make the moon look slightly smaller.

θα έπρεπε να κάνει το φεγγάρι να δείχνει μικρότερο.

Plus, if you actually measure

Επιπλέον, αν μετρήσουμε

the size of the visible moon

το μέγεθος του ορατού φεγγαριού

at different positions,

σε διάφορες θέσεις, αυτό δεν αλλάζει καθόλου.

it doesn't change at all.

But then, why does it still seem bigger

Τότε γιατί φαίνεται πιο μεγάλο

when it's rising?

όταν ανατέλλει;

This must be some kind of optical illusion.

Πρέπει να είναι κάποιου είδους οφθαλμαπάτης.

The question is, which one?

Η ερώτηση είναι ποια;

One explanation is the Ebbinghaus Illusion,

Μία εξήγηση είναι η οφθαλμαπάτη του Έμπινχαους,

όπου δύο πανομοιότυπα αντικείμενα φαίνονται διαφορετικά

where two identical objects look different

because of the relative size

λόγω του συγκριτικού μεγέθους

of the objects they're surrounded by.

των αντικειμένων που τα περιστοιχίζουν.

Here the two center circles are actually the same size.

Εδώ οι δύο κεντρικοί κύκλοι έχουν το ίδιο μέγεθος.

Maybe the moon looks bigger near the horizon

Ίσως το φεγγάρι μοιάζει μεγαλύτερο κοντά στον ορίζοντα

because it's next to tiny trees,

επειδή είναι δίπλα σε μικροσκοπικά δέντρα, σπίτια,

houses,

and towers in the distance.

και πύργους σε μεγάλη απόσταση.

But when the moon is higher up,

Όταν, όμως, το φεγγάρι βρίσκεται πιο ψηλά

it's surrounded by the vast darkness of the night sky

περιστοιχίζεται από το σκοτάδι του νυχτερινού ουρανού

and looks tiny by comparison.

και μοιάζει συγκριτικά μικροσκοπικό.

Another possibility is the famous Ponzo Illusion.

Μια άλλη εξήγηση είναι η οφθαλμαπάτη του Πόνζο.

If you've ever tried to draw in perspective,

Αν έχετε δοκιμάσει ποτέ να ζωγραφίσετε σε κλίμακα

you know that the closer something is to the horizon,

γνωρίζετε ότι όσο πιο κοντά στον ορίζοντα είναι κάτι

the smaller you should draw it.

τόσο μικρότερο πρέπει να το ζωγραφίσετε.

Our brain compensates automatically for this

Το μυαλό μας το αντισταθμίζει αυτόματα,

by perceiving objects near the horizon

αναγνωρίζοντας αντικείμενα κοντά στον ορίζοντα

as larger than they actually appear.

σαν μεγαλύτερα, απ' ό,τι φαίνονται στην πραγματικότητα.

The two yellow lines in this drawing

Οι δύο κίτρινες γραμμές σε αυτό το σχέδιο

are the same size,

έχουν το ίδιο μέγεθος,

but the upper one seems bigger

αλλά η πάνω φαίνεται μεγαλύτερη

because we interpret it as receding

γιατί μας φαίνεται ότι απομακρύνεται

farther into the horizon.

περισσότερο στον ορίζοντα.

So, between Ponzo and Ebbinghaus,

Έτσι, με τον Πόνζο και τον Έμπινχαους

it seems like we've solved the mystery

φαίνεται ότι λύσαμε το μυστήριο

of the moon illusion,

της οφθαλμαπάτης του φεγγαριού,

but, unfortunately, there are a few details

αλλά, δυστυχώς, υπάρχουν μερικές λεπτομέρειες

that complicate things.

που περιπλέκουν τα πράγματα.

For one thing, if this was just the Ebbinghaus effect,

Πρώτον, αν έφταιγε μόνο η οφθαλμαπάτη του Έμπινχαους

then we would expect the moon illusion

θα περιμέναμε ότι η οφθαλμαπάτη του φεγγαριού

to disappear for pilots flying high above the clouds

θα εξαφανίζονταν για τους πιλότους που πετούν πάνω από τα σύννεφα

since there wouldn't be any other smaller objects

καθώς δεν θα υπήρχαν άλλα μικρότερα αντικείμενα

near the horizon.

κοντά στον ορίζοντα.

