Why should you read "Macbeth"? - Brendan Pelsue

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

There's a play so powerful that an old superstition says

ပြဇာတ်ရဲ့ အမည်ကို ပြဇာတ်ရုံထဲမှာ ဘယ်တော့မှ အသံထွက်ပြီးမဆိုသင့်ပါလို့

its name should never even be uttered in a theater,

အယူသီးမှုဟောင်းတစ်ခုက ဆိုရလောက်အောင်ကို ဩဇာတိက္ကမကြီးတဲ့ ပြဇာတ်တစ်ခု ရှိပါတယ်။

a play that begins with witchcraft and ends with a bloody severed head,

စုန်းကဝေအတတ်နဲ့ စပြီး သွေးစွန်း ခေါင်းပြတ် တစ်ခုနဲ့ အဆုံးသတ်တဲ့ ပြဇာတ်တစ်ခု။

a play filled with riddles, prophesies, nightmare visions,

ပဟေဠိတွေ၊ ဟောကိန်းတွေ၊ မနှစ်မြို့စရာ အမြင်တွေနဲ့ များစွာသော လူမဆန်တဲ့

and lots of brutal murder,

လူသတ်မှုတွေနဲ့ ပြည့်နေတဲ့ ပြဇာတ်တစ်ခု

a play by William Shakespeare sometimes referred to as the "Scottish Play"

တစ်ခါတစ်ရံ "Scottish Play" (သို့) "Macbeth ရဲ့အဆွေးဇာတ်"လို့ ရည်ညွှန်းတဲ့

or the "Tragedy of Macbeth."

William Shakespeare ရဲ့ ပြဇာတ်တစ်ခုပါ။

First performed at the Globe Theater in London in 1606,

လန်ဒန်က Globe Theater မှာ ၁၆၀၈ ခုနှစ်က ပထမဦးဆုံး တင်ဆက်ခဲ့ပါတယ်။

"Macbeth" is Shakespeare's shortest tragedy.

"Macbeth" ဟာ ရှိတ်စပီးယားရဲ့ အတိုဆုံးအဆွေးဇာတ်ပါ။

It is also one of his most action-packed.

သူ့ရဲ့ အမြူးကြွဆုံးတစ်ပုဒ်လည်းဖြစ်ပါတယ်။

In five acts, he recounts a story of a Scottish nobleman

အခန်း ငါးခန်းမှာ စကော့ ဆွေကြီးမျိုးကြီး တစ်ဦးရဲ့ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြတယ်။

who steals the throne,

ထီးနန်းကိုခိုးယူသူ၊

presides over a reign of terror,

ရက်စက်မှုသရဖူဆောင်းတဲ့ကာလကို ဦးဆောင်ပြီး

and then meets a bloody end.

သွေးထွက်သံယို နိဂုံးကို ကြုံရသူပါ။

Along the way, it asks important questions about ambition,

တစ်လျှောက်လုံးမှာ ရည်မှန်းချက်၊ အာဏာနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ပတ်သက်တဲ့

power,

အရေးကြီးတဲ့

and violence

မေးခွန်းတွေမေးထားတယ်။

that spoke directly to the politics of Shakespeare's time

ရှိတ်စပီးယား ခေတ်ရဲ့ နိုင်ငံရေးကို တိုက်ရိုက် ပြောဆိုပြီး

and continue to echo in our own.

ကျွန်တော်တို့ ခေတ်အထိကို ဆက်လက်ပဲတင်နေတာတွေပါ​ေ

England in the early 17th century was politically precarious.

၁၇ ရာစု အစောပိုင်း အင်္ဂလန်ဟာ နိုင်ငံရေးအရ မရေရာခဲ့ပါဘူး။

Queen Elizabeth I died in 1603 without producing an heir,

ပထမ အဲလဇဘက်ဘုရင်မ ဟာ နန်းမွေဆက်ခံ သူမရှိပဲ ၁၆၀၃ မှာ ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး

and in a surprise move,

မထင်မှတ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုမှာ

her advisors passed the crown to James Stewart, King of Scotland.

သူမရဲ့ အကြံပေးတွေက သရဖူကို စကော့တလန် ဘုရင် James Stewart ကို လွှဲပေးလိုက်တယ်။

Two years later, James was subject to an assassination attempt

နှစ်နှစ်အကြာမှာ James ဟာ Gunpowder Plot. လို့ခေါ်တဲ့

called the Gunpowder Plot.

