The incredible history of China's terracotta warriors - Megan Campisi and Pen-Pen Chen

Translator: Thanh Le Reviewer: Thắm Nguyễn Hồng

Chuyện gì xảy ra sau khi chết đi?

What happens after death?

Is there a restful paradise?

Phải chăng là thiên đường bình yên?

An eternal torment?

Nỗi dày vò không ngừng nghỉ?

A rebirth?

Đầu thai?

Or maybe just nothingness?

Hay tất cả chỉ là hư không?

Well, one Chinese emperor thought that whatever the hereafter was,

Một hoàng đế Trung Hoa nghĩ rằng dù kiếp sau có thế nào,

he better bring an army.

tốt hơn hết là ông mang theo một đội quân.

We know that because in 1974,

Chúng ta biết điều này vì vào năm 1974,

farmers digging a well near their small village

các nông dân đào giếng gần ngôi làng nhỏ

stumbled upon one of the most important finds in archeological history:

tình cờ gặp một trong những phát hiện quan trọng nhất lịch sử khảo cổ:

vast underground chambers surrounding that emperor's tomb,

một hang rộng mênh mông dưới lòng đất bao quanh lăng mộ hoàng đế,

and containing more than 8,000 life-size clay soldiers ready for battle.

và chứa hơn 8.000 tượng sỹ đất nung có kích thước như thật trong tư thế ra trận

The story of the subterranean army begins with Ying Zheng,

Câu chuyện về đội quân dưới lòng đất bắt đầu khi Doanh Chính

who came to power as the king of the Qin state at the age of 13

người đã trở thành hoàng đế nước Tần lúc 13 tuổi

in 246 BCE.

vào năm 246 TCN.

Ambitious and ruthless,

Đầy tham vọng và tàn nhẫn,

he would go on to become Qin Shi Huangdi,

ông lên ngôi lấy hiệu Tần Thủy Hoàng,

the first emperor of China after uniting its seven warring kingdoms.

vị hoàng đế đầu tiên của Trung Hoa sau khi thống nhất 7 nước thời Chiến quốc.

His 36 year reign saw many historic accomplishments,

36 năm trị vì của ông đã cho thấy nhiều thành tựu lịch sử,

including a universal system of weights and measures,

bao gồm thống nhất hệ thống đo lường,

a single standardized writing script for all of China,

thống nhất chữ viết cho toàn bộ Trung Hoa,

and a defensive barrier that would later come to be known as the Great Wall.

và bức tường phòng thủ mà sau này được biết đến với tên gọi Vạn Lý Trường Thành

But perhaps Qin Shi Huangdi dedicated so much effort

Nhưng có lẽ Tần Thủy Hoàng đã đổ nhiều tâm huyết

to securing his historical legacy

cho việc giữ vững ngai vàng của mình

because he was obsessed with his mortality.

bởi lẽ ông bị ám ảnh với ý nghĩ được bất tử.

He spent his last years desperately employing alchemists

Trong những năm cuối đời, ông cho đạo sĩ luyện đơn

and deploying expeditions in search of elixirs of life

và cho người đi tìm thuốc tiên

that would help him achieve immortality.

thứ sẽ giúp ông thỏa ước muốn bất tử

And as early as the first year of his reign,

Thậm chí khi vừa mới lên ngôi,

he began the construction of a massive underground necropolis

ông đã bắt đầu cho xây dựng một nghĩa trang nguy nga dưới lòng đất

filled with monuments, artifacts,

chất đầy tượng đài, đồ thủ công mỹ nghệ

and an army to accompany him into the next world

và cả một đội quân để hộ tống ông về thế giới bên kia,

and continue his rule.

và tiếp tục trị vì vương quốc.

This magnificent army is still standing in precise battle formation

Đội quân hùng vĩ này vẫn đứng ngay đúng vị trí đội hình chiến đấu

and is split across several pits.

và được trải dài qua nhiều khu hầm

One contains a main force of 6,000 soldiers,

Đội quân chính gồm 6.000 lính,

each weighing several hundred pounds,

mỗi tượng nặng vài trăm tạ.

a second has more than 130 war chariots and over 600 horses,

Đội quân thứ hai có hơn 130 xe ngựa chiến và hơn 600 con ngựa.

and a third houses the high command.

Còn đội quân thứ ba là chỉ huy cấp cao.

An empty fourth pit suggests that the grand project

Hầm trống thứ 4 được cho rằng công trình nguy nga kia

could not be finished before the emperor's death.

có lẽ vẫn chưa kịp hoàn thành khi hoàng đế băng hà.

