The incredible history of China's terracotta warriors - Megan Campisi and Pen-Pen Chen

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

What happens after death?

သေပြီးနောက် ဘာဖြစ်သွားလဲ။

Is there a restful paradise?

အေးငြိမ်းတဲ့ သုခဘုံတစ်ခု ရှိလား။

An eternal torment?

ထာဝရ ညှဉ်းပန်းမှုလား။

A rebirth?

ဘဝ တစ်ဖန်ဖြစ်ခြင်းလား။

Or maybe just nothingness?

(သို့) ဖြစ်နိုင်တာက နတ္ထိလား။

Well, one Chinese emperor thought that whatever the hereafter was,

ကောင်းပြီ။ တရုတ် ဧကရာဇ်တစ်ပါး တွေးတာကတော့ တမလွန်က ဘာဖြစ်ဖြစ်

he better bring an army.

စစ်တပ်တစ်တပ် ခေါ်ဆောင်တာက ပိုနေသာတယ်တဲ့။

We know that because in 1974,

ဒါကို သိတာက ၁၉၇၄ ခုနှစ်မှာ လယ်သမားတွေဟာ

farmers digging a well near their small village

ရွာလေးတစ်ရွာ အနီးက ရေတွင်း တစ်တွင်းကို တူးဖော်ရင်း

stumbled upon one of the most important finds in archeological history:

ရှေးဟောင်းသုသေသန သမိုင်းမှ အရေးပါဆုံး တွေ့ရှိမှုတစ်ခုကို အမှတ်မထင် တွေ့ခဲ့တယ်၊

vast underground chambers surrounding that emperor's tomb,

တိုက်ပွဲအတွက် အသင့်ဖြစ်နေတဲ့ ပကတိအရွယ် မြေစေး စစ်သား ၈၀၀၀ ကျော်ပါဝင်တဲ့

and containing more than 8,000 life-size clay soldiers ready for battle.

တရုတ်ဧကရာဇ်ရဲ့ သင်္ချိုင်းကို ဝန်းရံနေတဲ့ ဧရာမ မြေအောက် ခန်းဆောင်တွေပါ။

The story of the subterranean army begins with Ying Zheng,

မြေအောက် စစ်တပ်ရဲ့ဇာတ်လမ်းက ခရစ်နှစ်မတိုင်မီ ၂၄၆ က

who came to power as the king of the Qin state at the age of 13

အသက် ၁၃ နှစ်မှာ Qin ပြည်နယ်ရဲ့ ဘုရင်အဖြစ် အာဏာရလာတဲ့

in 246 BCE.

Ying Zhengနဲ့ စခဲ့တာပါ။

Ambitious and ruthless,

ရည်မှန်းချက်ကြီးပြီး ရက်စက်တဲ့

he would go on to become Qin Shi Huangdi,

သူဟာ စစ်ဖြစ်နေတဲ့ တိုင်းနိုင်ငံ ခုနှစ်ခုကို စုစည်းပြီးနောက်

the first emperor of China after uniting its seven warring kingdoms.

တရုတ်ပြည်ရဲ့ ပထမဆုံး ဧကရာဇ် ဖြစ်လာတဲ့အထိ ဆက်သွားခဲ့တယ်။

His 36 year reign saw many historic accomplishments,

သူ့ရဲ့ ၃၆ နှစ်တာ အုပ်စိုးမှုမှာ အချိန်အတွယ်၊ အတိုင်းအတာတွေရဲ့

including a universal system of weights and measures,

အများသုံး စနစ်တွေ၊ တရုတ်ပြည်အားလုံး အတွက် စံတစ်ခုတည်း

a single standardized writing script for all of China,

သတ်မှတ်ထားတဲ့ အက္ခရာ၊ မဟာတံတိုင်းလို့ နောင်မှာ သိလာမယ့်

and a defensive barrier that would later come to be known as the Great Wall.

ကာကွယ်ရေး အတားအဆီးတစ်ခု အပါအဝင် သမိုင်းတွင်တဲ့ အောင်မြင်မှုတွေ တွေ့ရတယ်။

But perhaps Qin Shi Huangdi dedicated so much effort

ဒါပေမဲ့ ဖြစ်နိုင်တာက Qin Shi Huangdi သမိုင်းအမွေကာကွယ်ရာမှာ

to securing his historical legacy

အားထုတ်မှု အမြောက်အမြား မြှုပ်နှံခဲ့တာက

because he was obsessed with his mortality.

သူဟာ သူ့သေခြင်းနဲ့ ဥပါဒါန်ဖြစ်ခဲ့လို့ပါ။

He spent his last years desperately employing alchemists

သူ့နောက်ဆုံးနှစ်တွေမှာ အဂ္ဂိရတ်ဆရာတွေကို အရူးအမူး ခန့်အပ်ရင်း၊

and deploying expeditions in search of elixirs of life

သူ့ကို အမတအဖြစ် ရောက်ရှိဖို့ ကူညီမယ့် သက်စောင့်ဆေး ရှာဖွေရေးမှာ

that would help him achieve immortality.