လုပ်ကြံမှုတစ်ခုမှာ လုပ်ကြံခံလိုက်ရတယ်။

Questions of what made for a legitimate king

တရားဝင် ဘုရင်တစ်ပါးမြှောက်စေရေး မေးခွန်းတွေက

were on everyone's lips.

လူတိုင်းရဲ့ပါးစပ်ဖျားမှာရှိခဲ့တယ်။

So Shakespeare must have known he had potent material

ဒီတော့ ရှိတ်စပီးယားဟာ Macbeth လို့ခေါ်တဲ့ စကော့စတန်ဘုရင်နဲ့

when he conflated and adapted the stories

အခြားသော စကော့ဆွေကြီးမျိုးကြီးတွေရဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ်

of a murderous 11th century Scottish King named Macbeth

၁၁ ရာစုအကြောင်း သူ့ဇာတ်လမ်းတွေကို ပေါင်းစည်း၊ ပြင်ဆင်တဲ့အခါမှာ

and those of several other Scottish nobles.

ထိရောက်တဲ့ကုန်ကြမ်းသူ့မှာ ရှိတာ သူသိခဲ့မှာပါ။

He found their annals in Hollinshed's "Chronicles,"

သူတို့ရဲ့နှစ်အလိုက်မှတ်တမ်းကို လူသိများတဲ့ ၁၆ ရာစုနှစ်

a popular 16th century history of Britain and Ireland.

ဗြိတိန်နဲ့ အိုင်ယာလန်သမိုင်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Hollinshed ရဲ့ "Chronicles" မှာသူတွေ့တယ်။

Shakespeare would also have known he needed to tell his story

ရှိတ်စပီးယားဟာ စုံလင်ပြီး ဗရုတ်ကျတဲ့ သူ့ပရိတ်သတ်ရဲ့အာရုံကို

in a way that would immediately grab the attention

ချက်ချင်းဖမ်းစားစေမယ့် နည်းလမ်းတစ်ခုနဲ့ သူ့ဇာတ်လမ်းကို

of his diverse and rowdy audience.

ပြောပြဖို့လိုတယ်ဆိုတာ သိခဲ့လိမ်မယ်။

The Globe welcomed all sections of society.

The Globe ဟာ လူတန်းစားအလွှာ အားလုံးကိုကြိုဆိုခဲ့တယ်။

Wealthier patrons watched the stage from covered balconies

ပိုချမ်းသာတဲ့လူတွေက အမိုးပါတဲ့ လေသာဆောင်တွေကနေ ဇာတ်စင်ကိုကြည့်ပြီး

while poorer people paid a penny to take in the show

ပိုဆင်းရဲသူတွေကတော့ pit လို့ခေါ်တဲ့ လေဟာပြင်အပိုင်းကနေ

from an open-air section called the pit.

တစ်ပဲပေးပြီး ကြည့်ကြတယ်။

Talking, jeering, and cheering was common during performances.

ဖျော်ဖြေမှုတွေအတွင်း စကားပြောတာ၊ လှောင်ပြောင်တာ၊ အားပေးတာတွေဟာဖြစ်နေကျပါ။

There are even accounts of audiences throwing furniture when plays were flops.

ပြဇာတ်တွေဆိိုးတဲအခါ အခါပရိဘောဂနဲ့ပေါက်တဲ့ ပရိတ်သတ်တွေရဲ့မှတ်တမ်းတွေတောင်ရှိပါတယ်။

So "Macbeth" opens with a literal bang.

ဒီတော့ "Macbeth" ဟာ တိုက်ရိုက် ဝုန်းကနဲ ဖွင့်လိုက်တယ်။

Thunder cracks and three witches appear.

မိုးကြိုသံမြည်ပြီး စုန်းမ သုံးယောက်ပေါ်လာတယ်။

They announce they're searching

သူတို့ဟာ Macbeth လို့ခေါ်တဲ့

for a Scottish nobleman and war hero named Macbeth,

စစ်သူရဲကောင်းစကော့ အမျိုးကောင်းသားကို ရှာနေတာလို့ ကြေညာပြီး

then fly off while chanting a curse that predicts a world gone mad.

ရူးသွားတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုကို ဟောကိန်းထုတ်တဲ့ ကျိန်စာတစ်ခု ရွတ်ဆိုရင်း ပျံထွက်သွားတယ်။

"Fair is foul and foul is fair. Hover through the fog and filthy air."