But in fact, pilots and sailors out on the ocean

Όμως οι πιλότοι και οι ναυτικοί στον ωκεανό

still claim to see the moon illusion.

λένε ότι τη βλέπουν ακόμα.

On the other hand, if it's just our brain's autocorrecting

Δεύτερον, αν απλά το μυαλό μας διορθώνει

the size of objects near the horizon,

το μέγεθος των αντικειμένων κοντά στον ορίζοντα,

then we'd expect the moon illusion

θα περιμέναμε ότι η ψευδαίσθηση του φεγγαριού

to be visible inside a planetarium,

θα ήταν ορατή σε ένα πλανητάριο

where the whole sky,

όπου όλος ο ουρανός,

including the horizon,

συμπεριλαμβανομένου του ορίζοντα,

is displayed on a spherical dome overhead.

εκτίθεται σε έναν σφαιρικό θόλο.

Studies have shown, though,

Οι έρευνες έχουν δείξει όμως

that this is not the case.

ότι αυτό δεν συμβαίνει.

To make matters worse,

Ακόμα χειρότερα,

it seems the moon illusion disappears entirely

φαίνεται ότι η ψευδαίσθηση του φεγγαριού εξαφανίζεται εντελώς αν σκύψετε

if you just bend over

και κοιτάξετε το φεγγάρι ανάμεσα από τα πόδια σας.

and look at the moon between your legs.

Now, this is just getting ridiculous!

Τώρα καταντά γελοίο!

One of the most promising explanations today

Μία από τις πιο πολλά υποσχόμενες εξηγήσεις σήμερα

is known as Convergence Micropsia.

είναι γνωστή ως Σύγκλιση Μικροψίας.

Our brains judge the distance to objects

Το μυαλό μας κρίνει την απόσταση των αντικειμένων

and their apparent size

και το φαινομενικό μέγεθος τους

by the focus of our eyes.

μέσω της εστίασης των ματιών μας.

When looking at the horizon,

Όταν κοιτάζετε τον ορίζοντα

your eyes focus far off into the distance

τα μάτια σας εστιάζουν σε μακρινή απόσταση

so your brain knows you're looking far away.

έτσι ώστε ο εγκέφαλος να ξέρει ότι κοιτάζετε μακριά.

The moon appears a certain size.

Το φεγγάρι φαίνεται να έχει ένα συγκεκριμένο μέγεθος.

Your brain thinks it's far away,

Ο εγκέφαλος μας νομίζει ότι είναι μακριά,

which it is,

μιας και είναι,

so you naturally conclude the moon must be big.

άρα συμπεραίνουμε ότι πρέπει να είναι μεγάλο.

But when looking up at the night sky,

Όταν όμως κοιτάζουμε τον νυχτερινό ουρανό

there's nothing for your eyes to focus on,

τα μάτια μας δεν μπορούν να εστιάσουν αλλού

so they default to their rest focus,

και έτσι επιστρέφουν στην προεπιλεγμένη τους θέση

which is a point just a few meters away.

που είναι μόλις λίγα μέτρα πιο πέρα.

Τώρα το μυαλό μας νομίζει ότι το φεγγάρι είναι πιο κοντά

Now your brain thinks the moon is much closer

than it really is,

απ' ό,τι είναι πραγματικά,

so you naturally conclude

έτσι συμπεραίνουμε

the moon's not as big as you thought it was.

ότι το φεγγάρι δεν είναι τόσο μεγάλο όσο νομίζαμε.

Rather than explain why the moon

Αντί να εξηγεί γιατί το φεγγάρι

looks so big near the horizon,

φαίνεται μεγαλύτερο κοντά στον ορίζοντα,

Convergence Microspia explains

η σύγκλιση μικροψίας εξηγεί

why the moon looks so small when overhead.

γιατί φαίνεται τόσο μικρό όταν είναι ψηλά.

Still not satisfied?

Ακόμα δεν ικανοποιηθήκατε;

Well, frankly, neither are many scientists,

Το ίδιο και πολλοί επιστήμονες

so the debate over the moon illusion still rages on

και έτσι η συζήτηση για την οφθαλμαπάτη συνεχίζεται

and may continue as long as we still see it

και ίσως κρατήσει όσο ακόμα το βλέπουμε

in the night sky.

στον νυχτερινό ουρανό.