The moon illusion - Andrew Vanden Heuvel

Translator: Ayan Organization Reviewer: himdad muhammed

Have you ever noticed

قەت سەرەنجت داوە

how the full moon looks bigger

چۆن مانگی پڕ گەورەتر دیارە

when it's near the horizon

کاتێک نزیک لە ئاسۆیە

than when it's high over head?

وەک لەو کاتانەی لەسەر سەرمانەوە؟

If so, you're not alone.

گەر وایە، تۆ بەتەنها نیت.

People have wondered about this strange effect

هەر لە کۆنەوە خەڵکی هەمیشە واقیان وڕماوە

since ancient times,

لەم کاریگەرە سەیرە،

and surprisingly, we still don't have

و بەسەرسوڕمانەوە، هێشتاکە ڕوونکرنەوەیەکی

a great explanation,

ڕوونمان نییە،

but that's not for lack of trying.

بەڵام ئەمە بەهۆی نەبوونی هەولدانەوە نییە.

Some of the greatest minds in history -

هەندێک لە بیرمەندە گەورەکانی مێژوو-

Aristotle,

ئەرستۆ،

Ptolemy,

تۆلیمی،

Da Vinci,

Decartes

داڤێنشی،

دیکارت

- have all wrestled with this problem

-گشتیان لەگەڵ ئەو کێشەیەدا جەنگاون

and failed to generate an adequate explanation.

و ئەوان شکستیان هێنا لە پێدانی ڕوونکردنەوەی پێویست.

One of the first ideas suggested

لە یەکەمین بیرۆکەکان کە پێشنیاز کرا

was that the image of the moon in the sky

ئەوەیە کە وێنەی مانگ لە ئاسماندا

really is bigger near the horizon.

بەڕاستی لە نزیک ئاسۆ گەورەترە.

Perhaps the Earth's atmosphere acts like a giant lens,

لەوانەیە بەرگە هەوای زەوی وەکو هاوێنەیەکی مەزن بێت،

magnifying the moon as it rises and sets.

لە کاتی هەڵهاتن و ئاوابوونیدا مانگ گەورە دەکات.

But this explanation doesn't cut it.

بەڵام ئەو ڕوون کردنەوەیە کۆتایی پێناهێنێت.

If anything, the refraction of the atmosphere

لە ڕاستیدا، شکاندنەوەی ڕووناکی لە بەرگە هەوا

would make the moon look slightly smaller.

مانگ کەمێک بە بچوکتر نێشان دەدات.

Plus, if you actually measure

لەگەڵ ئەوەش، ئەگەر تۆ بەڕاستی

the size of the visible moon

قەبارەی دیاری مانگ بپێویت

at different positions,

لە شوێنی جیاوازەوە،

it doesn't change at all.

قەت ناگۆڕێت.

But then, why does it still seem bigger

بەڵام ئەی، بۆچی هێشتا گەورەتر دیارە

when it's rising?

کاتێک هەڵ دێت؟

This must be some kind of optical illusion.

لەوانەیە ئەوە جۆرێکی فێڵی بینایی بێت.

The question is, which one?

پرسیارەکە ئەوەیە، کامیان؟

One explanation is the Ebbinghaus Illusion,

یەکێک لە لێکدانەوەکان بریتییە لە ساوێری ئێبیناگوس،

where two identical objects look different

کە دوو شتی هاوشیوە بە جیاواز دێنە بەر چاو

because of the relative size

لەبەر قەبارەی ڕێژەیی

of the objects they're surrounded by.

تەنەکانی چواردەوریان.

Here the two center circles are actually the same size.

ئەوە دوو بازنەی ناوەوەن کە لەڕاستیدا هەمان قەبارەن.

Maybe the moon looks bigger near the horizon

ڕەنگە لە نزیک ئاسۆ مانگ گەورەتر دەربکەوێت

because it's next to tiny trees,

بەهۆی ئەوەی لە تەنیشت دارە بچوکەکانە،

houses,

and towers in the distance.

خانوەکان،

و تاوەرەکان لە دوور.

But when the moon is higher up,

بەڵام کاتێک مانگ بڵند ترە،

it's surrounded by the vast darkness of the night sky

بە شاڵاوی تاریکی ئاسمانی شەو دەورەدراوە

and looks tiny by comparison.

و بە بەراورد کاریانە بچوکتر دەردەکەوێت.

Another possibility is the famous Ponzo Illusion.

ئەگەرێکی دیکە بریتییە لە ساوێری پۆنزۆ.

If you've ever tried to draw in perspective,

گەر هەرگیز هەوڵتدابێت وێنە بکێشیت،

you know that the closer something is to the horizon,

ئەوا دەزانیت تا شتێک نزیکتر بێت لە ئاسۆوە،

the smaller you should draw it.

دەبێت بچوکتر بکێشرێت.

Our brain compensates automatically for this

مێشکی ئێمە خۆکردانە ئەو شتە ئەنجام دەدات

by perceiving objects near the horizon

لە ڕێگەی بینینی تەنەکانی نزیک لە ئاسۆ

as larger than they actually appear.

بە گەورەتر وەک لەوەی بەڕاستی دەردەکەون.

The two yellow lines in this drawing

دوو هێڵە زەردەکەی ئەو وێنەیە

are the same size,

هەمان قەبارەیان هەیە،

but the upper one seems bigger

بەڵام ئەوەی سەرەوە گەورەتر دیارە

because we interpret it as receding

لەبەر ئەوەی ئێمە وا لێکی دەدەینەوە

farther into the horizon.

دوورتر لە ناوەوەی ئاسۆ جوڵە دەکات.