"တရားမျှတမှုဟာ ဆိုးယုတ်ပြီး ဆိုးယုတ်မှုက တရားမျှတ၊မြုခိုးနဲ့ လေဆိုးညစ်ကနေ ရစ်ဝဲနေ"

As seen later, they find Macbeth and his fellow nobleman Banquo.

နောက်ပိုင်း Macbeth နဲ့ အမျိုးကောင်းသား Banquo ကိုသူတို့ရှာတွေ့ခဲ့တယ်။

"All hail Macbeth," they prophesize, "that shalt be king hereafter!"

သူတို့ဟောတာက "အားလုံးက Macbeth ကို ကြိုကြ၊ ဒါနောက်တက်မယ့် ဘုရင်ဖြစ်လိမ့်မယ်။"

"King?" Macbeth wonders.

"ဘုရင်တဲ့လား၊ လို့ Macbeth တွေးမိတယ်။

Just what would he have to do to gain the crown?

သရဖူရဖို့ သူဘာလုပ်ဖို့များ လိုအပ်တာပါလိမ့်။

Macbeth and his wife Lady Macbeth

Macbeth နဲ့ သူ့ဇနီး Lady Macbeth ဟာ

soon chart a course of murder, lies, and betrayal.

မကြာခင်မှာပဲ လူသတ်တာ၊ လိမ်လည်တာနဲ့ သစ္စာဖောက်တာတွေ တောက်လျှောက်အစီအစဉ်ချတယ်။

In the ensuing bloodbath,

သွေးချောင်းစီးလူသတ်ပွဲမှာ

Shakespeare provides viewers with some of the most memorable passages

ရှိတ်စပီးယားက ကြည့်ရှုသူတွေကို အဂလိပ်စာပေက မမေ့နိုင်စာအဖြစ်ဆုံး

in English literature.

စာပိုဒ်တွေနဲ့ ပံ့ပိုးပေးတယ်။

"Out, damned spot! Out, I say!" Lady Macbeth cries when she believes

"ကျွတ်၊ မကောင်းတဲ့အစွန်း ကျွတ်စမ်း၊ ငါပြောနေတယ်"လို့ Lady Macbeth ဟာ

she can't wipe her victim's blood off her hands.

သူမရဲ့သားကောင်ရဲ့သွေးကို သူမလက်တွေကနေ သုတ်ပစ်လို့မရဘူးယုံကြည်တဲ့အခါ အော်ဟစ်တယ်။

Her obsession with guilt is one of many themes that runs through the play,

သူမရဲ့ အပြစ်စွဲလမ်းမှုဟာ ပြဇာတ်တစ်ခုလုံး ပါဝင်တဲ့ အကြောင်းအရာများစွာထဲက တစ်ခုပါ၊

along with the universal tendency to abuse power,

အာဏာအလွဲသုံးစားလုပ်ဖို့ နေရာတိုင်းဖြစ်တတ်မှုနဲ့

the endless cycles of violence and betrayal,

အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ သစ္စာဖောက်တို့ရဲ့ အဆုံးမဲ့သံသရာ၊

the defying political conflict.

နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခကို ဖီဆန်ခြင်းနဲ့အတူပါ။

As is typical with Shakespeare's language,

ရှိတ်စပီးယားရဲ့ဘာသာစကား ထုံးစံအတိုင်း

a number of phrases that got their start in the play

ပြဇာတ်မှာ စပါလာတာနဲ့ များစွာသောစကားစုတွေဟာ

have been repeated so many times that they now feel commonplace.

ရိုးအီသွားတဲ့အထိကို ကြိမ်ဖန်များစွာ ထပ်ကျော့ထားပါတယ်။

They include "the milk of human kindness,"

ပါဝင်တာတွေကတော့ "အကြင်နာတရား"

"what's done is done,"

"ပြီးတော့လည်း ပြီးတာပဲ" နဲ့

and the famous witches' spell,

ထင်ရှားတဲ့ စုံးမတွေရဲ့ ကျိန်စာဖြစ်တဲ့

"Double, double toil and trouble; Fire burn, and caldron bubble."

"ဆတိုးလို့ အပင်ပန်းခံလုပ် ပြီးတော့ ဒုက္ခ မီးမြှိုက်ေတာ့ ဒယ်အိုး ဗလုံစီ"ပါ။

But Shakespeare saves the juiciest bit of all for Macbeth himself.

