The dark history of Mount Rushmore - Ned Blackhawk and Jeffrey D. Means

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Between 1927 and 1941, 400 workers blasted 450,000 tons of rock

၁၉၂၇ နဲ့ ၁၉၄၁ ခု ကြားမှာ အလုပ်သမားတွေဟာ ဆောက်တွေ၊လျှပ်စစ်လွန်ပူတွေ၊ဒိုင်းနမိုက်တွေ

from a mountainside using chisels, jackhammers, and a lot of dynamite.

သုံးကာ တောင်စောင်းတစ်ခုကနေ ကျောက် တန်ပေါင်း ၄၅၀,၀၀၀ ကို ဖောက်ခွဲခဲ့ကြတယ်။

Gradually, they carved out Mount Rushmore.

Mount Rushmore ကို တဖြည်းဖြည်း ထွင်းထုခဲ့တယ်။

Now, the monument draws nearly 3 million people

အခု ဒီအထိမ်းအမှတ်က တောင်ပိုင်း ဒါကိုတာရဲ့ Black Hills တွေဆီ

to South Dakota’s Black Hills every year.

နှစ်စဉ် လူ သုံးသန်းကို ဆွဲဆောင်နေတယ်။

But its façade belies a dark history.

ဒါပေမဲ့ မျက်နှာစာက မှောင်မိုက်တဲ့ သမိုင်းကို ဖုံးထားတယ်။

About 10,000 years ago, Native American people began inhabiting the Black Hills.

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၁၀,၀၀၀ က နေရပ်ရင်း အမေရိကန်တွေ Black Hills မှာ စနေထိုင်တယ်။

The area became especially sacred to the Lakota people,

ဒီဒေသက အထူးသဖြင့် Lakota တွေ အတွက် အထွတ်အမြတ်ထားရာဖြစ်လာတယ်။

who formed the western branch of what the US called the Sioux Nation.

Sioux Nation လို့ US က ခေါ်တာရဲ့ အနောက်တိုင်း အခွဲကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သူတွေပါ။

The Lakota believed one cave within the Black Hills

Black Hills အတွင်းက ဂူတစ်လုံးက သူတို့ ပထမဆုံး

to be where they first emerged.

ပေါ်ခဲ့တာလို့ ယုံကြည်ကြတယ်။

And they named one of the Black Hills mountain peaks

အထွတ်အမြတ်ထားတဲ့ ရပ်ညွှန်း နတ်တွေကို အစွဲပြုပြီး

the Six Grandfathers after their sacred directional spirits.

Black Hills တောင်ထွတ်တွေထဲက တစ်ခုကို Six Grandfathers လို့ အမည်ပေးခဲ့တယ်။

But in the 1800s, Lakota access to this land came under threat.

ဒါပေမဲ့ ၁၈၀၀ ပြည့်လွနှစ်တွေမှာ ဒီနယ်မြေကို Lakota တွေ ဝင်ခွင့်က ခြိမ်းခြောက်ခံရတယ်။

White settlers in North America expanded their territories

မြောက်အမေရိကမှာ လူဖြူ အခြေချနေထိုင်သူတွေက ရုပ်ပိုင်း အကြမ်းဖက်ခြင်း

by using physical violence or negotiating with Indigenous peoples.

(သို့)တိုင်းရင်းသားတွေနဲ့ ညှိနှိုင်းခြင်း နဲ့ သူတို့ရဲ့ပိုင်နက်တွေကို တိုးချဲ့တယ်။

After its establishment in the late 1700s,

၁၇၀၀ ပြည့်လွန် နှောင်းပိုင်း ၎င်းရဲ့တည်ထောင်မှုနောက်မှာ

the US government ratified hundreds of treaties with Native American nations.

US အစိုးရက နေရပ်ရင်း အမေရိကန် နိုင်ငံတွေ နဲ့ ရာချီတဲ့ စာချုပ်တွေကို ချုပ်ဆိုခဲ့တယ်။

However, it often broke them or created them using coercion.