So, between Ponzo and Ebbinghaus,

کەواتە، لە نێوان پۆنزۆ و ئێبینگاوس،

it seems like we've solved the mystery

وا دیارە ئێمە نهێنیەکەی

of the moon illusion,

ساوێری مانگمان شیکار کردووە،

but, unfortunately, there are a few details

بەڵام، بەداخەوە، هەندێک وەردەکاری هەن

that complicate things.

کە شتەکان ئاڵۆز دەکەن.

For one thing, if this was just the Ebbinghaus effect,

لەبەر شتێک، ئەگەر ئەوە تەنها کاریگەری ساوێری ئێبینگاوس بێت،

then we would expect the moon illusion

دەبێت پێشبینی ئەوە بکەین ساوێری مانگ

to disappear for pilots flying high above the clouds

ون ببێت و ڕوونەدات بۆ فڕۆکەوانەکان کە لەسەرو هەورەکانەوە دەفڕن

since there wouldn't be any other smaller objects

لەوکاتەوەی هیچ تەنێکی دیکەی بچووکتر نییە

near the horizon.

نزیک لە ئاسۆ.

But in fact, pilots and sailors out on the ocean

بەڵام لە ڕاستیدا، فڕۆکەوانەکان و کەشتیوانەکانی زەریا

still claim to see the moon illusion.

هێشتا دەڵێن کە ساوێری مانگ دەبینن.

On the other hand, if it's just our brain's autocorrecting

لە لایەکی تر، ئەگەر ئەوە تەنها خود دەستکاری مێشکمان بێت

the size of objects near the horizon,

بۆ قەبارەی تەنەکانی نزیک لە ئاسۆ، کەواتە

then we'd expect the moon illusion

دەبێت پێشبینی بکەین ساوێری مانگ

to be visible inside a planetarium,

لە ناوەوەی ئاسمان نوماوە دیار بێت،

where the whole sky,

کە هەموو ئاسمان،

including the horizon,

بە ئاسۆشەوە،

is displayed on a spherical dome overhead.

پێشان دەدرێن لەسەر گومەزێکی خڕی بەرز.

Studies have shown, though,

توێژینەوەکان پیشانیان داوە،

that this is not the case.

ھەرچەندە، ئەوە بەو شێوەیە نییە.

To make matters worse,

کە شتەکان خراپتر بکرێن،

it seems the moon illusion disappears entirely

وا دیارە کە ساوێری مانگ بە تەواوی وون دەبێ

if you just bend over

ئەگەر تۆ تەنها دابمێنی

and look at the moon between your legs.

و لە نێوان ڕانەکانتەوە تەماشای مانگ بکەیت.

Now, this is just getting ridiculous!

ئێستا، ئەوە تەنها گاڵتەجاڕانەتر دەبێت!

One of the most promising explanations today

یەکێک لە باشترین لێکدانەوەکانی ئەمڕۆ

is known as Convergence Micropsia.

ناسراوە بە مایکرۆپسیای نزیکبوون.

Our brains judge the distance to objects

مێشکمان بڕیار لەسەر دووری تەنەکان

and their apparent size

و قەبارەی دیاریان دەدات

by the focus of our eyes.

لە ڕێگەی سەرنجی چاوەکانمان.

When looking at the horizon,

کاتێک تەماشای ئاسۆ دەکرێت،

your eyes focus far off into the distance

چاوەکانت سەرنج دەخەنە سەر مەودایەکی دوور

so your brain knows you're looking far away.

بۆیە مێشکت دەزانێت کە تۆ دوور دەڕوانیت.

The moon appears a certain size.

مانگ بە قەبارەیەک دەردەکەوێت.

Your brain thinks it's far away,

مێشکت وا بیر دەکاتەوە کە ئەو دوورە،

which it is,

کە وایە،

so you naturally conclude the moon must be big.

بۆیە تۆ سرووشتیانە دەگەیتە ئەو ئەنجامەی مانگ دەبێت گەورە بێت.

But when looking up at the night sky,

بەڵام کاتێک لە شەودا سەیری ئاسمان دەکەیت،

there's nothing for your eyes to focus on,

هیچ شتێک نییە تاوەکو چاوت سەرنجی بخاتە سەر،

so they default to their rest focus,

بۆیە توانای سەرنجی چاو لەسەر،

which is a point just a few meters away.

خاڵێکە تەنها چەند مەترێک دوورە.

Now your brain thinks the moon is much closer

ئێستا مێشکت وا دەزانێت مانگ زۆر نزیکترە

than it really is,

لەوەی ڕاستیەکەی خۆی چۆنە،

so you naturally conclude

بۆیە زۆرجار دەگەیتە ئەو

the moon's not as big as you thought it was.

دەرئەنجامەی مانگ بەو گەورییە نییە کە وات دەزانی وایە.

Rather than explain why the moon

لەباتی لێکدانەوەی ئەوەی بۆچی مانگ

looks so big near the horizon,

لە نزیک ئاسۆوە زۆر گەورە دەردەکەوێت،

Convergence Microspia explains

مایکرۆپسیای نزیکبوو ڕوونیدەکاتەوە کە

why the moon looks so small when overhead.

بۆچی مانگ زۆر بچووک دەردەکەوێت کاتێک بڵندە.

Still not satisfied?

هێشتاکە ئاسوودە نیت؟

Well, frankly, neither are many scientists,

خۆی، لەڕاستیدا، زۆرێک لە زاناکانیش ڕازی نین،

so the debate over the moon illusion still rages on

کەواتە هێشتاکە مشتومڕی ساوێری مانگ بەردەوامە

and may continue as long as we still see it

و لەوانەیە بەردەوام بێت هەتا وەکو لەبەر چاوماندا بێت

in the night sky.

لە ئاسمانی شەو.