In addition, nearby chambers contain figures of musicians and acrobats,

Ngoài ra, khu đền đài gần đó có tượng nhạc công và vũ công,

workers and government officials,

tùy tùng và quan đại thần,

and various exotic animals,

cùng nhiều loại động vật lạ.

indicating that Emperor Qin had more plans for the afterlife

Nó cho thấy Tần Thủy Hoàng còn có nhiều kế hoạch cho thế giới bên kia

than simply waging war.

chứ không đơn thuần là gây chiến.

All the figurines are sculpted from terracotta, or baked earth,

Tất cả các pho tượng đều được điêu khắc từ đất nung,

a type of reddish brown clay.

một loại đất sét nâu đỏ.

To construct them, multiple workshops and reportedly over 720,000 laborers

Để làm ra chúng, hơn 720.000 lao động và nhiều công xưởng được huy động

were commandeered by the emperor,

làm việc theo lệnh của hoàng đế,

including groups of artisans who molded each body part separately

gồm nhóm thợ thủ công nắn các phần cơ thể tượng rời

to construct statues as individual as the real warriors in the emperor's army.

rồi ráp lại thành tượng lính, dựng thành đội quân cho hoàng đế.

They stand according to rank

Tượng được sắp xếp theo cấp bậc

and feature different weapons and uniforms,

và được trang bị vũ khí và quân phục khác nhau,

distinct hairstyles and expressions,

mỗi tượng có kiểu tóc, vẻ mặt,

and even unique ears.

và thậm chí có đôi tai khác nhau

Originally, each warrior was painted in bright colors,

Theo nguyên bản, mỗi tượng sỹ được sơn màu bắt mắt,

but their exposure to air caused the paint to dry and flake,

nhưng khi tiếp xúc với ánh sáng, sơn bị khô và bong tróc,

leaving only the terracotta base.

chỉ để lại lớp đất nung.

It is for this very reason that another chamber less than a mile away

Vì lý do này, một lăng tẩm khác chỉ cách đó không đầy một dặm

has not been excavated.

nhưng vẫn chưa được khai quật.

This is the actual tomb of Qin Shi Huangdi,

Đây là ngôi mộ thật sự của Tần Thủy Hoàng.

reported to contain palaces, precious stones and artifacts,

Theo báo cáo, nó gồm nhiều cung điện, các loại đá quý và đồ thủ công mỹ nghệ,

and even rivers of mercury flowing through mountains of bronze.

và thậm chí các dòng sông thủy ngân chảy quanh các ngọn núi bằng đồng.

But until a way can be found to expose it without damaging the treasures inside,

Nhưng cho đến khi tìm được cách phơi bày mà không hủy hoại kho báu bên trong,

the tomb remains sealed.

ngôi mộ vẫn bị niêm phong.

Emperor Qin was not alone in wanting company for his final destination.

Hoàng đế Tần không phải người duy nhất muốn người hộ tống đến đích cuối.

Ancient Egyptian tombs contain clay models representing the ideal afterlife,

Lăng mộ Ai Cập cổ cũng đầy tượng đất sét tượng trưng cho thế giới cực lạc.

the dead of Japan's Kofun period were buried

Ở Nhật, thời Kofun, người chết được chôn cùng

with sculptures of horses and houses,

tượng ngựa và nhà cửa.

and the graves of the Jaina island off the Mexican coast

Còn các ngôi mộ ở Đảo Jaina, gần bờ biển Mexico,

are full of ceramic figurines.

chứa đầy tượng gốm.

Fortunately, as ruthless as he was,

May thay, dù là người tàn nhẫn,

Emperor Qin chose to have servants and soldiers built for this purpose,

Tần Thủy Hoàng đã chọn cách xây dựng một đạo quân tùy táng,

rather than sacrificing living ones to accompany him,

thay vì hy sinh người sống tuẫn táng theo ông

as had been practiced in Egypt, West Africa, Anatolia,

như cách ta thấy ở Ai Cập, Tây Phi, Tiểu Á,

parts of North America

vài vùng ở Bắc Mỹ

and even China during the previous Shang and Zhou dynasties.

và thậm chí là Trung Hoa, thời nhà Thương và Chu.

And today, people travel from all over the world to see these stoic soldiers

Ngày nay, mọi người trên khắp thế giới đổ về chiêm ngưỡng đội quân hiên ngang

silently awaiting their battle orders for centuries to come.

vẫn đang lặng lẽ chờ lệnh nghênh chiến suốt hàng thế kỷ.