ခရီးသွားအဖွဲ့တွေကို တပ်ဖြန့်ရင်း ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်။

And as early as the first year of his reign,

သူ့အုပ်စိုးမှု ပထမနှစ် အစောပိုင်းကကို

he began the construction of a massive underground necropolis

အထိမ်းအမှတ်တွေ၊ ရှေးအသုံးအဆောင်တွေ နောက်ဘဝမှာ သူနဲ့ အဖော်လိုက်ပါပြီး

filled with monuments, artifacts,

သူ့အုပ်ချုပ်မှု ဆက်ရှိဖို့ တပ်တစ်တပ်နဲ့

and an army to accompany him into the next world

ဖြည့်ထားတဲ့ ဧရာမ မြေအောက် ရှေးသင်္ချိုင်းကြီးတစ်ခု

and continue his rule.

ဆောက်လုပ်မှုနဲ့ စတင်ခဲ့တယ်။

This magnificent army is still standing in precise battle formation

ခမ်းနားလှတဲ့ စစ်တပ်ဟာ တိကျတဲ့ တိုက်ပွဲဝင် အနေအထားမှာ ရပ်နေဆဲဖြစ်ပြီး

and is split across several pits.

တွင်းပေါင်းမျာစွာ အနှံ့ ခွဲထားတယ်။

One contains a main force of 6,000 soldiers,

တစ်တွင်းက စစ်သည် ၆၀၀၀ ပါတဲ့ ပင်မ တပ်မတစ်ခုပါ။

each weighing several hundred pounds,

တစ်ခုစီက ပေါင်ချိန် ရာပေါင်းများစွာ အလေးချိန်စီးတယ်။

a second has more than 130 war chariots and over 600 horses,

ဒုတိယတစ်ခုက စစ်ရထား ၁၃၀ ကျော်နဲ့ မြင်း ၆၀၀ ကျော်ရှိပြီး

and a third houses the high command.

တတိယတစ်ခုက အဆင့်မြင့် ဌာနချုပ်ကို ထည့်ထားတယ်။

An empty fourth pit suggests that the grand project

စတုတ္ထ ဗလာတွင်းတစ်ခုက ဒီမဟာ စီမံကိန်းကြီးက

could not be finished before the emperor's death.

ဧကရာဇ်မကွယ်လွန်မီ မပြီးစီး နိုင်ခဲ့တာကို ညွှန်းပါတယ်။

In addition, nearby chambers contain figures of musicians and acrobats,

ထပ်မံပြီး အနီးအနားရှိ ခန်းမဆောင်တွေမှာ ဂီတပညာရှင်တွေနဲ့ ကျွမ်းဘားသမားတွေ၊

workers and government officials,

အလုပ်သမားတွေ၊အစိုးရအရာရှိတွေနဲ့ ဆန်းပြားတဲ့

and various exotic animals,

တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ ရုပ်တုငယ်တွေ ပါဝင်တယ်။

indicating that Emperor Qin had more plans for the afterlife

ဧကရာဇ် Qin ဟာ စစ်ပွဲ သက်သက် ဆင်နွဲတယ် ဆိုတာထက် နောင်ဘဝအတွက်

than simply waging war.

နောက်ထပ် အစီအစဉ်တွေရှိတာကို ညွှန်ပြနေတာပါ။

All the figurines are sculpted from terracotta, or baked earth,

ရုပ်တုငယ်အားလုံးကို နီညိုရောင် မြေစေးတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ မြေနီထည်

a type of reddish brown clay.

(သို့) မီးဖုတ် မြေသားကနေ ထုလုပ်ထားတယ်။

To construct them, multiple workshops and reportedly over 720,000 laborers

ဒါတွေ ဆောက်ဖို့ များစွာသောအလုပ်ရုံတွေနဲ့ အပြောအရအလုပ်ကြမ်းသမား ၇၂၀၀၀၀ကျော်ဟာ

were commandeered by the emperor,

ဧကရာဇ်ရဲ့ ချောဆွဲတာခံရတယ်။

including groups of artisans who molded each body part separately

ဧကရာဇ်ရဲ့ စစ်တပ်ထဲက တကယ် ရဲမက်တွေအတိုင်း ရုပ်တုတွေကို တည်ဆောက်ဖို့

to construct statues as individual as the real warriors in the emperor's army.

ကိုယ်ထည်တစ်ပိုင်းစီကို သီးခြားပုံသွင်းသူ လက်မှုပညာသည်အုပ်စုတွေ အပါအဝင်ပါ။

They stand according to rank

သူတို့ဟာ ရာထူးအရ မတ်တတ်ရပ်ကာ

and feature different weapons and uniforms,

မတူညီတဲ့ လက်နက်တွေ၊ ဝတ်စုံတွေ၊ သိသာတဲ့

distinct hairstyles and expressions,

ဆံပင်ပုံစံတွေ မျက်နှာ အမူအရာတွေနဲ့

and even unique ears.

