The moon illusion - Andrew Vanden Heuvel

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

လပြည့် ခေါင်းအမြင့်မှာထက်

Have you ever noticed

how the full moon looks bigger

မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းမှာရှိစဉ်မှာ

when it's near the horizon

ကြီးမားပုံရတာကို

than when it's high over head?

သင် သတိပြုမိပါသလား။

If so, you're not alone.

ဒီလိုဆို၊ သင် တစ်ယောက်တည်း မဟုတ်ပါ။

People have wondered about this strange effect

ရှေးကတည်းက ဒီထူးဆန်းတဲ့ သက်ရောက်မှုအကြောင်း

since ancient times,

လူတွေ တွေးတောခဲ့ကြပါတယ်။

and surprisingly, we still don't have

အံ့ဩစရာက ကျွန်တော်တို့မှာ ကောင်းမွန်တဲ့

a great explanation,

ရှင်းပြချက်မရှိသေးပေမဲ့

but that's not for lack of trying.

မကြိုးစားတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

Some of the greatest minds in history -

သမိုင်းမှာ အကြီးမြတ်ဆုံး ပညာရှင်တချို့ဖြစ်တဲ့

Aristotle,

အရစ္စတိုတယ်၊

Ptolemy,

တော်လီမီ၊

Da Vinci,

Decartes

ဒါ ဗင်ချီ၊

- have all wrestled with this problem

ဒေးကားတ်စ်တို့ဟာ

ဒီပြဿနာနဲ့ နပန်းလုံးခဲ့ပြီး

and failed to generate an adequate explanation.

လုံလောက် သော ရှင်းပြချက် တစ်ခုကို ထုတ်မပေးခဲ့ဘူး။

One of the first ideas suggested

ပထမ အယူအဆတစ်ခုက ကောင်းကင်က

was that the image of the moon in the sky

လရဲ့ပုံဟာ မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းနားမှာ

really is bigger near the horizon.

တကယ်ပိုကြီးတယ်လို့ ညွှန်းခဲ့တယ်။

Perhaps the Earth's atmosphere acts like a giant lens,

ကမ္ဘာ့လေထုဟာ ဧရာမမှန်ဘီလူးလို လုပ်ဆောင်နေတာ ဖြစ်နိုင်တယ်၊

magnifying the moon as it rises and sets.

လ ထွက်၊ လဝင်ချိန်မှာ အကြီးချဲ့ပေးတာပါ။

But this explanation doesn't cut it.

ဒါပေမဲ့ ဒီရှင်းပြချက်က မတိကျပါဘူး။

If anything, the refraction of the atmosphere

ဟုတ်တယ်ဆိုရင်၊ လေထုအလင်းယိုင်တာကြောင့်

would make the moon look slightly smaller.

လကို အနည်းငယ်သေးငယ်ပုံပေါက်စေမှာပါ။

Plus, if you actually measure

ဒါ့အပြင် နေရာအသီးသီးမှာ

the size of the visible moon

မြင်နိုင်တဲ့ လရဲ့ အရွယ်ကို

at different positions,

တကယ် တိုင်းတာမယ်ဆိုရင်၊

it doesn't change at all.

လုံးဝ မပြောင်းလဲဘူး။

But then, why does it still seem bigger

ဒါပေမဲ့ မြင့်တက်လာတဲ့အခါ ဘာလို့

when it's rising?

ပိုကြီးနေသေးတာလဲ။

This must be some kind of optical illusion.

ဒါက အမြင်ပိုင်း အရိပ်အယောင်တစ်မျိုးဖြစ်ရမယ်။

The question is, which one?

မေးခွန်းက ဘယ်တစ်ခုလဲ။

One explanation is the Ebbinghaus Illusion,

ရှင်းပြချက်တစ်ခုက သူတို့ကို ဝန်းရံထားတဲ့

where two identical objects look different

အရာဝတ္ထုတွေရဲ့ နှိုင်းယှဉ်ချက် အရွယ်ကြောင့်

because of the relative size

တူညီတဲ့ အရာဝတ္ထုနှစ်ခု

of the objects they're surrounded by.

ကွဲပြားနေပုံရတဲ့ Ebbinghaus Illusion ပါ။

Here the two center circles are actually the same size.

ဒီမှာ ဗဟိုစက်ဝိုင်းနှစ်ခုဟာ တကယ်တော့ တူညီတဲ့ အရွယ်အစားပါ။

Maybe the moon looks bigger near the horizon

လဟာ မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းအနီးမှာ ပိုကြီးနေပုံရနိုင်တာက

because it's next to tiny trees,

အဝေးက သစ်ပင်တွေ၊ အိမ်တွေနဲ့

houses,

and towers in the distance.

