Why should you read "Macbeth"? - Brendan Pelsue

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Rysia Wand

["Coś mnie nagle w palcu rwie, Znak, że ktoś zły zbliża się".]

Potężna klątwa wisząca nad sztuką

There's a play so powerful that an old superstition says

its name should never even be uttered in a theater,

zabrania wypowiadać w teatrze jej tytułu.

a play that begins with witchcraft and ends with a bloody severed head,

To sztuka, która zaczyna się od czarów, a kończy na krwawo odciętej głowie.

a play filled with riddles, prophesies, nightmare visions,

To sztuka pełna zagadek, przepowiedni, koszmarnych wizji

and lots of brutal murder,

i brutalnych morderstw.

a play by William Shakespeare sometimes referred to as the "Scottish Play"

To sztuka Wiliama Szekspira, zwana też "sztuką szkocką"

or the "Tragedy of Macbeth."

lub "tragedią Makbeta".

First performed at the Globe Theater in London in 1606,

Premiera Makbeta odbyła się w 1606 roku w teatrze Globe w Londynie.

"Macbeth" is Shakespeare's shortest tragedy.

Najkrótsza tragedia Szekspira

It is also one of his most action-packed.

jest naszpikowana akcją.

In five acts, he recounts a story of a Scottish nobleman

W pięciu aktach Szekspir przedstawia dzieje szkockiego szlachcica,

who steals the throne,

który kradnie tron,

presides over a reign of terror,

sprawuje rządy terroru,

and then meets a bloody end.

po czym spotyka go krwawy koniec.

Along the way, it asks important questions about ambition,

Po drodze padają ważne pytania na temat ambicji,

power,

władzy

and violence

i przemocy,

that spoke directly to the politics of Shakespeare's time

związane bezpośrednio z polityką czasów Szekspira,

and continue to echo in our own.

a rezonujące do dzisiaj.

England in the early 17th century was politically precarious.

Na początku XVII wieku sytuacja polityczna Anglii była niepewna.

Queen Elizabeth I died in 1603 without producing an heir,

Królowa Elżbieta I zmarła w 1603 roku bezpotomnie.

and in a surprise move,

Zaskakującym posunięciem

her advisors passed the crown to James Stewart, King of Scotland.

jej doradcy przekazali koronę Jakubowi Stewartowi, królowi Szkocji.

Two years later, James was subject to an assassination attempt

Dwa lata później Jakub został ofiarą zamachu,

called the Gunpowder Plot.

znanego jako spisek prochowy.

Questions of what made for a legitimate king

Pytania o istotę legalnej władzy króla

were on everyone's lips.

były na ustach wszystkich.

So Shakespeare must have known he had potent material

Szekspir musiał wiedzieć, że ma świetny materiał,

when he conflated and adapted the stories

kiedy przerabiał historie

of a murderous 11th century Scottish King named Macbeth

zbrodniczego Makbeta, szkockiego króla z XI wieku

and those of several other Scottish nobles.

oraz innych szkockich szlachciców.

He found their annals in Hollinshed's "Chronicles,"

Materiał znalazł w kronice Holinsheda,

a popular 16th century history of Britain and Ireland.

popularnej w XVI wieku historii Brytanii i Irlandii.

Shakespeare would also have known he needed to tell his story

Szekspir wiedział też, że jego opowieść

in a way that would immediately grab the attention

musi natychmiast przykuć uwagę

of his diverse and rowdy audience.

różnorakiej i hałaśliwej publiki.

The Globe welcomed all sections of society.

Teatr Globe był dostępny dla wszystkich klas społecznych.

Wealthier patrons watched the stage from covered balconies

Bogatsi patroni obserwowali scenę z osłoniętych lóż,

while poorer people paid a penny to take in the show

a biedniejsi płacili pensa za oglądanie przedstawienia

from an open-air section called the pit.

z podscenia pod gołym niebem.

Talking, jeering, and cheering was common during performances.

Rozmowy, szyderstwa i aplauz były normą podczas przedstawień.

There are even accounts of audiences throwing furniture when plays were flops.

Gdy sztuka była niewypałem czasem fruwały meble.

So "Macbeth" opens with a literal bang.

Makbet zaczyna się dosłownie z hukiem.

Thunder cracks and three witches appear.

Słychać grzmot i pojawiają się trzy wiedźmy.

They announce they're searching

Oznajmiają, że szukają

for a Scottish nobleman and war hero named Macbeth,

bohatera wojennego, szkockiego szlachcica Makbeta.

then fly off while chanting a curse that predicts a world gone mad.

Odlatując, skandują klątwę prorokującą szaleństwo świata.

"Fair is foul and foul is fair. Hover through the fog and filthy air."

