The moon illusion - Andrew Vanden Heuvel

Ảo ảnh mặt trăng - Andrew Vanden Heuvel

Translator: Vu-An Phan Reviewer: Nhu PHAM

Have you ever noticed

Bạn đã bao giờ nhận thấy

how the full moon looks bigger

trăng tròn thì trông lớn hơn

when it's near the horizon

khi ở gần đường chân trời

than when it's high over head?

hơn là khi trên đỉnh đầu?

If so, you're not alone.

Nếu vậy, bạn không phải là người duy nhất đâu.

People have wondered about this strange effect

Người ta đã tự hỏi về hiệu ứng kỳ lạ này

since ancient times,

kể từ thời cổ đại,

and surprisingly, we still don't have

và đáng ngạc nhiên thay, chúng ta vẫn chưa có

a great explanation,

được một lời giải thích xác đáng nào,

but that's not for lack of trying.

nhưng đó không phải là vì thiếu cố gắng.

Some of the greatest minds in history -

Một số trong những tư duy vĩ đại nhất trong lịch sử-

Aristotle,

Aristotle,

Ptolemy,

Ptolemaios,

Da Vinci,

Decartes

Da Vinci,

Decartes

- have all wrestled with this problem

-Tất cả họ đều đã trăn trở về vấn đề này

and failed to generate an adequate explanation.

và thất bại trong việc tìm ra một lời giải thích đầy đủ cho nó.

One of the first ideas suggested

Một trong những ý tưởng đầu tiên được đề xuất

was that the image of the moon in the sky

đó là hình ảnh của mặt trăng trên bầu trời

really is bigger near the horizon.

thực sự là lớn hơn khi ở gần chân trời.

Perhaps the Earth's atmosphere acts like a giant lens,

Có lẽ bầu khí quyển trái đất hoạt động như một ống kính khổng lồ,

magnifying the moon as it rises and sets.

phóng to Mặt Trăng khi nó lên cao và đứng yên tại chỗ.

But this explanation doesn't cut it.

Nhưng điều giải thích này không phù hợp.

If anything, the refraction of the atmosphere

Trên bất cứ điều gì, sự khúc xạ của khí quyển

would make the moon look slightly smaller.

sẽ làm cho mặt trăng nhìn hơi nhỏ hơn.

Plus, if you actually measure

Hơn nữa, nếu bạn thực sự đánh giá

the size of the visible moon

kích thước của phần nhìn thấy được của mặt trăng

at different positions,

tại các vị trí khác nhau,

it doesn't change at all.

nó không thay đổi gì cả.

But then, why does it still seem bigger

Thế thì tại sao có nó vẫn có vẻ lớn hơn

when it's rising?

khi nó ở trên cao?

This must be some kind of optical illusion.

Điều này có thể là một số dạng ảo ảnh quang học.

The question is, which one?

Câu hỏi là dạng nào?

One explanation is the Ebbinghaus Illusion,

Một trong những câu trả lời có thể là ảo ảnh Ebbinghaus,

where two identical objects look different

nơi các vật giống hệt nhau có thể được nhìn thấy khác hẳn

because of the relative size

vì kích thước tương đối

of the objects they're surrounded by.

của những vật bao quanh chúng.

Here the two center circles are actually the same size.

Đây là hai vòng tròn ở trung tâm có cùng kích thước

Maybe the moon looks bigger near the horizon

Có lẽ mặt trăng trông lớn hơn khi gần chân trời

because it's next to tiny trees,

bởi vì nó ở cạnh những cây nhỏ,

houses,

and towers in the distance.

những nhà ở,

và những tòa tháp xa xa,

But when the moon is higher up,

Nhưng khi mặt trăng lên cao hơn,

it's surrounded by the vast darkness of the night sky

thì nó sẽ lọt thỏm vào màn đêm rộng lớn.

and looks tiny by comparison.

và có vẻ nhỏ hơn khi so sánh

Another possibility is the famous Ponzo Illusion.

Một khả năng khác là ảo ảnh Ponzo nổi tiếng.

If you've ever tried to draw in perspective,

Nếu bạn đã bao giờ cố gắng để vẽ tranh phong cảnh,

you know that the closer something is to the horizon,

bạn biết rằng cái gì càng gần đường chân trời

the smaller you should draw it.

thì các bạn càng phải vẽ nó nhỏ hơn.

Our brain compensates automatically for this

Não của chúng ta tự động bù đắp cho việc này

by perceiving objects near the horizon

bằng nhìn nhận vật mà gần đường chân trời

as larger than they actually appear.

sẽ lớn hơn kích thước thật của nó.

The two yellow lines in this drawing

Hai màu vàng trong bản vẽ này

are the same size,

có kích thước tương tự,

but the upper one seems bigger

nhưng một có vẻ lớn hơn

because we interpret it as receding

bởi vì chúng ta giải thích nó như là hiện tượng lùi

farther into the horizon.

xa hơn vào đường chân trời.