မျှော်စင်တွေရဲ့

ဘေးမှာရှိလို့ပါ။

But when the moon is higher up,

ဒါပေမဲ့ လက မြင့်တက်လာတဲ့အခါ

it's surrounded by the vast darkness of the night sky

ညကောင်းကင်ရဲ့ ကျယ်ပြောလှတဲ့ အမှောင်တွေက ဝန်းရံထားပြီး

and looks tiny by comparison.

နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ရင် သေးနေပုံရတယ်။

Another possibility is the famous Ponzo Illusion.

နောက်ထပ် ဖြစ်နိုင်ခြေတစ်ခုက ကျော်ကြားတဲ့ Ponzo Illusion ပါ။

If you've ever tried to draw in perspective,

သင်ဟာ မြင်ကွင်းကို ပုံဆွဲဖို့ ကြိုးစားဖူးရင်၊

you know that the closer something is to the horizon,

တစ်ခုခုက မိုးကုပ်စက်ဝန်းနဲ့ ပိုနီးလာလေ ဒါကို

the smaller you should draw it.

ပိုသေးသေး ဆွဲသင့်လေဆိုတာ သိပါတယ်။

Our brain compensates automatically for this

ဦးနှောက်က မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းအနီးက အရာဝတ္ထုတွေကို

by perceiving objects near the horizon

တကယ် ပေါ်လာတာထက် ပိုကြီးတယ်လို့ သိမြင်ရင်း

as larger than they actually appear.

ဒါအတွက် အလိုအလျောက် အစားထိုးပေးတယ်။

The two yellow lines in this drawing

ဒီပန်းချီကားထဲက အဝါရောင် မျဉ်းနှစ်ကြောင်းက

are the same size,

အရွယ်အစား တူပေမဲ့

but the upper one seems bigger

အပေါ်တစ်ကြောင်းက ပိုကြီးပုံရတာက

because we interpret it as receding

မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းထဲကို ပိုဝေးဝေး

farther into the horizon.

မှိန်သွားတယ်လို့ အနက်ကောက်လို့ပါ။

So, between Ponzo and Ebbinghaus,

ဒီတော့ Ponzo နဲ့ Ebbinghaus ကြားက

it seems like we've solved the mystery

လ အရိပ်အယောင်ရဲ့ ဆန်းကြယ်မှုကို

of the moon illusion,

ဖြေရှင်းခဲ့ပုံရပေမဲ့

but, unfortunately, there are a few details

ကံဆိုးတာက အရာတွေကို ရှုပ်ထွေးစေတဲ့

that complicate things.

အသေးစိတ် အချက်အလက်တချို့ ရှိနေတာပါ။

For one thing, if this was just the Ebbinghaus effect,

တစ်ခုရှိတာက ဒါက Ebbinghaus သက်ရောက်မှုပဲဆိုရင်၊

then we would expect the moon illusion

မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းအနီးမှာ

to disappear for pilots flying high above the clouds

တခြားပိုငယ်တာတွေ မရှိတဲ့အတွက် တိမ်တွေပေါ်

since there wouldn't be any other smaller objects

ပျံနေတဲ့ လေယာဉ်မှူးတွေအတွက် လ အရိပ်အယောင်

near the horizon.

ပျောက်ကွယ်သွားမယ်ထင်တယ်။

But in fact, pilots and sailors out on the ocean

ဒါပေမဲ့ တကယ်တော့ လေယာဉ်မှူးတွေနဲ့ သမုဒ္ဒရာပေါ်က သင်္ဘောသားတွေဟာ

still claim to see the moon illusion.

လ အရိပ်အယောင်ကို မြင်နေရဆဲပါ။

On the other hand, if it's just our brain's autocorrecting

တစ်ဖက်မှာက မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းအနီးက အရာဝတ္ထုတွေရဲ့ အရွယ်ကို

the size of objects near the horizon,

ဦးနှောက်က အလိုလို ပြင်ပေးနေတာဆိုရင်၊

then we'd expect the moon illusion

မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းအပါအဝင်

to be visible inside a planetarium,

ကောင်းကင်တစ်ခုလုံးကို ခေါင်းပေါ်မှာရှိတဲ့

where the whole sky,

လိပ်ခုံးအမိုးမှာ ပြသထားတဲ့

including the horizon,

ဂြိုဟ်တစ်လုံးထဲမှာ

is displayed on a spherical dome overhead.

