The incredible history of China's terracotta warriors - Megan Campisi and Pen-Pen Chen

Tłumaczenie: Magda Komorowska Korekta: Rysia Wand

What happens after death?

Co dzieje się po śmierci?

Is there a restful paradise?

Czy istnieje beztroski raj?

An eternal torment?

Wieczne męki?

A rebirth?

Powtórne narodzenie?

Or maybe just nothingness?

A może nic?

Well, one Chinese emperor thought that whatever the hereafter was,

Jeden chiński cesarz uważał, że bez względu na wszystko,

he better bring an army.

zawsze lepiej mieć przy sobie armię.

We know that because in 1974,

Wiemy o tym, bo w 1974 roku

farmers digging a well near their small village

rolnicy, którzy kopali studnię nieopodal małej osady,

stumbled upon one of the most important finds in archeological history:

natknęli się na jedno z najważniejszych znalezisk w historii archeologii:

vast underground chambers surrounding that emperor's tomb,

potężne podziemne komnaty, które otaczały grobowiec cesarza,

and containing more than 8,000 life-size clay soldiers ready for battle.

a w nich ponad 8000 naturalnych rozmiarów glinianych żołnierzy gotowych do walki.

The story of the subterranean army begins with Ying Zheng,

Historia tej podziemnej armii zaczyna się od Ying Zhenga,

who came to power as the king of the Qin state at the age of 13

który w wieku 13 lat został królem państwa Qin

in 246 BCE.

w 246 roku p.n.e.

Ambitious and ruthless,

Był ambitny i bezwzględny,

he would go on to become Qin Shi Huangdi,

aż wreszcie został Qin Shi Huangiem,

the first emperor of China after uniting its seven warring kingdoms.

czyli pierwszym cesarzem Chin,

po zjednoczeniu siedmiu walczących królestw.

His 36 year reign saw many historic accomplishments,

36 lat jego rządów odznaczało się wieloma sukcesami.

including a universal system of weights and measures,

Stworzono na przykład uniwersalny system miar i wag,

a single standardized writing script for all of China,

zunifikowano pismo dla całych Chin,

and a defensive barrier that would later come to be known as the Great Wall.

stworzono mur obronny, który potem otrzymał nazwę Wielki Mur Chiński.

But perhaps Qin Shi Huangdi dedicated so much effort

Być może Qin Shi Huang włożył tyle wysiłku

to securing his historical legacy

w tworzenie historycznego dziedzictwa,

because he was obsessed with his mortality.

bo miał obsesję na punkcie śmiertelności.

He spent his last years desperately employing alchemists

U schyłku życia desperacko zatrudniał alchemików

and deploying expeditions in search of elixirs of life

i organizował wyprawy w poszukiwaniu eliksiru życia,

that would help him achieve immortality.

który pozwoliłby mu osiągnąć nieśmiertelność.

And as early as the first year of his reign,

Już w pierwszym roku rządów

he began the construction of a massive underground necropolis

zaczął budowę ogromnej podziemnej nekropolii,

filled with monuments, artifacts,

wypełnionej pomnikami, przedmiotami

and an army to accompany him into the next world

i armią, które miały towarzyszyć mu na tamtym świecie

and continue his rule.

i pozwoliłyby mu na kontynuowanie rządów.

This magnificent army is still standing in precise battle formation

Oszałamiająca armia do dzisiaj stoi w precyzyjnej formacji

and is split across several pits.

i jest rozmieszczona w kilku dołach.

One contains a main force of 6,000 soldiers,

W jednym dole główna siła skupia 6000 żołnierzy.

each weighing several hundred pounds,

Każdy waży kilkaset kilogramów.

a second has more than 130 war chariots and over 600 horses,

W drugim jest ponad 130 wozów wojennych i 600 koni.

and a third houses the high command.

W trzecim mieści się naczelne dowództwo.

An empty fourth pit suggests that the grand project

Pusty czwarty dół może wskazywać, że ambitny projekt

could not be finished before the emperor's death.

nie mógł zostać ukończony przed śmiercią cesarza.