So, between Ponzo and Ebbinghaus,

Vì vậy, giữa Ponzo và Ebbinghaus,

it seems like we've solved the mystery

hình như chúng ta đã giải quyết được những bí ẩn

of the moon illusion,

của ảo ảnh mặt trăng,

but, unfortunately, there are a few details

nhưng, thật không may, là có một vài chi tiết

that complicate things.

làm phức tạp hóa mọi chuyện.

For one thing, if this was just the Ebbinghaus effect,

Chỉ có một vấn đề, nếu chỉ là hiệu ứng Ebbinghaus

then we would expect the moon illusion

thì chúng ta có thể nghĩ rằng những ảo ảnh Mặt Trăng

to disappear for pilots flying high above the clouds

sẽ biến mất đối phi công bay cao trên những đám mây

since there wouldn't be any other smaller objects

vì khi đó sẽ không có bất kỳ vật thể nào khác nhỏ hơn

near the horizon.

gần chân trời.

But in fact, pilots and sailors out on the ocean

Nhưng trong thực tế, các phi công và các thủy thủ trên đại dương

still claim to see the moon illusion.

vẫn khẳng định rằng họ thấy ảo ảnh mặt trăng

On the other hand, if it's just our brain's autocorrecting

Mặt khác, nếu nó là chỉ khả năng tự điều chỉnh của não bộ

the size of objects near the horizon,

cho kích thước của các vật thể gần chân trời,

then we'd expect the moon illusion

thì chúng ta sẽ trông đợi ảo ảnh Mặt Trăng

to be visible inside a planetarium,

có thể nhìn thấy trong hệ hành tinh,

where the whole sky,

nơi toàn bộ bầu trời,

including the horizon,

bao gồm đường chân trời,

is displayed on a spherical dome overhead.

được hiển thị trên một mái vòm hình cầu phía trên chúng ta.

Studies have shown, though,

Nghiên cứu đã chỉ ra ,tuy nhiên,

that this is not the case.

rằng điều này đã không xảy ra.

To make matters worse,

Để làm cho vấn đề tồi tệ hơn,

it seems the moon illusion disappears entirely

có vẻ như ảo ảnh mặt trăng biến mất hoàn toàn

if you just bend over

nếu bạn chỉ cần cuối xuống

and look at the moon between your legs.

và nhìn vào mặt trăng giữa hai chân của bạn.

Now, this is just getting ridiculous!

Bây giờ, điều này trở nên thật buồn cười!

One of the most promising explanations today

Một trong những lời giải thích hứa hẹn nhất tới ngày hôm nay

is known as Convergence Micropsia.

được gọi là hội tụ Micropsia.

Our brains judge the distance to objects

Bộ não của chúng ta đánh giá khoảng cách đến các vật thể

and their apparent size

và kích thước rõ ràng của chúng

by the focus of our eyes.

bởi trọng tâm của mắt của chúng ta.

When looking at the horizon,

Khi nhìn vào đường chân trời,

your eyes focus far off into the distance

mắt của bạn tập trung vào khoảng cách ở xa

so your brain knows you're looking far away.

và bộ não của bạn biết rằng bạn đang nhìn ra xa.

The moon appears a certain size.

Mặt trăng xuất hiện ở một kích thước nhất định.

Your brain thinks it's far away,

Bộ não của bạn nghĩ rằng nó là xa,

which it is,

mà thật ra là thế,

so you naturally conclude the moon must be big.

Vì vậy, bạn tự nhiên kết luận mặt trăng phải lớn.

But when looking up at the night sky,

Nhưng khi nhìn lên bầu trời đêm,

there's nothing for your eyes to focus on,

không có gì cho mắt của bạn tập trung vào,

so they default to their rest focus,

vì thế nó mặc định là tập trung vào phần còn lại,

which is a point just a few meters away.

đó là một điểm chỉ cách một vài mét.

Now your brain thinks the moon is much closer

Bây giờ, bộ não của bạn nghĩ rằng mặt trăng rất gần

than it really is,

so với thực tế,

so you naturally conclude

Vì vậy, bạn tự nhiên kết luận rằng

the moon's not as big as you thought it was.

Mặt Trăng cũng không lớn như bạn nghĩ .

Rather than explain why the moon

Thay vì giải thích lý do tại sao mặt trăng

looks so big near the horizon,

trông rất lớn ở gần chân trời,

Convergence Microspia explains

Hội tụ Microspia giải thích

why the moon looks so small when overhead.

tại sao mặt trăng trông quá nhỏ khi trên không.

Still not satisfied?

Vẫn không hài lòng à?

Well, frankly, neither are many scientists,

Vâng, thẳng thắn mà nói, nhiều khoa học gia cũng thế,

so the debate over the moon illusion still rages on

vì vậy cuộc tranh luận về những ảo ảnh mặt trăng vẫn còn rất dữ dội

and may continue as long as we still see it

và có thể tiếp tục chừng nào chúng ta còn nhìn thấy nó

in the night sky.

trên bầu trời đêm.