ထူးခြားတဲ့ နားရွက်တွေကိုတောင် ဖော်ပြတယ်။

Originally, each warrior was painted in bright colors,

မူလက ရဲမက်တစ်ဦးစီကို အရောင် တောက်တောက်တွေနဲ့ ဆေးခြယ်ခဲ့ပေမဲ့

but their exposure to air caused the paint to dry and flake,

လေနဲ့ ထိတွေ့မှုက ဆေးသားကို ခြောက်သွေ့၊ ကွာကျစေကာ

leaving only the terracotta base.

မြေနီထည် အောက်ခံ သက်သက်ပဲ ကျန်နေတယ်။

It is for this very reason that another chamber less than a mile away

ဒီအကြောင်းပြချက်အတွက် တစ်မိုင် မရှိတရှိ အကွာက နောက်ထပ် ခန်းမဆောင်ကို

has not been excavated.

မတူးဖော်ရသေးတာပါ။

This is the actual tomb of Qin Shi Huangdi,

ဒါက Qin Shi Huangdi ရဲ့ အုတ်ဂူ အစစ်ပါ။

reported to contain palaces, precious stones and artifacts,

အဖိုးတန် ကျောက်မျက်တွေနဲ့ ရှေးအသုံး အဆောင်တွေနဲ့ ကြေးတောင်တန်းတွေကို

and even rivers of mercury flowing through mountains of bronze.

ဖြတ်စီးနေတဲ့ ပြဒါးမြစ်တွေ တောင်ပါတယ်လို့ ဆိုကြတယ်။

But until a way can be found to expose it without damaging the treasures inside,

ဒါပေမဲ့ အတွင်းရတနာတွေကို မထိခိုက်ဘဲ ဒါကို ဖော်ထုတ်ဖို့ နည်းတစ်ခု မတွေ့ခင်အထိ

the tomb remains sealed.

အုတ်ဂူဟာ ပိတ်လျှက် ရှိနေပါတယ်။

Emperor Qin was not alone in wanting company for his final destination.

နောက်ဆုံး ခရီးအတွက် အပေါင်းအဖော် လိုချင်တာက ဧကရာဇ် Qin တစ်ဦးတည်မဟုတ်ပါဘူး။

Ancient Egyptian tombs contain clay models representing the ideal afterlife,

ရှေးအီဂျစ် အုတ်ဂူတွေမှာ စိတ်ကူးယဉ် နောင်ဘဝ ကိုယ်စားပြု မြေစေး ရုပ်တုငယ်တွေ ပါဝင်တယ်။

the dead of Japan's Kofun period were buried

ဂျပန်ရဲ့ Kofun ကာလ သေသူတွေကို မြင်းတွေ၊ အိမ်တွေရဲ့

with sculptures of horses and houses,

ရုပ်တုတွေနဲ့အတူ မြေမြှုပ်ပြီး

and the graves of the Jaina island off the Mexican coast

မက်ဆီကန် ကမ်းလွန်က​ြ Jaina ကျွန်းရဲ့ အုတ်ဂူတွေဟာ

are full of ceramic figurines.

ကြွေထည် ရုပ်တုငယ်တွေနဲ့ ပြည့်နေတယ်။

Fortunately, as ruthless as he was,

ကံကောင်းတော့ ရက်စက်တဲ့သူ ဖြစ်တဲ့အတိုင်း

Emperor Qin chose to have servants and soldiers built for this purpose,

ဧကရာဇ် Qin ဟာ အီဂျစ်၊ အနောက် အာဖရိက၊ အနာတိုလီယာနဲ့ မြောက်အမေရိက အပိုင်းတွေနဲ့

rather than sacrificing living ones to accompany him,

အရင် Shang နဲ့ Zhou မင်းဆက်တွေအတွင်း တရုတ်မှာတောင် ကျင့်သုံးခဲ့သလို

as had been practiced in Egypt, West Africa, Anatolia,

သူ့နဲ့အတူလိုက်ပါဖို့ ရှင်နေတဲ့သူတွေကို စတေးခြင်းထက်

parts of North America

ဒီရည်ရွယ်ချက်အတွက်

and even China during the previous Shang and Zhou dynasties.

အလုပ်အကျွေးတွေနဲ့ စစ်သည်တွေကို တည်ဆောက်ခိုင်းဖို့ ​ေရွးချယ်တာပါ။

And today, people travel from all over the world to see these stoic soldiers

ယနေ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးက လူတွေဟာ ဒီကြံ့ခိုင် တဲ့စစ်သည်တွေကို ကြည့်ဖို ခရီးထွက်ကြတယ်။

silently awaiting their battle orders for centuries to come.

လာမယ့်ရာစုတွေအတွက် သူတို့ရဲ့ စစ်ပွဲ အမိန့်တွေကို တိတ်တိတ်လေး စောင့်ရင်းပေါ့။