"W stęchłe powietrze, w gęstą mgłę. Złe dobre jest, a dobre - złe!"

As seen later, they find Macbeth and his fellow nobleman Banquo.

Później spotykają Makbeta i jego towarzysza Banko.

"All hail Macbeth," they prophesize, "that shalt be king hereafter!"

"Cześć Makbetowi, który będzie królem!", przepowiadają wiedźmy.

"King?" Macbeth wonders.

"Królem?", dziwi się Makbet.

Just what would he have to do to gain the crown?

Jak miałby zdobyć koronę?

Macbeth and his wife Lady Macbeth

Makbet i jego żona, Lady Makbet,

soon chart a course of murder, lies, and betrayal.

zaczynają knuć morderstwa, kłamstwa i zdradę.

In the ensuing bloodbath,

Następuje krwawa łaźnia,

Shakespeare provides viewers with some of the most memorable passages

a Szekspir prezentuje widzom niezapomniane ustępy

in English literature.

literatury angielskiej.

"Out, damned spot! Out, I say!" Lady Macbeth cries when she believes

"Precz, przeklęta plamo! precz! mówię", krzyczy Lady Makbet, wierząc,

she can't wipe her victim's blood off her hands.

że nie zmyje z rąk krwi ofiary.

Her obsession with guilt is one of many themes that runs through the play,

Jej obsesja winy to tylko jeden z wielu tematów sztuki,

along with the universal tendency to abuse power,

obok uniwersalnej skłonności do nadużywania władzy,

the endless cycles of violence and betrayal,

niekończącego się cyklu przemocy i zdrady,

the defying political conflict.

oraz trudnego konfliktu politycznego.

As is typical with Shakespeare's language,

Jak to zwykle bywa u Szekspira,

a number of phrases that got their start in the play

wiele zwrotów z tej sztuki

have been repeated so many times that they now feel commonplace.

powtarzano tak często, że wydają się banalne.

They include "the milk of human kindness,"

Należą do nich: "mleko ludzkiej dobroci",

"what's done is done,"

"co się raz stało, już się nie odstanie",

and the famous witches' spell,

i słynne zaklęcie wiedźm:

"Double, double toil and trouble; Fire burn, and caldron bubble."

"Podwójmy trudy, a śmiało dalej! Niech kipi kocioł, ogień się pali!".

But Shakespeare saves the juiciest bit of all for Macbeth himself.

Najlepsze kąski Szekspir zostawia dla Makbeta.

Towards the end of the play, Macbeth reflects on the universality of death

Pod koniec sztuki Makbet rozmyśla nad uniwersalnością śmierci

and the futility of life.

i daremnością życia.

"Out, out, brief candle!" he laments.

"Zgaśnij, wątłe światło!", biada.

"Life's but a walking shadow,

"Życie jest tylko przechodnim półcieniem,

a poor player that struts and frets his hour upon the stage

Nędznym aktorem, który swoją rolę Przez parę godzin wygrawszy na scenie

and then is heard no more.

w nicość przepada.

It is a tale told by an idiot, full of sound and fury

Powieścią idioty, głośną, wrzaskliwą,

signifying nothing."

a nic nie znaczącą".

Life may be a tale told my an idiot, but "Macbeth" is not.

Może życie jest powieścią idioty, ale nie jest nią Makbet.

Shakespeare's language and characters have entered our cultural consciousness

Język i postacie Szekspira są obecne w świadomości kulturowej

to a rare extent.

w niezwykłym stopniu.

Directors often use the story to shed light on abuses of power,

Wielu reżyserów posługuje się Makbetem, by pokazać nadużycia władzy,

ranging from the American mafia

od filmów o mafii amerykańskiej

to dictators across the globe.

do filmów o dyktatorach.

The play has been adapted to film many times,

Liczne adaptacje sztuki na potrzeby filmu

including Akira Kurosawa's "Throne of Blood,"

obejmują "Krwawy Tron" Akiry Kurosawy,

which takes place in feudal Japan,

z akcją toczącą się w feudalnej Japonii,

and a modernized version called "Scotland, PA,"

oraz współczesną wersję Makbeta "Scotland, PA",

in which Macbeth and his rivals

w której Makbet i jego rywale

are managers of competing fast food restaurants.

są menadżerami rywalizujących barów szybkiej obsługi.

No matter the presentation,

Jakby na to nie spojrzeć,

questions of morality,

kwestie moralności,

politics,

polityki

and power are still relevant today,

i władzy są nadal aktualne,

and so, it seems, is Shakespeare's "Macbeth."

a więc Makbet Szekspira też.

Podobała wam się ta lekcja?

Jeśli tak, możecie wesprzeć naszą organizację non-profit

odwiedzając stronę PATREON.COM/TEDED