ဒါပေမဲ့ အကျပ်ကိုင်မှုကို သုံးရင်း ဒါတွေကို ချိုးဖောက်(သို့) ဖန်တီးခဲ့တာပါ။

Between 1866 in 1868, the Lakota and their allies

၁၈၆၆ နဲ့ ၁၈၆၈ ခုနှစ်အတွင်းမှာ Lakota နဲ့ သူတို့ရဲ့ မဟာမိတ်တွေက

successfully defended their land from the U.S. military

အမေရိကန် စစ်တပ်ဆီက သူတို့ နယ်မြေကို အောင်မြင်စွာ ကာကွယ်နိုင်ခဲ့ပြီး

and negotiated a new treaty with the government.

အစိုးရနဲ့ စာချုပ်သစ်တစ်ခုကို ညှိနှိုင်းခဲ့တယ်။

In the 1868 Treaty at Fort Laramie,

၁၈၆၈ ခုနှစ် Treaty at Fort Laramie မှာ

all parties agreed that a vast territory, including the Black Hills,

အဖွဲ့အားလုံးက Black Hills အပါအဝင် ဧရာမ ပိုင်နက်တစ်ခုကို Sioux Nation က

belonged to the Sioux Nation.

ပိုင်တယ်လို့ သဘောတူခဲ့ကြတယ်။

In return, the Lakota would allow US travelers to pass safely through.

အပြန်အလှန်အနေနဲ့ Lakota တွေက US ခရီးသွား တွေကို ဘေးကင်းစွာ ဖြစ်သန်းခွင့်ပေးရမှာပါ။

But many aspects of the Treaty also aimed to assimilate

ဒါပေမဲ့ စာချုပ်ရဲ့ကဏ္ဍများစွာက Lakota ကို လူဖြူ ယဉ်ကျေးမှုထဲမှာ

the Lakota into white culture.

ပေါင်းစည်းဖို့လည်း ရည်ရွယ်ခဲ့တယ်။

This included incentives to convert them from hunting to farming,

ဒါက အမံလိုက်ခြင်းကနေ လယ်လုပ်ငန်းဆီ ကူးပြောင်းဖို့ သူတို့ရဲ့လှည့်လည်နေထိုင်တဲ့

abandon their nomadic lifestyle, and wear clothes the US provided.

ဘဝဟန်ကို စွန့်လွှတ်ဖို့နဲ့ US က ထောက်ပံ့ တဲ့ အဝတ်တွေ ဝတ်ဆင်ဖို့ မက်လုံးတွေပါဝင်တယ်။

Meanwhile, just seven years later, the US broke the treaty

တစ်ချိန်တည်း နောက်ခုနှစ်နှစ် အကြာမှာပဲ လေ့လာရေးအဖွဲ့တစ်ခုက Black Hills မှာ

after an expedition found gold in the Black Hills.

ရွေတွေ့ရှိပြီးနောက် US က စာချုပ်ကို ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်။

Miners set up camps,

မိုင်းလုပ်သားတွေက စခန်းတွေ ဆောက်တယ်၊

the military attacked and ultimately defeated the Lakota,

စစ်တပ်က တိုက်ခိုက်ပြီး နောက်ဆုံးတော့ Lakota တွေ ရှုံးနိမ့်သွားတယ်။

and the US passed legislation illegally seizing the land.

US က နယ်မြေကို သိမ်းယူရင်း ဥပဒေပြုမှုကို တရားမဝင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တယ်။

50 years later, workers began etching

နှစ် ၅၀ ကြာတဲ့အခါ အလုပ်သမားတွေက Lakota ရဲ့ အထွတ်အမြတ်ထားရာ

into the Lakota’s sacred Six Grandfather’s Mountain.

Six Grandfather’s Mountain ထဲမှာ စတင်ပုံဖော်ခဲ့တယ်။

The project was led by an arrogant sculptor named Gutzon Borglum,

စီမံကိန်းကို ဦးဆောင်ခဲ့တာက KKK နဲ့ အဆက် အသွယ်ရှိသူ Gutzon Borglum လို့ အမည်ရှိတဲ့

who had ties to the KKK.