In addition, nearby chambers contain figures of musicians and acrobats,

Pobliskie komnaty zawierają figury muzyków i akrobatów,

workers and government officials,

robotników i urzędników państwowych

and various exotic animals,

i różnorodnych egzotycznych zwierząt,

indicating that Emperor Qin had more plans for the afterlife

czyli cesarz Qin miał więcej planów na życie po śmierci

than simply waging war.

niż tylko prowadzenie wojny.

All the figurines are sculpted from terracotta, or baked earth,

Wszystkie rzeźby wykonano z terakoty albo pieczonej ziemi,

a type of reddish brown clay.

rodzaju czerwonobrązowej gliny.

To construct them, multiple workshops and reportedly over 720,000 laborers

Wiele warsztatów i rzekomo ponad 720 000 robotników dostało od cesarza rozkaz

were commandeered by the emperor,

na ich stworzenie.

including groups of artisans who molded each body part separately

W tym grupy rzemieślników, którzy formowali osobno każdą część ciała,

to construct statues as individual as the real warriors in the emperor's army.

by każda rzeźba była wyjątkowa, tam samo jak prawdziwi żołnierze cesarza.

They stand according to rank

Stoją zgodnie ze swoją rangą,

and feature different weapons and uniforms,

mają różną broń i mundury,

distinct hairstyles and expressions,

rozmaite fryzury i wyrazy twarzy,

and even unique ears.

a nawet niepowtarzalne uszy.

Originally, each warrior was painted in bright colors,

Początkowo każdy wojownik był pomalowany na jaskrawe kolory,

but their exposure to air caused the paint to dry and flake,

ale dostęp powietrza sprawił, że farba schła i odchodziła płatami,

leaving only the terracotta base.

więc pozostała tylko terakota.

It is for this very reason that another chamber less than a mile away

Dlatego innej komnaty, niecały kilometr dalej,

has not been excavated.

nie odkopano.

This is the actual tomb of Qin Shi Huangdi,

Oto właściwy grobowiec Qin Shi Huanga.

reported to contain palaces, precious stones and artifacts,

Podobno zawiera pałace, cenne kamienie i wyroby rąk ludzkich,

and even rivers of mercury flowing through mountains of bronze.

a nawet rzeki rtęci, które płyną przez góry z brązu.

But until a way can be found to expose it without damaging the treasures inside,

Dopóki nie wymyśli się sposobu, jak ukazać grobowiec bez niszczenia skarbów,

the tomb remains sealed.

dopóty będzie on zamknięty.

Emperor Qin was not alone in wanting company for his final destination.

Nie tylko cesarz Qin pragnął towarzysza na ostatniej drodze życia.

Ancient Egyptian tombs contain clay models representing the ideal afterlife,

Starożytne egipskie groby kryją rzeźby z gliny ukazujące idealne życie wieczne,

the dead of Japan's Kofun period were buried

a zmarłych z okresu Kofun w historii Japonii chowano

with sculptures of horses and houses,

z rzeźbami koni i domów.

and the graves of the Jaina island off the Mexican coast

Mogiły na wyspie Jaina u wybrzeża Meksyku

are full of ceramic figurines.

są pełne ceramicznych figurek.

Fortunately, as ruthless as he was,

Całe szczęście mimo bezwzględności

Emperor Qin chose to have servants and soldiers built for this purpose,

cesarz Qin kazał w tym celu tworzyć figury służących i żołnierzy,

rather than sacrificing living ones to accompany him,

a nie domagał się od żyjących, by mu towarzyszyli,

as had been practiced in Egypt, West Africa, Anatolia,

jak to robiono w Egipcie, Zachodniej Afryce, Anatolii,

parts of North America

częściowo w Ameryce Północnej,

and even China during the previous Shang and Zhou dynasties.

a nawet w Chinach w okresie rządów poprzednich dynastii Shang i Zhou.

And today, people travel from all over the world to see these stoic soldiers

Dzisiaj ludzie z całego świata podróżują, by ujrzeć niewzruszonych żołnierzy,

silently awaiting their battle orders for centuries to come.

którzy na wieki w ciszy będą czekać na bojowe rozkazy.