ဒါပေမဲ့ ရှိုတ်စပီးယားဟာ Macbeth ကိုယ်တိုင် အတွက် ပျစ်ပျစ်နှစ်နှစ်အရှိဆုံးတွေဖယ်ထားတယ်

Towards the end of the play, Macbeth reflects on the universality of death

ပြဇာတ်အဆုံးပိုင်းမှာ သေခြင်းရဲ့ ဖြစ်မြဲ သဘော နဲ့ ဘဝရဲ့ အဓိပ္ပာယ်မဲ့မှုအပေါ်

and the futility of life.

Macbeth ဆင်ခြင်မိတယ်။

"Out, out, brief candle!" he laments.

သူညည်းညူတာက "ထွက်၊ ထွက်သွား တိုတောင်းတဲ့ ဖယောင်းတိုင်၊

"Life's but a walking shadow,

ဘဝဆိုတာ လမ်းလျှောက်နေတဲ့ အရိပ်သက်သက်ပဲ၊

a poor player that struts and frets his hour upon the stage

သနားစရာ ဇာတ်ဆောင်တစ်ဦး ဟန်ပါပါလျှောက်ပြီး ဇာတ်စင်ပေါ်မှာသူ့အချိန် တရွေ့ရွေ့ကုန်တယ်၊

and then is heard no more.

နောက်ဘာမှ မကြားရတော့ဘူး။

It is a tale told by an idiot, full of sound and fury

ဒါဟာ သူရူးတစ်ယောက် ပြောတဲ့ပုံပြင်တစ်ပုဒ် အသံဗလံနဲ့ ဒေါသတွေပြည့်နှက်လို့၊

signifying nothing."

ဘာမှမဟုတ်တာကို ရမယ်ဖွဲ့ရင်းပေါ့"

Life may be a tale told my an idiot, but "Macbeth" is not.

ဘဝဆိုတာ သူရူးတစ်ယောက် ပြောတဲ့ပုံပြင်လို ဖြစ်လောက်ပေမဲ့"Macbeth" ကတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

Shakespeare's language and characters have entered our cultural consciousness

ရှိတ်စပီးယား ဘာသာစကားနဲ့ ဇာတ်ကောင်တွေဟာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အသိဉာဏ်ထဲကို

to a rare extent.

အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ဝင်ရောက်နေပါတယ်။

Directors often use the story to shed light on abuses of power,

ဒါရိုက်တာတွေက အာဏာအလွဲသုံးစားလုပ်တာ ပြဖို့ ဒီဇာတ်လမ်းကို မကြာခဏသုံးတယ်။

ranging from the American mafia

အမေရိကန် မာဖီးယားကနေ

to dictators across the globe.

ကမ္ဘာတစ်လွှားက အာဏာရှင်တွေအထိပါပဲ။

The play has been adapted to film many times,

ဒီပြဇာတ်ကိုရုပ်ရှင်အဖြစ် အကြိမ်ကြိမ် ပြောင်းခဲ့တယ်

including Akira Kurosawa's "Throne of Blood,"

Akira Kurosawa ရဲ့ "Throne of Blood" အပါအဝင်ပါ။

which takes place in feudal Japan,

၎င်းက မြေရှင်ပဒေသရာဇ်စနစ် ဂျပန်မှာ ဖြစ်ပျက်ပြီး

and a modernized version called "Scotland, PA,"

"Scotland, PA" လို့ခေါ်တဲ့ ခေတ်မီ အောင်လုပ်ထားတဲ့ တင်ဆက်မှုတစ်ခုပါ။

in which Macbeth and his rivals

၎င်းမှာ Macbeth နဲ့ သူ့ပြိုင်ဘက်တွေဟာ

are managers of competing fast food restaurants.

ပြိုင်ဆိုင်နေတဲ့ အမြန်ပြင် စားသောက်ဆိုင်တွေရဲ့ မန်နေဂျာတွေပါ။

No matter the presentation,

မည်သို့တင်ပြစေကာမူ

questions of morality,

သမစိတ္တရှုထောင့်၊ နိုင်ငံရေးနဲ့

politics,

အာဏာရဲ့ 
ပြဿနာတွေကတော့

and power are still relevant today,

ယနေ့တိုင် သက်ဆိုင်နေဆဲပါ။

and so, it seems, is Shakespeare's "Macbeth."

ဒီတော့ ဒါက ရှိတ်စပီးယားရဲ့ "Macbeth" ဖြစ်ပုံရပါတယ်။