စိတ်ကြီးဝင်နေတဲ့ ပန်းပုသမားတစ်ယောက်ပါ။

A historian originally proposed that Mount Rushmore include Western figures—

Mount Rushmore မှာ Lakota Chief Red Cloud လိုမျိုး အနောက်တိုင်းအရုပ်တွေ ပါဝင်တယ်လို့

like Lakota Chief Red Cloud.

သမိုင်းပညာရှင်တစ်ယောက်က မူလ အဆိုပြုခဲ့တယ်။

But Borglum chose to feature his own heroes.

ဒါပေမဲ့ Borglum က သူ့လူစွမ်းကောင်း တွေကို ထည့်ဖို့ရွေးတယ်။

By October of 1941, Borglum had died from surgical complications and work stopped,

၁၉၄၁ ခုနှစ်အရောက်မှာ Borglum ဟာ ခွဲစိတ်မှု ဆိုင်ရာ ရောဂါသစ်တွေကြောင့် ဆုံးပါးခဲ့ပြီး

though the project was unfinished.

စီမံကိန်းက မပြီးပေမဲ့ လုပ်ငန်း ရပ်သွားတယ်။

None of the four figures had torsos, as intended,

အရုပ်လေးခုစလုံးမှာ ရည်ရွယ်ထားသလို ကိုယ်ပိုင်းတွေ မရှိဘဲ

and rubble was left piled below.

အုတ်ကျိုးအုတ်ပဲ့တွေက အောက်မှာ ပုံကျနေတယ်။

To the Lakota, the monument was a desecration.

Lakota တွေအတွက် ဒီအထိမ်းအမှတ်ဟာ အထွတ်အမြတ်ထားရာကို မလေးစားမှုတစ်ခုပါ။

And the presidents immortalized on the rockface

ကျောက်သားမျက်နှာပြင်မှာ မော်ကွန်းတင်တဲ့ သမ္မတတွေ၊

all had brutal anti-Indigenous legacies.

အားလုံးက ရက်စက်တဲ့ ဒေသခံတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ အမွေအနှစ်တွေပါ။

Members of the Iroquois Confederacy called George Washington “Town Destroyer”

Iroquois Confederacy အဖွဲ့ဝင်တွေက ၁၇၇၉ မှာ သူတို့ရဲ့ ရွာ ၅၀ ကို မီးရှို့ခဲ့တဲ့ စစ်တပ်

for encouraging military campaigns that burned 50 of their villages in 1779.

လှုံ့ဆော်ပွဲတွေကို အားပေးတဲ့အတွက် George Washington ကို “မြို့ဖျက်သူ“လို့ ခေါ်တယ်။

Theodore Roosevelt championed forced assimilation and said,

Theodore Roosevelt က ရပ်တည်ကာကွယ်ပြီး ပြောခဲ့တာက

“I don’t go so far as to think that the only good Indians are dead Indians,

“သေသွားတဲ့အင်ဒီးယန်းတွေဟာ လူကောင်းတွေချည်း ပါလို့ ယူဆဖို့အထိ ကျုပ် သံသယမရှိပေမဲ့

but I believe nine out of 10 are.”

၁၀ ယောက်မှာ ၉ ယောက်ကတော့ ဟုတ်တယ်လို့ ကျုပ်ယုံကြည်တယ်။”

In 1980, after the Sioux Nation had sued the US for treaty violations,

၁၉၈၀ ခုမှာ Sioux Nation က US ကို စာချုပ် ချိုးဖောက်မှုတွေအတွက် တရားစွဲခဲ့တယ်။

the Supreme Court ruled that the Black Hills had been unlawfully taken,

Black Hills ဟာ တရားမဝင် သိမ်းယူခံခဲ့ရပြီး Sioux တွေဟာ လျော်ကြေး ခံစားပိုင်ခွင့်

and the Sioux were entitled to compensation.

ရှိတယ်လို့ တရားရုံးချုပ်က အမိန့်ချခဲ့တယ်။

The amount named has since reached over a billion dollars.