လရဲ့ အရိပ်အယောင်ကို မြင်နိုင်ဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

Studies have shown, though,

ဒါပေမဲ့ ဒါက လိုရင်းမဟုတ်တာကို

that this is not the case.

လေ့လာမှုတွေကက ဖော်ပြခဲ့တယ်။

To make matters worse,

ပိုဆိုးစေတာက

it seems the moon illusion disappears entirely

သင်က ကိုင်းပြီး ခြေထောက်တွေကြားက လကို ကြည့်လိုက်ရင်

if you just bend over

လ အရိပ်အယောင်

လုံးလုံး ပျောက်ကွယ်သွားပုံရတာပါ။

and look at the moon between your legs.

Now, this is just getting ridiculous!

အခုတော့ ဒါဟာ ရယ်စရာကောင်းလာတယ်။

One of the most promising explanations today

ဒီနေ့ အလားအလာအရှိဆုံး ရှင်းပြချက်တွေထဲက

is known as Convergence Micropsia.

တစ်ခုကို Convergence Microsia လို့သိကြတယ်။

Our brains judge the distance to objects

ဦးနှောက်က အရာဝတ္ထုတွေရဲ့ အကွာအဝေးနဲ့

and their apparent size

အရွယ်အစားကို မျက်လုံးတွေရဲ့

by the focus of our eyes.

အာရုံစိုက်မှုကနေ ဆုံးဖြတ်တယ်။

မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းကို ကြည့်တဲ့အခါ

When looking at the horizon,

your eyes focus far off into the distance

မျက်လုံးတွေကအဝေးကို အာရုံစိုက်နေတဲ့အတွက်

so your brain knows you're looking far away.

ဦးနှောက်က အဝေးကို ကြည့်နေတယ်ဆိုတာ သိတယ်။

The moon appears a certain size.

လဟာ အရွယ်အစားတစ်ခုခု ရှိပုံရတယ်။

Your brain thinks it's far away,

သင့်ဦးနှောက်က အလှမ်းဝေးတယ်လို့

which it is,

ထင်တော့

so you naturally conclude the moon must be big.

လက ကြီးမယ်လို့ သဘာဝအတိုင်း ကောက်ချက်ချလိုက်တာပါ။

But when looking up at the night sky,

ဒါပေမဲ့ ညဘက်ကောင်းကင်ကို မော့ကြည့်တဲ့အခါ၊

there's nothing for your eyes to focus on,

မျက်လုံးတွေ အာရုံစိုက်ဖို့ ဘာမှမရှိတော့

so they default to their rest focus,

မီတာအနည်းငယ်အကွာက အမှတ်တစ်ခုဖြစ်တဲ့

which is a point just a few meters away.

အနားယူမှု အာရုံစိုက်တာကို ဒီအတိုင်းထားတယ်။

Now your brain thinks the moon is much closer

အခု သင့် ဦးနှောက်က လဟာ တကယ်ထက်

than it really is,

ပိုနီးတယ်လို့ ထင်နေပြီ၊

so you naturally conclude

ဒီတော လဟာ ထင်သလောက်

the moon's not as big as you thought it was.

မကြီးဘူးလို့ သဘာဝအတိုင်း ကောက်ချက်ချလိုက်ပါတယ်။

Rather than explain why the moon

လက မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းအနီးမှာ ဘာကြောင့်

looks so big near the horizon,

ဒီလောက်ကြီးပုံရတာကို ရှင်းပြတာအစား

Convergence Microspia explains

လဟာ ဘာကြောင့် ခေါင်းပေါ်မှာရှိစဉ်

why the moon looks so small when overhead.

ဒီလောက်သေးပုံရတာကို Convergence Microspia က ရှင်းပြတယ်။

Still not satisfied?

မကျေနပ်သေးဘူးလား။

Well, frankly, neither are many scientists,

ပြောရရင် သိပ္ပံပညာရှင်များစွာကလည်း မကျေနပ်သေးတော့

so the debate over the moon illusion still rages on

လ ရိပ်အယောင်အပေါ်ငြင်းခုံမှုတွေက ဆက်ရှိနေမှာဖြစ်ပြီး

and may continue as long as we still see it

ညဘက်ကောင်းကင်မှာ မြင်နေရသရွေ့

in the night sky.

ဆက်ဖြစ်နေနိုင်တယ်။