ဖော်ပြထားတဲ့ မာဏက အဲဒီအချိန်က ဒေါ်လာ တစ်ဘီလီယံကျော်အထိ ရောက်ခဲ့တယ်။

But the Sioux Nation refused to take the money

ဒါပေမဲ့ Sioux Nation က ငွေကို ယူဖို့ ငြင်းဆန်ခဲ့ပြီး

and to give up their claim to the Black Hills,

Black Hills အတွက် တောင်းဆိုမှုကို စွန့်လွတ်ခဲ့တယ်။

maintaining that they were never for sale.

ဒါတွေက ဘယ်တော့မှ ရောင်းရန် မဟုတ်ဆိုတာကို ခံယူတာပါ။

So, what should happen to Mount Rushmore and the Black Hills?

ဒီတော့ Mount Rushmore နဲ့ the Black Hills အတွက် ဘာဖြစ်သင့်လဲ။

Responses to that question are wide-ranging.

ဒီမေးခွန်းအတွက် အဖြေတွေက ကျယ်ပြန့်ပါတယ်။

Some, including tribal leaders and Borglum’s great-granddaughter,

လူမျိုးစု ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ Borglum ရဲ့ မြစ်အပါအဝင် လူတချို့က

have called for Mount Rushmore to be removed.

Mount Rushmore ကို ဖယ်ရှားပစ်ဖို့ တောင်းဆိုတယ်။

Others see it as an important patriotic symbol

အခြားသူတွေက ဒါကို အရေးပါတဲ့ မျိုးချစ်စိတ် သင်္ကေတအဖြစ်နဲ့

and vital aspect of South Dakota's economy that should remain.

အရေးပါတဲ့ တောင် ဒါကိုတာရဲ့ စီးပွားရေးက ဆက်ရှိသင့်တယ်လို့ မြင်တယ်။

Many Lakota people want the 1868 Treaty to be honored

Lakota များစွာက 1868 Treaty ကို ဂုဏ်ပြုပြီး အခု ပြည်ထောင်စုအရ

and the now-federally controlled lands to be returned to their tribal communities.

ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ နယ်မြေတွေကို လူမျိုးစု အဖွဲ့အစည်းတွေဆီ ပြန်ပေးစေချင်ကြတယ်။

Others have said that the Lakota and the US should at least co-manage

အခြားသူတွေက Black Hills ရဲ့ အပိုင်းတွေကို အနည်းဆုံး Lakota နဲ့ US က

parts of the Black Hills.

ပူးတွဲစီမံသင့်တယ်လို့ ဆိုကြတယ်။

Currently, there are no plans for change.

လက်ရှိတော့ ပြောင်းလဲဖို့ အစီအစဉ်တွေ မရှိပါ။

The US broke many of its promises with Indigenous nations

ဒီလူသိများတာလို ပြဿနာတွေ ဖန်တီးရင်း US ဟာ တိုင်းရင်းသား နိင်ငံတွေနဲ့ ထားရှိတဲ့

making issues like this common.

ကတိများစွာကို ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်။

Native people have been fighting for broken treaties to be honoured

နေရပ်ရင်း လူမျိုးတွေက ချိုးဖောက်ခံရတဲ့ စာချုပ်တွေကို ဂုဏ်ပြုဖို့

for generations,

မျိုးဆက်တွေချီကာ

achieving some major victories along the way.

တိုက်ပွဲဝင်ရင်း အဓိကကျတဲ့ အောင်ပွဲတချို့ ရရှိနေပါတယ်။

Meanwhile, if untouched,

တစ်ချိန်တည်းမှာ မထိမခိုက် ကျန်ရစ်ရင်

the faces engraved on the Six Grandfathers Mountain

Six Grandfathers Mountain မှာ ထွင်းထုထားတဲ့ မျက်နှာတွေဟာ

are expected to remain for thousands of years to come.

လာမယ့် နှစ်တွေ ထောင်ချီကာ ဆက်ရှိနေဖို့ မျှော်လင့်ရတယ်။